Engelliler için tasarladığımızda hepimiz faydalanıyoruz

Elise Roy "Şuna inanıyorum ki duyma yetimi yitirmek, benim için en büyük hediyelerden biri oldu." diyor. Bir engelli hakları avukatı ve tasarım düşünürü olarak biliyor ki işitme engelli olmak ona hayatı eşsiz bir şekilde deneyimleme ve en büyük sorunlarımızı çözebilecek farklı bir pencereden bakma fırsatı sunuyor. Kendisinin de dediği gibi: "Önceliğimiz engelliler için tasarlamak olduğunda, bulunan çözümler standart tasarımlara nazaran genellikle çok daha iyi oluyor."

Arkadaşlarımla gülüşme seslerimizi

asla unutmayacağım.

Annemin ben uykuya dalmadan
hemen önceki sesini

asla unutmayacağım.

Su damlalarının o rahatlatıcı sesini

asla unutmayacağım.

Ben 10 yaşındayken

işitme duyumu kaybedeceğimi
öğrendiğimdeki korkumu,

o saf korkumu bir düşünün

ve sonraki beş yıl içinde,

bu durum tam anlamıyla ben
sağır olana kadar ilerledi.

Ama şuna inanıyorum ki
duyma yetimi yitirmek,

benim için en büyük
hediyelerden biri oldu.

Görüyorsunuz, hayatı eşsiz
bir şekilde deneyimliyorum

ve yine şuna inanıyorum ki,
engelli insanların bu eşsiz deneyimleri

engelli ya da engelsiz herkes için

daha iyi bir dünya tasarlamaya

ve yaratmaya yardımcı oluyor.

Eskiden engelli hakları avukatıydım

ve vaktimin önemli bir kısmını
intibakın sağlanmasıyla ilgili

kanunun uygulanmasına ayırdım.

Ve daha sonra acilen
uluslararası politikayı öğrenmem gerekti,

çünkü engelli bireylerin korunmasına
ilişkin Birleşmiş Milletler sözleşmesi

üzerine çalışmam istendi.

Orada sivil toplum kuruluşunun
lideri olarak

enerjimin çoğunu insanları
engelli bireylerin kapasitelerine

ikna etmeye çalışmakla harcadım.

Fakat bir noktada,

ailemin çok da hoşnut olmadığı

pek çok kariyer değişiminin de ardından

(Kahkahalar)

bir engellilik hâli olsun ya da olmasın

dünyanın en büyük sorunlarından bazılarını

çözmeye yarayacak,
çok da güçlü bir araç olabilecek

bir çözümle karşılaştım.

Bu araca tasarım düşüncesi deniliyor.

Tasarım düşüncesi, yeniliği
ve problem çözümünü içeren bir süreç

ve beş aşamadan oluşuyor.

İlk aşama, problemi tanımlamak

ve kısıtlamalarını kavramak.

İkinci aşama, insanların gerçek
hayattaki durumlarını gözlemlemek

ve onlarla empati kurmak.

Üçüncü aşama ortaya yüzlerce fikir atmak--

ne kadar çok ve şaşırtıcıysa o kadar iyi.

Dördüncüsüyse prototip çalışması:
Çözümü taklit edip

onu test edebilmek

ve iyileştirebilmek için

her ne bulabiliyorsan toplamak

ve son olarak hayata geçirme aşaması:

Bulduğun çözüm yolunun
sürdürülebilir olduğundan emin olmak.

Warren Berger tasarım düşüncesinin
bize şüpheci olmayı,

farklı açıdan bakabilmeyi, ince eleyip
sık dokumayı, deney yapmayı

ve belki de en önemlisi,
saçma sorular sormayı

öğrettiğini söylüyor.

Tasarım düşünürleri herkesin
aslında yaratıcı olduğunu savunuyor.

Farklı disiplinlerden insanları
aynı çatı altında toplama kanısındalar,

çünkü çeşitli bakış açılarını birbirleri
ile paylaşmak, bir araya getirmek

ve en nihayetinde de
yeni bir şey yaratmak için

onları birleştirmek istiyorlar.

Tasarım düşüncesi öylesine
başarılı ve çok yönlü bir araç ki

neredeyse tüm sektörlerde
uygulanmakta.

Karşılaştığım sorunlara dair
bir potansiyeli olduğunu da gördüm,

bu yüzden okula geri dönmeye

ve eğitimimi sosyal tasarım
dâhilinde almaya karar verdim.

Bu, dünyada olumlu değişiklikler yapmakta
tasarımın payını gözler önüne seriyor.

Oradayken,

ahşap işçiliğine merak sardım.

Ama çok geçmeden

bir şeyi kaçırdığımın farkına vardım.

Bir aletle çalışırken

sana karşı bir reaksiyon göstermeden,

yani bir parça ya da alet
üstüne fırlamadan hemen önce,

bir ses çıkarıyor.

Ve ben bu sesi duyamıyordum.

Neden uğraşıp

bu problemi çözmüyorum ki dedim.

Benim çözümüm kulağımıza
o ses gelmeden önce

kullanıcıyı alette bir değişim
olduğu takdirde

görsel olarak uyarması için tasarlanmış

birtakım güvenlik düzeneğiydi.

Niçin bu düzenek takım tasarımcıları
tarafından daha önce düşünülmemişti ki?

(Kahkahalar)

İki sebebi var: İlki, ben bir acemiydim.

Bir uzmanlık alanından ya da
genel-geçer bilgilerden faydalanmadım.

İkincisiyse, işitme engelliydim.

Dünyaya dair bu eşsiz deneyimlerim
sayesinde bu çözüme ulaştım

ve zaman geçtikçe de,
aslında engelli bireyler için yapılmış

ama daha sonra herkes tarafından
kullanılmaya başlanmış,

sahiplenilmiş ve sevilmiş

birçok çözüm önerisiyle karşılaştım.

Bu bir patates soyacağı.

Aslında kireçlenme sorunu olan
bireyler için tasarlanmıştı

ama o kadar kullanışlı ki
herkes tarafından sevildi.

Kısa mesaj özelliği: Esasen işitme
engelli bireyler için geliştirilmişti.

Bildiğiniz üzere, bu da herkes
tarafından seviliyor.

(Kahkahalar)

Şunu düşünmeye başladım:

Zihniyetimizi değiştirdiğimizde ne olur?

Standartlara yönelik değil de
engelliler için tasarlamaya başladığımızda

ne olur?

Gördüğünüz gibi, önceliğimiz
engelliler için tasarlamak olduğunda

bulunan çözümler sadece kapsamlı
olmakla kalmıyor, aynı zamanda

standart tasarımlara nazaran
genellikle çok daha iyi oluyor.

Ve tüm bunlar beni heyecanlandırıyor.

Çünkü bu engelli bireylerin adaptasyonunda
harcanan enerjinin geliştirilebileceği,

şekillendirilebileceği,

yaratıcılık ve yenilik adına
bir güç olarak

kullanılabileceği anlamına geliyor.

Bu da bizi vicdanımızı rahatlatma ve

tolerans eksikliğimizi giderme
düşüncesinden,

en büyük sorunların çözülmesi adına

dünyanın çaresizce ihtiyaç duyduğu,

bir çeşit büyücü olan bir simyacı
hâline getiriyor.

Artık engelli bireylerin

bu tasarım düşüncesi sürecinde
oldukça etkili bir tasarımcı

olabileceğine inanıyorum.

Ben de tüm bunlardan habersiz,
çok küçük yaştan beri

yeteneklerini kontrol eden
bir tasarım düşünürüyüm.

Tasarım düşünürleri doğuştan
problem çözme odaklıdır.

Bir konuşmayı dinlediğinizi

ve söylenenin yalnızca yarısını
anlayabildiğinizi bir hayal edin.

Her bir kelimenin tekrar
edilmesini isteyemezsiniz.

Bu şekilde onlara sadece
engel olacaksınız.

Ben de çözüm olarak

farkına bile varmadan, duyduğum boğuk sesi

yani tempoyu,

bir ritme dönüştürüyor ve bunu da
okuduğum dudaklarla bağdaştırıyordum.

Yıllar sonra, biri yazılarımın bir ritme
sahip olduğunu söyledi.

Çünkü konuşmaları bir ritim
dâhilinde anlıyordum.

Başarısızlık konusunda da
gerçekten çok iyiydim.

(Kahkahalar)

Abartmıyorum.

İlk dönemimde İspanyolca
dersinden D almıştım.

Ama şunu öğrendim ki,
kendime çeki düzen verip

etraftaki birkaç şeyi değiştirdiğimde

nihayet başarıyorum.

Aynı şekilde, tasarım düşüncesi insanları

sık sık başarısız olmaya sürüklüyor,

çünkü sonunda başarıyorsunuz.

Yeryüzündeki büyük icatların çok azı

ilk denemede elde edilen
başarıdan meydana gelmiştir.

Ben bunu spor konusunda da yaşayıp gördüm.

Antrenörümün anneme "Eğer kızınız
duyma yetisini kaybetmemiş olsaydı,

şu an millî takımda olurdu."

deyişini asla unutmayacağım.

Ama o zamanlarda antrenörümün ve hatta
benim bile bilmediğim şey şuydu ki

işitme kaybım aslında sporda
başarılı olmama yardımcı olmuştu.

Görüyorsunuz duyma yetinizi yitirdiğinizde
yalnızca davranışlarınızı değil,

ayrıca fiziksel duyularınızı da
uyarlıyorsunuz.

Görsel dikkat süremin artması

buna bir örnek olarak gösterilebilir.

Sol taraftan gelen bir futbolcu düşünün.

Tıpkı benim olduğum gibi,
bir kaleci olduğunuzu

ve topun sol taraftan geldiğini düşünün.

Normal bir işitmeye sahip biri
bunu görsel olarak algılayacaktır.

Şu alanda bir avantaja sahiptim.

Bu yüzden dolanıp duran ve

sahaya giren oyuncuları buraya toplardım

ve top geldiğinde kendimi ayarlayabilmek,
şuta hazır olabilmek için

oyuncuları oldukça hızlı bir şekilde
toplamaya çalışırdım.

Gördüğünüz gibi,

neredeyse tüm hayatım boyunca
bir tasarım düşünürüydüm.

Gözlem yeteneğim öylesine gelişti ki
başkalarının asla fark edemeyeceği şeyleri

fark edebiliyorum.

Kendimi sürekli bir şeylere adapte etme
ihtiyacım beni büyük bir fikir üreticisi

ve problem çözücü hâline getirdi.

Bunu genellikle limitler ve engeller
dâhilinde yapmak zorunda kalıyorum.

Bu, tasarımcıların çoğunlukla uğraşmak
zorunda kaldıkları bir mesele.

Görevim için son zamanlarda
Haiti'ye gittim.

Tasarım düşünürleri sık sık
olağanüstü durumlar arıyorlar,

çünkü bu, en iyi tasarımlarına
genellikle katkı sağlıyor.

Ve Haiti--
Kusursuz bir fırtına etkisinde gibiydi.

2010'daki depremin ardından
yerleri değiştirilmiş

300 işitme engelliyle beraber
yaşadım ve çalıştım.

Fakat beş buçuk yıl sonra,

Haiti'de hâlâ elektrik yoktu,

hâlâ temiz bir içme suyu yoktu,

hâlâ hiçbir iş imkânı yoktu

ve hâlâ etrafta kol gezen suçlar vardı
ama cezalandırılmamışlardı.

Uluslararası yardım kuruluşları
tek tek geldiler

ama önceden belirlenmiş

çözüm önerileri sundular.

Gözlemlemek ve halkın
ihtiyaçlarına yönelik bir şeyler

uyarlamak için gelmemişlerdi.

Bir kuruluş onlara keçi ve tavuk dağıttı.

Ama farkında olmadıkları
bir şey vardı.

Toplumda öyle bir kıtlık vardı ki

işitme engelliler gece uyuduklarında

insanlar onların bahçesine
ve evlerine girip

tavuklarını ve keçilerini çaldı

ve en sonunda hiçbiri kalmamıştı.

Eğer o kuruluş engelli bireyleri

ve toplumu gözlemlemek
için zaman ayırsaydı,

problemin farkına varacaktı

ve belki de insanların gece
hayvanları içine koyup

güvende tutabilecekleri
bir kümesi aydınlatan,

güneş ışığı tarzında

bir çözüm bulabilirlerdi.

Bugün sizlerle paylaştığım fikirler için

bir tasarım düşünürü olmanıza gerek yok.

Siz, yaratıcısınız.

Siz birer tasarımcısınız,

herkes öyle.

Benim gibi insanların size
yardımcı olmasına izin verin.

Engelli bireylerin şüpheci yaklaşmanızda

ve zamanla

en büyük problemleri çözmenizde
yardımcı olmasına izin verin.

Hepsi bu. Teşekkür ederim.

(Alkışlar)