Orman yangınları neden daha şiddetli bir hâle geldi ve bunu nasıl önleyebiliriz?

Amerika'nın batısında büyüklüğü 40.500 hektardan fazla olan mega yangınlar, münferit yangınlar artış gösteriyor. Bu durum, yüz yıldır sürdürdüğümüz yanlış orman yönetimi uygulamaları yoluyla ormanlarda yarattığımız kasıtsız fakat çok büyük değişimin doğrudan bir sonucu. Daha fazla kaybı engellemek için hangi adımlar atılmalı? Orman ekolojisti Paul Hessburg orman yangınlarıyla nasıl mücadele edileceği konusunda bazı gerçekleri dile getiriyor ve arazinin doğal dengesine nasıl tekrar kavuşacabileceğini anlatıyor.

Muhtemelen fark ettiğiniz gibi

son yıllarda büyük
ve çok hasar veren yangınlar

batıdaki pek çok ormanı tahrip etti.

Eğer benim gibiyseniz --

bu manzara ailem ve benim
burada yaşama nedenimiz.

Bir bilim insanı ve bir baba olarak

çocuklarımıza ve benim
beş torunum gibi torunlarımıza

arkamızda ne bırakacağımız
konusunda çok endişeliyim.

Sadece son on yılda,
Amerika'da, Oregon eyaletinden

daha geniş bir alan yandı

ve on binlerce ev tahrip oldu.

Son otuz yıldır,
yanan alan miktarı ve ev sayısı

istikrarlı bir biçimde artıyor

ve büyüklüğü 40.500 hektardan
fazla olan münferit yangınlar

büyük artış gösteriyor.

Biz bunlara "mega yangın" deriz.

Bu mega yangınların nedeni
gittikçe ısınan bu iklim şartlarında

batıdaki bu sahalarda son 150 yıldır

yürüttüğümüz arazi yönetim biçimidir.

Şu anda yaşadığımız bu kayıpların çoğu

gerçekten önlenebilirdi.

Bütün meslek hayatım boyunca
bu batı sahalarını inceledim

ve bilimin dediği şey gayet açık:

Eğer yangınla mücadele konusunda
bazı alışkanlıklarımızı değiştirmezsek

bu değerli ormanlarımızın
pek çoğunu daha kaybedeceğiz.

Bazılarının yenilendiğini biz

veya çocuklarımız göremeyecek.

Orman yangınları konusunda
bazı acı gerçekleri görmenin

ve bu yangınlarla birlikte yaşamayı
öğrenmemiz gerektiği ve onların

ormanlarımıza, evlerimize
ve topluluklarımıza ulaşmasını

nasıl engelleyebileceğimizi

anlamanın zamanı geldi.

Peki, bu neden oluyor?

Sizlerle bugün bu konuda
konuşmak istiyorum.

Gördüğünüz şu orman,

ne kadar güzel, değil mi?

Fakat resimdeki bu orman

100-150 yıl önce çok farklıydı.

Şükürler olsun ki 1930'larda binlerce
batı dağ zirvesi noktalarından çekilmiş

panaromik fotoğraflar
bize miras kalan orman varlığını

gerçeğe oldukça yakın

bir biçimde gösteriyor.

Bu kadim ormanları en iyi
tarif eden eden kelime "yamalı."

Bu tarihi ormanlar daima değişen
yamalı bir görüntüye sahipti;

bütün yaşlardan gevşek tepe çatılıydı

ve yangınlara dair pek çok işaret var

ama o yangınlar bugünün
standartlarına göre oldukça küçüktü.

Şunu anlıyoruz ki bu saha
otlakları ve gevşek tepe çatılı yapısıyla

açıklık bir sahaydı

ve yangınların çoğunun taşıyıcısı

bu açıklık ormanların
alt bitki örtüsü olan

otlaklardaki çayır bitkileriydi.

Bu kadim yamalı biçimin
oluşmasında başka etkenler de vardı,

mesela sahanın topoğrafyası,
kuzeye veya güneye bakması,

bir sırtta veya vadi tabanında bulunması;

yükseltisi, dağın ne kadar
yukarısında olduğu

ve hava şartları, bölgedeki
kar ve yağmur miktarı,

güneş ışığı ve sıcaklık gibi şeyler.

Bu etkenler, ormanların büyümesi

ve biçimlenmesinde ortaklaşa çalışırdı.

Ve ormanın büyüme biçimi

arazideki yangınların yapısını belirlerdi.

Örüntülerle süreçler arasında
bir çapraz karışma vardı.

Bu kurak ormanı görüyorsunuz.

Ağaçlar açıklıklıklarda
ve oldukça seyrekler.

Burada yangın sık görülürdü
ve meydana geldiğinde

çok şiddetli olmazdı

fakat dağın yüksek kısımlarında

nemli ve serin ormanlarda

ağaçlar daha sık büyür
ve daha az yangın görülürdü

ama buralardaki yangınlar
daha şiddetli olurdu.

Farklı orman tipleri,
onların içinde büyüdüğü çevre, arazi

ve yangının şiddeti birbirine bağlıydı

ve kadim yamalı desen böyle oluşurdu.

Bu yama biçimlenmesi

etkili bir güçtü.

Gelecekteki muhtemel yangınların

arazide yayılmasını engelleyen
doğal bir mekanizmaydı.

Ormandaki bir yama yandığında

yangının arazinin tamamına
sıçramasını engelliyordu.

Şöyle düşünebiliriz;

yanan yama bölmeler,

diğer kısımların orman olarak
kalmasına yardım ediyordu.

Karışıma insanı dâhil edelim.

Amerika Yerlileri bu topraklarda
10.000 yıl yaşadı

ve pek çok kasıtlı yangın çıkardılar.

Otlakları ve ormanları seyreltmek

ve böylece daha fazla ürün
yetiştirmek için yangın çıkarırlardı.

Avladıkları geyikler ve bizonlara

daha fazla mera açmak için
yangınları kullanırlardı.

Ve en önemlisi,
eğer ilkbahar ve sonbaharda

yangın çıkarırlarsa,
bunun yaz mevsimindeki

yangınların kontrolden çıkmasını
engellediğini anlamışlardı.

Avrupalı göçmenler çok daha sonra,
1800'lerin ortasında geldi

ve 1880'e gelindiğinde
hayvan otlatma en üst düzeye çıktı.

Eğer düşünecek olursanız,
bu çayırları yiyen sığır ve koyunlar

eski yangınlar için bir emniyet
şeridi oluşturmuş ve bu durum

bir zamanlar sık görülen,
ağaçları seyrelten ve ölü ağaçları yakan

yangınlara engel olmuştur.

Sonra yapılan kara ve demiryolları
etkili bir yangın önleyici işlev görerek

yangının araziye
yayılmasına engel olmuştur.

Daha sonra toplumda
temelden değişim yaratan

bir olay oldu.

1910 yılında, çok büyük bir yangın oldu.

Etki sahası Connecticut
eyaleti büyüklüğündeydi

ve ona "Büyük Yangın" dedik.

Bir ucu doğu Washington'da,
bir ucu Montana'da idi

ve birkaç gün içinde
1.200.000 hektar alan yandı,

birçok kasabayı da yok etti
ve 87 kişi hayatını kaybetti.

Ölenlerin çoğu yangıncılardı.

Büyük Yangın'dan sonra,
bir numaralı düşman orman yangınları oldu

ve böylece toplumda, orman yangınları
hakkındaki sonraki 100 yıl boyunca

sürecek olan düşünce tarzı

şekillenmiş oldu.

Sonra, o zamanlar daha
beş yıllık olan Orman İdaresi

genişliği 78 milyon hektar olan
kamu arazilerindeki

tüm yangınları söndürmekle görevlendirildi

ve bu sorumluluğunu
büyük bir ciddiyetle yerine getirdi.

Bu yangınları söndürmede
emsalsiz bir etkinlik kazanıp

Amerika'da her yıl çıkan
bütün yangınların

yüzde 95-98'ini söndürdüler.

Bu noktadan itibaren
ormanları biçimlendiren temel etken

orman yangınları değil

yangınların kontrol altına
alınması oldu.

2. Dünya Şavaşı'ndan sonra
batıda kerestecilik başladı

ve büyük ve yaşlı ağaçlar
kesilerek yok edildi.

Bunlar asırlar boyunca
yangınlara dayanmış ağaçlardı.

Ve ormandaki açıklıklar kapandı.

Açıklıkları, ince kabuklu,
yangına hassas ve küçük ağaçlar doldurdu

ve ormanlarımız birbirine çok yakın
ve birbirine değen

ağaçlarla kaplanıp sık bir hâle geldi.

Yani yangınlar otoyollar, demiryolları
ve otlayan sığır ve koyunlar

tarafından tesadüfen engellenince

ve sonra yangınla mücadele, kerestecilik
ve büyük ağaçların yok edilmesi gelince

acaba sizce ne oldu?

Bütün bu faktörler bir araya gelip

ormanın blok hâle gelmesini sağladı.

ve şu andaki ağaç salgını
dediğim şeyi yarattı.

(Kahkahalar)

Çık işin içinden.

(Kahkahalar)

Ağaç sayısı arazinin kapasitesini aşıyor.

Ormanların 100 yıl önceki hâliyle
bugünkü hâli karşılaştırıldığında

değişim hakikaten olağanüstü.

Açıklıklar nasıl kapanmış dikkat edin.

Kuru güney yamaçları

şimdi ağaçlarla kaplı.

Bir zamanlar küçük
veya orta ölçekli yangınların

yarattığı açıklıklar kapanmış.

Ağaç örtüsünü görüyor musunuz?

Sadece 150 yıl sonra

ormanlarımız halı gibi sık.

Dahası da var.

Ağaçlar birbirine bu kadar yakın olduğu

ve geniş alanlar boyunca
ağaç türleri ve boyutları

çok benzer olduğu için

arazide hızla yayılabilen
şey sadece yangın değil

ayrıca hastalıklar
ve zararlı böcek istilasıdır.

Bu zararlılar şu anda çok geniş
alanlarda ağaçları kurutuyor

veya canlılığını azaltıyor.

Yangınsız geçen bir asırdan sonra

orman tabanındaki
kuru dallar ve devrik ağaçlar

barut kadar yanıcı hâle geldi.

Üstelik, yazlar gittikçe ısınıyor,

gittikçe kuraklaşıyor

ve daha rüzgarlı geçiyor.

Ayrıca, artık yangın mevsimi
40 ile 80 gün daha uzun sürüyor.

İklim bilimcilerin tahminine göre

önümüzdeki otuz yılda yanacak alan

2000 yılından beri yanan alanın

iki ya da üç katı olacak.

Biz de bütün bunun ortasına ev yapıyoruz.

Yeni yayınlanan iki araştırmaya göre

yeni yapılmakta olan bütün
konutların %60'dan fazlası

bu yanıcı ve tehlikeli
karışımın içine yapılıyor.

Ancak yangın çıktığında

geniş bölgeler gerçekten kül olabiliyor.

Şimdi size ilk gösterdiğim

orman fotoğrafı hakkında

ne düşünüyorsunuz?

Beni çok ürkütüyor.

Peki, ne yapmalıyız?

Bu yamalı biçimin gücünü
yeniden canlandırmalıyız.

Sisteme doğru tür yangını

yeniden dâhil etmeliyiz.

Gelecekteki yangınların şiddet
ve boyutlarını böyle kontrol edebiliriz.

İşin iyi tarafı ise
bunu yapacak imkânlarımız var

ve bunu nasıl yapacağımızı biliyoruz.

Haydi bazı yöntemlere bakalım.

Ağaç seyreltme, aralama
ve yanıcı ölü örtüyü yok etmede

planlı yangınları kullanabiliriz.

Bunu sistematik olarak uygulayarak
onları azaltıp alt seviyede tutabiliriz.

Peki, bu ne sağlayacak?

Bu zaten yanmış olan sahalar
gelecekte çıkacak yangınların

araziye yayılmasını yavaşlatacaktır.

Uygun olan sahalarda,
bu yöntem ile mekanik seyreltme

yöntemini birlikte uygulayabilir

ve böylece ticari bir değer yaratır

ve özellikle kentsel bölgelerde
bu uygulamalardan bazılarının

belki finansmanını sağlayabiliriz.

İşin en iyi yanı ise, planlı yangınlar

kontrolsüz yangınlardan
daha az duman çıkarır,

hatta yanına bile yaklaşamaz.

Ama bir pürüz var:

Hava kalitesi yönetimi yönetmeliğine göre

planlı yangınlar önlenebilir bir durum.

Peki ya kontrolsüz yangınlar?

Onlara izin var.

Ne kadar mantıklı, değil mi?

Ne oluyor biliyor musunuz?

Çok az planlı yangın yapıyoruz

ve yaz mevsimlerini
mega yangınlardan tüten dumanı

soluyarak geçiriyoruz.

Bunu değiştirmek için
hep birlikte çalışmalıyız.

Son olarak, kontrolde tutulan yangın var.

Bütün yangınları tamamen söndürmek yerine

bazılarının işini yapmasına,
ormanları seyretmesine

ve yanıcı ölü örtüyü
yok etmesine izin vermeliyiz.

Yama biçimlenmesinin gücünü
tekrar kazanması için

gerekli görüldüğünde bu yangınları

arazilerde yönlendirebiliriz.

Sizin de anladığınız gibi

bu aslında toplumsal bir sorun.

Ekolojik ve iklimsel açıklamaları var

ama bu toplumsal bir sorun
ve bunu çözmek bize, insana düşüyor.

Bu konuda toplumun desteği çok zayıf.

Planlı yangınlar ve kontrol altındaki
yangınlar fazla destek görmüyor.

Aslında hepimiz bu yangınların
moral bozucu dumanını da

yanına alıp sihirli bir şekilde
yok olmasını umuyoruz, değil mi?

Ama gelecekte de çok yangın
ve çok duman göreceğiz.

Aslında bu seçenek henüz gündemde değil.

Biz, kamu arazileri sahipleri
mevcut durum konusunda

bir şeyler yapmayı öncelik olarak
belirlemedikçe de

çok büyük yangınlarla
varlıklarımızı kaybetmeye devam edeceğiz.

Yani her şey bize bağlı.

Bu mesajı yasama meclisine ulaştırabiliriz

ve bu kişiler ormanları
ve yangınları yönetmede

bize yardım edebililir.

Eğer başarısız olursak

en sevdiğiniz yerler kapkara yandığında

oyun oynamaya nereye gideceksiniz?

Sakin ve derin bir

nefes almak için

nereye gideceksiniz?

Teşekkürler.

(Alkışlar)