YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER - Ünite 2 Konu Anlatımı 1

Toplumsal hareketler,

toplumsal değişimi sağlayan

temel mekanizmalardandır.

Toplumsal nitelikli hareketlerin,

protestoların ve devrimlerin

altında yatan temel eylem,

mücadeleci-kavgacı kolektif davranıştır.

Kolektif davranışın,

mücadeleci-kavgacı bir eyleme dönüşme nedeni,

her zaman aynı değildir.

Bu yüzden kolektif davranış

birçok biçimde ortaya çıkabilir.

Kısa ya da sürekli-kalıcı, kurumsallaşmış

ya da yıkıcı-bozguncu,

dramatik ya da monoton-sıkıcı

nitelikte gerçekleşebilir.

Konu ile bağlantılı olarak kullanılacak anahtar kavramlar;

şeklinde sıralanabilir.

Sorularına yanıt bulabileceksiniz.

Binlerce yıldan beri,

dünyanın değişik bölgelerinde,

farklı biçimlerde halk ayaklanmaları gerçekleşir.

Ancak çeşitli çıkar gruplarından oluşan,

geniş kapsamlı örgütlerin geliştirdiği

toplumsal hareketler,

on sekizinci yüzyılın sonlarında,

Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da ortaya çıkmıştır.

Kimi sosyologlar, toplumsal hareketlerin kaynağını,

Fransız Devrimine kadar dayandırırlar.

Fakat modern toplumsal hareketlerin gelişiminde,

on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısı,

bir başlangıç noktası olarak kabul edilir.

Toplumsal çatışmalar,

muhtemelen insanlık tarihi kadar eskidir.

Ancak kalıcı ve sürekli olan hareketler,

görece yakın zamanlarda ortaya çıkmıştır.

Toplumsal hareketler, toplumda yaşanılan

hoşnutsuzluğun dışa vurumu,

karşılanması istenilen ihtiyaçların dile getirilmesidir.

Toplumsal Hareket kavramını ilk olarak,

Lorıns Fon Stayn ortaya atmış ve siyasal

mücadele bağlamında kullanmıştır.

Toplumsal hareket,

başlangıçta işçi sınıfının iktidarı elde edeceği,

süreklilik gösteren birleştirici bir

süreç olarak görülmüştür.

Zaman içinde toplumsal hareketler,

örgütlü işçilerin yanı sıra çiftçileri,

kadınları ve hak talebinde bulunan

diğer kesimleri de kapsayacak biçimde genişlemiştir.

Sonuçta toplumsal hareketler;

meydana geliş süreçleri, amaçları,

biçim ve sonuçları açısından farklılıklar gösterir.

Toplumsal hareketlere örnek olarak;

•Kadın hareketi ya da feminizm,

•İşçi hareketi ve ticaret birliklerinin hareketleri,

•Faşizm karşıtı, ırkçılık karşıtı hareketler,

•Barış hareketleri

•Milliyetçi hareketler,

•Dayanışma hareketleri,

•Çevreci ya da yeşil hareket,

•Kürtaj karşıtı ya da savunucusu hareketler,

•Hayvan hakları hareketleri,

•Faşist hareketler,

•Psikiatri karşıtı ya da psikiatrik çabalarla

sorunlarını aşanların hareketleri verilebilir.

Örneklerden de anlaşılacağı gibi,

toplumsal hareketler,

birbirinden çok farklı biçimlerde ortaya çıkıp,

çok farklı amaçlara sahip olabilir.

Bu yüzden ortak, genel bir tanım yapmak zordur.

Ancak, toplumsal hareketlere ilişkin çeşitli tanımlar;

kavramlarında birleşir.

Toplumsal hareket, bir kolektif davranış formudur.

Eğitim, din ve siyaset gibi kurumsal davranışlardan

farklı olarak, kolektif davranışları yönetecek

kurumsallaştırılmış normlar yoktur.

Bu davranış büyük ölçüde planlanmamış,

kurallara bağlanmamış ve yapılandırılmamış

grup etkinliklerini kapsar.

Kolektif davranışın ortaya çıkışı,

bağlamı ve sonuçları bakımından

farklı biçimleri vardır.

Spor fanatiklerinin uyumlu biçimde

alkış ve tezahüratları,

marketleri yağmalama gibi bazı

ayaklanma eylemleri ve gangster hareketleri gibi.

Toplumsal hareketler,

süreklilik ve organize olmak gibi özellikleriyle,

diğer kolektif davranışlardan ayrılır.

şeklinde sıralanan,

üç ilke dikkate alınmalıdır.

Toplumsal hareketler, özgün nitelikler taşır.

Örneğin; sivil haklar hareketi ile

çevreci hareketi karşılaştırmak güçtür.

Toplumsal hareketler, amaçları bakımından

dört grupta ele alınır.

Bunlar, barış hareketleri,

çevreci hareketler, işçi hareketleri,

ifade özgürlüğü-demokratik hareketlerdir.

şeklinde sınıflandırılabilir.

Devrimci hareketler;

toplumu bütün olarak değiştirmeyi hedefler.

Mao Zedong’un Çin’deki hareketi gibi…

Reformcu hareketler;

toplumda belirli alanlarda kısmi değişimi hedefler.

Değişimi savunucu ya da engelleyici olabilir.

Kadın özgürlüğü hareketi buna örnektir.

Tersi bir örnek de kürtaja karşı dinî grupların

yürüttüğü kampanyalardır.

Kurtarıcı hareketler; bireylerin değişimini hedeflerken,

alternatif hareketler; bireylerde sınırlı değişimi hedefler.

Toplumsal hareketler,

insanlara normalde tek başına elde edemeyecekleri

kaynaklar sağlar. Toplumsal hareketlerde,

bireylerin kendiliğinden bir araya gelmesi söz konusudur,

organize olmak zorunda değildirler,

ancak organize de olabilirler.

Bir siyasi parti toplumsal hareket değildir.

Ancak bu partinin üyeleri,

çeşitli toplumsal hareketlerin içinde yer alabilirler.

Toplumsal hareketler üç farklı aşamada ortaya çıkar.

İlk aşama, hazırlık ya da başlangıç aşamasıdır.

Toplumda, harekete yol açacak bir

huzursuzluk söz konusudur.

Sistemin zorunlu kıldığı koşullar karşısında

insanların bir kısmı, sahip oldukları niteliklerinden dolayı

kendilerini dışarıda bırakılmış, ihmal edilmiş,

sindirilmiş ya da ötekileştirilmiş hisseder.

Bu düşüncelerin toplumun belli bir kesiminde

kabul görmesi, rahatsızlıkları doğurur.

İkinci aşama, toplanma-birleşme aşamasıdır.

Bu aşamada, toplumda ortaya çıkan ve

yaygınlaşan rahatsızlık koşulları,

hoş görülebilecek boyutu aşar.

Bu durum, protesto hareketlerinin oluşması için,

gerekli ortamı hazırlar. Belirli sayıda insan,

belirli bir amaç, fikir ve yöntemle harekete geçer.

Üçüncü ve son aşamada ise;

protesto hareketleri kurumsallaşmaya ve

göreli olarak yerleşik olmaya başlar.

Toplumsal hareketler,

zaman içinde kendine sabit ve sağlam bir

şekil verme eğilimi gösterir.

varlığı gereklidir.

Kampanya; bir seferlik dilekçe,

miting ya da gösteriden fazlasını ifade eder.

Hareket repertuarı; çeşitli siyasal eylem türlerini kapsar.

gibi çeşitli özellikler taşır.

Makul olma; ölçülü davranışlara işaret eder.

Birlik özelliği ise; benzer rozetler, bandajlar,

ilanlar ve kostümler, saflar halinde yürüyüş,

şarkı söyleme ve dua etme ritüellerini kapsar.

Sayı özelliği ile ifade edilmek istenense;

katılımcı sayısı, imzalanan dilekçeler,

seçmenlerin mesajları, sokakların doldurulmasıdır.

Bağlılık özelliği de; kötü hava koşullarının

dikkate alınmaması, yaşlı ve engellilerin

gönüllü katılımı, baskıya direnç gösterme,

gösterişli fedakârlık, bağış ve yardım

şeklinde kendini gösterir.

Toplumsal hareketlerin özelliklerini ve gelişim

süreçlerini etkileyen önemli bir unsur,

içinde bulunulan çevrenin sosyal,

ekonomik ve politik koşullarıdır.

Toplumsal hareketler zaman, mekân ya da

üyelik bakımından sınırlandırılmış,

önceden belirlenmiş yapılar değildir,

onları değişen örgüt kümeleri, ağlar,

topluluklar ve aktivist bireyler oluşturur.

Toplumsal hareketler,

toplumda yaşanılan hoşnutsuzluğun dışa vurumu,

karşılanması istenilen ihtiyaçların dile getirilmesidir.

Toplumsal hareketler, kolektif davranış çeşitlerinden biridir.

Toplumsal hareketler, meydana geliş süreçleri,

amaçları, biçim ve sonuçları açısından

birbirinden farklılıklar gösterir.

Bu yüzden ortak genel bir tanım yapmak zordur.

kavramlarında birleşir.

Halk ayaklanmaları, binlerce yıl öncesine kadar gider.

Ancak geniş kapsamlı örgütlerin geliştirdiği

toplumsal hareketler, on sekizinci yüzyılın sonlarında,

Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da ortaya çıkmıştır.

Modern anlamda toplumsal hareketlerin çıkışı ise,

on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısına denk gelir.

Toplumsal hareketler amaçları açısından;

barış hareketleri, çevreci hareketler, işçi hareketleri,

ifade özgürlüğü-demokratik hareketler

olmak üzere dört gruba ayrılır.

yer alması gereklidir.

Bu programda

Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi,

Yeni Toplumsal Hareketler ders kitabının

ikinci ünitesinde yer almaktadır.