हत्ती कधीच काही विसरत नाहीत. का बरं?
-
0:07 - 0:11हत्ती कधीच काही विसरत नाहीत,
अशी एक म्हण आहे. -
0:11 - 0:15पण हा विशाल प्राणी म्हणजे केवळ चालती फिरती
अजस्त्र हार्डड्राइव्ह नव्हे. -
0:15 - 0:17हत्तींबद्दल आपण जितकं जास्त शिकू,
-
0:17 - 0:19तितकं लक्षात येतं,
की त्यांची विलक्षण स्मरणशक्ती -
0:19 - 0:22हा त्यांच्या कुशाग्र बुद्धीचा
केवळ एक भाग आहे. -
0:22 - 0:25त्यामुळे संगतिप्रिय, सृजनशील
आणि परोपकारी प्राण्यांमध्ये -
0:25 - 0:28त्यांची गणना होते.
-
0:28 - 0:30सगळ्या म्हणी नसतील, पण
हत्तींच्या स्मरणशक्तीची म्हण -
0:30 - 0:33वैज्ञानिक दृष्ट्या अचूक आहे.
-
0:33 - 0:35हत्ती आपल्या कळपातला
प्रत्येक सदस्य ओळखतात. -
0:35 - 0:40साधारणपणे आपले तीस सोबती
ते पाहून किंवा वासाने ओळखू शकतात. -
0:40 - 0:42याचा उपयोग स्थलांतर करताना
-
0:42 - 0:45किंवा आक्रमक हत्तींचा सामना करताना होतो.
-
0:45 - 0:50धोक्याचे विशिष्ट संकेत त्यांना आठवतात,
आणि ते निरनिराळे ओळखता येतात. -
0:50 - 0:54एखादं विशेष ठिकाण बऱ्याच काळानंतरही
त्यांना आठवू शकतं. -
0:54 - 0:58पण जीव वाचवण्याखेरीज
त्यांची इतर स्मरणशक्ती जास्त मनोहर आहे. -
0:58 - 1:02हत्तींना त्यांच्या कळपातले हत्तीच नव्हे,
-
1:02 - 1:06तर त्यांच्या मनावर ठसा उमटवणारे
इतर हत्तीही आठवतात. -
1:06 - 1:10एका सर्कशीत थोडासाच काळ एकत्र काम केलेले
दोन हत्ती २३ वर्षांनी एकमेकांना सामोरे आले -
1:10 - 1:15तेव्हा त्यांनी आनंदाने ओळख दिली.
-
1:15 - 1:19हत्ती फक्त हत्तींनाच ओळखत नाहीत, तर
-
1:19 - 1:23कधीकाळी ज्यांच्याशी बंध निर्माण झाले होते,
अशा माणसांनाही अनेक दशकांनंतर ओळखतात. -
1:23 - 1:29यावरून सिद्ध होतं, की हत्तींची स्मरणशक्ती
ही केवळ प्रतिक्रिया नसते. -
1:29 - 1:31त्यांच्या मस्तकात डोकावून पाहिलं तर
असं का, ते समजेल. -
1:31 - 1:35हत्तीचा मेंदू कोणत्याही सस्तन
भूचर प्राण्याच्या मेंदूपेक्षा मोठा असतो. -
1:35 - 1:38त्यांचं मस्तिष्क आकारमान गुणोत्तर (EQ)
चांगलं असतं. म्हणजे, -
1:38 - 1:41मेंदूचं प्रत्यक्ष आकारमानाचं
अपेक्षित* आकारमानाशी गुणोत्तर. -
1:41 - 1:42(*प्राण्याच्या आकारावर अवलंबून)
-
1:42 - 1:47हत्तीचा EQ जास्त, म्हणजे साधारण
चिंपांझीइतका असतो. -
1:47 - 1:49माणसाशी फारसं साम्य नसतानाही,
-
1:49 - 1:53केंद्राभिमुख उत्क्रांतीमुळे हत्तीचा मेंदू
मानवी मेंदूशी उल्लेखनीय साम्य दाखवतो. -
1:53 - 1:55तितक्याच चेतापेशी आणि सायनॅप्सेस,
-
1:55 - 2:00अतिशय प्रगत हिप्पोकॅम्पस
आणि सेरेब्रल कॉर्टेक्स. -
2:00 - 2:04हिप्पोकॅम्पसचा भावनांशी जवळचा संबंध असतो.
-
2:04 - 2:09महत्त्वाच्या अनुभवांचे रूपांतर तो
दीर्घकालीन स्मृतींमध्ये करतो. -
2:09 - 2:12हे महत्त्व जाणण्याच्या क्षमतेमुळे
हत्तींची स्मरणशक्ती -
2:12 - 2:17म्हणजे निव्वळ पाठांतर नसून
एक विकसित, लवचिक शक्ती आहे. -
2:17 - 2:20यामुळेच, लहान वयात
दुष्काळातून वाचलेले हत्ती -
2:20 - 2:23मोठेपणी दुष्काळाची चिन्हं ओळखू शकतात.
-
2:23 - 2:27म्हणून, ज्या कळपांत वयोवृद्ध हत्ती असतात,
ते कळप टिकून राहण्याचं प्रमाण जास्त असतं. -
2:27 - 2:32पण दुर्दैवाने याच कारणामुळे हत्तींमध्ये
आघातपश्चात तणाव विकार आढळतो. (PTSD) -
2:32 - 2:35माणसाशिवाय फार कमी प्राण्यांना
हा विकार होतो. -
2:35 - 2:38हत्तींच्या सेरेब्रल कॉर्टेक्समध्ये
समस्यांची उकल करण्याची क्षमता असते. -
2:38 - 2:42त्यांच्या सृजनशीलतेमधून
ती अनेक प्रकारे प्रकट होते. -
2:42 - 2:44हत्ती परस्पर सहकार्याने समस्या सोडवतात.
-
2:44 - 2:49चतुरपणे दुसऱ्या हत्तींकडून काम करून घेतात.
कधी संशोधकांवरही मात करतात. -
2:49 - 2:53त्यांना मूलभूत गणित येतं.
-
2:53 - 2:57सफरचंदांची संख्या बदलली, तरी तुलनेने
कोणती जास्त वा कमी हे त्यांना समजतं. -
2:57 - 3:00स्मरणशक्ती, आणि
समस्यांची उकल करण्याची क्षमता -
3:00 - 3:03यांचा दुर्मिळ मिलाफ, हे काही वेळा
हत्तींच्या चतुराईचं कारण असतं. -
3:03 - 3:06पण आपल्याला नुकतेच समजू लागलेले
त्यांचे इतर मनोव्यापार -
3:06 - 3:08त्यातून स्पष्ट होत नाहीत.
-
3:08 - 3:12देहबोलीचे इशारे व आवाज वापरून
हत्ती संवाद साधतात. -
3:12 - 3:16त्यांची निम्न आवाजातली खरखर
काही किलोमीटर्सपर्यंत ऐकू जाते. -
3:16 - 3:21वाक्यरचनेची त्यांची समज पाहता, त्यांची एक
निराळी भाषा आणि व्याकरण असावी, असं वाटतं. -
3:21 - 3:26त्यांचं भाषेचं ज्ञान साध्या संवादापेक्षा
जास्त प्रगत असावं. -
3:26 - 3:29निरनिराळे रंग आणि घटक काळजीपूर्वक निवडून,
ते एकत्र मिसळून -
3:29 - 3:32हत्ती कलाकृती निर्माण करतात.
-
3:32 - 3:37ते संगीतातले बारा स्वर निरनिराळे ओळखू शकतात,
आणि ऐकलेल्या चालींची पुनरावृत्ती करू शकतात. -
3:37 - 3:39हो, हत्तींचा बँडदेखील आहे.
-
3:39 - 3:42पण त्यांची सर्वात विलक्षण क्षमता
-
3:42 - 3:46त्यांच्या चातुर्यापेक्षाही महत्त्वाची आहे.
-
3:46 - 3:51ती म्हणजे
समानुभूती, परोपकार आणि न्याय यांची जाणीव. -
3:51 - 3:54हत्ती हा, मृतांसाठी शोक करणारा
मानवाव्यतिरिक्त एकमेव प्राणी आहे. -
3:54 - 3:58तो अंत्यसंस्कार करतो, आणि
पुन्हा तिथे स्मरणार्थ जातो. -
3:58 - 4:02हत्ती इतर प्राण्यांविषयीही आस्था दाखवतात.
-
4:02 - 4:05एका कामकरी हत्तीने एका खड्ड्यात
ओंडका लोटायला नकार दिला, -
4:05 - 4:08कारण त्या खड्ड्यात एक कुत्रा झोपला होता.
-
4:08 - 4:11काहीवेळा जखमी माणसांना पाहून
हत्तींनी त्यांच्यावर पहारा दिला आहे, -
4:11 - 4:15आणि सोंडेच्या हळुवार स्पर्शाने
त्यांना दिलासा दिला आहे. -
4:15 - 4:18याउलट, हत्तीवध किंवा हत्तींना पकडण्याच्या
घटनांनंतर, -
4:18 - 4:21हत्तींनी लगेच गावांवर हल्ले केले आहेत.
-
4:21 - 4:24यातून दिसते, ती
जाणीवपूर्वक बदला घेण्याची भावना. -
4:24 - 4:26या सर्व पुराव्याबरोबर
हेही एक ध्यानात घ्या, -
4:26 - 4:29फार कमी प्राणी आरशात स्वतःला ओळखू शकतात.
-
4:29 - 4:31हत्ती त्यापैकी एक आहे.
-
4:31 - 4:33यावरून अनुमान काढता येतं, की
-
4:33 - 4:37हत्ती हे सावध, हुशार,
आणि भावनाप्रधान प्राणी आहेत. -
4:37 - 4:42दुर्दैवाने या अनुमानाकडे दुर्लक्ष करून
माणसं हत्तींना वाईट वागणूक देतात. -
4:42 - 4:46आशिया खंडात त्यांची वसतिस्थानं
नष्ट केली जातात. -
4:46 - 4:51आफ्रिकेत हस्तिदंतासाठी त्यांची हत्या होते.
इतर ठिकाणी बंदिवासात त्यांचे हाल होतात. -
4:51 - 4:53आज आपल्याला हत्तींबद्दल असलेलं ज्ञान
-
4:53 - 4:56आणि त्यातून प्राण्यांच्या बुद्धिमत्तेविषयी
मिळालेली शिकवण पाहता, -
4:56 - 4:59इंग्रज कवी जॉन डन ज्या प्राण्याला
-
4:59 - 5:04"निसर्गाचा एक उत्कृष्ठ आविष्कार" म्हणतात,
तो जगाच्या कॅनव्हासवरून अदृश्य होऊ नये, -
5:04 - 5:07म्हणून त्याचं रक्षण करणं आज
अतिशय महत्त्वाचं ठरलं आहे.
- Title:
- हत्ती कधीच काही विसरत नाहीत. का बरं?
- Speaker:
- अलेक्स जेंडलर
- Description:
-
more » « less
पूर्ण धडा येथे पहा: http://ed.ted.com/lessons/why-elephants-never-forget-alex-gendler
हत्ती कधीच काही विसरत नाहीत, असं म्हटलं जातं. पण हत्तींबद्दल आपण जितकं जास्त शिकू, तितकं लक्षात येतं, की त्यांची विलक्षण स्मरणशक्ती हा त्यांच्या कुशाग्र बुद्धीचा केवळ एक भाग आहे. त्यांच्या बुद्धिमत्तेमुळे त्यांची गणना पृथ्वीच्या पाठीवरील सर्वात संगतिप्रिय, निर्मितीक्षम, आणि परोपकारी प्राण्यांमध्ये होते. अलेक्स जेंडलर आपल्याला घेऊन जाताहेत हत्तींच्या विस्मयकारी आणि अविस्मरणीय अशा मनात.
शिक्षक: अलेक्स जेंडलर, ऍनिमेशन: अवि ओफर.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:23
|
Abhinav Garule approved Marathi subtitles for Why elephants never forget | |
|
Arvind Patil accepted Marathi subtitles for Why elephants never forget | |
|
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Why elephants never forget | |
|
|
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Why elephants never forget | |
|
|
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Why elephants never forget | |
|
|
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Why elephants never forget | |
|
|
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Why elephants never forget | |
|
|
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Why elephants never forget |