Tại sao tôi bị theo giỏi, khi tôi không là ai cả? | Marta Peirano | TEDxMadrid

Chúng ta biết rằng chúng ta đang bị theo dõi, thông qua điện thoại, máy tính và các máy quay. Nhưng chúng ta chẳng làm điều gì sai trái nên sẽ cảm thấy an toàn. Trong cuộc nói chuyện này, Marta Peirano cảnh báo về sự cấp thiết phải lo lắng và bảo vệ sự ẩn danh của chúng ta trên các mạng lưới.

Chúng ta mắc phải 3 sai lầm:

Thứ nhất là đánh giá thấp con số thông tin
mà chúng ta đưa ra mỗi ngày,

thứ hai là coi nhẹ giá trị của những
thông tin này,

và thứ ba là cho rằng vấn đề lớn nhất
của chúng ta

là một cơ quan xa xôi và quyền lực như
Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA).

Đúng là NSA có khả năng tiếp cận lớn,
những nguồn lực tốt nhất

những công cụ hiên đại nhất nhưng họ
chẳng cần đến chúng

để có thể theo dõi chúng ta vì họ đã có
thông tin ở đó rồi.

Chúng ta đang sống trong những căn nhà
thủy tinh.

Đây là Malte Spitz, đảng viên Đảng Xanh
của Đức.

Năm 2009, ông yêu cầu công ty điện thoại
của mình

giao nộp hết những thông tin họ có về ông.

Và công ty điện thoại , Deutsche Telekom,
từ chối yêu cầu này.

Sau 2 lần nữa yêu cầu , họ đã đưa cho ông
1 đĩa CD với bản Excel dài 30 832 dòng,

nghĩa là dài hơn tác phẩm
"Chiến tranh và Hòa bình" gấp 3 lần.

Tài liệu dài ngoằng đó thu thập thông tin

từ tháng 9 năm 2009 đến tháng 2 năm 2010

chính xác là 6 tháng.

Đây chẳng phải chuyện tình cờ,
là vì trong mùa hè năm 2008

Liên minh châu Âu đã đưa ra chỉ thị
giữ lại thông tin

yêu cầu các công ty điện thoại

với hơn 10 000 khách hàng

phải lưu giữ thông tin của khách

trong thời gian tối thiểu là 6 tháng và
tối đa là 2 năm.

Và họ đã giao cho ông Malte thông tin
trong 6 tháng

như muốn nói "Chỉ có từng này vì thôi
chúng tôi tuân thủ luật pháp"

Có lẽ họ còn giữ của ông ấy thông tin trong
1 năm rưỡi nữa.

Vậy nên, Malte, người không biết sử dụng
máy tính,

đưa tài liệu đó cho một trường để
thay mặt ông

liên hệ với một cơ quan biến thông tin thành
dữ liệu

để xử lý vấn đề này.

Vậy nên, họ thu thập hết dữ liệu của
Deustche Telekom

và các thông tin về Malte đã được
công khai

như tài khoản Twitter hay blog của ông

Với những dữ liệu đó, họ tạo thành bản đồ
như các bạn đang thấy

Nó còn hơn cả 1 bản đồ, mà như là 1 cuốn
nhật ký

tự động và kinh khủng về
cuộc sống của Malte.

Chúng ta có thể nhìn thấy khi nào
ông ta đi tàu

ông ta đang làm gì ngay lúc này

khi nào ông dừng lại và ở đâu

đi vào lúc nào, như thế nào,

ở đó bao lâu và ăn vào lúc nào,

ngủ vào lúc nào, như lúc này đây.

Khi nào ông đi máy bay, gọi cho ai
và gọi bao lâu.

ông gửi tin nhắn cho ai với nội dung gì.

Chúng ta có thể thấy tất cả.

Tất cả đều ở trên mạng, các bạn có thể
thấy đấy.

Những điều này xảy ra vì Malte mang một
chiếc điện thoại trong túi

cứ 5 phút, nó lại kêu "ping" về
cột phát sóng gần nhất và nói:

"Có gì mới cho tôi không?"
"Tôi có thư không?"

"Tôi có tin nhắn gì trên WhatsApp không?"

"Trên thế giới đang có chuyện gì xảy ra?"

Hãy giơ tay lên nếu các bạn cũng có một
chiếc điện thoại tương tự.

Vậy đó, điện thoại của chúng ta, cứ 5 phút
lại nói:

"Tôi đang ở đây, tôi đang ở đây này"

"Này, tôi đang ở đây"

Và chuyện này xảy ra như thế đấy.

Chuyện này chưa hề có tiền lệ, chúng ta
chưa trải qua bao giờ.

Một trường hợp tương đương trực tiếp
chính là thứ trên màn hình đây.

Đây là hồ sơ của một người bị Bộ An ninh Quốc
gia Đức (Stasi) theo dõi trong nhiều năm.

Trông giống một cái khăn ăn, đúng không ạ?
Trên đó có 46 mảnh giấy nhớ

gắn với bà cô của ông ta, người bán sữa,
mục sư của nhà thờ,

Đây là 5 phút trong cuộc đời của
Malte Spitz,

và tất cả thông tin này đều được
thu thập tự động.

Tệ hơn, đây chỉ bao gồm thông tin về
Malte,

nhưng xung quanh ông ta là những người
như chúng ta với loại điện thoại tương tự

và đang cung cấp những dữ liệu như thế,

và công ty này thấy được tất cả.

Đây là ảnh của bạn tôi, Juanlu Sánchez

Ảnh từ cuộc vận động 15 tháng 3

Nhưng hãy nhìn nó dưới góc nhìn viễn thông

Ở quảng trường này có rất nhiều
điện thoại di động

Từ những chiếc điện thoại này, chúng ta
có thể biết chính xác ai đang có mặt ở đó

Giống như đang có một con kền kền ở
xung quanh, đúng không?

Có thể biết đầy đủ họ tên.

Ta không chỉ biết họ đến lúc nào, từ đâu,
với ai

mà còn biết họ đi khỏi đó cùng ai,
gọi cho ai

Chúng ta có thể biết tất cả
về những người này.

Thậm chí ta còn biết được họ ở trên tầng 4
hay ở dưới quảng trường.

Giống như chúng ta đang xem một thuật toán
phân tích giao thông vậy.

Ở đây, ta bắt đầu nhìn thấy một vài điều
thú vị, đúng không?

Ta nhìn thấy không phải ai ở quảng trường
cũng giống nhau

có những người quan trọng hơn

Vậy nên, nếu chúng ta kiểm soát được
những thứ này

viễn thông, rồi các mạng lưới

ta có thể làm được nhiều thứ, ví dụ như

tắt các nút liên kết của quảng trường này,
hay nói cách khác

cô lập những người ở đây với
những người khác

Chúng ta cũng có thể làm điều mà chính phủ
Ucraina đã làm cách đây 1 năm rưỡi

và gửi cho họ một tin nhắn:

"Chào quý khách, quý khách đã tham gia...

vào một cuộc biểu tình bất hợp pháp
có quy mô lớn".

Chúng ta sẽ không hành xử giống như vậy
khi biết mình đang bị theo dõi.

Từ Jeremy Bentham, chúng ta biết rằng

cách tốt nhất để kiểm soát một bộ phận
dân cư

chính là để họ không biết lúc nào mình bị
theo dõi

Trong vòng 6 tháng,

người ta đã theo dõi ông Malte khoảng
78% thời gian

và chúng ta chỉ nói đến
những chiếc điện thoại thôi nhé.

Ta chưa nhắc gì tới máy tính xách tay

hay các máy quay trên đường,

trong các cửa hiệu, các quầy trưng bày

ở sân bay hay trên tàu hỏa

hay ở bất kỳ chỗ nào chúng ta không thể
nhìn thấy

Ta không nói tới các radar trên đường
có thể ghi lại được nhiều thông tin hơn việc

liệu chúng ta có đi quá tốc độ hay không

Cũng không nói tới những thứ trong ví

Chúng ta mang theo bao nhiêu
chip nhận dạng trong ví?

Có rất nhiều: là chứng minh thư,

bằng lái xe, hay vé tháng phương tiện
công cộng

cũng có thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ,
hay thẻ tích điểm

Thẻ tích điểm của siêu thị.

Từ 20 năm qua, cơ sở dữ liệu cá nhân
lớn nhất trên thế giới

không nằm trong tay NSA hay Stasi

mà là của chuỗi siêu thị Mỹ, Walmart.

Tại sao? Vì khi họ cung cấp thẻ tích điểm

chúng ta phải ghi thông tin cá nhân,
danh tính và địa chỉ nhà

ta kiếm được bao nhiêu tiền và tiêu vào
việc gì

chúng ta ăn gì, có bao nhiêu con

đi nghỉ mát vào lúc nào, bao giờ bị ốm

Ta đưa những thông tin này với hi vọng
trong vòng 6 tháng hay 1 năm

nếu tiêu nhiều tiền thì sẽ được tặng
một chiếc hộp tupperware

(Tiếng cười)

Nó cũng không khác gì điều chúng ta làm
trên các mạng lưới

vì Deustche Telekom là 1 công ty hợp pháp
của châu Âu

cần phải tuân thủ Luật Bảo mật Thông tin,
cũng như công ty Telefonica.

Hãng Telefonica, ở đây, cần phải tuân theo
các luật về bảo mật thông tin

nhưng mà các công ty nầy thì không như

những công ty sản xuất điện thoại hay
hệ điều hành

họ cung cấp cho chúng ta dịch vụ
"miễn phí"

Họ cung cấp các app, chúng ta tải về và
họ yêu cầu chúng ta cho phép

với những thứ kỳ lạ và nghĩ rằng:

"Chắc họ cần thông tin vào việc nào đó"

Họ lấy thông tin để bán.

Angry Birds cần truy cập vào GPS của bạn
để làm gì?

Để họ kiếm tiền!

Với những người theo dõi, không quan trọng
việc chúng ta là ai

hay liệu ta có phải nhân vật có tiếng nào không

vì đó chỉ là thuật toán, chứ không phải
con người

và hồ sơ của chúng ta đều là tự động

nó được tạo ra dù không ai đọc.

Và một khi có người đọc được thì
số phận của bạn sẽ thay đổi

hồ sơ, lý lịch của bạn sẽ trở thành
lịch sử.

Bạn có thể bị giữ lại ở sân bay

của một trong 75 nước coi đồng tính
là phạm pháp.

Hoặc bạn có thể ở một nước nơi mà
việc chụp ảnh một cửa hàng sản xuất thuốc

từ bên kia đường
bị coi là hành động khủng bố.

Điều này có xảy ra ở Mỹ đấy.

Hay bạn có thể bị kẹt lại Syria, nơi
người ta ném đá vào người khác trên đường

đặc biệt là vào những nhà hoạt động xã hội
và nhà báo.

Bạn cũng có thể kẹt ở Mexico City, nơi mà
tổ chức tội phạm Los Zetas

có quyền truy cập các thông tin viễn thông

để xem ai gọi cảnh sát và
sẽ đi chặt đầu họ.

Cả nghìn trường hợp đặt ta ở sai địa điểm
và sai thời điểm.

Và nhiều khi bạn chẳng cần phải chuyển đi
nơi khác.

Ở Hà Lan, người ta từng thực hiện 1 bản
điều tra dân số

có bao gồm tôn giáo, với mục đích tốt.

Họ muốn biết có bao nhiêu người theo đạo
Tin lành, đạo Thiên chúa và người Do thái

để biết được họ nên chi bao nhiêu tiền
cho mỗi cộng đồng,

cho mỗi nhà thờ và giáo đường Do thái.

Vậy thì chuyện gì xảy ra? Khi quân
Phát xít tới và có những thông tin này

chỉ có 10% số dân Do thái ở Hà Lan sống sót sau Đệ nhị thế chiến.

Nếu không có dữ liệu này,
số phận những người đó có thể đã khác đi.

Điều tôi muốn nói là mối nguy cơ
của chúng ta không phải là NSA,

cũng không phải những chính phủ mục nát,

hay những công ty tham lam muốn bán
thông tin của chúng ta.

Cũng chẳng phải những kẻ xấu.

Điều này không liên quan gì tới
mục đích của họ

hay những mục đích xấu xa.

Vấn đề chính là việc tồn tại
những thông tin đó

khiến chúng ta dễ bị tổn thương
theo những cách không thể dự đoán từ bây giờ.

Chúng ta cần phải tự kéo rèm cửa nhà mình,

chứ không thể đợi người khác lắp rèm
ở phía ngoài được.

Chúng ta phải tự kéo rèm cửa ngay.

Cần phải bắt đầu sử dụng mật mã cho
điện thoại của chúng ta,

cho các phương tiện liên lạc và
cho máy tính.

Hãy bắt đầu nghĩ kỹ

mỗi khi người ta đưa cho cá bạn
một tấm thẻ tích điểm

và nói: "Mmm..."

Điều này không phải chỉ riêng cho chúng ta,
bởi vì..

việc theo dõi này là một trong những
căn bệnh tồi tệ nhất

của một chế độ dân chủ.

Vậy nên, tôi khuyên các bạn khi về nhà

hãy bắt đầu sử dụng Tor (phần mềm bảo vệ
sự nặc danh trên mạng)

và nếu có ai đó muốn xem các bạn chúng ta
đang làm gì

họ sẽ cần phải có lệnh khám xét.

Xin cảm ơn.

(Tiếng vỗ tay)