Return to Video

ئەفسانە و ھەلەتێگەشتنەکان لە پەرەسەندن - ئەلێکس گاندلەر

  • 0:14 - 0:18
    ئەفسانە و ھەڵە تێگەشتنەکان لە پەرەسەندن.
  • 0:18 - 0:21
    با باسی پەرەسەندن بکەین.
  • 0:21 - 0:21
    ڕەنگو بیسبێتت
  • 0:21 - 0:24
    ھەندێک خەڵک گومانیان لەسەری ھەیە،
  • 0:24 - 0:26
    لەگەڵ ئەوەش کە زۆربەی زاناکان گومانیان
    نیە لێی.
  • 0:26 - 0:28
    بەڵام ئەگەر تۆ یەکێک نەبی لەوانە
  • 0:28 - 0:31
    و پێت وابێت تێگەشتنێکی باشت ھەیە
    بۆ پەرەسەندن،
  • 0:31 - 0:33
    ئەگەر ھەیە ھێشتا بڕوات
    بە شتانێک بێت دەربارەی
  • 0:33 - 0:35
    کە بە تەواوی درووست نین،
  • 0:35 - 0:37
    شتانێکی وەک،
  • 0:37 - 0:41
    "پەرەسەندن ئەو زیندەوەرانەن کە
    خۆیان دەگونجێنن لەگەڵ ژینگەکەیان"
  • 0:41 - 0:42
    ئەمە پێشتر دەوترا،
  • 0:42 - 0:44
    ئێستا وا نەماوە.
  • 0:44 - 0:46
    بیردۆزی پەرەسەندن
  • 0:46 - 0:49
    نزیکەی ٦٠ ساڵ پێش ئەوەی داروین
    کتێبەکەی بڵاو بکاتەوە،
  • 0:49 - 0:51
    ژۆن-باپتیس لومارک باسی کردوە
  • 0:51 - 0:53
    کە بوونەوەران گەشەیان کردووە بە گەشەپێدانی
  • 0:53 - 0:55
    کۆمەڵێک سیفەت بە درێژایی ژیانیان
  • 0:55 - 0:58
    و دواتر ئەوانەیان گواستۆتەوە بۆ
    نەوەکانیان.
  • 0:58 - 1:00
    بۆ نموونە، ئەو پێی وابوو
  • 1:00 - 1:02
    چونکە زەڕافەکان ژیانیان بەسەر دەبەن
  • 1:02 - 1:05
    لە خۆ بەرز کردنەوە بۆ گەشتن بە گەڵای
    لقە بەرزەکان،
  • 1:05 - 1:08
    منداڵەکانیان لە دایک دەبن
    بە ملی درێژەوە.
  • 1:08 - 1:12
    بەڵام ئێستا ئێمە دەزانین جینە
    بۆماوەییەکان بەم شێوەیە کار ناکەن.
  • 1:12 - 1:16
    زیندەوەرە تاکەکان ھەرگیز
    پەرە ناسێنن.
  • 1:16 - 1:19
    لە بری ئەوە، گۆڕانی ھەڕەمەکی بۆ ماوەیی
    دەبێتە ھۆی
  • 1:19 - 1:22
    ئەوەی ھەندێک زەڕافە بە ملی
    درێژترەوە لە دایک ببن،
  • 1:22 - 1:24
    و ئەمە ھەلێکی باشتریان دەداتێ
    بۆ مانەوە لە ژیان
  • 1:24 - 1:26
    باشتر لەوانەی کە ئەوەندە بە بەخت نەبوون،
  • 1:26 - 1:28
    کە دەمان گەیەنێتە ئەو بڕوایەی
  • 1:28 - 1:31
    " مانەوە بۆ چاکترینە"
  • 1:31 - 1:34
    ئەمە وا پیشان دەدات کە پەرەسەندن
    ھەمیشە
  • 1:34 - 1:35
    گەورەترین،
  • 1:35 - 1:36
    بەھێزترین،
  • 1:36 - 1:38
    یان خێراترینی پێ پەسەند بێت
  • 1:38 - 1:40
    کە لە ڕاستیدا بەم شێوەیە نییە.
  • 1:40 - 1:43
    بۆ یەک شت، پەرەسەندنی لەش
    تەنھا پەیوەندی ھەیە بەوەی
  • 1:43 - 1:47
    ئەوان چەندێک گونجاون بۆ
    ژینگە تازەکەیان.
  • 1:47 - 1:49
    ئەگەر دارە درێژەکان لە ناکاو لە ناوچن
  • 1:49 - 1:51
    تەنھا گژ و گیا کورتەکان بمێننەوە،
  • 1:51 - 1:52
    ھەموو ئەو زەڕافە مل درێژانە
  • 1:52 - 1:55
    لە مەترسیدا دەبن.
  • 1:55 - 1:59
    دووەمین، ڕزگاربوون ئەوە نییە
    کە بۆتە ھۆی ڕوودانی پەرەسەندن،
  • 1:59 - 2:01
    بەڵکو زیاد بوون هۆکارە.
  • 2:01 - 2:02
    و گەر جیھان پڕ بێ لە بوونەوەری
  • 2:02 - 2:04
    وەک نێرەی ماسی ئەنگلەر،
  • 2:04 - 2:07
    کە زۆر بچووکە کە لە دایک دەبێت و
    پێشبینی مانەوەی ناکرێت
  • 2:07 - 2:10
    و پێویستی بەوەیە بە زوویی ھاودەمێک
    بدۆزێتەوە پێش ئەوەی بمرێت.
  • 2:10 - 2:12
    بەڵام دەتوانین بڵێین
  • 2:12 - 2:14
    ئەگەر زیندەوەرێک بمرێت
    بەبێ دووبارە بەرھەم ھێنانەوە،
  • 2:14 - 2:17
    پەرەسەندنەکەی بێسوود دەبێت، ڕاستە؟
  • 2:17 - 2:18
    ھەڵەیە!
  • 2:18 - 2:20
    بیرت بێت، ھەڵبژاردنی سروشتی ڕوو دەدات
  • 2:20 - 2:22
    لەسەر ئاستی زیندەوەرەکە نا،
  • 2:22 - 2:23
    بەڵکو لەسەر ئاستی بۆ ماوەیی،
  • 2:23 - 2:26
    و ھەمان جین کە بوونی ھەیە
    لە یەک زیندەوەردا
  • 2:26 - 2:28
    بوونی دەبێت لە خزمەکانیشیدا.
  • 2:28 - 2:31
    بۆیە، جینێک کە وا دەکات ئاژەڵێک
    خۆنەویستانە خۆی بکاتە قوربانی
  • 2:31 - 2:34
    بۆ یارمەتی دانی مانەوە و دووبارە
    بەرھەم ھێنانەوەی داھاتووی
  • 2:34 - 2:36
    خوشک و برا و ئامۆزاکانی،
  • 2:36 - 2:37
    دەکرێت زیاتر بەر بڵاو بێت
  • 2:37 - 2:41
    زیاتر لەوەی بە تەنھا گرنگی دەدات
    بە پاراستنی خودی خۆی.
  • 2:41 - 2:43
    ھەر شتێک کە وا دەکات کۆپی زیاتری جینەکە
  • 2:43 - 2:45
    بگوازرێتەوە بۆ نەوەی داھاتوو
  • 2:45 - 2:47
    خزمەت بە مەبەستەکەی دەکات،
  • 2:47 - 2:49
    جگە لە
  • 2:49 - 2:52
    مەبەستی پەرەسەندن.
  • 2:52 - 2:55
    یەکێک لە قورسترین شتەکان کە دەبێت
    لە بیرماندا بێ دەربارەی پەرەسەندن
  • 2:55 - 2:57
    ئەوەیە کاتێک ئێمە شتێک دەڵێین وەک،
  • 2:57 - 3:01
    " جینەکان دەیانەوێت لەبەرگیراوەی زیاتری
    وەک خۆیان درووست بکەن،"
  • 3:01 - 3:01
    یان تەنانەت،
  • 3:01 - 3:03
    "بژاردەی سروشتی،"
  • 3:03 - 3:06
    ئێمە لە ڕاستیدا خواستن بەکار دێنین.
  • 3:06 - 3:08
    جینێک ھیچ شتێکی ناوێت،
  • 3:08 - 3:10
    و میکانیزمی تری دەرەکی نییە
  • 3:10 - 3:14
    کە دیاری بکات کامە جین باشترینە
    تا بپارێزرێت.
  • 3:14 - 3:17
    ئەوەی کە ڕوو دەدات گۆڕانی
    ھەڕەمەکی بۆ ماوەییە
  • 3:17 - 3:19
    دەبێتە ھۆی ئەوەی زیندەوەرەکان ھەڵیان بگرن
  • 3:19 - 3:20
    تا گەشە و ڕەفتار بکەن بە ڕێگەی جیاواز.
  • 3:20 - 3:23
    ھەندێک لەو ڕێگەیانە دەبنە ھۆی
    لەبەرگیراوەی زیاتری
  • 3:23 - 3:25
    جینە گۆڕاوەکە بگوازرێتەوە بۆ نەوەی دواتر،
  • 3:25 - 3:26
    بەم شێوەیە.
  • 3:26 - 3:27
    نە ھیچ پلانێکی پێش وەخت ھەیە
  • 3:27 - 3:31
    کە گەشە بکات بۆ شێوەیەکی نمونەیی.
  • 3:31 - 3:33
    نموونەیی نیبە بۆ چاوی مرۆڤ
    کە مەمیلەی بینایی کوێری ھەبێت
  • 3:33 - 3:35
    لەو شوێنەی دەماری بینین بوونی ھەیە،
  • 3:35 - 3:37
    بەڵام بەو شێوەیە گەشە دەکات،
  • 3:38 - 3:40
    لە خانەی بچووکی ڕوناکی وەرگرەوە
    دەست پێدەکات.
  • 3:40 - 3:42
    بۆ ڕابردوو، ئەمە زۆر
  • 3:42 - 3:44
    بۆ مرۆڤ زۆر بەسوود بووە،
    ئارەزووکردنی بۆ
  • 3:44 - 3:45
    مادەی خۆراکی و ڤیتامینەکان
  • 3:45 - 3:47
    نەوەک ھەر کالۆریەکان.
  • 3:47 - 3:48
    بەڵام دوای ھەزاران ساڵ
  • 3:48 - 3:50
    لەو ماوەی باوانمان پەرەیان دەسەند،
  • 3:50 - 3:51
    کالۆری دەگمەن بوو،
  • 3:51 - 3:53
    و ھیچ شتێک نەبوو چاوەڕێی بکەیت
  • 3:53 - 3:56
    ئەمە دواتر زۆر بەخێرایی گۆڕا.
  • 3:56 - 3:59
    کەوابوو، پەرەسەند کوێرانە پێش دەکەوێت،
  • 3:59 - 4:00
    ھەنگاو
  • 4:00 - 4:02
    بە ھەنگاو
  • 4:02 - 4:03
    بە ھەنگاو،
  • 4:03 - 4:07
    ھەموو ئەو جیاوازیانەی دروست کرد
    کە ئەمڕۆ دەیبینین لە جیھانی سروشتیدا.
Title:
ئەفسانە و ھەلەتێگەشتنەکان لە پەرەسەندن - ئەلێکس گاندلەر
Speaker:
ئەلێکس گاندلەر
Description:

تەواوی وانەکە لێرە ببینە: http://ed.ted.com/lessons/myths-and-misconceptions-about-evolution-alex-gendler
پەرەسەندن لە ڕاستیدا چۆن ڕو دەدات؟ لە ڕاستیدا، پەرەسەندن وەکوو ئەوە نیە کە لە دەڕبرینە مەجازیەکاندا باسی لێ دەکرێت. بۆ نمونە، ئەوە جۆرەکانن، نەک تەنھا یەک زیندەوەری سەر بەو جۆرە، کە خۆیان دەگونجێنن بۆ دروست بوونی پەرەسەندن، و جینەکان نایانەوێ بگوازرێنەوە بۆ نەوەی دواتر -- جینەکان ناتوانن ھیچیان بوێت! لەم ڤیدیۆیەدا ئەلێکس گاندلەر ئەو چەمکە ڕاست دەکاتەوە کە بەستراونەتەوە بە بیردۆزی پەرەسەندن.
وانە لەلایەن ئەلیکساندەر گاندلەر، وێنەی جوڵاو لەلایەن ستۆدیۆی جایانت ئەنیمەیشن.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:23

Kurdish subtitles

Revisions