Tính khoa học trong món salad mì ống: Trong một phân tử có gì? - Josh Kurz

Xem bài giảng chi tiết tại: http://ed.ted.com/lessons/the-science-of-macaroni-salad-what-s-in-a-molecule-josh-kurz

Có điểm chung gì giữa salad mì ống và xăng? Chúng được tạo thành bởi chính xác cùng một thứ -- cụ thể là, cùng các nguyên tử, chỉ sắp xếp khác nhau thôi. Vậy nên, cho dù salad mì ống để ăn còn xăng để dùng cho xe cộ, chúng chỉ là những biến thể khác nhau của nguyên tử mà thôi. Hãy xem Josh Kurz phân tích món salad mì ống này tới nguyên tử nhỏ nhất của nó.

Bài giảng và hoạt họa bởi Josh Kurz.

Chúng ta biết có nhiều thứ
hình thành nên thế giới này

như những con mèo

hay món salad mì ống,

và salad mì ống cũng được
cấu thành từ nhiều thứ

như sốt mayo,

mù tạt

rồi cần tây,

và tất cả đều được
tạo ra từ các phân tử

Như ta thấy
những phân tử này

được tạo bởi cùng một thứ,

chỉ nhào trộn theo
những cách khác nhau thôi

Quay lại với món salad mì ống.

Ta đã phân tách mọi thứ
về mặt vật chất

nhiều hết mức có thể.

Giờ ta sẽ tiến xa hơn
và phân tách hóa học

bằng cách bẻ gãy vài liên kết.

Nhiều phân tử lớn và phức tạp

chỉ do những phân tử nhỏ hơn
kết nối tạo thành

giống như những khối xây dựng vậy.

Một lần nữa salad mì ống
là một ví dụ hấp dẫn.

Nếu bạn nhìn vào mì ống,

bạn để ý nó được làm ra
từ rất nhiều thứ này

tinh bột,

chính là phân tử này,

hay còn gọi là amylose.

Hóa ra nếu phá vỡ liên kết,

amylose được tạo bởi
các phân tử nhỏ hơn

của glucose, một gốc đường đơn giản.

Nếu lấy một nhúm glucose này

sắp xếp theo một cách khác,

bạn có cellulose,

là thứ cấu thành nên cây cối.

Vậy nên,
dù mì ống tạo bởi amylose

và chiếc thìa gỗ này tạo bởi cellulose

nhìn khác nhau hoàn toàn,

chúng cơ bản được tạo bởi
cùng loại phân tử,

chỉ là
kết nối theo cách khác nhau.

Việc phân tách rồi lại kết hợp này

chính là sự tiêu hóa thức ăn.

Chất đạm phức tạp trong đồ ăn
ta ăn vào,

như cà rốt hay trứng,

cơ thể không hấp thụ được

bởi chúng ta không phải là cà rốt hay gà.

Cơ thể người chỉ hấp thụ
các phân tử nhỏ hơn

mà tạo thành chất đạm,

chính là amino axit.

Khi tiêu hóa, cơ thể phá nhỏ
những chất đạm này

thành amino axit

để chúng có thể được sắp xếp lại

tạo thành chất đạm cho con người.

Nào, tiếp tục phá vỡ các liên kết

Các phân tử tạo bởi nguyên tử
kết nối với nhau.

Nếu phân tử như là
những khối lắp ráp

thì nguyên tử chính là
các khối lắp ráp

của các khối lắp ráp.

Bạn để ý với các phân tử

trong món salad mì ống,

sáu loại nguyên tử giống nhau
liên tục xuất hiện:

cacbon,

hydro,

oxy,

nitơ,

phốt pho,

và sunfua,

hay CHONPS.

Còn một vài thứ nữa,

nhưng chủ yếu là 6 thứ đó
tạo nên món salad mì ống.

Nếu phân tích kĩ hơn nữa,

ta có thể dùng cách nguyên tố này,

sắp xếp chúng lại,

và tạo ra những thứ khác

như xăng

hay axit sunfuric,

khí mê-tan,

và ni lông.

Tất cả đều có thành phần

giống thành phần của
món salad mì ống.

Tóm lại,

tất cả mọi thứ đề từ nguyên tử mà ra.

Chúng là nguyên liệu cho vạn vật.

Nguyên tử sắp xếp khác nhau

tạo ra phân tử khác nhau.

Những phân tử liên tục kết hợp,

phá vỡ,

và tái kết hợp.

Chúng được trộn lẫn,

phân tách,

tái trộn lẫn

hết lần này tới lần khác.

Thứ tạo nên vạn vật

luôn chuyển động;

luôn thay đổi.

Salad mì ống chỉ là salad mì ống
trong chốc lát thôi.

Bạn ăn nó,

nó trở thành một phần trong bạn

phần còn lại thải ra đại dương

bị động vật khác ăn
Khi chúng chết đi,

hàng triệu năm sau, trở thành dầu,

và từ đó tạo ra xăng.

Vậy nên xăng và salad mì ống

không khác nhau quá nhiều

chúng đều tạo bởi chung một thứ,

chỉ là
thứ này ngon hơn thứ kia thôi