Лепшы спосаб гаварыць пра каханне

Мы "падаем" у каханне. Нас збівае з ног, нас расціскае, мы страчваем прытомнасць. Мы згараем ад запалу. Каханне робіць нас вар'ятамі і робіць нас хворымі. Нашы сэрцы баляць, а затым разбіваюцца. Такая размова пра каханне фармуе тое, як мы яго перажываем, кажа пісьменніца Мэндзі Лен Катрон. У гэтай размове для тых, хто калі-небудзь адчуваў сябе звар'яцелым ад кахання, Катрон падкрэслівае іншую метафару для кахання, якая можа дапамагчы нам знайсці больш радасці і менш пакут у ім.

Cёння я хачу пагаварыць аб тым,
як мы размаўляем пра каханне.

Дакладней кажучы,

я хачу пагаварыць аб тым, што ня так
ў тым, як мы гаворым аб каханні.

Верагодна, большасць з нас
некалькі разоў закохвалася

на працягу нашага жыцця.

У ангельскай мове
гэта метафара, "падзенне" [falling],

насамрэч ўжываецца найчасцей,
калі мы гаворым пра гэты вопыт.

Я не ведаю наконт вас,

але калі я ўяўляю гэту метафару,

то бачу сцэну з мультфільма --

як быццам вось чалавек,

ён ідзе па ходніку,

не заўважаючы, ён даходзіць
да адчыненага люку

і імкліва падае ў каналізацыю.

І я ўяўляю гэта менавіта так, бо ўпасці
-- гэта не ўскочыць.

Падзенне -- раптоўнае

і некантралюемае.

Гэта штосьці, што адбываецца з намі
без нашага дазволу.

У асноўным мы так гаворым
пра пачатак новых адносін.

Я пісьменніца і таксама настаўніца
ангельскай мовы, што значыць,

разважаючы пра словы,
я зарабляю на жыццё.

Можна сказаць,

што мне плацяць за аргументацыю таго,
што наша мова важная,

і мне хацелася б падкрэсліць,
што шмат метафар, якія мы ўжываем,

каб гаварыць аб каханні --

мабыць нават большая частка з іх --

маюць праблему.

Такім чынам, у каханне, мы падаем.

Нас збіваюць.

Нас расціскаюць.

Мы падаем у прытомнасць.

Мы згараем ад запалу.

Каханне робіць нас вар'ятамі,

і яно робіць нас хворымі.

Нашы сэрцы баляць

і затым разбіваюцца.

Такім чынам, нашы метафары
прыраўноўваюць закаханасць ў кагосьці

да надзвычанага гвалту
ці хваробы.

(Смех)

Менавіта так.

І яны пазіцыянуюць нас як ахвяр

непрадбачных і непазбежных абставін.

Маё любімае з іх гэта "smitten",

што з'яуляецца мінулай
формай слова "smite".

І калі вы паглядзіце значэнне
гэтага слова ў слоўніку --

(Смех)

вы ўбачыце, што яно азначае
і "жудаснае няшчасце",

і "быць моцна закаханым".

Як правіла, я асацыюю слова "smite"
з вельмі асаблівым кантэкстам,

са Старым Запаветам.

Толькі ў адной Кнізе Выхаду
ёсць 16 спасыланняў на слова "паражэнне",

якое ў Бібліі выкарыстоўваецца для
помсты раззлаванага Бога.

(Смех)

Мы ўжываем тое ж слова,
каб гаварыць пра каханне,

якім тлумачым нашэсце саранчы.

(Смех)

Правільна?

Дык як гэта так здарылася?

Як мы дайшлі да асацыяцыі кахання
з вялікім болем і пакутай?

І чаму мы гаворым пра гэты
нібыта добры вопыт,

як быццам мы ахвяры?

Гэта цяжкія пытанні,

але у мяне ёсць некалькі тэорый.

І каб высветліць гэта,

я хачу сфакусавацца на адной
канкрэтнай метафары,

якая ўвасабляе каханне як вар'яцтва.

Калі я ўпершыню пачала вывучаць
рамантычнае каханне,

я сустракала гэтыя
метафары пра вар'яцтва паўсюль.

У гісторыі Заходняй культуры
багата моваў,

якія прыраўноўваюць каханне
да псіхічнай хваробы.

Вось некалькі прыкладаў.

Уільям Шэкспір:

"Каханне -- гэта ўсяго толькі вар'яцтва "

з "Як вам гэта спадабаецца".

Фрыдрых Ніцшэ:

"У каханні заўсёды ёсць трошкі вар'яцтва".

"Паглядзі на мяне, паглядзі,
настолькі звар'яцела ад кахання" --

(Смех)

цытата вялікага філосафа Бейонсе Ноулз.

(Смех)

Упершыню я закахалася ў 20 год,

і гэта былі дастаткова
неспакойныя адносіны з самага пачатку.

Гэта былі адносіны на адлегласці
першыя некалькі год,

таму для мяне гэта значыла
вельмі высокія ўзлёты і нізкія падзенні.

Асабліва я памятаю адзін момант.

Я сядзела на ложку ў хостэле
ў Паўднёвай Амерыцы,

і я назірала, як мой каханы
выходзіць за дзверы.

Было позна,

была амаль поўнач,

мы пасварыліся за вячэрай,

і калі мы вярнуліся ў наш пакой,

ён пакідаў свае рэчы ў торбу
і выляцеў прэч.

Хоць я ўжо не памятаю нагоды
гэтай спрэчкі,

я вельмі выразна памятаю,
як назірала яго сыход.

Мне было 22, гэта была мая першая
вандроўка ў краіну, што развіваецца

і я была зусім адна.

Заставаўся тыдзень да майго адлёту дадому,

я ведала імя горада, ў якім знаходзілася,

і імя горада, ў які мне патрэбна
было трапіць, каб выляцець,

але я не мела паняцця,
як арыентавацца навокал.

У мяне не было кішэннага даведніка
і вельмі мала грошай,

і я не ведала гішпанскай.

Хтосьці больш смелы за мяне

мог расцаніць гэта як момант магчымасці,

але я застыла.

Я проста сядзела там,

а потым расплакалася.

Але нягледзячы на маю паніку,

нейкі маленькі голас ў маёй
галаве падумаў:

"Ваў. Гэта было драматычна.

Я сапраўды кахаю належным чынам".

(Смех)

Бо некаторая частка мяне жадала
адчуваць сябе смутнай у каханні.

Цяпер гэта гучыць для мяне так дзіўна,
але ў 22 гады,

я імкнулася мець драматычныя вопыты.

У той момант я была безразважнай,
раззлаванай ды спустошанай,

і гэта дастаткова дзіўна,

але я думала, што гэта неяк
пацвярджае мае пачуцці да

хлопца, які толькі што мяне пакінуў.

Я думаю, на пэўным узроўні я жадала
быць трошкі звар'яцелай,

бо я думала,
менавіта так каханне і працуе.

Гэта сапраўды не павінна быць дзіўным,

прыймаючы да ўвагі, што на Вікіпедыі

існуе 8 фільмаў,

14 песен,

два альбомы і адзін раман
з назвай "Вар'яцкае каханне".

Праз паўтары гадзіны
ён вярнуўся ў наш пакой.

Мы памірыліся.

Мы правялі яшчэ адзін
збольшага шчаслівы тыдзень,

вандруючы разам.

Потым, калі я вярнулася дадому,

я падумала: "Гэта было так жахліва
і так выдатна.

Гэта і ёсць сапраўдны раман".

Я чакала, што маё першае каханне будзе
падобна да вар'яцтва,

і вядома, маё чаканне выдатна
спраўдзілася.

Але кахаць кагосьці такім чынам --

як быццам мой дабрабыт цалкам залежаў
ад узаемнасці кахання --

не было вельмі добра для мяне

ці для яго.

Але я мяркую, што гэты тып кахання
не вельмі незвычайны.

Большасць з нас адчувае сябе трохі
звар'яцелымі на ранняй стадыі закахання.

На самой справе, ёсць даследаванне,
якое сцвярджае, што гэта нармальна,

таму што, нейрахімія даказвае,

закаханне і псіхічны разлад
не так лёгка адрозніць.

Гэта сапраўды так.

Гэтае даследаванне 1999 года
выкарыстоўвае аналізы крыві,

каб пацвердзіць, што ўзровень
сератаніна пры закаханасці

вельмі падобны да ўзроўня сератаніна

ў людзей з дыягназам
"абсесіўна-кампульсіўны разлад".

(Смех)

Так, і ўзровень сератаніна

таксама звязаны з сіндромам
сезоннага афектыўнага разладу

і дэпрэсіяй.

Такім чынам, ёсць некалькі доказаў,

што каханне цесна звязана са зменамі
нашага настрою і паводзін.

І іншыя даследаванні пацвярджаюць,

што большасць адносінаў
пачынаюцца такім чынам.

Даследчыкі сцвярджаюць, што нізкі
ўзровень сератаніна

ўзаемазвязаны з апантаным мысленнем
пра аб'ект кахання,

што нагадвае пачуццё, як быццам
хтосьці пасяліўся ў тваёй галаве.

І большасць з нас адчувае сябе так,
калі ўпершыню закохваецца.

Але ёсць і добря навіны --
гэта не заўсёды цягнецца доўга,

звычайна ад некалькіх месяцаў
да некалькіх гадоў.

Калі я вярнулася са свайго падарожжа
ў Паўднёвую Амерыку,

я правяла шмат часу адна ў маім пакоі,

правяраючы маю паштовую скрыню,

у роспачы жадаючы атрымаць
навіны ад майго каханага.

Я вырашыла, што калі мае сябры
не могуць зразумець маё пакутлівае гора,

мне непатрэбна іх сяброўства.

Таму я перастала сустракацца
з большасцю з іх.

І гэта быў, напэўна,
самы нешчаслівы год ў маім жыцці.

Але я думаю, я адчувала,
што быць няшчаснай -- гэта мая праца,

бо калі б я была няшчаснай,

тады я б змагла даказаць,
як моцна я яго кахала.

І калі я змагла б даказаць гэта,

тады мы б у рэшце рэшт засталіся разам.

Гэта і ёсць сапраўднае вар'яцтва,

бо не існуе ўніверсальнага правіла,

якое сцвярджае, што вялікая пакута
вядзе да вялікай узнагароды.

Але мы гаворым пра каханне,
як быццам бы гэта праўда.

Наш вопыт кахання і біялагічны,
і культурны.

Наша біялогія кажа,
што каханне -- гэта добра,

актывізуючы кругазварот узнагародаў
у нашым мазгу,

і яна гаворыць, што каханне балючае,
калі, пасля спрэчкі ці раставання,

нейрахімічная ўзнагарода адымаецца.

Насамрэч -- напэўна, вы чулі аб гэтым --

кажучы аб нейрахіміі,

перажываць растанне
падобна да ўстрымання ад какаіна,

што я знаходжу суцяшальным.

(Смех)

Тады наша культура выкарыстоўвае мову,

каб фармуляваць і адпавядаць
гэтым ідэям пра каханне.

У гэтым выпадку мы гаворым аб
метафарах болю,

залежнасці і вар'яцтва.

Гэта даволі цікавы бумеранг
зваротнай сувязі.

Каханне магутнае і часам балючае,

і мы паказваем гэта
праз нашыя словы і гісторыі.

Але затым нашыя
словы і гісторыі падрыхтоўваюць нас

да чакання моцнага і балючага кахання.

Цікава, што гэта ўсё адбываецца

ў культуры, якая шануе
пажыццёвую манагамію.

Быццам мы жадаем адначасова

і вар'яцкага кахання,

і мы хочам, каб яно доўжылася ўсё жыццё.

Гэта гучыць жудасна.

(Смех)

Каб гэта ўладкаваць,

нам патрэбна ці змяніць нашу культуру,
ці змяніць нашыя чаканні.

Уявіце, што мы ўсе былі б
менш пасіўнымі ў каханні.

Калі б мы былі больш ўпэўненымі,
больш адкрытымі да новага, больш шчодрымі.

Тады б замест таго, каб падаць ў каханне,

мы б ў яго ўступалі.

Я ведаю, што гэта патрабуе шмат чаго,

але я не першы чалавек,
які прапаноўвае гэта.

У кнізе "Метафары, якімі мы жывем"

лінгвісты Марк Джонсан і Джордж Лэйкаф
прапануюць цікавае рашэнне

гэтай дылемы:

трэба змяняць нашыя метафары.

Яны сцвярджаюць,

што метафары сапраўды
фармулююць нашае ўспрыманне свету,

і нават могуць дзейнічаць як
кіраўнікі нашых будучых спраў,

як прароцтвы, якія спраўджваюцца.

Джонсан і Лэйкаф прапануюць
новую метафару для кахання:

Каханне як сумесны твор мастацтва.

Мне вельмі падабаецца
гэты спосаб разважання аб каханні.

Лінгвісты кажуць, што
метафары прытрымліваюцца логікі,

што, па сутнасці, і ёсць
спосаб разглядання ўсіх падтэкстаў,

ці ідэй, якія ўтрымліваюцца ў метафары.

Джонсан і Лэйкаф кажуць аб усім,

што супрацоўніцтва над творам мастацтва

прадугледжвае: высілкі, кампраміс,
цярпенне, агульныя мэты.

Гэтыя ідэі добра адпавядаюць
нашаму культурнаму ўкладанню

ў доўгатэрміновыя рамантычныя адносіны,

але яны таксама добра працуюць і
ў іншых тыпах адносін --

кароткачасовых, выпадковых, свабодных,
неманагамных, бясполых --

бо гэтыя метафары прыносяць нашмат
больш складаныя ідэі

у вопыт кахання кагосьці.

Такім чынам, калі каханне --
гэта сумесны твор мастацтва

тады каханне -- гэта эстэтычны вопыт.

Каханне непрадказальнае,

каханне крэатыўнае,

каханне патрабуе супрацоўніцтва
і дысцыпліны,

расчароўвае і вымагае эмацыйных высілкаў.

І каханне складаецца з асалоды і болю.

Зрэшты рэшт, кожны вопыт
кахання розны.

Калі я была маладзейшай,

то ніколі не задумвалася,

што мне было дазволена
патрабаваць ад кахання больш,

што можна было не прымаць ўсё,
што прапаноўвала каханне.

Калі чатырнаццацігадовая Джульета
ўпершыню сустрэла --

ці калі чатырнаццацігадовая Джульета
не магла быць без Рамэа,

з якім яна пазнаёмілася чатыры дні таму,

яна не была расчаравана ці ўсхвалявана.

Дзе яна?

Яна хоча памерці.

Так?

І як напамін, у дадзены момант п'есы,

дзеянне трэцяе з пяці,

Рамэа не памірае.

Ён жывы,

ён здаровы,

яго проста выгналі з гораду.

Я разумею, што Верона 16-га стагоддзя
непадобная на сучасную Паўночную Амерыку,

але калі я ў першыню прачытала гэту п'есу,

таксама ў 14 гадоў,

пакута Джульеты мела сэнс для мяне.

Пераасэнсаваць каханне як нешта,
што я ствараю з тым, кім захапляюся,

а не тое, што проста здараецца са мной

без майго кантроля ці згоды,

гэта надае ўнутраную сілу.

Але гэта ўсё яшчэ цяжка.

Каханне па-ранейшаму часам
абсалютна безразважнае і знішчальнае,

і калі я адчуваю сябе засмучанай,

я павінна нагадваць сабе:

мая задача ў гэтых адносінах --
размаўляць з маім партнёрам

аб тым, што я хачу зрабіць разам.

Гэта таксама нялёгка.

Але гэта нашмат лепш, чым другі варыянт,

у якім каханне -- вар'яцтва.

Гэта версія кахання не аб прыцягненні
ці страце нечай увагі.

Замест гэтага, яна патрабуе
даверу свайму партнёру

і абмяркоўвання сітуацыі,
калі давяраць становіцца цяжка,

што гучыць вельмі проста,

але, на самой справе,
рэвалюцыйнае радыкальнае дзеянне.

Бо табе патрэбна перастаць думаць пра сябе

і твае набыткі ці страты
ў гэтых адносінах,

і пачаць думаць, што ты можаш прапанаваць.

Такая версія кахання дазваляе
нам казаць рэчы, такія як:

"Эй, мы не вельмі добрыя супрацоўнікі.
Мабыць гэта не для нас".

Або, "Гэтыя адносіны былі карацей,
чым я планавала,

але ўсё ж такі гэта было цудоўна".

Супольны твор мастацтва добры тым,

што ён не намалюе ці не злепіць сябе сам.

Такая версія кахання дазваляе
нам вырашаць, як яно будзе выглядаць.

Дзякуй.

(Апладысменты)