Wat is er mis met doodgaan? | Lesley Hazleton | TEDxSeattle

Wat is er mis met doodgaan? Het antwoord lijkt voor de hand te liggen, maar in de handen van Lesley Hazleton leidt het tot vermakelijke maar prikkelende overwegingen omtrent een eeuwig leven. En of we zoiets wel zouden willen. Hazleton, frequent TED-spreker en 'Theoloog per Ongeluk', gebruikt humor en wijsheid om ons aan het denken te zetten - niet alleen over de dood, maar ook wat het is om goed te leven.

Deze talk werd gehouden op een TEDx-evenement, in de stijl van de TED-conferenties, maar onafhankelijk georganiseerd door een lokaal team. Meer informatie hierover op http://ted.com/tedx

De meeste mensen
moeten niets hebben van de dood,

maar dat heb ik juist met feestjes.

(Gelach)

Ik ben niet zo'n koetjes-en-kalfjesmens,

dus giet er een paar drankjes in

en je weet nooit wat eruit komt.

(Gelach)

Dat gebeurde er dus op zo'n gelegenheid,

halverwege de tweede martini.

Ik raakte in gesprek

met zo iemand die denkt
dat je eeuwig jong kunt blijven --

je kent dat wel, visioenen
van een extreem lang leven

van Silicon Valley miljardairs die vinden
dat ze nooit zouden moeten sterven.

Een van hen ging er toen zelfs prat op

dat hij iedere dag
150 voedingssupplementen nam

om aan de dood te ontkomen --

het moet hem op zijn minst
een uur per dag hebben gekost,

laat staan zijn maagwand.

(Gelach)

Die gast waar ik mee sprak,
scheen het niet zo vreemd te vinden.

Hij was half mijn leeftijd --

nee, nog wel iets jonger.

Ik was er duidelijk zekerder van
dat hij ooit zou sterven dan hijzelf,

waar hij ten onrechte uit concludeerde
dat ik er dus wel doodsbang voor zou zijn.

Het verraste hem dat dat niet zo was.

Hij scheen mijn nonchalance
eigenlijk meer op te vatten

als een bekentenis
van een soort falen van mijn kant.

"Waarom zou je vermijdbare
grenzen accepteren?" zei hij.

"Biotechnologie kan
een eind maken aan veroudering,

misschien zelfs ook aan sterven."

En toen floepte het eruit.

(Gelach)

"Maar wat is er mis
met doodgaan?" vroeg ik.

Hij was met stomheid geslagen,

en ik eigenlijk ook.

Ik had me nooit voorgenomen
deze specifieke vraag te stellen.

Ik had het nooit zo direct geformuleerd,

maar nu het daar zo hing,
in de dranklucht tussen ons in,

(Gelach)

leek het de spijker
wel op de kop te raken,

want dat we bang zijn voor de dood
wordt als vanzelfsprekend verondersteld.

Vraag het mensen --

en dat heb ik gedaan,

zij het meestal niet op feestjes --

en de meesten zeggen: "Ja, natuurlijk!"

en zouden zich nog het liefst
direct uit de voeten maken.

De psycholoog William James

noemde de dood "het onheilspellende decor"

en "de wurm in de kern
van het menselijk streven naar geluk."

Of de dichter Philip Larkin,

die heel goed was in wurmen
in de kern van dingen

en schreef over het wakker liggen
in afschuw van de "totale eeuwige leegte".

Ik blijk net zo slecht te zijn
in dingen voor vanzelfsprekend aannemen

als ik ben in feestjes.

Als iets zo voor de hand ligt
dat je er niet meer bij nadenkt,

begin ik juist vragen te stellen;

want als we iets
voor vanzelfsprekend aannemen

betekent dat misschien wel
dat we er niet goed over hebben nagedacht.

Je zou wel kunnen zeggen

dat ik weinig keus had
om over mijn dood na te denken,

omdat ik er een paar keer
dichtbij ben geweest.

In het Midden-Oosten
werd er op me geschoten als journalist,

werd ik als burger gebombardeerd

en bedreigd door rechtse schurken.

Maar ik kwam er nog het dichtst bij
door mijn eigen toedoen.

Ik verloor de controle over mijn auto

in bocht drie van een circuit
in het Midwesten van Amerika

en het was alsof ik
in een tergend trage slow-motion

over de kop ging,

en nog eens, en -- jawel -- nog eens.

En toen ik zo door de lucht ging,
had ik maar één gedachte

die zich als een mantra herhaalde:

"Dit", dacht ik steeds maar weer,
"is wel een hele stomme dood."

(Gelach)

Mijn eerste reactie,

toen de auto tot stilstand kwam
en ik nog bleek te leven,

was verbazing,

gevolgd door een golf dankbaarheid

voor wie ooit de valhelm had uitgevonden.

(Gelach)

Later begon ik me wel af te vragen:

"Wat is er eigenlijk zo stom aan
om op zo'n manier te overlijden?"

Wat is dan eigenlijk wél
een intelligente manier om dood te gaan?

(Gelach)

Waarom stelde ik mezelf
die vraag eigenlijk?

Ik kon niets anders bedenken
dan: intellectuele ijdelheid.

Ik was tenslotte veel te intelligent
om op een stomme manier te overlijden.

(Gelach)

Het schijnt dat niet alleen
mijn leven me heel dierbaar is,

maar mijn dood ook --

al zou ik eenmaal gestorven

daar helaas geen plezier
meer aan kunnen beleven.

Ik zou dan trouwens nérgens
meer plezier aan kunnen beleven

en daarom is het maar goed
dat ik niet gelovig ben.

Anders zou ik er namelijk nog wel zijn,

in iets wat men het 'hiernamaals' noemt.

En dat is, voorzichtig uitgedrukt,
een weinig plezierig vooruitzicht,

want dat zou niet alleen betekenen
dat je nooit echt sterft,

maar dat wat je in dit leven doet

je lot bepaalt voor je
veronderstelde volgende.

Met andere woorden:
het leven dat je nu leeft,

heeft op zich geen intrinsieke waarde;

ofwel, niet in andere woorden,

maar in de woorden van motiverend
mega-predikant Rick Warren,

schrijver van The Purpose Driven Life:

"Aarde", zegt hij --

en ik verzin dit niet, hè --

"Aarde is de verzamelplaats, de crèche,
de oefenplaats voor je eeuwige leven."

Het leven is slechts oefenstof?

Hoe onbeduidend kun je het maken?

Hier is er nog een,

want wat de onsterfelijke apostelen
van Silicon Valley ons kunnen bieden,

is feitelijk een wereldlijke
versie van hetzelfde.

Ook al blijf je volgens hen in je lichaam

in plaats van te verdampen
naar een hogere werkelijkheid.

Zo is daar Peter Thiel,
mede-oprichter van Paypal,

die zegt -- letterlijk --

"Als mensen denken dat ze zullen sterven,
werkt dat demotiverend."

(Gelach)

Er komt nog meer!

(Gelach)

"Het idee van onsterfelijkheid",
zegt hij, "werkt motiverend."

Als een van de mensen die gek genoeg is
om te geloven dat ze zal sterven,

vind ik zijn nonchalance verbijsterend.

Hij reduceert het menselijk bestaan
tot zijn managementjargon,

tot tjakkaa-niveau.

Hij schijnt te denken dat onze levens
er niet toe doen omdat we zullen sterven

en neemt aan dat het leven
wel is te vangen in een spreadsheet,

waarin je de waarde ervan
simpelweg kunt uitrekenen in jaren.

Wat ons in Thiels wereld
uit bed doet komen,

is niet dat we willen
genieten van dit leven,

maar de hoop dat we voor eeuwig
's morgens uit bed zullen blijven komen.

Persoonlijk vind ik dat juist
een heel deprimerende gedachte.

(Gelach)

(Applaus)

Thiels droom is mijn nachtmerrie.

(Gelach)

En als je er even over nadenkt

misschien ook wel de jouwe.

Praktische overwegingen terzijde,

zoals wie kan zich
een eeuwig leven veroorloven?

Misschien maak je je daar
als miljardair iets minder zorgen over,

maar dan nog:

hoeveel miljard je ook hebt,

het is slechts een druppel
in de financiële oceaan van de eeuwigheid.

Laten we ons in plaats daarvan
eens een eeuwig leven voorstellen,

hoe het zou zijn
om steeds maar door te gaan,

zoals dat roze speelgoedkonijntje
in die oude batterijreclames

wat maar op zijn trommeltje bleef slaan.

(Gelach)

Feitelijk hebben we ook wel
een idee van hoe dat zou zijn.

Je hoort het aan hoe we praten.

Als we vertellen
dat we bij een lezing waren

waar maar geen einde aan leek te komen,

of klagen over oeverloos gekwebbel,

of een slechte film
beschrijven als ellenlang.

Bewust of niet,
we beseffen dat zonder einde

het leven een matte,
karakterloze vlakte zou worden,

een eindeloze reeks gebeurtenissen,
letterlijk ad infinitum.

Eindeloosheid zou de vitaliteit
uit ons bestaan wegzuigen,

er de zin uit verwijderen.

Wat zou resten is een gevoel
van verveling en zinloosheid,

zo typerend voor chronische depressies.

Dus nooit doodgaan
is wel het laatste wat ik wil.

Ik koester geen verlangen
naar een eeuwig leven,

want onsterfelijkheid is niet iets
om aanbeden te worden;

integendeel, het is juist een vloek.

Denk aan die Griekse mythe

waarin Sisyphus zijn kei
oneindig tegen de heuvel op duwt

en nooit de top bereikt.

Of aan spook- en vampierverhalen,

waarin de levende doden zijn verdoemd
tot eindeloze, schimmige schijnlevens.

Of zelfs aan een stripfiguur als Superman,

gedoemd om nooit een gewoon
Clark Kent-leven te kunnen leiden,

nooit te kunnen leven, liefhebben
en sterven als een normaal mens.

We kunnen niet zonder eindes,

want het meest fundamentele einde
zit in ons ingebakken:

ons vermogen om dood te gaan,

onze sterfelijkheid,

maakt het mens-zijn nou net zo bijzonder.

We zijn eindige wezens in de eeuwigheid,

en als we hier oog voor hebben,

versterkt dat onze waardering
voor het feit dat we bestaan,

geeft het verdieping aan het idee
van het leven als een reis.

Sterfelijkheid ontkracht de zin dus niet.

Het brengt zin voort.

Het houdt me bij de les.

Het zegt:

"Geniet ervan!

Het is niet vanzelfsprekend!

Schrijf het volgende boek!

Lach met je vrienden!

Trek erop uit!

Eet nog een dozijn oesters!"

(Gelach)

Want het gaat er niet om hoe lang ik leef,

maar hoe ik leef

en ik ga mijn best doen --

tot aan het einde.

Dank je wel.

(Applaus)