Bir ağaçta kırk çeşit meyve nasıl yetişir
-
0:02 - 0:03100 yıl önce ABD'de
-
0:03 - 0:07iki bin tür şeftali,
-
0:07 - 0:10yaklaşık iki bin çeşit erik
-
0:10 - 0:15ve neredeyse sekiz yüz çeşit
elma yetişiyordu. -
0:15 - 0:18Bugün çok az bir bölümü hâlâ yetişiyor,
-
0:18 - 0:24bunlar da tarımın makineleşmesi, hastalık
ve iklim değişikliği tehdidi altında. -
0:24 - 0:28Tehdit altında olan çeşitler arasında
-
0:28 - 0:33İspanyol misyonerler tarafından
Amerika'ya getirilen -
0:33 - 0:36ve yüzyıllarca yerlilerin yetiştirdiği
kırmızı etli Blood Cling şeftali; -
0:36 - 0:39kıtalar arası demir yolunda çalışmak için
-
0:39 - 0:42ABD'ye gelen Çinlilerin
yanlarında getirdiği bir tür kayısı -
0:42 - 0:47ve İtalyan, Fransız
ve Almanlar tarafından getirilen -
0:47 - 0:51Orta Doğu kökenli sayısız erik türü var.
-
0:51 - 0:54Bunların hiçbiri
ülkemizde doğal olarak yetişmiyor. -
0:54 - 0:58Aslında neredeyse tüm meyve ağaçlarımız
buraya başka ülkelerden getirilmiş. -
0:58 - 1:01Elma, şeftali ve vişne ağaçları da dahil.
-
1:01 - 1:03Bu yüzden bu meyveler sadece gıda değil,
-
1:03 - 1:06onlara kültürümüz de işlenmiş.
-
1:06 - 1:09Onları önemseyen, yetiştiren
-
1:09 - 1:11ve evlerini hatırlatması için
-
1:11 - 1:15yanlarında buraya getirecek kadar
değer veren insanlar işlenmiş. -
1:15 - 1:18Bu insanların diğer nesle aktarması
ve paylaşması işlenmiş. -
1:18 - 1:20Birçok yönden bu meyveler bizim hikâyemiz.
-
1:21 - 1:25Oluşturduğum Kırk Meyve Ağacı isimli
sanat eseri sayesinde -
1:25 - 1:28bu hikâyeyi öğrendiğim için şanslıyım.
-
1:28 - 1:34Kırk Meyve Ağacı, üzerinde kırk çeşit
çekirdekli meyve yetişen tek bir ağaç. -
1:34 - 1:40Yani şeftali, erik, kayısı, nektar
ve kiraz; hepsi bir ağaçta yetişiyor. -
1:41 - 1:45Yılın bir dönemine, bahar ve yaza kadar
normal görünecek şekilde tasarlandı. -
1:45 - 1:48Bahar gelince pembe
ve beyaz renkte çiçekler açıyor -
1:48 - 1:52ve yazın çeşit çeşit meyve veriyor.
-
1:52 - 1:55Bu projeyi sadece
sanatsal nedenlerle başlattım. -
1:55 - 1:58Alışılagelmiş gerçeği değiştirmek istedim.
-
1:58 - 2:02Dürüst olmak gerekirse insanların,
ağacın çeşitli renklerde çiçek açtığını -
2:02 - 2:07ve birçok çeşit meyve verdiğini gördükleri
o şaşırtıcı anı da oluşturmak istedim. -
2:07 - 2:10Kırk Meyve Ağacı'nı, aşıyla oluşturdum.
-
2:11 - 2:14Kışın, kesilen dalları toplayıp
onları sakladım -
2:14 - 2:17ve baharda ağaca aşıladım.
-
2:17 - 2:20Aslında neredeyse
tüm meyve ağaçları aşılanmıştır -
2:20 - 2:24çünkü meyve ağacının tohumu,
ana tohumdan genetik olarak farklıdır. -
2:24 - 2:27Hoşumuza giden bir çeşit bulduğumuzda
-
2:27 - 2:32bu ağaçtan bir dal kesip başka bir ağaca
aşılayarak bu çeşidi çoğaltırız. -
2:32 - 2:35Her bir Mekintoş elmasının
-
2:35 - 2:43nesiller boyu aşılanmış tek bir ağaçtan
geldiğini düşünmek çılgınca olsa da -
2:43 - 2:48bu, aynı zamanda meyve ağaçlarının
tohum olarak korunamayacağını gösterir. -
2:48 - 2:51Kendimi bildim bileli
aşılamanın ne olduğunu biliyorum. -
2:51 - 2:53Büyük büyükbabam, Güneydoğu Pensilvanya'da
-
2:53 - 2:56şeftali bahçeleri aşılayarak
geçimini sağlıyordu. -
2:56 - 3:00Onunla hiç tanışmamış olsam da
ne zaman adı anılsa -
3:00 - 3:04mucizevi veya gizemli bir aşılama
yeteneği olduğunu söylenir. -
3:05 - 3:08Kırk Meyve Ağacı için kırk sayısını seçtim
-
3:08 - 3:13çünkü Batı boyunca bu sayı,
ölçülebilir veya sonsuz olarak görülmez -
3:13 - 3:15ama saymakla da bitmez,
-
3:15 - 3:18bolluk ve çokluğu gösterir.
-
3:18 - 3:26New York'ta, yüzyıl önce meyve üretiminde
lider olan bir yerde yaşamama rağmen -
3:26 - 3:30projeye başladığımda kırk farklı çeşit
meyve bulmakta zorlandım. -
3:31 - 3:35Araştırma bahçeleri
ve eski bostanlar kapatılırken -
3:35 - 3:39kesilen dalları topladım
ve kendi bahçemdeki ağaçlara aşıladım. -
3:39 - 3:42Kırk Meyve Ağacı başta
işte böyle görünüyordu -
3:42 - 3:45ve altı yıl sonra bu hâle geldi.
-
3:45 - 3:48Kesinlikle ha deyince olan bir şey değil.
-
3:48 - 3:50(Gülüşmeler)
-
3:50 - 3:53Aşının tutup tutmadığını anlamak bir yıl,
-
3:53 - 3:56meyve verip vermeyeceğini anlamak
iki ya da üç yıl sürüyor. -
3:56 - 3:59Böyle bir ağaç yetiştirmekse
sekiz yıla kadar sürebiliyor. -
4:01 - 4:07Ağaca aşılanmış her çeşidin
farklı bir şekli ve farklı bir rengi var. -
4:07 - 4:12Fark ettim ki çiçeklenme dönemiyle ilgili
bir zaman çizelgesi oluşturarak -
4:13 - 4:17baharda ağacın alacağı görüntüye
şekil verip onu tasarlayabilirim. -
4:17 - 4:19Yaz mevsiminde böyle görünüyor,
-
4:19 - 4:22hazirandan eylüle kadar meyve yetişiyor.
-
4:22 - 4:28İlk olarak vişne, sonra kayısı,
erik, nektar ve şeftali. -
4:28 - 4:30Sanırım aralarından birini unuttum.
-
4:32 - 4:36Galeri mekânı dışında bir yerde bulunan
bir sanat eseri olsa da -
4:36 - 4:39sanat dünyası tarafından
koruma altına alındı. -
4:39 - 4:42Bu ağaçlardan farklı yerlerde
oluşturmam istendi. -
4:42 - 4:48Tarihte orada doğal olarak yetişmiş
veya kökeni orası olan çeşitleri araştırıp -
4:48 - 4:51onları yerel olarak tedarik ettim
ve bir ağaca aşıladım -
4:51 - 4:54böylece bulundukları bölgenin
tarım tarihi olacaklar. -
4:54 - 4:57Proje çevrim içinde de ilgi çekti,
-
4:57 - 4:59bu, hem korkunç hem de mahcup ediciydi.
-
4:59 - 5:05Korkunç kısım, Kırk Meyve Ağacı'nın
resimlerinden oluşan dövmelerdi. -
5:05 - 5:06(Gülüşmeler)
-
5:06 - 5:08"Vücutlarına neden
bunu yapıyorlar?" diye düşündüm. -
5:08 - 5:09(Gülüşmeler)
-
5:09 - 5:16Mahcup edici kısımsa papaz, haham
ve rahiplerden aldığım onca istekti. -
5:16 - 5:19Ağacı, dinî törenlerinde
merkez olarak kullanmak istiyorlardı. -
5:19 - 5:21Daha sonra internet fenomeni hâline geldi.
-
5:21 - 5:24Bu sorunun cevabı "Umarım değildir."
-
5:24 - 5:26[Evliliğiniz Kırk Meyve Ağacı gibi mi?]
-
5:26 - 5:28(Gülüşmeler)
-
5:28 - 5:30Her güzel internet fenomeni gibi bu da
-
5:30 - 5:32NPR'nin Weekend Edition röportajını
beraberinde getirdi. -
5:32 - 5:36Üniversitede görev yapan
bir profesör olarak -
5:36 - 5:39kariyerimin zirvesinde olduğumu düşündüm.
-
5:39 - 5:42Ama NPR'yi kimin dinlediğini bilemesiniz.
-
5:42 - 5:48NPR röportajından birkaç hafta sonra
Savunma Bakanlığı'ndan bir e-posta aldım. -
5:48 - 5:52Savunma İleri Araştırma Projeleri idaresi,
-
5:52 - 5:55beni, yenilik ve yaratıcılık hakkında
konuşmaya davet etti. -
5:55 - 5:59Konuşma, çabucak gıda güvenliğiyle ilgili
bir görüşmeye dönüştü. -
6:00 - 6:04Gördüğünüz gibi ulusal güvenliğimiz,
gıda güvenliğimize bağlı. -
6:05 - 6:10Her ekinden sadece birkaç tür yetiştirilen
mono kültürler oluşturduğumuz için -
6:10 - 6:13bu türlerden yalnızca birine
bir şey olsa bile -
6:13 - 6:16gıda teminimizde
çok büyük etkiye sahip olabilir. -
6:16 - 6:21Gıda güvenliğini sürdürmenin kilit noktası
biyoçeşitliliğimizi korumak. -
6:22 - 6:28Yüzyıl önce bu, bağı
ya da arka bahçesinde birkaç ağacı olan -
6:28 - 6:32ve diğer nesle aktarılan bitki çeşitleri
yetiştiren herkes tarafından yapılıyordu. -
6:32 - 6:37Bunlar, bir Kırk Meyve Ağacı'nda ağustosta
sadece bir haftada yetişen erikler. -
6:37 - 6:40Projeye başladıktan birkaç yıl sonra
öğrendim ki meyve koleksiyonum, -
6:40 - 6:44ABD'nin doğu kesiminde bulunan
en büyük koleksiyonlardanmış, -
6:44 - 6:47ki bu, sanatçı biri için
kesinlikle korkunç. -
6:48 - 6:51Ama birçok yönden,
neye sahip olduğumu bilmiyordum. -
6:51 - 6:54Elimdeki çeşitlerin büyük bölümünün
yadigâr çeşitler olduğunu fark ettim. -
6:54 - 6:57Yani 1945'ten daha önce de yetişiyorlardı,
-
6:57 - 7:01bu tarih, tarımın sanayileşmesinin
doğuşu olarak görülür. -
7:01 - 7:05Bu çeşitlerden bazıları
binlerce yıl öncesine dayanıyor. -
7:06 - 7:09Ne kadar nadir olduklarını gördükçe
-
7:09 - 7:12onları korumaya takıntılı hâle geldim
-
7:12 - 7:14ve araç olarak kullandığım şey,
sanat hâline geldi. -
7:14 - 7:17Eski bahçeler kapanmadan önce oraya gidip
-
7:17 - 7:21aşılanabilir ağaç gövdeleri
veya çanaklar toplardım. -
7:22 - 7:25Bitki koleksiyonu
örnekleri oluşturmak için -
7:25 - 7:29çiçek ve yaprakları birleştirmeye
ve DNA sıralamaya başladım. -
7:29 - 7:33Ama sonunda, bakır levha gravürleri
ve tipo açıklamalarını kullanarak -
7:33 - 7:36hikâyeyi korumaya koyuldum.
-
7:36 - 7:40George IV şeftalisinin hikâyesini
anlatmak gerekirse -
7:40 - 7:44bir şeftali ağacı, New York City'de
iki binanın arasında yetişiyor. -
7:44 - 7:46Yanından geçen biri
meyvenin tadına bakıyor -
7:46 - 7:50ve tadı o kadar hoşuna gidiyor ki
-
7:50 - 7:5219. yüzyılın büyük ticari
çeşitliliği hâline geliyor. -
7:53 - 7:55Daha sonra ortadan kayboluyor
-
7:55 - 7:59çünkü nakliyesi kolay olmuyor
ve modern tarıma uymuyor. -
8:00 - 8:03Fark ettim ki hikâye olduğu için
bunun anlatılması gerek -
8:03 - 8:11ve anlatım, bu çeşitliliği koklama, tatma
ve ona dokunma deneyimlerini de içermeli. -
8:12 - 8:16Bu yüzden bu meyveleri halka sunabileceğim
bir bahçe oluşturmaya koyuldum. -
8:16 - 8:21Hedefim, bulabileceğim
en yoğun nüfuslu bölgede bahçeyi kurmaktı. -
8:22 - 8:25Doğal olarak New York City'de
bir arazi aramaya başladım. -
8:26 - 8:31Geriye dönüp baktığımda
bu, oldukça iddialı görünüyor -
8:31 - 8:35ve kimsenin telefon ve e-postalarıma
cevap vermeme nedeni de muhtemelen bu. -
8:36 - 8:41Ta ki dört yıl sonra
Governors Island'dan dönüt alana kadar. -
8:41 - 8:47Bu ada eskiden askerî üsmüş
ve 2000 yılında New York'a verilmiş. -
8:47 - 8:51Adanın tamamı, New York'tan
beş dakikalık feribot seferlerine açık. -
8:51 - 8:56Açık Bahçe isimli bir proje
oluşturmam için beni davet ettiler. -
8:56 - 8:59Proje, yüzyıldan uzun süredir
New York'ta yetişmemiş meyve çeşitlerini -
8:59 - 9:00geri getirmeyi amaçlıyordu.
-
9:01 - 9:02Hâlâ devam eden Açık Bahçe'de
-
9:02 - 9:11antik ve yadigâr 200 meyve türüne sahip
elli adet aşılanmış ağaç mevcut. -
9:12 - 9:16Bunlar, bölgede doğal olarak yetişen
veya tarihte yetişmiş türler. -
9:16 - 9:22Örneğin 13th Street ve Third Avenue
kökenli Early Strawberry elması. -
9:22 - 9:25Meyve ağaçları tohum yoluyla
saklanamadığı için -
9:25 - 9:30Açık Bahçe, canlı bir gen bakası
veya bu meyvelerin arşivi hâline gelecek. -
9:30 - 9:32Kırk Meyve Ağacı gibi deneysel olacak,
-
9:32 - 9:34aynı zamanda sembolik olacak.
-
9:34 - 9:38En önemlisi, bu, insanları
yiyeceklerini korumaya -
9:38 - 9:41ve onlar hakkında daha fazlasını
öğrenmeye davet edecek. -
9:41 - 9:46Kırk Meyve Ağacı sayesinde
binlerce kişiden e-posta aldım, -
9:46 - 9:49"Nasıl ağaç dikilir?" gibi
temel sorular soruyorlardı. -
9:50 - 9:54Nüfusun yüzde üçten daha az bir kısmının
tarımla doğrudan bağı var. -
9:54 - 10:01Açık Bahçe, insanları kamu programları
ve atölyelerde çalışmaya; -
10:01 - 10:05ağaç aşılama, yetiştirme, budama
ve hasat etmeyi öğrenmeye; -
10:05 - 10:08doğal yiyecek tüketmeye
ve bahar şölenlerine katılmaya; -
10:08 - 10:11yerel şeflerle çalışıp
bu meyveleri kullanmayı öğrenmeye -
10:11 - 10:14ve birçok çeşit meyvenin
özellikle bu amaçla yetiştirildiği -
10:14 - 10:17yüzyıllık tarifleri
yeniden oluşturmaya davet ediyor. -
10:17 - 10:19Bahçe, fiziksel anlamından öte,
-
10:19 - 10:22bu tariflerin hepsini içeren
bir yemek kitabı olacak. -
10:23 - 10:25Yetişen meyvelerin
karakter, özellik, köken -
10:25 - 10:29ve hikâyesi hakkında
bilgi içeren bir alan rehberi olacak. -
10:29 - 10:33Çiftlikte yetiştiğimden dolayı
tarımı anladığımı düşünüyordum -
10:33 - 10:35ve bununla ilgili olan
hiçbir şeyi istemedim. -
10:36 - 10:37Bu yüzden sanatçı oldum.
-
10:37 - 10:39(Gülüşmeler)
-
10:39 - 10:43Ama şunu söylemeliyim ki
bu, DNA'mda olan bir şey -
10:43 - 10:45ve bu konuda yalnız
olmadığımı düşünüyorum. -
10:46 - 10:51100 yıl önce hepimiz
tarıma, bitki yetiştirmeye -
10:51 - 10:54ve yiyeceklerimizin hikâyesine
çok daha bağlıydık -
10:54 - 10:56ama zamanla uzaklaştık.
-
10:56 - 11:01Açık Bahçe, bu bilinmeyen geçmişle
yeniden bağ kurmamıza -
11:02 - 11:06ve yiyeceğimizin geleceğinin ne olacağını
düşünmemize olanak sağlıyor. -
11:06 - 11:08Teşekkür ederim.
-
11:08 - 11:11(Alkışlar)
- Title:
- Bir ağaçta kırk çeşit meyve nasıl yetişir
- Speaker:
- Sam Van Aken
- Description:
-
Sanatçı Sam Van Aken, "Kırk Meyve Ağacı"nın ardındaki nefes kesici çalışmayı paylaşıyor. Kırk Meyve Ağacı, tek bir ağaçta şeftali, erik, kayısı, nektar ve vişne gibi kırk çeşit meyve yetişen bir dizi melez meyve ağacı. Güzel ve renkli ağaç çiçeklerini sergileme amacıyla bir sanat projesi olarak başlayan çalışma, nadir yadigâr örneklerin ve onların hikâyelerinin canlı bir arşivi hâline geldi. Aynı zamanda insanlara tarımı öğretmenin uygulamalı (ve lezzetli) yolu ve gıda güvenliği sağlamak için biyoçeşitliliğe duyulan ihtiyacın canlı sembolü. "Sadece gıda olmaktan öte, bu meyvelere kültürümüz işlenmiş... Birçok yönden bu meyveler, bizim hikâyemiz." diyor Van Aken.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:24
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for How one tree grows 40 different kinds of fruit | ||
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for How one tree grows 40 different kinds of fruit | ||
Cihan Ekmekçi accepted Turkish subtitles for How one tree grows 40 different kinds of fruit | ||
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for How one tree grows 40 different kinds of fruit | ||
Nevaz Mescioğlu edited Turkish subtitles for How one tree grows 40 different kinds of fruit | ||
Nevaz Mescioğlu edited Turkish subtitles for How one tree grows 40 different kinds of fruit | ||
Nevaz Mescioğlu edited Turkish subtitles for How one tree grows 40 different kinds of fruit | ||
Nevaz Mescioğlu edited Turkish subtitles for How one tree grows 40 different kinds of fruit |