Tüylü Mamutu geri getirelim!

Dünyada yürüyen devasa yaratıkları görmek her çocuğun hayali. Bu hayal gerçekleştirilebilir/gerçekleştirilmeli mi? Hendrik Poinar - gerçekten - büyük bir konu hakkında bilgilendirici bir konuşma yapıyor: tüylü arkadaşımız Tüylü Mamuta çok benzeyen bir yaratığı biyolojik olarak inşa etme macerası. İlk adım,Tüylü'nün genomunun dizilimi, neredeyse bitmiş durumda. Ve muazzam. (TEDxDeExtinction'ta çekilmiştir.)

Ben küçük bir çocukken,

babamın mikroskobundan, reçine içine

hapsettiği fosilleşmiş böceklere bakardım evde

ve kayda değer şekilde korunmuşlardı.

Şekilleri özellikle olağanüstüydü.

Biz de hayal ederdik, belki

bir gün hayata geri dönerler

ve o reçineden sürünerek çıkıp,

yapabiliyorlarsa, uçup giderler.

Bana 10 yıl önce, nesli tükenmiş hayvanların

genom dizilimini çıkarabilir miyiz diye sorsaydınız,

Size, pek olası değil, derdim.

Eğer nesli tükenmiş türleri tekrar hayata

döndürebilir miyiz diye sorsaydınız,

Boş hayal, derdim.

Ama aslında bugün burada, olağanüstü bir şekilde,

size hem nesli tükenmiş genomların diziliminin

bir olasılık olmadığını, günümüzde bunu yapabildiğimizi

hem de nesli tükenmiş türleri hayata döndürmenin mümküne çok yakın olduğunu söylemek için burdayım

Belki reçine içindeki böcekleri değil

hatta, bu sivrsinek "Jurassic Park" için

bir ilham kaynağıydı,

ama tüylü mamutları, sürekli buzullarda düzgünce

korunmuş tüylü mamut kalıntılarından yardım alarak yapabiliriz.

Tüylü Mamutlar özellikle Buz Devrinin

ilginç, esaslı görüntülerindendir.

Büyüklerdi, kıllılardı.

Koca dişleri vardı ve bizlerle arasında derin bir

bağ varmış gibi görünüyor, fillerle de olduğu gibi.

Belki de fillerle bir sürü

ortak şeyi paylaştığımızdandır.

Onlar da ölülerini gömüyor, bir sonraki nesli eğitiyor.

Çok yakın sosyal bağları var.

Ya da belki de zamanın derinliklerinden bağlanmışızdır,

çünkü filler de bizim gibi Afrika'dan geliyor,

7 milyon yıl kadar öncesinden.

Yaşam alanları ve çevre değiştikçe

biz de, tıpkı filler gibi, göç ettik.

Avrupa ve Asya'ya.

İşte karşımıza çıkan ilk büyük mamut

meridionalis, 4 metre uzunluğunda

yaklaşık 10 ton ağırlığında ve ağaçlık alanlara ayak uydurabilen bir tür

ve Batı Avrupa'dan Orta Asya'ya kadar yayılmışlar,

Beringia'yı da geçip

Kuzey Amerika'nın bazı kısımlarına kadar.

Sonra, yine, iklim hep yaptığı gibi değişince

ve yeni yaşam alanları ortaya çıkınca

Orta Asya'da bozkıra ayak uydurabilen bir türle karşılaşıyoruz.

bir türle karşılaşıyoruz, adı trogontherii.

Bunlar meridionalis'leri Batı Avrupa'ya doğru ittiler.

Böylece Kuzey Amerika'nın geniş otlak savan bölgesi açıldı

ve Kolumbiya Mamut'u ortaya çıktı.

Büyük, tüysüz bir tür.

Ve sadece 500.000 yıl kadar sonra

Tüylü Mamut ortaya çıktı

hepimizin bilip sevdiği o tür.

Bering'in Doğusu'ndan başlayıp

Orta Asya'ya geçtiler ve yine trogontherii'leri

Orta Avrupa'ya doğru ittiler.

Ve yüz bin yıllar boyunca,

Buzul Çağı'nın zirve noktasında

Bering arasında ileri geri göç edip durdular

ve Güney'de yaşayan Kolombiyalı akrabalarıyla

doğrudan temasta bulundular.

Ve orada yüz binlerce yıl, travmatik iklim değişmeleri sırasında

hayatta kaldılar.

Yani burada, havadaki sıcaklık ve çevredeki devasa değişimlerle

çok iyi adapte olabilen bir hayvan var.

Ve bunlar anakarada yaklaşık 10.000 yıl öncesine kadar hayatta kalıyorlar.

Aslında, şaşırtıcı bir şekilde, Sibirya'daki küçük adalarda

ve Alaska'da, 3000 yıl kadar öncesine kadar hayatta kalıyorlar.

Yani Mısırlılar piramitlerin inşaatındayken

Tüylüler hala adalarda yaşıyor

ve sonra birden yok oluyorlar.

Yaşamış hayvanların %99'u gibi onların da

nesli tükeniyor, büyük ihtimalle ısınan iklim

ve kuzeye doğru hızlıca çoğalan

yoğun ormanlar yüzünden.

Paul Martin'in de dediği gibi

muhtemelen Pleistosen çağındaki aşırı avlanma yüzünden,

yani daha büyük avcılar onları avladı.

Şanslıyız ki, milyonlarca mamut kalıntısı

Siberya ve Alaska'daki sürekli buzulların içine gömülmüş durumda

ve aslında resmen oraya gidip,

bu kalıntıları çıkartabiliriz.

Muhafaza derecesi, yine,

o reçinedeki böcekler gibi, olağanüstü.

İşte dişler var, kemikli kanlar var

ki kana benziyorlar, kıllar var

ve hiç zarar görmemiş cesetler ve hala içlerinde

beyin olan başlar var.

DNA'nın muhafazası ve hayatta kalması

bir sürü etkene dayanıyor ve itiraf etmeliyim ki

çoğunu henüz tam kavrayabilmiş değiliz.

Ama bir organizmanın ne zaman öldüğü,

ne kadar çabuk gömüldüğü ve gömünün derinliği,

gömünün bulunduğu çevredeki sıcaklığın devamlılığı

coğrafik süre zarflarında, DNA'nın ne kadar süre

hayatta kalacağına karar veren faktörler.

Muhtemelen, bu odada oturan çoğunuza

şaşırtıcı gelecektir ki, önemli olan geçen zaman

ya da muhafazanın uzunluğu değil.

Önemli olan muhafazanın yapıldığı sıcaklıktaki devamlılık.

Şimdi fosilleşme sürecinden başarıyla çıkmış diş

ve kemiklerin içine baksaydık, histon proteinlerinin etrafına

sıkıca bağlanmış bir zamanlar bozulmamış DNA'nın,

yaşamı boyunca mamutlarla simbiyotik olarak

yaşamış bakteriler tarafından saldırı

altında olduğunu görürdük.

İşte bu bakteriler, su, oksijen ve diğer çevresel

bakterilerle beraber, DNA'yı daha da küçük parçalara

ayırmaya çalışıyor. Ta ki tüm parçalar

10 baz çifti ya da en iyi ihtimalle

bir kaç yüz baz çifti uzunluğunda

kalana kadar.

Yani fosil kayıtlarındaki çoğu fosil,

tüm organik kalıntılardan tamamen mahrumlar.

Ama birkaçı aslında sahiden DNA parçaları

barındırıyor. Binlerce,

hatta milyonlarca yıl hayatta kalmış parçalar.

Günümüzün en iyi temiz oda teknolojisi ile

bu DNA'ları, arasında bulunduğu tüm çerçöpün içinden

çekip çıkarmanın yolllarını bulduk.

Ve bu odada oturan sizlere şaşırtıcı gelmeyecektir ki

eğer bir mamutun kemiğini ya da dişini alırsam,

ve DNA'sını çıkartırsam, mamut DNA'sı elde ederim.

Ama aynı zamanda o mamutla beraber yaşamış bakterileri de elde ederim.

ve, daha da karışığı, o çevrede hayatta kalmış

bütün DNA'yı elde ederim.

Böylece bakteriler, mantarlar, vesaire.

Gene şaşırtıcı değildir ki, sürekli buzullarda

muhafaza edilmiş bir mamuttan alınmış DNA'nın

%50'si kendinin olacaktır, mamut DNA'sı yani,

ama sıcak çevrelerde yaşamış ve sıcak bir yerde gömülmüş

Kolumbiya Mamutlarından alınmış DNA'nın sadece

%3-10 arası mamutun kendisine ait olacaktır.

Ama mamut DNA'sını mamut-olmayan DNA'dan

ayırt edebilmek, yani aradan ayıklayıp ayırt edebilmek için

çok akıllıca yollar keşfettik.

Ve dizilim teknolojisindeki gelişmelerle beraber

küçük mamut parçalarını çıkarıp

bioinformatik bir şekilde ayarlarını değiştirebiliyoruz

ve Asyalı ya da Afrikalı fillerin

omurgalarındaki kromozomlara yerleştirebiliyoruz.

Ve böyle yaparak, sahiden bir mamut ve Asya Fili arasındaki

farkları ayırt eden küçük noktaları elde edebiliyoruz.

peki o zaman bir mamut hakkında neler biliyoruz?

Mamutların genomu neredeyse tamamlanmış durumda

ve biliyoruz ki gerçekten oldukça büyük. Sonuçta mamut yani.

Yani bir Hominid'in genomu yaklaşık 3 milyar baz çiftinden oluşur

ama bir fil ya da mamut genomu

2 milyar baz çifti fazladır, ve çoğu

küçük, tekrar eden DNA'lardan oluşur.

Bu genomun tüm yapısını tekrar ayarlamayı fazlaca zorlaştırıyor.

Böylece, bu bilgiye sahip olmak bize mamutlar

ve bazı yaşayan akrabaları arasındaki ilişkileri hakkında

ilginç bir soruyu cevaplamamızı sağlıyor

Afrika ve Asya fili,

ikisi de 7 milyar yıl önce aynı atadan geldi,

ama bir mamut genomu bize gösteriyor ki

Asya filiyle daha yakın bir ortak atadan geliyorlar

yaklaşık 6 milyar yıl önce.

Yani Asya filine biraz daha yakın.

DNA teknolojisindeki gelişmelerle beraber

artık soyları tükenmiş diğer mamut formlarının da

genom dizilimine başlayabiliriz.

Sadece iki türden bahsetmek istiyorum

Tüylü, ve Kolombiya Mamutu.

Buzul Çağının zirvesinde İkisi de birbirlerine

çok yakın yaşıyorlardı.

Dolayısıyla buzullar Kuzey Amerika'da hüküm sürerken

Tüylüler alt-buzul ekotonlarına doğru itildiler

ve güneyde yaşayan akrabalarıyla karşılaştılar.

ve orada bir sığınak paylaştılar

ve görünüşe bakılırsa, sığınaktan daha da fazlasını paylaşmışlar meğer.

Türler arası üremeye başlamışlar.

Ve bu Hortumlular gurubunda pek rastlanmadık

bir özellik değil, çünkü ortaya çıktı ki

büyük savan erkek filler, daha küçük orman fillerini

dişi yarışında geride bırakıyorlar ve kazanıyorlar.

Dolayısıyla büyük, tüysüz Kolombiyalılar

küçük erkek tüylüleri yarış dışı bıraktı.

Lise yıllarını hatırlatıyor bana biraz, ne yazık ki.

(Gülüşmeler)

Öyleyse bu sıradan bir şey değil, tabi soyu tükenmiş

türleri geri döndürmek istediğimizi varsayarsak. Çünkü

öyle görünüyor ki Afrika ve Asya fili

aralarında çiftleşebiliyor

ve bu olay gerçekten kazara gerçekleşti, bir hayvanat bahçesinde,

Chester, Birleşik Krallık'ta, 1978'te.

Bu şu anlama geliyor ki gerçekten Asya fili kromozomlarını alıp

onları mamut genomunda bulduğumuzu pozisyonlarına

göre modifiye edersek.

elimizdekileri çekirdeği temizlenmiş bir hücreye koyarsak

ve bunu bir kök hücreye çevirirsek

ve bunu da bir sperme çevirebilirsek

yapay olarak bir Asya fili yumurtasını döllersek

uzun ve yorucu bir süreçten sonra

işte buna benzeyen bir şeyi geri getirebiliriz.

Şimdi bu birebir replika değil

Çünkü size anlattığım kısa DNA parçaları

birebirini yapmamızı engelliyor.

Ama ortaya çıkan şey bir tüylü mamut gibi

görünür ve aynı onun gibi olurdu.

Şimdi ben bunu arkadaşlarıma anlattığımda

Şunun gibi şeyler diyorlar: e nereye koyacaksın ki?"

Bir mamutu nerde barındırabilirsin?

Uygun bir iklim ya da yaşam alanı yok.

Ama gerçekte olan bu değil.

Ortaya çıktı ki kuzey Sibirya da ve Yukon'da

şerit şerit yaşam alanları var.

Ve gerçekten de bir mamutu barındırabilirler.

Hatırlayın, bu oldukça uyum sağlayabilen bir hayvan.

Devasa iklim değişikliklerini atlatmış bir hayvan.

O yüzden bu arazi onları kolayca ağırlayabilir

ve itiraf etmeliyim ki içimde küçük bir çocuk,

küçük oğlan, tekrar kuzeyde, sürekli buzulların

üzerinde yürüyen bu görkemli hayvanları görmeye

bayılırdı. Ama itiraf etmeliyim ki içimdeki

yetişkin kısım ise bazen, acaba yapmalı mıyız

diye merak etmiyor değil.

Çok teşekkür ederim.

(alkışlar)

Ryan Phelan: Dur gitme.

Aklımızda soru işareti kaldı.

Eminim bunu herkes merak ediyordur. "Yapmalı mıyız?" dediğinde

sanki biraz ketum davranıyorsun gibi görünüyor

ama yine de bize bunların mümkün olduğunu gösterdin.

Sakladığın sır nedir?

Hendrik Poinar: Bir sır sakladığımı düşünmüyorum.

Sadece düşünüyorum ki hareketlerimizin doğuracağı sonuçları

ve içerdiği imaları derince düşünmeliyiz,

ve güzel, uzun tartışmalar olduğu sürece

aynı bunun gibi, düşünüyorum ki

bunu neden yapmamız gerektiğine dair çok iyi bir çözüm bulabiliriz.

Ama sadece başta, neden bunu yaptığımıza dair

derince düşündüğümüze emin olmak istiyorum.

RP: Mükemmel. Mükemmel bir cevap. Çok teşekkürler Hendrik.

HP: Teşekkürler. (Alkış)