Return to Video

Moğol göçebelerinin antik, dünya dostu bilgeliği

  • 0:01 - 0:04
    Yabancıların benimle ilk tanıştıklarında
  • 0:04 - 0:06
    aynı soruları sormaları çok komik.
  • 0:06 - 0:07
    Şöyle sorular mesela:
  • 0:08 - 0:10
    "Vay canına, Moğolistan'dan mısın?
  • 0:10 - 0:12
    İşe gitmek için ata mı biniyorsun?"
  • 0:13 - 0:15
    "Kolanın ne olduğunu biliyor musun?"
  • 0:16 - 0:19
    Veya "Moğolistan'da çikolata var mı?"
  • 0:19 - 0:22
    Eğer eğlenmek istersem
  • 0:22 - 0:24
    şöyle şeyler söylerim:
  • 0:24 - 0:25
    "Aman Tanrım,
  • 0:25 - 0:27
    bunları daha önce hiç duymadım.
  • 0:27 - 0:29
    Kola ve çikolata nedir?
  • 0:29 - 0:31
    Onlar hakkında daha fazla bilgi
    verebilir misin?"
  • 0:32 - 0:33
    Her zaman işe yarar
  • 0:33 - 0:35
    ve çok güleriz.
  • 0:36 - 0:41
    Gerçekte, başkentimiz Ulan Batur
    çok kentsel.
  • 0:41 - 0:43
    Ticari binalarımız,
  • 0:43 - 0:44
    marka otellerimiz
  • 0:44 - 0:46
    ve güzel sanat alanlarımız da var.
  • 0:46 - 0:49
    Ancak çoğu zaman yabancılar
  • 0:49 - 0:52
    Moğolistan'da eksik olan şeylere
    odaklanırlar.
  • 0:53 - 0:56
    Devasa, el değmemiş manzaramıza,
  • 0:56 - 0:58
    geleneksel göçebe
    yaşam tarzımıza bakıyorlar
  • 0:58 - 1:01
    ve bunu yoksulluğun bir işareti
    olarak görüyorlar.
  • 1:02 - 1:03
    Buna katılmıyorum.
  • 1:03 - 1:06
    Aslında, eski Moğol göçebelerinden
    öğrenebileceğimiz
  • 1:06 - 1:08
    ve önümüzdeki yıllarda
  • 1:08 - 1:10
    hayatta kalmamıza yardımcı olacak
  • 1:10 - 1:12
    çok şey olduğunu düşünüyorum.
  • 1:13 - 1:17
    Bu benim Moğolistan'ın
    en ünlü geleneksel enstrümanını,
  • 1:17 - 1:20
    morin khuur'u veya atbaşı kemanını
  • 1:20 - 1:22
    çalarken çekilmiş bir resim.
  • 1:22 - 1:25
    Enstrümanı henüz dokuz yaşındayken
    çalmaya başladım
  • 1:25 - 1:27
    ve 11 yaşında Moğolistan'ı
  • 1:27 - 1:31
    uluslararası festivallerde temsil ederek
    dünyayı geziyordum,
  • 1:31 - 1:37
    örneğin Japonya, Çin, Finlandiya, Almanya
    ve İsveç'te yaşıyor ve okuyordum.
  • 1:38 - 1:40
    Fakat beklenmedik bir anda,
  • 1:40 - 1:41
    21 yaşındayken
  • 1:41 - 1:44
    sevgili annemi kaybettim
  • 1:44 - 1:46
    ve sadece iki yıl sonra
  • 1:46 - 1:47
    babamı kaybettim.
  • 1:48 - 1:50
    Tek çocuk olarak
  • 1:50 - 1:52
    yıkılmıştım ve yalnızdım.
  • 1:53 - 1:57
    O zamanlar kalan tek şey ülkemdi,
  • 1:57 - 1:59
    bu yüzden eve dönmeye karar verdim.
  • 2:00 - 2:02
    Keder içinde kaybolduğumda
  • 2:02 - 2:06
    ülkem bana bir güvenlik ve aidiyet
    duygusu verdi.
  • 2:06 - 2:10
    Moğolistan'ın sonsuz mavi gökyüzünü
    babam olarak
  • 2:10 - 2:13
    ve el değmemiş, muhteşem manzarasını
    annem olarak hayal ettim.
  • 2:14 - 2:18
    On yıldan fazla bir süredir
    gelişmiş ülkelerde yaşadığım için
  • 2:18 - 2:21
    göçebe yaşam tarzlarından çok uzaklaştım,
  • 2:21 - 2:25
    bu yüzden yeniden bağlanmak ve bunu
    kendim için deneyimlemek istedim.
  • 2:26 - 2:30
    Ailemin ve benim nereden geldiğimi
    görmek ve kendi kimliğimi
  • 2:30 - 2:32
    daha iyi anlamak için sık sık
    şehirden uzaklara,
  • 2:32 - 2:35
    büyükbabam ve büyükannemin
  • 2:35 - 2:37
    kırsal Moğolistan'daki vilayetine gittim.
  • 2:37 - 2:42
    Büyürken Moğol göçebelerinin dünyadaki
    en misafirperver insanlar olduğuna
  • 2:42 - 2:45
    dair hikayeler duymuştum
  • 2:45 - 2:49
    ve bir yabancıya gerçekten yemek
    verip vermediklerini
  • 2:49 - 2:52
    ve misafir edip etmediklerini
    kendim görmek istedim.
  • 2:53 - 2:55
    Bu yüzden kırsal kesime doğru yola çıktım,
  • 2:55 - 2:58
    toprak yollarda saatlerce yol aldım.
  • 2:59 - 3:01
    Moğol göçebeleri hakkında
    inanılmaz olan şey,
  • 3:01 - 3:06
    komşuların genellikle
    40 kilometre uzakta olması
  • 3:06 - 3:10
    ve Moğolistan'da bir mera arazisinin
    kimsenin mülkiyeti olmaması.
  • 3:11 - 3:12
    Bir bakıma,
  • 3:12 - 3:16
    Moğol göçebeleri,
    muhteşem manzara üzerinde
  • 3:16 - 3:19
    diledikleri gibi hareket etme
    özgürlüğüne sahipler.
  • 3:19 - 3:21
    Sonunda mütevazı yurtları gördüm
  • 3:21 - 3:23
    ve kenara çektim.
  • 3:23 - 3:25
    Yurt veya ger,
  • 3:25 - 3:27
    geleneksel bir Moğol konutu.
  • 3:28 - 3:32
    Yüzde yüz doğal malzemeden,
    ahşap çerçeve ve zeminden,
  • 3:32 - 3:33
    deri ip ve keçeli koyun
  • 3:33 - 3:35
    yününden üretilen
  • 3:35 - 3:37
    kalın battaniyelerden yapılır.
  • 3:38 - 3:40
    Kurması veya sökülmesi
  • 3:41 - 3:43
    yalnızca üç-dört saat sürer
  • 3:43 - 3:45
    ve kış aylarında insanları
  • 3:45 - 3:48
    eksi 50 santigrat dereceye kadar
    sıcak tutar.
  • 3:50 - 3:51
    Yurt dışında çocuklar
  • 3:51 - 3:54
    koyun ve keçilerle oynuyorlardı
  • 3:54 - 3:56
    ve onları selamlarken
  • 3:56 - 3:58
    aileleri beni içeri davet etti.
  • 3:58 - 4:01
    Kadın bana güzel ılık sütlü çay koydu
  • 4:01 - 4:03
    ve kocası bana masanın üzerindeki,
  • 4:03 - 4:05
    önceden hazırlanan yemeği ikram etti.
  • 4:05 - 4:07
    Sıradan bir sohbetten sonra,
  • 4:07 - 4:10
    adam kibarca amacımı sordu,
  • 4:10 - 4:11
    ben de açıkça seyahat ettiğimi
  • 4:11 - 4:13
    ve dedemin köklerini keşfettiğimi
  • 4:13 - 4:15
    ve güneş batarken
  • 4:15 - 4:17
    kalacak bir yere ihtiyacım
  • 4:17 - 4:19
    olduğunu söyledim.
  • 4:19 - 4:21
    Bilin bakalım ne oldu?
  • 4:21 - 4:24
    Adam, istediğim kadar
    kalabileceğimi söyledi,
  • 4:25 - 4:26
    ama tek bir şartla.
  • 4:27 - 4:30
    Geleneksel Moğol atbaşı kemanımız
  • 4:30 - 4:32
    morin khuur'u çalmamı istedi.
  • 4:33 - 4:37
    Kafamda bunun gerçekleştiğine inanamadım.
  • 4:37 - 4:40
    Atbaşı keman bir bilet gibiydi.
  • 4:40 - 4:43
    Moğollar morin khuur
    çalabildiğinizi öğrenirse
  • 4:43 - 4:45
    anında saygı gösterirler.
  • 4:46 - 4:49
    İki telin dünyadaki tüm olayları
  • 4:49 - 4:51
    ifade ettiğini söylerler.
  • 4:52 - 4:55
    Onlarla dokuz gün kaldım
  • 4:55 - 4:57
    ve gitmemi bile istemediler.
  • 4:57 - 5:00
    Sanırım orada iki ay kalmaya çalışsaydım
  • 5:00 - 5:01
    izin verirlerdi.
  • 5:02 - 5:03
    Olay şu:
  • 5:03 - 5:05
    Onlarla tanışmadan önce,
  • 5:05 - 5:08
    Moğol göçebelerinin herkes gibi
  • 5:08 - 5:12
    nezaketen misafirperver
    olduklarını varsaymıştım.
  • 5:12 - 5:15
    Ama sonra bundan daha fazlası
    olduğunu anladım.
  • 5:15 - 5:18
    Topluluk olarak
    hayatta kalmakla ilgiliydi.
  • 5:18 - 5:22
    Göçebeler son derece uzak
    bölgelerde yaşadıkları için
  • 5:22 - 5:25
    tamamen doğanın insafına kalıyorlar.
  • 5:26 - 5:28
    Şiddetli kar yağışı,
  • 5:28 - 5:29
    ani bir sel
  • 5:29 - 5:31
    veya şiddetli bir fırtına
  • 5:31 - 5:33
    göçebe bir aileyi mahvedebilir.
  • 5:34 - 5:38
    Bugün, yardıma ihtiyacı olan bir yabancı
  • 5:38 - 5:41
    ama yarın, sen olabilirsin.
  • 5:41 - 5:43
    Bu yüzden birbirlerini kollarlar
  • 5:43 - 5:46
    ve herkesin yardımını karşılarlar.
  • 5:46 - 5:49
    Bu gerçekten kalbime dokundu,
  • 5:49 - 5:53
    çünkü biz insanların giderek daha
    bencilleştiğimizi hissediyorum.
  • 5:54 - 5:58
    Gerçekten göçebe bir ailede kalmak
    gözlerimi açmamı sağladı.
  • 5:58 - 6:01
    Gelişmiş ülkelerde gördüğüm
    bir şey değildi.
  • 6:01 - 6:04
    Ailenin hanımı bana beyaz peynir,
  • 6:04 - 6:07
    yoğurt, tsegee
    ve hatta inek sütünden yapılan
  • 6:07 - 6:09
    geleneksel bir vodka gibi
  • 6:09 - 6:13
    organik süt ürünlerini sıfırdan
    nasıl ürettiklerini gösterdi.
  • 6:13 - 6:18
    Kullandıkları her alet,
    doğal malzemelerden elle üretiliyor.
  • 6:19 - 6:21
    Yurdun içinde,
  • 6:21 - 6:23
    yakıt kullanmak yerine, sıcak kalmak için
  • 6:23 - 6:26
    kurutulmuş inek gübresi yaktık.
  • 6:26 - 6:29
    Her şey, plastik ve çelikle dolu
  • 6:29 - 6:32
    şehir hayatımla keskin bir tezat
    oluşturuyordu.
  • 6:33 - 6:37
    Bu benim için beş duyu deneyimiydi,
  • 6:37 - 6:40
    tamamen farklı bir karmaşıklık biçimi.
  • 6:41 - 6:46
    Moğolistan'ın uzak ve kırsal bölgelerinde
    ne kadar çok seyahat etsem,
  • 6:46 - 6:49
    eski göçebe yaşam tarzının Tabiat Ana'dan
  • 6:49 - 6:52
    güç aldığını o kadar çok anladım.
  • 6:52 - 6:56
    Göçebe yaşam gerçekten sıfır israf.
  • 6:57 - 6:59
    Altı yıl boyunca
  • 6:59 - 7:02
    20'den fazla aileyi ziyaret ettim
  • 7:02 - 7:05
    ve deneyimim hep aynıydı.
  • 7:05 - 7:08
    Beni içeri davet ettiler, yiyecek sundular
  • 7:08 - 7:11
    ve ihtiyacım olursa kalacak
    bir yer verdiler.
  • 7:11 - 7:15
    Ne kadar az şeye
    sahip olduklarına şaşırdım.
  • 7:15 - 7:19
    İlk başta, yılda yaklaşık dört kez hareket
    ettikleri için olduğunu düşündüm.
  • 7:19 - 7:21
    Tamam, bu anlaşılması
    çok basit bir mantık.
  • 7:21 - 7:23
    Sadece ihtiyacın olanı taşıyorsun.
  • 7:23 - 7:25
    Ama sonra arkasında
  • 7:25 - 7:27
    daha derin bir felsefe olduğunu öğrendim.
  • 7:28 - 7:31
    Tarihsel olarak, göçebeler bizim sadece
  • 7:31 - 7:33
    bu hayattan geçtiğimize,
  • 7:33 - 7:36
    insanların çıplak gelip gittiklerine
    inanıyorlardı,
  • 7:36 - 7:40
    bu yüzden yaşam süresi beklentiniz
    sadece 100 yıldan azken
  • 7:40 - 7:45
    doğayı yok eden herhangi bir şey inşa
    etmenin veya materyalist şeyler için
  • 7:45 - 7:48
    açgözlü olmanın hiçbir anlamı
    olmadığına inanıyorlar.
  • 7:49 - 7:52
    Bunun yerine geleneğe, mirasa,
  • 7:52 - 7:53
    tarihe yatırım yaparlar
  • 7:54 - 7:56
    ve bunu nesilden nesile aktarırlar.
  • 7:57 - 8:01
    Bu eski göçebe felsefesi,
    kendi çıkarımdan ve rahatlığımdan
  • 8:01 - 8:05
    daha büyük ve daha fazlasını düşünmem
    gerektiğini anlamamı sağladı.
  • 8:06 - 8:12
    Moğol kırsalında, gerçek bir
    özgürlük biçimi hissettim
  • 8:13 - 8:16
    ve şehre her döndüğümde
  • 8:16 - 8:18
    daha minimal yaşamanın yollarını aradım.
  • 8:19 - 8:22
    Şirketimin tüm kağıt prosedürlerini
    dijitalleştirdim.
  • 8:22 - 8:25
    Bir zamanlar 20 paket A4 kağıt alan şey
  • 8:25 - 8:27
    artık sadece bir tane alıyor.
  • 8:27 - 8:31
    Dairemi küçülttüm,
    karbon ayak izimi azalttım
  • 8:31 - 8:34
    ve evde ve işte satın alma,
    ulaşım seçme
  • 8:34 - 8:37
    ve diğer pek çok yaşam tarzı
    seçimi gibi eylemlerimi
  • 8:37 - 8:40
    yeniden düşünme alışkanlığı edindim.
  • 8:40 - 8:42
    En önemlisi,
  • 8:42 - 8:46
    hızlı tüketim malları pazarlama projeleri
    üzerinde çalışmayı bıraktım
  • 8:46 - 8:51
    ve şimdi sürdürülebilirliği teşvik eden
    kuruluşlarla çalışıyorum.
  • 8:51 - 8:55
    Ama açık farkla en büyük değişiklik,
  • 8:55 - 8:58
    gelişmeyi taze gözlerle
  • 8:58 - 9:00
    görmeye başlamam.
  • 9:00 - 9:02
    Şehirlerde,
  • 9:02 - 9:05
    geleneksel bir yurtta
    göçebe olarak yaşamak
  • 9:05 - 9:07
    ve daha azına sahip olmak,
  • 9:07 - 9:11
    genellikle sadece yurt dışında değil,
  • 9:11 - 9:13
    Moğolistan'da da bir evde
  • 9:13 - 9:16
    yoksulluk işareti olarak yorumlanıyor.
  • 9:16 - 9:20
    Her gelişmekte olan ülke için
    nihai hedefin gökdelenleri,
  • 9:20 - 9:23
    büyük alışveriş merkezleri
    ve paralı yollarıyla bir sonraki
  • 9:23 - 9:27
    Tokyo veya New York City olmak
    olduğunu düşünüyoruz.
  • 9:27 - 9:31
    Dünyanın dört bir yanındaki topluluklar,
    maddi zenginlik arayışında
  • 9:31 - 9:33
    geleneksel yaşam tarzlarını terk ediyor.
  • 9:34 - 9:36
    Ancak unutmayalım ki,
  • 9:36 - 9:37
    gelişmiş ülkeler
  • 9:37 - 9:41
    iklim değişikliğinden en çok
    sorumlu ülkeler.
  • 9:42 - 9:44
    Öyleyse kendimize sormalıyız,
  • 9:44 - 9:48
    dünyaya zarar verdiğini bildiğimiz halde
  • 9:48 - 9:51
    neden aynı planı izlemeye devam ediyoruz?
  • 9:51 - 9:54
    Son sekiz ayda seçimlerimizin sonuçlarını
  • 9:54 - 9:56
    hepimiz tecrübe ettik.
  • 9:57 - 10:00
    Doğa Ana için doğruyu yapmak
  • 10:00 - 10:03
    ve dünya dostu, sıfır atık
    alışkanlıklarına odaklanmak
  • 10:03 - 10:06
    artık bir seçenek değil.
  • 10:06 - 10:10
    Temel bileşenleri medya
    veya teknoloji olmadan,
  • 10:10 - 10:13
    sadece bilgelikle hayatta kalan
  • 10:13 - 10:15
    atalarımızdan daha
  • 10:15 - 10:17
    iyi kim bilebilir?
  • 10:18 - 10:20
    Bir Moğolistan vatandaşı olarak,
  • 10:20 - 10:22
    gelişmekte olan ülkelerin
  • 10:22 - 10:25
    aşağı olduğunu duyarak büyüdüm
  • 10:25 - 10:27
    ve gerçekten ciddiye aldım.
  • 10:28 - 10:32
    Ama bugün, yüksek sesle ve net
    bir şekilde söylemek istiyorum ki,
  • 10:33 - 10:37
    artık gelişmekte olan ülkelerde
    dezavantajlar görmüyorum.
  • 10:37 - 10:38
    Tam tersine,
  • 10:38 - 10:42
    İşleri doğru şekilde yapmak için
    en büyük fırsata sahip ülkeler,
  • 10:42 - 10:44
    kendi gelişim tarzlarını tanımlayabilen
  • 10:44 - 10:48
    ve herkes için daha iyi
    ve daha güvenli bir ortam
  • 10:48 - 10:52
    inşa etme konusunda
    en fazla avantaja sahip
  • 10:52 - 10:54
    ülkeler görüyorum.
  • 10:54 - 10:57
    Binlerce yıldır atalarımız için
    işe yarayan şeyler,
  • 10:57 - 10:59
    en son yeniliklerle birleştirildiğinde
  • 10:59 - 11:01
    şimdi ve gelecekte
  • 11:01 - 11:03
    bizim için işe yarayabilir.
  • 11:04 - 11:07
    Sonuçta, hepimiz bu dünyada misafiriz,
  • 11:07 - 11:11
    öyleyse eski Moğol göçebelerinin
    yaptığı gibi dünyaya
  • 11:11 - 11:14
    ve birbirimize doğru olanı yapalım.
  • 11:15 - 11:16
    Teşekkürler.
Title:
Moğol göçebelerinin antik, dünya dostu bilgeliği
Speaker:
Khulan Batkhuyag
Description:

Çevre aktivisti Khulan Batkhuyag, Moğol göçebelerinden gelecek yıllarda nasıl hayatta kalacağımız konusunda öğrenebileceğimiz çok şey olduğunu söylüyor. Bizi ülkenin çarpıcı kırsal manzarasında bir yolculuğa çıkaran Moğol göçebelerinin, bazı gerçekten inanılmaz, dünya dostu, sıfır atık yenilikleri sayesinde uzak bölgelerde binlerce yıldır nasıl hayatta kaldıklarını gösteriyor. Hepimiz için Doğa Ana ile daha asgari, sürdürülebilir ve uyum içinde nasıl yaşayacağımız konusunda bilgelik var.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
11:30

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.