Return to Video

چۆن هونەرم بەکارهێنا بۆ خستنەڕووی پیسبوونی زەریاکانمان

  • 0:02 - 0:04
    ئەو سیان کانە.
  • 0:04 - 0:08
    تەنها لە باشوری تولوم
    لە کەنداوی کاریبی لە مەکسیک،
  • 0:08 - 0:10
    لە لایەن بەشی دەزگایی پاراستنی
  • 0:10 - 0:12
    کەلەپوریەکانی
    جیهان (UNESCO) دەپارێزرێت
  • 0:12 - 0:15
    و یەکێکە لە گرنگترین هەرێمەکانی
    مرۆڤ، دره‌خت و بەکتریا لە سەر زەوی.
  • 0:15 - 0:17
    بەڵام کاتێک سەرەتا لە ساڵی
    ٢٠١٠ سەردانم کرد،
  • 0:17 - 0:20
    شۆک بووم و بە تەواوەتی سەرم لێشێوا
  • 0:20 - 0:23
    چونکە کەنارەکە بە بەتەواوەتی
    بە زبڵ وخاشاک داپۆشرابوو.
  • 0:23 - 0:27
    هەر زوو هەستم بەوەکرد کەوا
    لە هەموو شوێنێکی جیهان سەر ئاوکەوتوون.
  • 0:27 - 0:30
    دوای گەشتی یەکەمم
    گەڕامەوە،
  • 0:30 - 0:31
    چەند جارێک لە یەک ساڵدا
  • 0:31 - 0:34
    بۆ سەردانی کردنی سیان کان
    و وڵاتی دایکم،
  • 0:34 - 0:36
    هەروەها بۆ کارکردن سەبارەت
    بەم خاشاکەش.
  • 0:36 - 0:36
    و هەتا ئێستا،
  • 0:36 - 0:41
    ئەو زبڵ و خاشاکەمان لە ٥٨ وڵات
    و هەرێمی جیاواز و
  • 0:41 - 0:42
    شەش کیشوەر دیکۆمێنت کردووە،
  • 0:42 - 0:46
    و هەموو کەناره‌ ئاویە
    بە هەشتەکانی مەکسیک پاک دەکرێنەوە.
  • 0:46 - 0:49
    هەرگیز نەم زانیوە
    لە کوێ ئەو بەرهەمانە دەکرێنە ئاوەکەوە،
  • 0:49 - 0:53
    هەندێک جار بە گوێرەی نوسراوەکەی سەر مادەکە
    دەزانم لە کوێ دروست کراون.
  • 0:53 - 0:57
    سوورەکە، دەبینن، هەموو ئەو وڵاتانە
    پیشان دراون بە گوێرەی زبڵ و خاشاکەکەیان
  • 0:57 - 0:58
    لە سیان کان.
  • 1:00 - 1:04
    هەر وەکو ئەو دەفرە کەرەیەی هایتی
    بە هەموو شێوە و قەبارەیەکیانەوە،
  • 1:04 - 1:05
    یان بوتڵی ئاوی جامایکی.
  • 1:05 - 1:09
    سەیر نییە، زۆر بەی شتەکان
    لە وڵاتە دروسێکانی کاریبیەوە هاتوون،
  • 1:09 - 1:11
    بەڵام زبڵ لە
    هەموو شوێنێکەوە هاتوون.
  • 1:11 - 1:13
    ئەوەتا نموونەیەک
    لە بوتڵی ئاوی نێودەوڵەتی،
  • 1:13 - 1:16
    و یەکێک لە شتە سەیرەکان
    لەناو ئەو شتانە دۆزیومەتەوە
  • 1:16 - 1:19
    کۆمەڵە بەرهەمێکن بۆ پاكکردنەوە
    و جوانکارین،
  • 1:20 - 1:23
    هەر وەکو ئەو مادەیە لە ئەمریکاوە هاتووە،
  • 1:23 - 1:25
    لە ڕاستیدا دروستکراوە
    بۆ ئەوەی لە مادەی پلاستیکی پتپارێزێت.
  • 1:25 - 1:27
    (پێکەنین)
  • 1:27 - 1:29
    شامبۆ هی وڵاتی کۆریای باشور،
  • 1:29 - 1:31
    فاست هی وڵاتی کۆستەریکا
  • 1:31 - 1:33
    خاوێنکەرەوەی تەوالێتی نەرویجی.
  • 1:33 - 1:35
    و ئەو مادانە کەوا هەموویان
    لەلای ئێمە زۆر ئاشنان،
  • 1:35 - 1:39
    یان بەلایەنی کەمەوە هیوای ئەوه‌ دەخوازم
    بەو فڵچەی دادانانەش ئاشنابن.
  • 1:39 - 1:40
    (پێکەنین)
  • 1:41 - 1:42
    قاپ و قاچاغی چێشتخانە.
  • 1:44 - 1:45
    یاری منداڵان.
  • 1:46 - 1:50
    هەروەها لەسەر سووتاندی
    زبڵی پلاستیکی بەڵگەم دۆزیەوە،
  • 1:50 - 1:53
    دوکەڵی گاز لە هەودا بڵاو دەکاتەوە
    ئەوه‌ش دەبێتە هۆکارێک بۆ شێرپەنجە.
  • 1:53 - 1:56
    پرسیار دەکرێ چ مادەیەک
    زۆر سەرنج ڕاکێشبووە کەوا دۆزیومەتەوە،
  • 1:56 - 1:59
    و تاوەکو ئیستا ئەو لاقە ده‌ستكرده‌یە.
  • 1:59 - 2:03
    و لە شاشەکە، ئەگەر بتوانن بیبینن
    ئەو قەپاغە شینەی بوتڵ.
  • 2:03 - 2:04
    لەو کاتەی دۆزیمەوە،
  • 2:04 - 2:07
    لە ڕاستیدا ماڵێک بوو
    بۆ ئەو قرژاڵە ڕەبەنە.
  • 2:07 - 2:08
    ئەو پیاوە زۆر قشتە.
  • 2:08 - 2:09
    (پێکەنین)
  • 2:11 - 2:13
    (پێکەنین)
  • 2:14 - 2:18
    و ئەو شتانە سەرسورهێنەرن،
  • 2:18 - 2:20
    بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا شتی تۆقێنەرن،
  • 2:20 - 2:21
    هەریەکەیان خاوەنی مێژوی خۆیانن،
  • 2:21 - 2:25
    کەوا کاری هونەریم بەکاردەهێنم
    تا خۆم ئاوێتەی ژینگە کاتییەکان بکەم.
  • 2:25 - 2:28
    و هەموو شتێک بەو وێنەیە
    لە شوباتی ٢٠١٠ دەستی پێکرد،
  • 2:28 - 2:30
    کاتێک یەکەم جار سەردانی سیان کانم کرد.
  • 2:30 - 2:34
    تێبینی ئەوەم کرد کەوا ڕەنگی شین
    لە نێوان پلاستیکەکان زاڵترین ڕەنگە.
  • 2:34 - 2:37
    ئەرخەوانی لە ڕاستیدا دەگمەنترین ڕەنگە.
    لای من وەکو جۆرێکە لە زێڕ.
  • 2:37 - 2:39
    بەڵام شین زاڵترینە،
  • 2:39 - 2:40
    و بۆیە هەندێک لە شینەکانم کۆکردوە
  • 2:40 - 2:43
    و ئەو ڕیزکردنە بچووکەم لە
    بەردەم ئاسمانی شین دروست کرد
  • 2:43 - 2:45
    و لەبەردەم ئاوی دەریای کاریبی.
  • 2:45 - 2:48
    و کاتێک وێنەیەکم کرد
    و سەیری وێنە گیراوەکەم کردوە،
  • 2:48 - 2:51
    لەو ساتەیا وەک ئەوە بوو
    هەورە تریشقەیەک لێم بدات،
  • 2:51 - 2:53
    و زانیم کەوا
    پێویستە بگەڕێمەوە
  • 2:53 - 2:56
    تا زنجیرەیەکی تەواوی دامەزراو
    دروست بکەم لە هەمان شوێن.
  • 2:56 - 2:58
    و وێنەیان بگرم.
  • 2:58 - 3:00
    کەواتە ئەو نەخشەی شوێنە کە دەگۆڕێت
  • 3:00 - 3:04
    بۆ کارەکە کەوا سێ ساڵ
    دواتر تەواوم کرد.
  • 3:04 - 3:06
    هیچ بیرۆکەیەکم نەبوو کەوا
    نزیکە ١٠ ساڵ دواتر،
  • 3:06 - 3:09
    نزیکەی دەیەیەک
    هێشتا کاری لە سەر دەکەم.
  • 3:09 - 3:11
    بەڵام کێشەکە بەردەوام دەبێت.
  • 3:11 - 3:13
    بۆیە بە نیازم هەندێک
    وێنەتان پیشاندەم
  • 3:13 - 3:18
    لەو زنجیرەیەی پێدەڵێن"شوشتن:
    گۆڕینی دیمەنێکی زبڵ و خاشاک."
  • 3:18 - 3:21
    تکایە بیخەنە مێشکتانەوە کەوا
    من زبڵ و خاشک بۆیە ناکەم.
  • 3:21 - 3:24
    کۆیان دەکەمەوە
    بە پێ ڕەنگەکەیان ڕێکیان دەخەم
  • 3:24 - 3:26
    هەر لە هەمان کەنار ئاو
    کە لێم دۆزیوەتەوە.
  • 3:34 - 3:38
    ئەمه‌ بە نرخترین خاشاکی کۆکراوەمە
    کە لە ٢٠١٥ بینراوە.
  • 3:38 - 3:41
    دواتر یەکەم کاری هونەریمان لە
    "Museo de la Basura," دانا
  • 3:41 - 3:43
    مۆزەخانەی خاشاک.
  • 3:44 - 3:48
    ویستی منە کە
    گرنگی بەم خاشاکانە بدەم،
  • 3:48 - 3:49
    لە بنایاتنات دایان بنێم
  • 3:49 - 3:50
    و پیشانیان بدەم.
  • 3:50 - 3:51
    و گرنگیان پێ بدەم.
  • 3:51 - 3:54
    هەموومان ئەو وێنە
    ڕوخێنەرانەمان بینیوە
  • 3:54 - 3:56
    کەوا ئاژەڵەکان بە هۆی
    پلاستیک لە سکیانە دەمرن.
  • 3:56 - 3:59
    و گرنگە بۆ ئێمە
    لە نزیکەوە ئەو شتانە ببینین
  • 3:59 - 4:00
    و لە بیرمان بێت.
  • 4:00 - 4:04
    بەڵام بە درووست کردنی جوانی
    لەوانەیە هەندێک بڵێن ڕیزکرنێکی جوانی
  • 4:04 - 4:06
    زبڵ و خاشاکە،
  • 4:06 - 4:08
    من دەمەوێت سەرنجی بینەر ڕابکێشم
  • 4:08 - 4:12
    بۆ ئەو کەسانەی کە هەڵوەستیان
    لە ئاست هەڵەکانی جیهان نییە
  • 4:12 - 4:15
    و وێنەیەکی ڕونیان سەبارەت
    بەو شتانەی ڕودەدەن پێ ببەخشم.
  • 4:15 - 4:18
    هەندێک کەس ناوچەی خاشاکی زەریایی ئارام بە
  • 4:18 - 4:20
    دوورگەیەکی دوو هێندەی
    هەرێمی تێکساس دەشوبهێنن،
  • 4:20 - 4:22
    بەڵام من پێم وتراوە کە سەیر کردنی ئەستەمە
  • 4:22 - 4:24
    چونکە ئەمە وەک تەم وایە.
  • 4:24 - 4:26
    بۆیە لە ڕێگەی هونەرەکەمەوە،
  • 4:26 - 4:30
    ویستم ئەو کارەساتەی لە
    ژینگە ڕوودەدات وێنایی بکەم
  • 4:30 - 4:32
    و نەبینراوەکان بخەمە بەر چاو.
  • 4:33 - 4:35
    پرسیاری سەرەکیم،
    دوای دەست پێکردنی پرۆژەکەم،
  • 4:35 - 4:38
    بریتی بوو لە: چی لەو خاشاکانە
    بکەم دوای کارە هونەریەکەم؟
  • 4:38 - 4:42
    هەندێک کەس پێیان وابوو
    کە دەبێتە کەلوپەلی لە کارکەوتوو
  • 4:42 - 4:45
    دوای گەشت کردن بۆ زەریاکان
    و بینینی ئەم شتانە،
  • 4:45 - 4:50
    لەوانەیە بتوێنەوە و
    نەتوانرێت سه‌رله‌نوێ به‌كاربهێنرێته‌وه‌.
  • 4:50 - 4:54
    زبڵخانەکانیش شوێنێکی
    باش نەبوون بۆ ئەم خاشاکە.
  • 4:54 - 4:56
    دواتر بیرۆکەیەکەم بۆ هات،
  • 4:56 - 4:59
    دوای هەوڵی خۆم و ئەو
    کەسانەی هاوکارییان کردم
  • 5:00 - 5:02
    لە کۆکردنەوە و پاکكردنەوەی ئەم خاشاکە،
  • 5:02 - 5:03
    درووستکراوەکان دەپارێزم.
  • 5:04 - 5:06
    ئەمە پلانەکە بوو،
  • 5:06 - 5:09
    بێکۆتا بەکاریان دەهێنم و دواتر
    دیسان بەکاریان دەهێنمەوە
  • 5:09 - 5:10
    و کاری هونەری
    زیاتر بەرهەم بهێنم
  • 5:10 - 5:14
    و کۆمەڵگە بەشدار پێبکەم لە دروست
    کردنی کاری هونەری ژینگەیی.
  • 5:15 - 5:19
    ئەمە نموونەی کاری هونەرییە کە
    کۆمەڵگە کاریان لە سەر کردووە لە ساڵی پار
  • 5:19 - 5:22
    لەگەڵ گەنجانی پونتا ئالین لە سیان کان.
  • 5:22 - 5:26
    کاری سەرەکی کۆمەڵگەکان کەناراوێکی پاک بوو
  • 5:26 - 5:28
    لەگەڵ پرۆگرامی پەروەردەیی.
  • 5:28 - 5:30
    لەگەڵ گەشەسەندنی
    کۆمەڵگەی دەوری پرۆژە هونەرییەکە،
  • 5:30 - 5:33
    لەگەڵ زیادبوونی ڕێژەی خاشاکە کۆکراوەکان،
  • 5:33 - 5:36
    پێم وایە کاریگەری بەرچامان درووست کرد.
  • 5:36 - 5:37
    بۆیە، بە تێپەربوونی کات،
  • 5:37 - 5:41
    خووم بە کۆکردنەوەی خاشک گرت،
  • 5:41 - 5:45
    لە جانتایی سەفەر دامدەنان
    و لە گەشتەکان لەگەڵم بوون
  • 5:45 - 5:47
    و دەمبردنە پشووەکانم.
  • 5:47 - 5:49
    (پێکەنین)
  • 5:49 - 5:51
    لە کۆتا ئیشدا،
  • 5:51 - 5:55
    وێنە چرکاندنی دوو ڕەهەندیم بە لاوەنا،
  • 5:55 - 5:57
    زۆر دڵخۆشم بەم کارە.
  • 5:57 - 6:00
    من وەک کارێکی هونەری
    زیندوو چاویان لێ دەکەم
  • 6:00 - 6:03
    کە بە تێپەڕبوونی کات گەشە دەکەن و دەگۆڕێن.
  • 6:03 - 6:07
    لەگەڵ ئەوەی کە گەورەترین
    ئاواتم نەمانی خاشاکە
  • 6:07 - 6:08
    بۆ کارە هونەریەکانم،
  • 6:08 - 6:09
    بەڵام ئەمە نزیک نییە.
  • 6:09 - 6:11
    لە قۆناغی داهاتووی پڕۆژەکەدا،
  • 6:11 - 6:14
    پلانم هەیە کە بەردەوامی
    بە بەشداری کۆمەڵگەکان بدەم
  • 6:14 - 6:16
    و پڕۆژەکە فراوانتر بکەم،
  • 6:16 - 6:19
    چونکە کێشەکە زۆر گەورەیە.
  • 6:20 - 6:26
    هەشت ملیۆن تەن پلاستیک
    ساڵانە فڕێ دەدەرێنە زەریاکانە،
  • 6:26 - 6:28
    کە سیستەمی زیندەگیمان تێک دەشکێنن.
  • 6:29 - 6:34
    ئێستا، لەو کاتەی کە قسە دەکەم،
    ڕژانی نەوتی پلاستیک ڕودەدات.
  • 6:34 - 6:40
    من ئەم پڕۆژەیە وەک
    داواکاری بۆ یارمەتی دەبینم،
  • 6:40 - 6:43
    تەندروستی و داهاتوومان بە
    شێوەیەکی لێکجیانەکراوە بە زەریاکان
  • 6:43 - 6:44
    بەستراونەتەوە.
  • 6:44 - 6:49
    ناوی ئەم پرۆژەیه‌م ناوە:
    "بە شۆردن و گۆڕانی دیمەنی خاشاک."
  • 6:49 - 6:50
    چونکە بە ڕاستی منی گۆڕی
  • 6:50 - 6:54
    وای کرد کە دووبارە بە
    ڕەفتار و سروشتی خۆمدا بچمەوە.
  • 6:54 - 6:57
    هیوادارم هەمان سود بە خەڵکیتریش بگەیەنێت.
  • 6:57 - 6:59
    ئەو کات ڕەنج بەخەسار دەرناچین.
  • 6:59 - 7:00
    زۆر سوپاس
  • 7:00 - 7:03
    (چەپڵە)
Title:
چۆن هونەرم بەکارهێنا بۆ خستنەڕووی پیسبوونی زەریاکانمان
Speaker:
ئلجاندرۆ دوران
Description:

ئلیجاندرۆ دوران هونەر بەکاردەهێنێت بۆ پیشاندنی ئەو وێرانکارییەی لە سیستەمی زیندەگی زەریاکانماندا ڕودەدات. لەم ئاخاوتنە نایابەدا، ئەو پڕۆژەی کۆکردنەوە و دووبارە بەکارهێنانەوەی خاشاکی هەموو جیهان کە لە کەنارەکانی کاریبی مەکسیک کۆبووینەوە دەخاتە ڕوو. شتگەلێکی وەک بوتڵی ئاو و قاچی دەستکرد بەکاردەهێنێت بۆ دروستکردنی کاری هونەری زیندوی ژینگەیی، کە هەستی شۆکبوون و سەرسامی دروست دەکەن.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
07:17

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.