Λώρα Κάρστενσεν: Οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευτυχισμένοι

Στον 20ο αιώνα έχουμε προσθέσει έναν αριθμό χρόνων στο προσδόκιμο επιβίωσής μας, που δεν έχει προηγούμενο, αλλά είναι και η ποιότητα της ζωής εξίσου καλή; Περιέργως, ναι! Στο TEDxWomen η ψυχολόγος Λώρα Κάρστενσεν παρουσιάζει έρευνα που δείχνει ότι καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, γίνονται όλο και πιο ευτυχισμένοι και χαρούμενοι κι έχουν μια πιο θετική ματιά για τον κόσμο.

Οι άνθρωποι ζουν περισσότερα χρόνια

και οι κοινωνίες γίνονται πιο γκρίζες.

Είναι κάτι που ακούμε διαρκώς.

Το διαβάζουμε στις εφημερίδες.

Το ακούμε στις τηλεοράσεις.

Μερικές φορές ανησυχώ

γιατί, ακούμε τόσο συχνά γι' αυτό

που φτάνουμε να αποδεχτούμε την μακροβιότητα

με κάποιον εφησυχασμό,

σχεδόν με ευκολία.

Μην αμφιβάλλετε,

η μακροβιότητα μπορεί

και πιστεύω

θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής

όλων των ηλικιών.

Για να το θέσω πιο σωστά,

ας το δούμε γενικότερα.

Προστέθηκαν περισσότερα χρόνια

στο προσδόκιμο ζωής

κατά τον 20ο αιώνα,

απ' όσα προστέθηκαν

σε όλες τις χιλιετίες

της ανθρώπινης εξέλιξης.

Σε πολύ λίγο χρόνο,

σχεδόν διπλασιάσαμε το χρόνο

ζωής μας.

Αν κάποια στιγμή νιώσετε ότι δεν έχετε κατασταλάξει στο θέμα της γήρανση,

μη τα βάλετε με τον εαυτό σας.

Είναι ολοκαίνουριο.

Επειδή οι δείκτες γονιμότητας έπεφταν

κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου

που το προσδόκιμο ζωής ανέβαινε,

αυτή η πυραμίδα

που πάντα αντικατόπτριζε την ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού,

με πολλούς νέους κατανεμημένους στη βάση

και λίγους ηλικιωμένους στην κορυφή

οι οποίοι καταφέρνουν και φτάνουν σε μεγάλη ηλικία,

αναδιαμορφώνεται

σε ορθογώνιο παραλληλόγραμμο.

Αν ανήκετε στην κατηγορία των ανθρώπων

που ανατριχιάζουν με τις πληθυσμιακές στατιστικές,

αυτά που είπα πρέπει να αρκούν.

Γιατί αυτό σημαίνει

ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του είδους,

η πλειοψηφία των μωρών που γεννιούνται

στον Αναπτυγμένο Κόσμο

έχουν την ευκαιρία

να γεράσουν.

Πώς συνέβη αυτό;

Από την άποψη της γενετικής δεν έχουμε μεγαλύτερες αντοχές από τους προγόνους μας

που έζησαν πριν από 10.000 χρόνια.

Αυτή η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης

αποτελεί το αξιοσημείωτο προϊόν του πολιτισμού--

το χωνευτήρι

που ενώνει την επιστήμη και την τεχνολογία

και ευρείας κλίμακας συμπεριφορικές αλλαγές

που βελτιώνουν την υγεία και την ευημερία.

Διαμέσου των πολιτισμικών αλλαγών,

οι πρόγονοί μας

εξάλειψαν τον πρόωρο θάνατο σε μεγάλο βαθμό

με αποτέλεσμα οι άνθρωποι τώρα να ζουν πλήρη ζωή.

Υπάρχουν βέβαια προβλήματα που συνδέονται με την γήρανση --

ασθένειες, φτώχεια, απώλεια κοινωνικής θέσης.

Δεν είναι καιρός να αναπαυόμαστε στις δάφνες μας.

Αλλά, όσο περισσότερα μαθαίνουμε για την γήρανση,

τόσο πιο σαφές γίνεται

ότι μια σαρωτική καθοδική πορεία

είναι υπερβολικά ανακριβής.

Μερικές αξιοσημείωτες βελτιώσεις συμβαίνουν στους ανθρώπους που γερνούν--

αυξημένη γνώση, εμπειρία--

όπως επίσης και βελτίωση των συναισθηματικών πλευρών της ζωής.

Έτσι είναι,

οι ηλικιωμένοι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι.

Είναι πιο ευτυχισμένοι από τους μεσήλικες,

και ασφαλώς από τους νεότερους.

Οι περισσότερες μελέτες

καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα.

Σε μια πρόσφατη έρευνα του Κέντρου Πρόληψης και Θεραπείας (CDC)

όπου ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να πουν απλώς

αν βίωσαν σημαντικές ψυχολογικές ανησυχίες

την προηγούμενη εβδομάδα.

Οι ηλικιωμένοι που απάντησαν καταφατικά στη ερώτηση

ήταν λιγότεροι από τους μεσήλικες

και τους νεότερους.

Και ένα πρόσφατο γκάλοπ

ρωτούσε τους συμμετέχοντες

πόση ένταση, αγωνία και θυμό

είχαν βιώσει την προηγούμενη μέρα.

Το στρες, η αγωνία κι ο θυμός

όλα μειώνονται με την ηλικία.

Οι κοινωνικοί επιστήμονες αποκαλούν αυτό το φαινόμενο το παράδοξο της προχωρημένης ηλικίας.

Και, ασφαλώς, η προχωρημένη ηλικία δεν είναι εύκολη υπόθεση.

Έτσι λοιπόν, κάναμε όλων των ειδών τις ερωτήσεις

για να διαπιστώσουμε αν μπορούσε να αντιστραφεί αυτό το εύρημα.

Αναρωτηθήκαμε μήπως αυτό οφείλεται στο ότι

οι σύγχρονες γενιές των ηλικιωμένων

είναι και ήταν πάντα

οι σπουδαιότερες γενιές.

Δηλαδή ότι οι νέοι σήμερα

πιθανόν να μη βιώσουν αυτές τις βελτιώσεις

καθώς μεγαλώνουν.

Αναρωτηθήκαμε,

μήπως οι μεγαλύτεροι προσπαθούν απλώς να βάλουν μια θετική πινελιά

σε μια έτσι κι αλλιώς καταθλιπτική ύπαρξη.

(Γέλια)

Αλλά όσο περισσότερο απαρνιόμαστε αυτά τα ευρήματα,

τόσο περισσότερα στοιχεία βρίσκουμε

που να τα υποστηρίζουν.

Πριν από πολλά χρόνια,οι συνάδελφοί μου κι εγώ ξεκινήσαμε μια έρευνα

στη διάρκεια της οποίας παρακολουθήσαμε μια ομάδα ανθρώπων για πάνω από 10 χρόνια.

Αρχικά το δείγμα περιείχε τις ηλικίες από 18 μέχρι 94.

Μελετήσαμε εάν και πόσο άλλαζαν οι συναισθηματικές τους εμπειρίες

καθώς μεγάλωναν.

Οι συμμετέχοντες θα φορούσαν φορητή συσκευή τηλεειδοποίησης

για μια εβδομάδα τη φορά,

και θα τους ειδοποιούσαμε κατά τη διάρκεια της ημέρας και αργότερα σε τυχαίες ώρες.

Και κάθε φορά που τους ειδοποιούσαμε

τους ζητάγαμε να απαντήσουν μερικές ερωτήσεις --

Σε κλίμακα από το ένα μέχρι το επτά, πόσο ευτυχισμένος είστε αυτή τη στιγμή;

Πόσο δυστυχισμένος είστε αυτή τη στιγμή;

Πόσο απογοητευμένος είστε αυτή τη στιγμή;--

έτσι ώστε να έχουμε μια εικόνα

των διαφορετικών συναισθημάτων και αισθημάτων που ένιωθαν

στην καθημερινή τους ζωή.

Με τη χρήση αυτής της εντατικής μελέτης

των ατόμων,

καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν είναι μια συγκεκριμένη γενιά

που τα πάει καλύτερα από άλλες,

αλλά τα ίδια άτομα με τον καιρό

φτάνουν να αναφέρουν σχετικά περισσότερη

θετική εμπειρία.

Εδώ βλέπετε μια μικρή απόκλιση προς τα κάτω

σε πολύ προχωρημένες ηλικίες.

Υπάρχει μια μικρή κάμψη.

Ωστόσο σε κανένα σημείο δεν επιστρέφει

στα επίπεδα που βλέπουμε

στους νεαρούς ενήλικες.

Είναι βέβαια πολύ απλοϊκό

να πούμε ότι οι ηλικιωμένοι είναι 'ευτυχισμένοι'.

Στη μελέτη μας, οι ηλικιωμένοι είναι περισσότερο θετικοί,

έχουν όμως περισσότερες πιθανότητες από τους νεότερους

να βιώσουν ανάμεικτα συναισθήματα--

δυστυχία μαζί με ευτυχία·

ξέρετε, εκείνο το δάκρυ στην άκρη του ματιού

ενώ χαμογελάς σε ένα φίλο.

Άλλες έρευνες έδειξαν

ότι οι ηλικιωμένοι φαίνεται να βιώνουν τη δυστυχία

με μεγαλύτερη άνεση.

Είναι πιο δεκτικοί στη δυστυχία απ' ό,τι οι νεότεροι.

Και σκεπτόμαστε ότι αυτό μπορεί να βοηθήσει να εξηγήσουμε

γιατί οι μεγαλύτεροι είναι καλύτεροι από τους νέους ανθρώπους

στην επίλυση έντονων, συναισθηματικά φορτισμένων συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων.

Οι μεγαλύτεροι άνθρωποι μπορούν να δουν την αδικία

με συμπόνια,

αλλά όχι με απελπισία.

Και τηρουμένων των αναλογιών,

οι μεγαλύτεροι άνθρωποι κατευθύνουν τις γνωστικές τους λειτουργίες,

όπως την προσοχή και τη μνήμη,

περισσότερο σε θετικές πληροφορίες παρά σε αρνητικές.

Αν δείξουμε εικόνες, σαν κι αυτές που βλέπετε στην οθόνη,

σε μεγάλους, σε μεσήλικες και σε νέους,

και μετά τους ρωτήσουμε

να ανακαλέσουν όλες τις εικόνες που μπορούν,

οι μεγαλύτεροι αλλά όχι οι νεότεροι,

θυμούνται περισσότερο θετικές

παρά αρνητικές εικόνες.

Ζητήσαμε από μεγάλους και από νέους ανθρώπους

να δουν πρόσωπα σε εργαστηριακές μελέτες,

άλλα συνοφρυωμένα, άλλα χαμογελαστά.

Οι μεγαλύτεροι στρέφουν το βλέμμα τους στα χαμογελαστά πρόσωπα

και το αποστρέφουν από τα συνοφρυωμένα, θυμωμένα πρόσωπα.

Στην καθημερινή ζωή,

αυτό μεταφράζεται σε μεγαλύτερη ευχαρίστηση

και ικανοποίηση.

Ως κοινωνικοί επιστήμονες όμως, δε σταματάμε

να αναζητούμε τις πιθανές εναλλακτικές.

Σκεφτόμαστε ότι, εντάξει, μπορεί οι μεγαλύτεροι άνθρωποι

να αναφέρουν περισσότερο θετικά συναισθήματα

επειδή έχουν προβλήματα γνωστικής φύσης.

(Γέλια)

Είπαμε λοιπόν, μήπως

τα θετικά συναισθήματα είναι απλώς πιο εύκολα να τα επεξεργαστείς απ' ό,τι τα αρνητικά,

και έτσι στρέφεσαι στα θετικά;

Πιθανόν τα νευρικά κέντρα του εγκεφάλου μας

να έχουν εκφυλιστεί

σε σημείο που αδυνατούμε να επεξεργαστούμε αρνητικά συναισθήματα πλέον.

Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα.

Οι πιο ακμαίοι πνευματικά μεγάλοι άνθρωποι

είναι εκείνοι που εκφράζουν τη θετικότητα σε μεγάλο βαθμό.

Και σε συνθήκες που πραγματικά μετρούν,

οι ηλικιωμένοι επεξεργάζονται αρνητικές πληροφορίες

το ίδιο καλά με τις θετικές.

Πως συμβαίνει λοιπόν αυτό;

Στην έρευνά μας,

διαπιστώσαμε ότι αυτές οι αλλαγές

βασίζονται

στην μοναδικά ανθρώπινη ικανότητα να παρακολουθούμε το χρόνο--

όχι απλώς τον ωρολογιακό και ημερολογιακό χρόνο,

αλλά το χρόνο της ζωής.

Και αν υπάρχει ένα παράδοξο με την γήρανση,

είναι ότι η αναγνώριση του γεγονότος πως δε θα ζούμε για πάντα

αλλάζει τη ματιά μας στη ζωή

με θετικούς τρόπους.

Όταν οι χρονικοί ορίζοντες είναι μακρείς και νεφελώδεις,

όπως είναι συνήθως στα νιάτα,

οι άνθρωποι προετοιμάζονται συνεχώς,

προσπαθώντας να απορροφήσουν όσες πληροφορίες μπορούν,

ρισκάροντας, διερευνώντας.

Μπορεί να κάνουμε παρέα με ανθρώπους που αντιπαθούμε

επειδή έχει κάποιο ενδιαφέρον.

Πιθανόν ν' αποκτήσουμε απρόσμενη γνώση.

(Γέλια)

Πάμε σε ραντεβού στα τυφλά.

(Γέλια)

Εξάλλου, αν δε πετύχουν,

υπάρχει πάντα το αύριο.

Οι άνθρωποι άνω των 50

δεν πάνε σε ραντεβού στα τυφλά.

(Γέλια)

Καθώς μεγαλώνουμε,

οι χρονικοί μας ορίζοντες μικραίνουν

και οι στόχοι μας αλλάζουν.

Από τη στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι δεν έχουμε άπειρο χρόνο,

βλέπουμε με πιο καθαρή ματιά τις προτεραιότητές μας.

Μας απασχολούν λιγότερο τα τετριμμένα θέματα.

Απολαμβάνουμε τη ζωή.

Εκτιμούμε περισσότερο,

είμαστε πιο ανοιχτοί στη συμφιλίωση.

Επενδύουμε σε περισσότερο συναισθηματικής σπουδαιότητας πλευρές της ζωής,

και η ζωή βελτιώνεται,

και νιώθουμε ευτυχισμένοι μέρα με τη μέρα.

Ταυτόχρονα αυτή η αλλαγή προοπτικής

μας οδηγεί να είμαστε λιγότερο ανεκτικοί από ποτέ

στην αδικία.

Μέχρι το 2015,

θα υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες

πάνω από τα 60

από αυτούς που θα είναι κάτω από 15.

Τι θα συμβεί σε κοινωνίες

που έχουν πάρα πολλούς ηλικιωμένους;

Οι αριθμοί δε θα καθορίσουν

το αποτέλεσμα.

Ο πολιτισμός θα το καθορίσει.

Αν επενδύουμε στην επιστήμη και την τεχνολογία

και βρίσκουμε λύσεις στα πραγματικά προβλήματα

που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι

και κεφαλαιοποιούμε

τις πραγματικές δυνάμεις

των ηλικιωμένων,

τότε τα προστιθέμενα χρόνια ζωής

μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής

σε όλες τις ηλικίες.

Οι κοινωνίες με εκατομμύρια

ταλαντούχων, συναισθηματικά ισορροπημένων πολιτών

που είναι πιο υγιείς και πιο μορφωμένοι

από τις προηγούμενες από τη δική τους γενιές,

οπλισμένοι με γνώση

για τα πρακτικά θέματα της ζωής

και με κίνητρα

να λύσουν τα μεγάλα θέματα,

μπορούν να γίνουν

καλύτερες κοινωνίες από πριν.

Ο πατέρας μου που είναι 92 ετών,

αρέσκεται να λέει,

«Ας μη μιλάμε μόνο για

το πώς θα σώσουμε τους γέρους,

ας αρχίσουμε να μιλάμε

πώς θα τους κάνουμε να μας σώσουν όλους».

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)