Balet, który wywołał zamieszki - Iseult Gillespie

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/the-ballet-that-incited-a-riot-iseult-gillespie

Balet postrzegany jest jako wdzięczny, harmonijny i elegancki taniec, nie jako powód wybuchu zamieszek. Jednak podczas premiery "Święta wiosny" Igora Strawinskiego publiczność była tak oburzona, że swoimi komentarzami zagłuszyła orkiestrę. Z relacji świadków wynika, że widzowie rzucali przedmiotami w stronę sceny, podżegali do zamieszek, a niektórych aresztowano. Co doprowadziło do takiej reakcji? Iseult Gillespie opowiada o kontrowersji "Święta wiosny".

Lekcja: Iseult Gillespie, reżyseria: WOW-HOW Studio

Balet postrzegany jest jako wdzięczny,
harmonijny i elegancki taniec,

nie jako powód wybuchu zamieszek.

Jednak podczas premiery
"Święta wiosny" Igora Strawinskiego

publiczność była tak oburzona,
że zagłuszyła orkiestrę.

Z relacji świadków wynika, że widzowie
rzucali przedmiotami w stronę sceny,

podżegali do zamieszek,
a niektórzy zostali aresztowani...

A wszystko zaczęło się od wyrafinowanego
przedstawienia baletowego.

Premiera odbyła się w maju 1913 roku

w Théâtre des Champs-Elysées w Paryżu.

Akcja "Święta Wiosny" rozgrywa się
w czasach prehistorycznych.

Opowiada o starożytnej społeczności pogan,

oddającej cześć Ziemi i przygotowaniach
do złożenia kobiety w ofierze,

żeby zmiana pór roku mogła się dokonać.

Ale balet koncentruje się
bardziej na burzliwej relacji

między ludźmi, naturą i kulturą

niż postaciach czy fabule.

Te toposy przedstawione są w bardzo
przygnębiającej produkcji,

która łączy zgrzytliwą muzykę, niedbały
sposób tańca i niespotykaną inscenizację.

Balet zaczyna się pobudką
tancerzy do solo fagotu,

którego dźwięki wprawiają w nastrój grozy.

Następnie wchodzą smyczki, ich melodia
jest pełna dysonansów i nagłych pauz,

do której tancerze drgają.

Te przerażające postaci
kształtują straszną atmosferę,

która działa publiczności na nerwy

i zrywa z konwenansami muzyki poważnej.

W ten i na wiele innych sposobów

"Święto wiosny" kwestionuje
tradycje orkiestr

z XIX wieku.

Balet został skomponowany
na przełomie I wojny światowej

oraz rewolucji w Rosji w 1917 roku

i aż kipi od niepokoju.

Napięcie odzwierciedlają
różne formy eksperymentalne,

jak innowacyjne użycie synkop
i nieregularnego rytmu,

atonalności czy braku jednej tonacji

oraz zastosowaniu wielu metrów.

Te nowoczesne techniki

Strawinski zestawił
z rosyjską muzyką ludową.

To połączenie istotnie nie spełniło

oczekiwań wyrafinowanej,
miejskiej publiczności.

Nie było to jego pierwsze
użycie muzyki ludowej.

Urodzony w miasteczku nieopodal
Sankt Petersburga w 1882 roku,

Strawinski zyskał sławę dzięki wybujałemu
baletowi zatytułowanemu "Ognisty ptak".

Oparta na rosyjskiej bajce

produkcja zakorzeniła
w Strawinskim zamiłowanie

do ludowych obyczajów.

Jednak w "Święcie wiosny"
posunął się o krok dalej,

przesunął granicę folkloru i muzyki,
żeby pokazać surowość pogańskich rytuałów.

Strawinski powołał do życia ową fantazję

we współpracy z Nicholasem Roerichem.

Roerich miał obsesję
na punkcie prehistorii.

Opublikował rozprawy
o składaniu ludzi w ofierze

i pracował na wykopaliskach
przy grobach Słowian,

a dodatkowo projektował
scenografię i kostiumy.

Tworząc je do "Święta wiosny"
czerpał z średniowiecznej sztuki Rosji

i z ubrań chłopów,
które dziwacznie wisiały

na tancerzach.

Roerich zestawił je w kontraście do żywego
tła przedstawiającego dziewiczą naturę,

pełnego wyszczerbionych skał,
nagich drzew i kolorów jak z koszmarów.

Wraz z zadziwiającą scenerią
i przejmującą partyturą

pierwotna choreografia "Święta wiosny"

wzbudzała wiele kontrowersji,

a to za sprawą legendy tańca
Wacława Niżyńskiego,

który rozwinął taniec do "granic
początku ruchu samego w sobie".

Mimo że Strawinski wyraził
później swoje niezadowolenie

względem wymagających prób Niżyńskiego

i powierzchownej interpretacji muzyki,

to choreografia okazała się równie
przełomowa, co kompozycje Strawinskiego.

Przeinaczył klasyczny balet,

ku obawie i przerażeniu publiczności,

która w znacznej mierze oczekiwała
wyrafinowania i wdzięku tego stylu tańca.

Taniec w "Święcie wiosny"
jest wzburzony i nierówny,

tancerze kulą się, miotają
i podskakują, jakby byli opętani.

Często tancerze i muzyka mijają się,

a nawet zdają się ze sobą walczyć.

Niżyński zalecił tancerzom,
by wykręcali stopy do środka

i lądowali ciężko po każdym skoku,
nawet po za rytmem.

W szaleńczej finałowej scenie

kobieta tańczy dopóki nie umrze
do głośnych, drażniących smyczków.

Balet nagle się urywa i kończy się
zgrzytliwym, niezapomnianym akordem.

Dziś "Święto wiosny"

pozostaje tak samo emocjonujące,
jak kontrowersyjny debiut,

jednak zdumienie oryginalnością dzieła
wciąż inspiruje i rozbrzmiewa.

Strawinski wpłynął na rytmy w pojedynkach
we współczesnym jazzie,

muzykę poważną inspirowaną folklorem,
oraz muzykę filmową w horrorach,

która wciąż wzbudza emocje
rozjuszonej publiczności.