E-sigaralar hakkında bilmeniz gerekenler

Elektronik sigaralar son 10 yıl içinde çok popüler oldu, özellikle de gençler ve genç yetişkinler arasında. 2011'den 2015'e kadar ortaokul ve lise öğrencilerinin e-sigara kullanımında yüzde 900 artış oldu. Biyolojik davranış uzmanı Suchitra Krishnan-Sarin, e-sigara solurken aslında soluduğun şeyin ne olduğunu anlatıyor (ipucu: su buharı değil) ve çocukları hedef alan çirkin piyasa taktiklerini gözler önüne seriyor. "Bizim sağlığımız, çocuklarımızın ve gelecek nesillerimizin sağlığı dumana veya aerosole karışıp gitmek için fazlasıyla değerli" diyor.

"Zamanla kolaylaşır, değil mi?"

Bu soruyu genç ebeveynler hep sorar.

Oysa kaygı oyunu daha yeni başlıyor.

Kolaylaşmıyor diyorum onlara,

değişiyor

ama ebeveyn olarak kaygılanacak
bir şeylerimiz hep oluyor.

Geceleri yatağımda yarı uyanık
uzandığımı hatırlıyorum,

oğlumun nefes alışını dinlediğimi.

O zaman daha küçüktü ve astımı vardı.

Sonra biraz büyüdüğünde

o gelecek diye kulağım
bahçe kapısında olurdu,

sesini duyunca sağ salim geldi derdim.

Çoçuklarımız için kaygılanmak işin doğası.

Çoğu kaygımız genel şeylerle ilgili;

ne yemiş, neredeymiş, kimleymiş.

Ama yeni alışkanlıklarına
ve çılgınlıklarına da dikkat etmeliyiz.

Son çılgınlığın, ciddi bir sağlık riski
olduğundan çoğu kişi haberdar olmayabilir.

Bu, yeni moda olan elektronik sigara içmek

veya e-sigaralardaki e-likitlerin
buharlaşmasıyla ortaya çıkan

tatlı aerosolleri solumak.

E-sigara veya yaygın adıyla nargile
peynir ekmek gibi satıyor.

Bu yıl, e-sigara piyasasının dünya çapında
26 milyar dolar geliri olması bekleniyor.

Önümüzdeki altı yılda

bu rakamın ikiye katlanması bekleniyor.

E-sigaranın sağlığa etkisiyle ilgili
ciddi kaygılarımız var

ama maalesef yeterli cevabımız yok.

Kaygımız, e-sigarayı kimlerin kullandığını
düşününce daha da artıyor.

E-sigara kullanımı, en azından ABD'de

gençler ve genç yetişkinler
arasında hızla artıyor.

Bunlar bizim çocuklarımız,

içimizdeki en savunmasız kesim.

2012 - 2015 yılları arasında
gençlerin e-sigara kullanımında

yüzde 900'lük bir artış oldu.

Son tahminler, ABD'de yaklaşık
3,6 milyon ortaokul ve lise öğrencisinin

e-sigara kullandığını söylüyor.

E-sigaralar aslında sigara bağımlılarına

nikotinin daha temiz bir türünü
sunmak için üretilmişti.

ABD'de bu cihazlar FDA'ya göre
tütün ürünleri sınıfına giriyor.

Ama cihazlardaki teknik,
piyasadaki ani artışa yetişemiyor

bu yüzden cihazların parçaları
ve e-sıvıyla ilgili yasalar geri kalıyor.

Şu anki yasalar 18 yaşından küçüklere
cihaz satışını kısıtlıyor

ama bunun, gençlerin cihaz kullanımı
üzerinde pek etkisi olmuş gibi görünmüyor.

E-sigaraları ilk duyduğumda

gençlerin buna bayılacağından emindim.

Bu cihazlar teknolojik çubuklar,

akıllı telefon nesli için
son derece uygun;

küçük, şarj edilebilir, kullanımı kolay,
ayarlanması kolay, güzel kokulu.

Hatta bazıları, akıllı telefonunuzla
eşlenerek ne kadar içtiğinizi gösteriyor.

Ben bile bu akıllı cihazların
cazibesine kapılmıştım.

O zamandan beri genç ve yetişkin
bağımlılıklarını uzun süre araştırdım

ve bu cihazların gençlerin ruhuna
tam olarak uyduğunu hemen fark ettim.

Gençler düşünmeden davranırlar
ve yeni şeyler denemeyi severler.

Özgür olmayı çok ister,
her şeyi kişiselleştirmeyi severler.

E-sigaralar, onların yaratıcı olmalarına

ve sigara içme deneyimlerini
kişiselleştirmelerine olanak tanıyarak

bu ihtiyaçları tam olarak karşılıyor.

15 binden fazla farklı e-sıvı aromasından

ve birkaç farklı nikotin
konsantresinden istediklerini seçip

kendi nikotin aroma
kombinasyonlarını bile yapabilirler.

Puf sayısını, bileşenleri,
cihazın gücünü ve ısısını ayarlayarak

ürettiği buhar miktarını
değiştirebilirler.

Bu cihazları dumandan
şekil yapmak için bile kullanıyorlar.

Dumandan şekil yapmak,
başka bir adıyla halka yapmak

veya halka çıkarmak

yüzük, ejderha, hayalet gibi
garip isim ve şekillerde

büyük duman bulutları üretmek demek.

Dumandan şekil yapanlar,
duman yarışlarına katılıyor

ve en yaratıcı şekli yaparak
ödül bile kazanabiliyorlar.

E-sıvıyı yüksek derecede buharlaştırarak

veya direkt olarak
ısıtıcı bobinin üzerine damlatarak

buharın kuvvetini
ve boğaz vurumunu değiştirebilirler.

Bu cihazları esrar
içmek için de kullanabilirler.

Cihazlar düşük sıcaklık kullandığı
ve esrarı yakmadığı için

ayırt edici koku ve yanmış esrar olmadan
bunu gizlice yapabilirler.

Yani içme deneyimlerini
kişiselleştirebilirler

Gençlerin bu cihazları kullanmasındaki
sarsıcı artışı bu durum açıklayabilir.

E-sigara teknik açıdan
çok basit bir cihaz.

E-sıvının konulacağı bir kap
ki bu bir hazne, pod veya tıpaç olabilir,

bobini şarj eden ve sonra e-sıvıyı
buharlaştıran bir batarya

ve içicinin e-sigaradan
çekmesi için bir ağızlık var.

2017'de piyasada 466 çeşit
e-sigara cihazı vardı.

Bunlar, sigaraya benzeyen
ve "sigagibi" de denilen cihazlardan

"kalem" denilen
hazne sistemlerine uzanıyor.

Bir de "mod" denilen
ve modifiye edilebilen cihazlar var.

Modlar görünüş olarak
sigaraya hiç benzemiyor.

Farklı şekil ve ebatları, çeşitli aksesuar
ve kullanıcı ayarları da var.

Dumandan şekil yapmada çok popülerler.

Piyasaya en son giren cihaz, pod cihazlar.

Bu cihazlarda e-sıvı
bir podun içerisinde bulunuyor.

Bunlar, gençler arasında oldukça yaygın.

Örnek olarak Juul verilebilir.

Juul sadece USB gibi görünmekle kalmıyor,

aynı zamanda bir USB çıkışına
takılıp şarj edilebiliyor.

Çoğu genç bunların e-sigara
olduğunu bile düşünmüyor.

Hatta "sigara içmek" yerine
"juul içmek" ifadesi kullanılıyor.

Bu cihazların birçoğu göze çarpmıyor

ve o kadar az buhar üretiyor ki
gençler sınıflarda bile kullanıyor,

Sharpie kalemleri gibi
eşyalarına, kıyafetlerine

ve kitapları arasına saklayabiliyorlar.

Birçok genç, bu cihazların
su buharı ürettiğini

ve bu yüzden güvenli
olduğunu düşünüyor.

Ama bu, son derece yanlış.

Cihazın ürettiği şey buhar bile değil,

aerosol.

İkisi arasında oldukça bariz fark var.

Aerosolün içinde asılı hâlde birçok sıvı
ve gaz parçacıkları bulunuyor.

Bu sıvı ve gazlar, e-sıvının
içinde bulunan maddelerden oluşuyor.

Örneğin aerosol, propilen glikol
ve gliserin içerebilir

ki bunlar, e-sıvıdaki çözücülerdir.

Bu çözücüler,
yenilebilir olarak biliniyor,

yani yediğiniz şeylerde kullanılması
güvenli olarak biliniyor.

Ama uzun süre solumanın
güvenliliğine dair çok az şey biliyoruz.

E-sıvılar alkol de içerebilir

hatta bazen yüksek oranda

ve alkol solumanın beyne
toksik etkileri olduğu biliniyor.

Biraz önce, 15 binden fazla
e-sıvı aromasının olduğunu söylemiştim.

Birkaç örnek vereyim.

Bazılarının ismi hoş ve tanıdık,
örneğin Skittles veya Froot Loops.

Bazılarınınkiyse daha tuhaf; Ejderha Sütü,
Kaplan Kanı ve Ünikorn Kusmuğu gibi.

E-sıvı ya da aerosol;

krom, kadmiyum ve kurşun gibi
metalik parçacıklar da içerebiliyor.

Bunlar, cihazdaki
ısıtıcı bobinden kaynaklanıyor

ve hayati organlara birçok
toksik etkisinin olduğu biliniyor.

Yani şunu çok açıkça söyleyeyim,

cihazın ürettiği şey
kesinlikle su buharı değil.

E-sigara yoluyla genç beynin
nikotine maruz kalması

oldukça endişe verici.

Genç beyin az miktarda nikotine karşı bile
çok hassas ve kolayca bağımlı olabiliyor.

Üstelik şunu uzun süredir biliyoruz ki

içicilerin yüzde doksanı sigara kullanmaya
18 yaşından önce başlıyor.

Sigara kullanmaya erken başlayanlar
daha çok bağımlı oluyor

ve kullanmayı bırakmada zorlanıyorlar.

Başka bir deyişle
ve geçmiş FDA temsilcinin sözleriye

"Nikotin bağımlılığı,
pediyatrik bir hastalık."

E-sigaralar, gençleri
çok fazla nikotine maruz bırakıyor.

Bu cihazların çoğu, bir paket sigarayla
aynı miktarda nikotin içeriyor.

Yeni çıkan pod cihazlar
nikotin tuzu içeriyor.

Nikotin tuzunun tadı daha yumuşak,
kullanımı çok daha kolay

ve beyin nikotin seviyesinde
ani artışa neden oluyor.

Devamlı olarak e-sigara kullanan gençlerde
kriz belirtileri görülüyor,

e-sigaraları yanlarında olmadığında
kaygılı hissediyorlar.

Tüm bunlar, davranışsal
bağımlılığın belirtileri.

E-sigaralar sadece
bağımlılık yapmakla kalmıyor,

aynı zamanda vücudumuzdaki
birçok organı da etkiliyor.

Örneğin e-sigaralardaki nikotin,
nikotin asetilkolin alıcıya bağlanıyor.

Bu alıcı, vücuttaki neredeyse her organın
çalışma sisteminde önemli rol oynuyor

ve kronik nikotin alımı,
bu sistemlerin çalışmasını değiştiriyor.

Örnek olarak

kan damarlarının esnekliğini kaybetmesine

ve stres gibi ani durumlarda kalbin
tepkisinin değişmesine yol açıyor.

Genç beyin, nikotinin
sadece bağımlılık etkisine değil,

zehirleyici etkisine karşı da hassas.

Yavru hayvanlarda nikotin iyi yapılanmış,
sinirlere zarar veren bir toksin.

Bu, öğrenme, ezberleme
ve dikkat süreçlerini azaltıyor;

hiperaktivite belirtilerini artırıyor.

Tütün ürünleri kullanan gençlerin
esrar ve alkol kullanma

ve gençlik ya da yetişkinliklerinde

depresyon ve kaygı bozukluğu yaşama
ihtimalleri daha yüksek.

Yani e-sigaralar yoluyla
nikotin bağımlısı olmak

diğer bağımlılık ve ruhsal sağlık
problemlerine yol açabilir.

Yavru hayvanlarda nikotin aynı zamanda

epigenetik veya gen ifadesinde
kalıtsal değişimlere neden oluyor,

örneğin astıma neden olan genlerde.

Yani nikotin kullanan gençler
sadece kendilerine değil,

gelecek nesillere de zarar veriyor.

E-sigaranın sadece varlığı bile

nikotin bağımlısı gençlerden oluşan
bir nesle yol açabilir.

Böyle cihazlara ulaşımın kolay olması

esrar ve başka birçok
buharlaşabilir maddenin

gençler tarafından
daha çok tüketilmesine yol açabilir.

İçicilere nikotinin
daha temiz bir türünü sunmak

şüphesiz çok önemli bir hedefimiz,
öyle olmaya devam etmeli de.

Ama bu cihazların sigarayı bırakmaya
yardım edip etmediğini hâlâ bilmiyoruz

ve uzun vadede etkilerinin
ne olacağı hakkında çok az şey biliyoruz.

Kesin olarak bildiğimiz şey şu ki
birçok genç bu cihazları kullanıyor.

Hatta kısa süre önce FDA temsilcisi

ABD'deki e-sigara kullanımını açıklarken
"epidemik" ifadesini kullandı.

Büyük bir toplum sağlık sorununu,
sigara kullanımını gidermeye çalışırken

galiba başka bir büyük soruna yol açtık.

Sigara içmenin ilk yıllarındaki
dikkatsizliğimiz,

sigara salgınına ve sigarayla ilgili
daha birçok hastalığa neden oldu.

E-sigaralarda da aynı hataları
tekrarlamak istemiyoruz.

Bu yüzden bu cihazları
gençlere sunan yönetmelikler için

şimdi harekete geçme zamanı.

Sigarayı bırakmak için 15 bin farklı
eğlenceli aromaya ihtiyaç var mı?

Bu kadar çeşitli cihazlara ihtiyaç var mı?

Saklaması ve kullanması çok kolay olan
cihazlar üretmek iyi bir fikir mi?

ABD Gıda ve İlaç İdaresi'nin,

e-sıvı aromaları içeren cihazların
market ve benzin istasyonlarında satışına

ve internet üzerinden
reşit olmayanlara satışına

daha katı bir yönetmelik
getireceğini duyduk.

Peki bu, gençlerin alımındaki hızlı artışı
değiştirmek için yeterli olacak mı?

Bu tür önemli soruları
sormalı ve cevaplandırmalıyız.

Toplumu gerçekten eğitmenin zamanı geldi.

Gençler ve ebeveynler bilmeli ki

e-sigaralar normal sigaralardan
daha az nikotin içeriyor olsa da

tamamen tehlikesiz değil.

Vücutlarının, böyle cihazlarda olan
kimyasallara maruz kalması

hoşlanmayacakları bir şekilde
değişmelerine neden olabilir

ve ileride oluşacak yabancı zehirlere
ve sağlık problemlerine yol açabilir.

E-sigaralar akıllı telefon kullanan
bir nesil için çok uyumlu derken

şaka yapmıyordum.

Teknoloji çılgınlığı olan
bir dünyada yaşıyoruz.

Son çıkan cihazlar ve teknoloji

sırf son teknoloji olduğu için
çok fazla ilgi görüyor.

Önümüzdeki yıllarda ve hayatımız boyunca

piyasada gittikçe daha fazla
teknoloji göreceğiz.

Bu teknolojiler başta
sağlık riski oluşturmayabilir

çünkü sağlıksız görünmüyordur

ya da sağlıkla ilgili bir cihaz değildir.

Örneğin daha uzun süre
uyanık kalmamızı kolaylaştıran

ve kilo vermenize
-- ki bu benim kişisel hedefim --

ya da tüketici olarak
fazlasıyla ilgi gösterdiğimiz

başka birçok hedefe ulaşmamıza
yardım eden cihazlar görebiliriz.

Ama bu cihazların çoğu kabul edilemez
sağlık riskleri oluşturabilir.

Kendi sağlığımızı ve çocuklarımızın
sağlığını korumak istiyorsak

her yeni teknolojiyi sevinçle karşılama
alışkanlığımızdan vazgeçmeli

ve onlara eleştirel gözle bakma
alışkanlığı edinmeliyiz.

Hatta belki sağlık lensiyle bakmalıyız.

Çünkü ne var biliyor musunuz?

Bizim sağlığımız, çocuklarımızın
ve gelecek nesillerimizin sağlığı

dumana veya aerosole karışıp gitmek için

fazlasıyla değerli.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)