Edi Rama: Odzyskaj swe miasto malowaniem

Uczyń miasto pięknym, ogranicz korupcję. Edi Rama powziął tę zwodniczo prostą ścieżkę jako burmistrz Tirany, stolicy Albanii -- dzięki kolorowym projektom i transformacji przestrzeni publicznej, obudził w obywatelach dumę. Poprzez przedsięwzięcia stawiające ludzi na pierwszym miejscu, Rama ograniczył przestępczość i pokazał współobywatelom, że mogą ufać swoim przywódcom. (Sfilmowane na TEDxThessaloniki).

W poprzednim życiu
byłem artystą.

Nadal maluję.
Kocham sztukę.

Uwielbiam radość,
jaką kolor wnosi do naszego życia,

naszych społeczności.

Staram się, by coś z tego artysty we mnie

przenikało do mojej polityki.

Znalazłem się tu dziś,

Znalazłem się tu dziś,

nie tylko po to,
by prowadzić kampanię na rzecz mojej partii.

Ale, by zmieniać życie ludzi na lepsze.

Ale by zmieniać życie ludzi na lepsze.

Przez 11 lat byłem burmistrzem Tirany,
naszej stolicy.

Stawiliśmy czoła
wielu trudnościom.

Sztuka
była częścią odpowiedzi.

Od samego początku

byłem związany
z dwoma sprawami:

wyburzaniem
nielegalnych konstrukcji

by odzyskać publiczną przestrzeń,

i użyciem kolorów
w celu ożywienia nadziei,

którą miasto utraciło.

Kolor był nie tylko
środkiem artystycznego wyrazu,

ale także formą
działalności politycznej.

Budżet, którym dysponowałem po wyborach,

sprowadzał się do zero przecinek coś tam.

Malując pierwszy budynek,

użyliśmy jaskrawo pomarańczowej farby,

na ponuro szarej fasadzie.

Stało się coś
niewyobrażalnego.

Zrobił się korek uliczny,

zebrał się tłum ludzi,

jak gdyby miał tam miejsce
spektakularny wypadek

albo pojawiła się jakaś gwiazda pop.

Francuski przedstawiciel UE
odpowiedzialny za fundusze

natychmiast postanowił
zablokować malowanie.

Skrzeczał, że odbierze nam pieniądze.

"Ale dlaczego?"
zapytałem.

"Ponieważ kolory, które zamówiliście

nie odpowiadają europejskim standardom".
odpowiedział.

"Cóż", odparłem

"cała okolica nie odpowiada
europejskim standardom,

bez względu na nasze upodobania;

ale kolory wybierzemy sobie sami;

jak nam się spodoba.

I jeśli nie pozwolisz nam
kontynuować pracy,

zorganizuję konferencję prasową,

teraz, tu, na tej ulicy,

i powiemy ludziom,
że jesteś

niczym cenzor
z epoki socrealizmu".

Zmieszał się trochę

i zaproponował kompromis.

Powiedziałem,
że nie, przykro mi,

kompromis w kolorach
to kolor szary,

a my mamy już dosyć szarego
w naszym życiu.

(Oklaski)

Zatem czas na zmianę.

Rehabilitacja publicznej przestrzeni

wskrzesiła utracone dawno temu

poczucie przynależności.

Ludzie na nowo
poczuli się dumni ze swojego miasta.

Odżyły uczucia
od wielu lat przygniecione

ciężarem nielegalnych,

barbarzyńskich konstrukcji,
które powyrastały w przestrzeni publicznej.

Z chwilą gdy w mieście rozkwitły kolory,

zmienił się nastrój.

Podniósł się wielki zgiełk:
"Co to? Co się dzieje?

Co kolory robią z nami?"

Przeprowadziliśmy sondaż,

najbardziej fascynujący sondaż,
jaki kiedykolwiek widziałem.

Zapytaliśmy ludzi:
"Czy podoba wam się ta akcja

i chcecie, by tak malować budynki?"

I drugie pytanie:

"Czy należy ten projekt wstrzymać,
czy kontynuować?"

Na pierwsze pytanie

63% ludzi powiedziało:
tak, to nam się podoba.

37% powiedziało: nie,
to nam się nie podoba.

Ale co do drugiego pytania,
połowa tych, którym się nie podobało,

chciała projekt kontynuować.
(Śmiech)

Zauważyliśmy, że coś się zmienia.

Ludzie mniej śmiecili na ulicach,

zaczęli płacić podatki,

zaczęli czuć coś,
o czym dawno zapomnieli.

Piękno działało niczym strażnik

tam, gdzie brakowało policji miejskiej
i instytucji państwowych.

Pamiętam, pewnego dnia szedłem ulicą,

która była świeżo pomalowana,

i przy której właśnie
sadziliśmy drzewa.

Zobaczyłem właściciela sklepu,
który razem z żoną

montował w nim szklaną fasadę.

Wyrzucili stare metalowe kraty

na śmietnik.

"Dlaczego wyrzuciliście kraty?"
zapytałem.

"Ulica zrobiła się bezpieczniejsza"
odpowiedzieli.

"Bezpieczniejsza? Dlaczego?
Przysłali wam więcej policjantów?"

"Daj spokój, człowieku!
Jakich policjantów?"

Sam zobacz.
Pojawiły się kolory, latarnie,

nowe chodniki bez dziur, drzewa.

Jest pięknie, bezpiecznie".

Istotnie, piękno dawało ludziom

poczucie bezpieczeństwa.

To nie było nieuzasadnione odczucie.

Przestępczość spadła.

Wolność, którą zdobyliśmy w 1990 r.

doprowadziła w mieście do anarchii.

Następstwem barbarzyństwa lat 90.

była utrata nadziei.

Kolorową farbą
nie da się nakarmić dzieci

leczyć chorych
czy edukować nieuków.

Ale przynosi ludziom światło i nadzieję,

pomaga zobaczyć,

że można inaczej załatwiać sprawy

inaczej czuć, patrzeć na życie.

Gdy przeniesiemy tę energię i nadzieję

do polityki,
zaczniemy budować lepsze życie

dla każdego z nas
i dla naszego kraju.

Usunęliśmy 123 tony betonu

tylko z samych brzegów rzeki.

Wyburzyliśmy więcej niż 5 tys.
nielegalnych budynków

w całym mieście,

najwyższy z nich miał osiem pięter.

Zasadziliśmy na ulicach
55 tys. drzew i krzewów.

Ustanowiliśmy zielony podatek.

Wszyscy się na to zgodzili

i wszyscy biznesmeni
płacili regularnie.

W drodze otwartych konkursów

zdołaliśmy pozyskać
dla naszej administracji

wielu młodych ludzi,

i odpolitycznić

instytucje publiczne

mężczyźni i kobiety
zaczęli być w nich równo reprezentowani.

Międzynarodowe organizacje

sporo zainwestowały w Albanii
w ciągu tych 20 lat,

choć nie zawsze rozsądnie.

Kiedy zwróciłem się do dyrektorów
Banku Światowego,

o sfinansowanie budowy

hali recepcyjnej dla obywateli --

chodziło o zwalczanie
codziennej, endemicznej korupcji --

zupełnie mnie nie zrozumieli.

Ale ludzie czekali
w długich kolejkach,

w słońcu i w deszczu,

aby dostać certyfikat,
lub tylko prostą odpowiedź,

z dwóch małych okienek
w dwóch metalowych kioskach.

Płacili, aby uniknąć kolejki,

długiej kolejki.

Odpowiedzią na ich prośby

był głos
dochodzący z czarnej dziury

i z drugiej strony,

tajemnicza ręka,
wyciągnięta by wziąć dokumenty,

a tak naprawdę oczekująca na łapówkę.

Mogliśmy zmieniać
niewidzialnych urzędników w kioskach

choćby co tydzień, ale nie mogliśmy
wykorzenić tej korupcji.

"Jestem przekonany,"
powiedziałem niemieckiemu urzędnikowi

ze Światowego Banku,

"że nie dawałoby się ich przekupić

gdyby pracowali w Niemczech,

w niemieckiej administracji,

tak samo jak jestem przekonany,
że gdyby posadzić

w tych dziurach niemieckich urzędników,

oni również zostaliby przekupieni".

(Oklaski)

Nie chodzi o geny.

Nie chodzi o jakieś istoty
z niezwykle wrażliwym sumieniem

i innych nie posiadających
sumienia.

Chodzi o system,
o organizację.

Chodzi również
o środowisko i szacunek.

Usunęliśmy kioski.

Zbudowaliśmy nową, jasną
salę recepcyjną,

która sprawiła, że obywatele Tirany

ilekroć wchodzili, by coś w środku załatwić,

myśleli, że wyjechali za granicę.

Utworzyliśmy
system kontroli online

przyśpieszając wszystkie procesy.

Postawiliśmy obywateli w pierwszym rzędzie,
a nie urzędników.

Korupcja
w administracji państwowej

w krajach
takich jak Albania

czy Grecja,
choć nie mnie to oceniać,

może być zwalczana
tylko przez modernizację.

Zreformowanie rządu
przez zreformowanie polityki

jest odpowiedzią,
a nie reformowanie ludzi

oparte na gotowej formule,

którą świat rozwinięty
często próbuje na próżno narzucać

narodom
takim jak nasz.

(Oklaski)

Sprawy mają się tak źle,

ponieważ politycy w ogólności,

zwłaszcza w naszych krajach,
powiedzmy sobie szczerze,

myślą, że ludzie są głupi.

Wydaje im się, że bez względu na okoliczności,

ludzie zawsze będą za nimi podążać.

Polityka tymczasem staje się coraz bardziej miałka.

Nie dostarcza odpowiedzi

na problemy zwykłych ludzi.

Przypomina raczej

cyniczną grę zespołową
graną przez polityków,

podczas gdy wyborcy
zostali zepchnięci na bok.

Są widownią na stadionie,

na którym pasję dla polityki

zastąpiły ślepota i desperacja.

Widziani z tej perspektywy,
wszyscy dzisiejsi politycy

wydają się tacy sami,

i polityka zaczęła przypominać sport,

który częściej wywołuje
agresję i pesymizm

niż społeczną spójność

czy chęć uczestnictwa
w życiu publicznym.

Barack Obama wygrał

(Oklaski)

ponieważ zmobilizował ludzi
jak nigdy wcześniej

przez użycie społecznych sieci.

Nie znał
każdego z osobna,

ale z godną podziwu
pomysłowością

zdołał przekształcić ich w działaczy,

dając im wszystkie możliwości,

argumenty i instrumenty,
których potrzebowali,

do prowadzenia kampanii w jego imieniu.
To była ich kampania.

Używam Twittera.
Uwielbiam go.

Uwielbiam, ponieważ pozwala mi
dotrzeć z wiadomością do ludzi,

ale również pozwala ludziom
dotrzeć z wiadomością dla mnie.

Oto polityka
nie z góry do dołu,

ale z dołu do góry
i na boki.

Sprawia, że każdy głos jest słyszalny.

Tego właśnie potrzebujemy.

W polityce
nie chodzi o przywódców.

Nie chodzi
tylko o polityków i prawa.

Chodzi o to,
jak ludzie myślą,

jak postrzegają
świat wokoło,

jak używają
swego czasu i energii.

Gdy ludzie mówią,
że wszyscy politycy są tacy sami,

zastanów się, czy Obama
jest taki sam jak Bush,

czy François Hollande
jest taki sam jak Sarkozy.

Nie są tacy sami. Są istotami ludzkimi
z odmiennymi poglądami

i odmiennymi wizjami świata.

Kiedy ludzie mówią,
że nic nie można zmienić,

po prostu zatrzymaj się
i pomyśl, jak świat wyglądał

10, 20, 50, 100 lat temu.

Nasz świat jest definiowany
przez tempo zmian.

Wszyscy możemy zmienić świat.

Dałem wam jeden mały przykład,

jak jedna rzecz,
użycie koloru,

może przyczynić się do zmian.

Chcę wprowadzić więcej zmian

jako premier mojego kraju,

ale każdy z was
może dokonać zmian

jeśli tylko chcecie.

Prezydent Roosevelt
powiedział

"Uwierz, że możesz,
i już jesteś w połowie drogi."

(po grecku)
Dziękuję i dobranoc.

(Oklaski)