Return to Video

بۆچی خەڵک لە شتە هەڵەکان دەترسن؟ گێرد گێگرێنزەر

  • 0:06 - 0:11
    دەرمانێکی نوێ بۆتە ھۆی
    کەم کردنەوەی سەکتەی دڵ بە ڕێژەی ٪٤٠.
  • 0:11 - 0:14
    هێرشی قڕشەکانیش دوو ئەوەندە زیادی کردووە.
  • 0:14 - 0:19
    خواردنەوەی لیترێک سۆدا بۆ هەر ڕۆژێک هەلی
    توشبوونت بە شێرپەنجە دوو ئەوەندە دەکات.
  • 0:19 - 0:22
    ئەمانە هەموو نموونەی مەترسی ڕێژەیین،
  • 0:22 - 0:26
    ڕێگەیەکی باو بۆ باسکردنی مەترسییەکان
    وتارە هەواڵییەکانن.
  • 0:26 - 0:30
    هەڵسەنگاندنی مەترسی بەگژدا چوونێکی
    ئاڵۆزی بیرکردنەوەی ئاماری و
  • 0:30 - 0:32
    هەروەها بابەتێکی تایبەتی کەسییە.
  • 0:32 - 0:35
    یەک کۆسپی گشتی بریتییە لە جیاوازی نێوان
  • 0:35 - 0:40
    مەترسی ڕێژەیی وەک ئەمانە
    و مەترسییە ڕەهاکان.
  • 0:40 - 0:43
    لێکەوتە لەوانەیە
    ڕووداوێک دێنێتە کایەوە.
  • 0:43 - 0:45
    دەتوانرێت ئاشکرا بکرێن
    لە شێوەی ڕێژەی سەدی-
  • 0:45 - 0:49
    بۆ نموونە، سەکتەی دڵ
    ٪١١ی لە پیاواندا ڕوو دەدات
  • 0:49 - 0:51
    لە نێوان تەمەنی ٦٠ و ٧٩-
  • 0:51 - 0:57
    یان وەک تێکڕایەک ١ لە ٢ملیۆن مەلەوان
    بە درێژای کەناری خۆرئاوای ئوسترالیا
  • 0:57 - 1:00
    دەبنە خۆراکێکی کەمی بەچکە
    قرش بۆ هەر ساڵێک.
  • 1:00 - 1:04
    ئەم ژمارانە لێکەوتەی
    تەواوی سەکتەی دڵ نیشان دەدەن
  • 1:04 - 1:06
    و هێرشی قرشەکان لەم گروپانەدا.
  • 1:06 - 1:12
    گۆڕانکاری لە لێکەوتە دەتوانرێت لە مەرجە
    ڕێژەییەکان و تەواوەکان وا نیشان بدرێت.
  • 1:12 - 1:16
    بۆ نمونە، لە توێژینەوه‌ی ساڵی ۲٠٠۹
    کە ئامێری وێنەی تیشکی دۆزییەوە
  • 1:16 - 1:23
    ژمارەی مردنی بەهۆی شیرپەنجەی مەمکی لە ٥
    کەسەوە بۆ٤ کەمکردەوە لە هەر ١٠٠٠کەسێکدا.
  • 1:23 - 1:26
    کەمکردنەوەی مەترسی تەواو
    ٪١ بوو.
  • 1:26 - 1:31
    بەڵام کەمکردنەوەی ڕێژەی مەترسی
    لە ٥ دۆسیەی مردن بە شێرپەنجە بۆ چوار
  • 1:31 - 1:33
    ٪٢٠ تە.
  • 1:33 - 1:35
    بە پێی ڕاپۆرتەکانی ئەم ژمارە بەرزە،
  • 1:35 - 1:38
    خەڵک کاریگەرییەکەی
    بەرزتر دەخەمڵێنێت.
  • 1:38 - 1:42
    بۆ بینینی هۆکاری جیاوازی نێوان
    دوو ڕێگەی ئاشکرا کردنی،
  • 1:42 - 1:45
    با وایدابنێین
    نمونەی گریمانەی دەرمانێک
  • 1:45 - 1:49
    کە لێکەوتەی سەکتەی دڵی
    بە لە ٪٤٠ کەمکردەوە.
  • 1:49 - 1:51
    وای دابنێ لەدەرەوەی گروپێکی
    ١٠٠٠ کەسی
  • 1:51 - 1:55
    ناتوانین دەرمانی نوێیان بۆ دابنێین،
    ١٠ کەسیان سەکتەی دڵیان هەیە.
  • 1:55 - 2:00
    لێکەوتەی تەواو
    ١٠ کەس لە هەزارە، یان ٪١.
  • 2:00 - 2:03
    ئەگەر هەمان گروپ لە ١٠٠٠ کەس
    دەرمانەکە وەربگرێت،
  • 2:03 - 2:06
    ژمارەی سەکتەی دڵ دەبێت بە شەش کەس.
  • 2:06 - 2:10
    بە مانایەکی تر، دەرمانەکە دەتوانێت ڕێگربێت
    لە ٤ لە ١٠ سەکتەی دڵ-
  • 2:10 - 2:13
    کەمکردنەوەی لێکەوتەی بە ڕێژەی ٪٤٠.
  • 2:13 - 2:19
    لەوانەیە، مەترسی تەواو
    تەنها لە ٪١ بۆ ٪٠.٦ -
  • 2:19 - 2:24
    بەڵام مەترسی ڕێژەی ٪٤٠ کەمدەبێت
    ڕاستییەکان گرینگی زیاتر یان دەبێت.
  • 2:24 - 2:27
    بەدڵنیاییەوە ڕێگەپێنەدان
    تەنانەت بڕێکی کەم لە سەکتەی دڵ،
  • 2:27 - 2:31
    یان هەر ئەنجامێکی تری نەرێنی،
    ئەوا بەسوودە- وانییە؟
  • 2:31 - 2:33
    پێویست ناکات.
  • 2:33 - 2:36
    کێشەکە ئەوەیە ئەو هەڵبژاردانەی
    هەندێک لە لێکەوتەکان کەم دەکەنەوە
  • 2:36 - 2:39
    دەتوانن تۆ لە ڕێڕەوێکی تر دابنێن.
  • 2:39 - 2:45
    وای دابنێ کە دەرمانی سەکتەی دڵ بۆتە ھۆی
    شێرپەنجە لە یەک و نیو لە ٪١ی نەخۆشەکان.
  • 2:45 - 2:47
    لەم گرووپە ١٠٠٠ کەسییەی ئێمە،
  • 2:47 - 2:50
    چوار سەکتەی دڵ
    بە دانانی دەرمان ڕێگری لێ دەکرێت،
  • 2:50 - 2:54
    بەڵام دەبێتە هۆی
    پێنج دۆسیەی نوێی شێرپەنجە.
  • 2:54 - 2:58
    کەمکردنەوەی ڕێژەیی لە سەکتەی
    دڵ ڕاستی لێکەوتەکان هەست پێکراوە
  • 2:58 - 3:01
    و مەترسی تەواوی شێرپەنجە سادە دیارە،
  • 3:01 - 3:04
    بەڵام ئەوان ڕێکەوتن
    لە بارەی هەمان ژمارەی دۆسیەکان.
  • 3:04 - 3:05
    لە ژیانی راستیدا،
  • 3:05 - 3:08
    هەموو یەکێک هەڵسەنگاندنی لێکەوتەی
    تاکەکەسی جیاواز دەبێت
  • 3:08 - 3:11
    دەکەوێتە سەر
    بارودۆخی کەسییان.
  • 3:11 - 3:14
    ئەگەر بزانیت تۆ خێزانێکت هەیە
    مێژووی نەخۆشی دڵیان هەیە
  • 3:14 - 3:17
    لەوانەیە بەهێزتر هانیان بدەیت
    بۆ ئەوەی دەرمان وەربگرن
  • 3:17 - 3:19
    کە لێکەوتەی سەکتەی دڵت نزم دەکاتەوە،
  • 3:19 - 3:24
    تەنانەت بزانی بەو مەرجەی
    کەمکردنەوەی کەمێک لە لێکەوتەی تەواو.
  • 3:24 - 3:28
    هەندێکجار، دەبێت ئێمە بڕیار بدەین لە نێوان
    دەر خستنی خۆمان بۆ مەترسییەکان
  • 3:28 - 3:30
    کە ناتوانن ڕاستەوخۆ بەراورد بکرێن.
  • 3:30 - 3:33
    بۆ نموونە، ئەگەر دەرمانی سەکتەی دڵ
    لێکەوتەی زیاتری لەخۆگرت
  • 3:33 - 3:36
    لە بێ هێز کردنی،
    نەک لە کوشتنی،
  • 3:36 - 3:39
    کاریگەری گشتی وەک ئێشی نیوەی سەر
    نەک شێرپەنجە،
  • 3:39 - 3:43
    هەڵسەنگاندنی ئێمە لە ئەگەری مەترسی
    شایەنی ئەوەیە بگۆڕێت.
  • 3:43 - 3:47
    و هەندێک جار پێویستمان بە
    هەڵبژاردەی ڕاست نییە:
  • 3:47 - 3:52
    لەوانەیە هەندێک بڵێن کەمێک مەترسی
    لە هێرشی قڕش شایەنی خۆ لێ لادانە،
  • 3:52 - 3:54
    چونکە هەموو ئەوەی لە دەستت
    دەچێت مەلەکردنێکی کەنارە،
  • 3:54 - 3:57
    کاتێک ئەوانی تر تەنانەت سەرنجی
    پەڕاندنی مەلەکردن نادەن
  • 3:57 - 4:01
    بۆ خۆلادان لە مەترسی کەمی بێ لایەنانەی
    هێرشی قڕش.
  • 4:01 - 4:05
    بۆ هەموو ئەم هۆکارانە،
    هەڵسەنگاندنی لێکەوتە ئاڵۆزە لە بنەڕەتدا،
  • 4:05 - 4:08
    و ڕاپۆرت کردن لەسەر مەترسی
    دەکرێت فریودەربن،
  • 4:08 - 4:11
    بەتایبەتی کاتێک هەندێک لە ژمارەکان
    دابەش دەکات لە مەرجە تەواوەکان
  • 4:11 - 4:14
    و ئەوانی تر لە مەرجە ڕێژەیەکان.
  • 4:14 - 4:16
    تێگەشتن لەوەی ئەم پێوەرانە چۆن کار دەکەن
  • 4:16 - 4:19
    یارمەتیت دەدەن بۆ بڕینی
    هەندێک لە گێژاوەکان
  • 4:19 - 4:21
    و باشتر هەڵسەنگاندنی لێکەوتەکان.
Title:
بۆچی خەڵک لە شتە هەڵەکان دەترسن؟ گێرد گێگرێنزەر
Speaker:
گێرد گێگرێنزەر
Description:

تەواوی وانەکە لێرە سەیر بکە: https://ed.ted.com/lessons/how-likely-is-a-shark-attack-gerd-gigerenzer

دەرمانێکی تازە، ڕێژەی جەڵتەی دڵ بە ڕێژەی سەدا ٤٠ کەم دەکاتەوە. هێرشەکانی قرشەکان دوو هێندە بووە. نۆش کردنی یەک لیتر سۆدا رۆژانە ئەگەری شێرپەنجە دوو هێندە زیاد دەکات. ئەمانە کۆمەڵێک شێوەن کە سەرکێشیەکان لە هەواڵی کەناڵەکان پەخش دەکرێت. کەواتە چۆن سەرکێشی هەڵبسه‌نگێنین؟ گێرد گیرگیزندەر باسی سەرکێشی ڕێژەیی و تەواو دەکات.

وانەکە لە لایەن گێرد گێگرینزەر ئامادە کراوە و لە لایەن visorama کاری دەرهێنانی بۆ کراوە.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:21

Kurdish (Central) subtitles

Revisions