Αναζητώντας την αλήθεια | Άρτεμις Παπαγεωργίου | TEDxPatras

Η Άρτεμις Παπαγεωργίου είναι αρχιτέκτονας και εικαστικός πολυμέσων που διερευνά το παιχνίδι και τις δυνατότητες της τεχνολογίας μέσα στο αστικό τοπίο. Τα έργα της κυμαίνονται από διαδραστικές εγκαταστάσεις και αντικείμενα, έως υβριδικά έπιπλα και παιχνίδια που στοχεύουν στην ενεργό συμμετοχή του κοινού. Το 2011 η Άρτεμις συν-ίδρυσε το Athens Plaython, το πρώτο φεστιβάλ παιχνιδιών δρόμου της Αθήνας. Το 2014 ίδρυσε το εργαστήριο διαδραστικού σχεδιασμού Entropika, που ειδικεύεται σε αστικές παρεμβάσεις και παιγνιώδεις εμπειρίες, όπως και σε εκπαιδευτικά προγράμματα πάνω στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και την τεχνολογία. Τρέχουσα πρόκληση αποτελεί το έργο στο Open Design School Matera, όπου σχεδιάζει εγκαταστάσεις που εξυπηρετούν τις πολιτιστικές δράσεις της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ματέρα 2019.

Αυτή η ομιλία δόθηκε σε μια εκδήλωση TEDx, χρησιμοποιώντας τη μορφή των συνεδρίων TED αλλά με ανεξάρτητη παραγωγή από μια τοπική κοινότητα. Μάθετε περισσότερα στο http://ted.com/tedx

Καλησπέρα!

(Χειροκρότημα)

Εγώ σήμερα θα ήθελα να σας μιλήσω

για την αξία της αλήθειας
στην καθημερινότητά μας.

Καταρχάς λέμε αλήθειες;

Ας ξεκινήσουμε από εμάς εδώ σήμερα,

ποιοι από εσάς θυμάστε να έχετε πει
μία αλήθεια, δεν χρειάζεται να πούμε ποια,

σε έναν φίλο, σε έναν σύντροφο,
στον εαυτό σας,

τον τελευταίο μήνα ας πούμε,
για να σηκώσουμε ένα χέρι.

Ποιος έχει πει μία αλήθεια;

Μπράβο λέμε αλήθειες!

Χαίρομαι, γιατί δεν ήξερα

ποια θα ήταν η αντίδραση του κοινού
σε αυτή την ερώτηση.

Αλλά όμως τι είναι αυτό
που αποκαλούμε αλήθεια;

Πολλοί έχουν ισχυριστεί ότι η αλήθεια

είναι ένα καθρέφτισμα
της πραγματικότητάς μας

στο οποίο δεν έχουμε πάντα πρόσβαση,
γιατί οι αισθήσεις μας είναι ατελείς.

Κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται
ότι η αλήθεια είναι ένα προσωπικό θέμα,

είναι υποκειμενική για τον καθένα από εμάς
και αλλάζει με το γίγνεσθαι της ζωής μας.

Εγώ σήμερα θέλω να αναφερθώ στην αλήθεια
όπως την έχει ορίσει ο Ηράκλειτος,

ο οποίος μας είπε ότι το αληθές
είναι το αντίθετο της λήθης,

δηλαδή είναι κάτι που χρειάζεται
να αποκαλυφθεί και να βγει στο φως.

Αυτή η αλήθεια συνδέεται

με πολλές πτυχές
της καθημερινότητάς μας, όντως,

συνδέεται με την πραγματικότητα,
μας αποκαλύπτει πτυχές της,

εντείνει την κατανόηση
και την αντίληψη του κόσμου μας,

προωθεί την αυτογνωσία

και την αυθεντικότητα
της προσωπικής μας έκφρασης,

ενώ πολύ συχνά οδηγεί στην ειλικρίνεια
και στη λήψη αποφάσεων.

Στο δικό μου προσωπικό μονοπάτι

η αλήθεια έχει ανέκαθεν συνδεθεί
με την αρχιτεκτονική και με την πόλη.

Τώρα θα μου πείτε, τι σχέση
μπορεί να έχει η πόλη με την αλήθεια;

Ο θεωρητικός αρχιτέκτονας Λούις Μάμφορντ

μας έχει πει ότι η τελική
αποστολή της πόλης

είναι να εντείνει τη συνειδητή
συμμετοχή του ανθρώπου

στη συμπαντική και ιστορική διαδικασία.

Αυτός ο πολλαπλασιασμός
όλων των διαστάσεων της ζωής,

μέσα από τη συναισθηματική ένωση,
τη λογική επικοινωνία,

την τεχνολογική αριστοτεχνία

και πάνω από όλα
τη δραματουργική αναπαράσταση,

έχει υπάρξει το σημαντικότερο
καθήκον της πόλης στην ιστορία.

Αυτή ρήση με έκανε να σκεφτώ

ότι οι πόλεις μας λειτουργούν
περίπου σαν επιταχυντές,

δηλαδή επιταχύνουν διαδικασίες,
σχέσεις, γεγονότα,

μέσα στα οποία υπάρχουμε εμείς,

με τις αξίες μας
και με τον τρόπο ζωής μας,

δηλαδή οι πόλεις δημιουργούν
αλυσιδωτές αντιδράσεις

που αυξάνουν τη συνειδητότητά μας.

Το ενδιαφέρον εδώ είναι ο τρόπος.

Ο Μάμφορντ μας λέει ότι αυτό συμβαίνει
μέσα από τη συναισθηματική ένωση,

τη λογική επικοινωνία,

την τεχνολογική αριστοτεχνία
και τη δραματουργική αναπαράσταση.

Εγώ σήμερα θα επικεντρωθώ περισσότερο
στην τεχνολογική αριστοτεχνία

και τη δραματουργική αναπαράσταση

όπως τα έχω συναντήσει
μέσα από τη δουλειά μου.

Πριν μιλήσουμε όμως
για τεχνολογική αριστοτεχνία,

θέλω να πάμε ένα βήμα πίσω

και να δούμε λίγο τα εργαλεία
που χρησιμοποιούμε.

Σύμφωνα με τους θεωρητικούς αρχιτέκτονες
Μπέατριζ Κολομίνα και Μαρκ Γουίγκλι

στο βιβλίο τους «Are we Human?»,

υποστηρίζουν ότι
τα εργαλεία που φτιάχνουμε

τελικά φτιάχνουν εμάς.

Ισχυρίζονται, ξεκινώντας
από τη θεωρία του Δαρβίνου,

ότι το ανθρώπινο χέρι είναι αυτό
που προσαρμόστηκε στα εργαλεία του,

και όχι το αντίθετο.

Δηλαδή ουσιαστικά η σχέση μας
με την τεχνολογία είναι αμφίδρομη,

και συνεχίζουν λέγοντας
ότι οι ανθρώπινες δημιουργίες

είναι επιφάνειες διεπαφής, τις οποίες
όσο τις διαμορφώνουμε μας διαμορφώνουν.

Ας πάρουμε για παράδειγμα
το κινητό μας τηλέφωνο,

που όλοι το γνωρίζετε,
ίσως έχετε παρατηρήσει

ότι οι αλλαγές στον σχεδιασμό της συσκευής

με τα χρόνια έχουν αλλάξει
και τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε,

τις συνήθειές μας,

έχουν αλλάξει ακόμα και το βλέμμα μας
και το περπάτημά μας,

άρα μία τεχνολογική συσκευή
μπορεί να μας αλλάξει.

Πώς αντιστρέφουμε αυτή τη διαδικασία;

Πώς θα μπορούσαμε
να επηρεάσουμε αυτή τη σχέση;

Αν πιθανώς σχεδιάζαμε εμείς

το κινητό μας τηλέφωνο
και τις εφαρμογές του;

Τι θα γινόταν αν εμείς σχεδιάζαμε
όλα μας τα τεχνολογικά εργαλεία;

Αυτό το ερωτηματικό, μαζί με πολλά άλλα,
ήρθε να απαντήσει το Maker Movement.

Το Maker Movement

είναι ένα κίνημα που έχει σαν στόχο
την εκδημοκράτηση της τεχνολογίας

μέσα από τη δημιουργία ελεύθερου
λογισμικού και υλισμικού.

Πριν από περίπου 15 χρόνια

σε χώρους όπως τα hacker spaces,
Maker spaces και άλλες online κοινότητες,

ομάδες εφευρετών, ερευνητών,
προγραμματιστών,

άρχισαν να μοιράζονται
τεχνολογικές πλατφόρμες με το ευρύ κοινό

και να δημιουργούν
νέα τεχνολογικά εργαλεία

προσβάσιμα σε όλους.

Για παράδειγμα δημιουργήθηκαν
μικροεπεξεργαστές,

όπως το Arduino, το Arduino lilypad,
το Raspberry Pie μεταξύ άλλων,

και αντίστοιχες γλώσσες προγραμματισμού

με τις οποίες μπορούμε εύκολα

να προγραμματίσουμε
τις δικές μας εφαρμογές

και να δημιουργήσουμε
τα δικά μας εργαλεία.

Ουσιαστικά τι κατάφερε
το Maker Movement με αυτό;

Κατάφερε να φέρει νέα εργαλεία στο φως,

να τα βγάλει μέσα από το μαύρο κουτί
της τεχνολογίας που ήταν μέχρι σήμερα

για τους περισσότερους από εμάς.

Κάτι άλλο που κατάφερε το Maker Movement

είναι να αλλάξει
τη σχέση μας με την τεχνολογία,

την έκανε παιχνίδι,

και μέσα από τον εύκολο πειραματισμό

πάρα πολλοί από εμάς ήρθαμε
κοντά στην τεχνολογία

να παίξουμε, να πειραματιστούμε

και πολλές φορές να δημιουργήσουμε
καινοτόμες εφαρμογές από το πουθενά.

Ένα τελευταίο και πολύ σημαντικό στοιχείο
που κατάφερε το Maker Movement

είναι ότι μας έφερε κοντά.

Δηλαδή μέσα από το μοίρασμα της γνώσης,
μέσα από τις offline και online κοινότητες

μας έφερε κοντά να δημιουργήσουμε,

και μας έμαθε να λειτουργούμε
συλλογικά, σε ομάδες.

Ποια όμως η αξία των ανοιχτών τεχνολογιών

στον δημόσιο χώρο,

και ειδικά στον χώρο
της τέχνης που με αφορά;

Η πολιτική επιστήμονας Σαντάλ Μουφ

μας έχει πει ότι η τέχνη στον δημόσιο χώρο
χρειάζεται να αμφισβητεί

τη δεδομένη τάξη πραγμάτων, το Status quo.

Όταν η τεχνολογία
χρησιμοποιείται μέσα στην τέχνη,

χρειάζεται λοιπόν να μην επαναλαμβάνει
τις mainstream εφαρμογές,

τον mainstream τρόπο
που τη χρησιμοποιούμε,

αλλά να χρησιμοποιείται
με διαφορετικό τρόπο,

για να δημιουργεί νέους συσχετισμούς.

Γιατί; Γιατί χρειαζόμαστε
αυτή την πολυφωνία στον δημόσιο χώρο,

γιατί προωθεί τον διάλογο μεταξύ μας.

Άρα οι ανοιχτές τεχνολογίες μας οδηγούν
ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση,

γιατί μέσα από την προσβασιμότητα
και τον πειραματισμό

επιτρέπουν σε μια μεγάλη ομάδα χρηστών,
ειδικών αλλά και ερασιτεχνών,

να ασχοληθούν, να προτείνουν νέα νοήματα
και νέες αναπαραστάσεις στον δημόσιο χώρο.

Μιλώντας για αναπαραστάσεις,
ξαναγυρνάω στην ρήση του Μάμφορντ,

ο οποίος μας είπε ότι είναι σημαντική
η δραματουργική αναπαράσταση

και για πρώτη φορά
εγώ συνάντησα αυτή την έννοια

όταν σπούδαζα αρχιτεκτονική εδώ,
στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Πάτρας

πριν από αρκετά χρόνια

και αναρωτιόμουν
ποια κατεύθυνση να ακολουθήσω.

Μεταξύ των εικαστικών,
του αστικού σχεδιασμού,

της αρχιτεκτονικής τοπίου,
ήμουν και λίγο αναποφάσιστη,

κάποια στιγμή έκανα μια εργασία

που έφερε στην επιφάνεια την αγάπη μου
για το πολιτιστικό τοπίο,

δηλαδή ήθελα να εξερευνήσω

τη σχέση του ανθρώπινου
σώματος και βλέμματος

με τα άμεσα φυσικά
και τεχνητά του περιβάλλοντα

μέσα από αρχιτεκτονική μικρής κλίμακας.

Επίσης τότε είχα μια περιέργεια
για την τεχνολογία

και πώς μπορεί να συμμετάσχει
η τεχνολογία στις εμπειρίες αυτές,

οπότε πήγα στο Λονδίνο να κάνω
και ένα αντίστοιχο μεταπτυχιακό.

Σε ένα από τα πρώτα μου έργα άρχισα
να εξερευνώ αυτές τις αναπαραστάσεις

και τη σχέση μεταξύ φυσικού και τεχνητού.

Για παράδειγμα δημιούργησα το Wind chime,

που είναι μια αναπαράσταση
μεταλλικής μελωδού.

Δεν ξέρω αν το γνωρίζετε,
είναι αυτό το μουσικό όργανο

που βάζουμε στη βεράντα

και κάνει μια μεταλλική μελωδία
όταν φυσάει ο αέρας.

Στη δική μου περίπτωση,
στη δική μου εκδοχή,

αντάλλαξα τους μεταλλικούς σωλήνες
με τα πλαστικά τα wii remote controls

τα οποία τα προγραμμάτισα
ώστε να παράγουν μεταλλικούς ήχους,

να τους μιμούνται και σιγά-σιγά
να τους μετατρέπουν σε θόρυβο.

Μια άλλη αναπαράσταση, εξερεύνησα
μέσα από το Fabrique, αυτό το έργο,

στο οποίο ήθελα να εξερευνήσω τη σχέση μας

με μια φύση που δεν είναι φυσική,

μια μηχανική φύση,

και να αμφισβητήσω ουσιαστικά
την έννοια της φύσης όπως τη γνωρίζουμε,

να δω τι υπάρχει από πίσω.

Το συγκεκριμένο έργο όταν ποτίζει κανείς
με φως αυτές τις γλάστρες,

αρχίζουν οι αλυσίδες
στην οροφή να κινούνται,

και στο τέλος συντονίζονται
σε μια μικρή χορογραφία.

Κάποια στιγμή, μέσα
στην καλλιτεχνική μου αναζήτηση,

αποφάσισα να ακολουθήσω
και μια άλλη οδό, αυτή του παιχνιδιού.

Το 2011 λοιπόν, με δύο συνεργάτιδες,
δημιουργήσαμε το Athens Plaython.

Το Athens Plaython είναι ένα φεστιβάλ
παιχνιδιών τρόμου και νέων τεχνολογιών.

Τότε στην Αθήνα είχαμε
πολύ συχνά φαινόμενα βίας

μέσα από πορείες
στους δρόμους της Αθήνας,

και συνοδεύονταν
από εμπρησμούς και καταστροφές

και εμείς θελήσαμε να δώσουμε
μια άλλη φωνή, μια αισιόδοξη φωνή,

μέσα από το παιχνίδι και τη συλλογικότητα.

Και είδαμε την πόλη μας να αλλάζει,

είδαμε πάρα πολλούς,
ίσως και χιλιάδες κόσμου

την τελευταία ειδικά χρονιά,

να έρχονται να παίξουν
μαζί μας για ένα διήμερο

και είδαμε τον χώρο της πόλης να αλλάζει.

Πώς έγινε αυτό;

Μέσα από το παιχνίδι -- γιατί;

Γιατί το παιχνίδι έχει αυτή την ιδιότητα,
να μας εισάγει με ένα μαγικό τρόπο

σε έναν εσωτερικό κόσμο μυθοπλασίας,

δηλαδή για παράδειγμα μπορεί
να μετατρέψει τον αστικό χώρο

σε πεδίο μάχης, όπου διάφορες ομάδες
μπορεί να διαπραγματεύονται μια γειτονιά,

ή να αρχίσουν να εμφανίζονται γοργόνες,
δράκοι, ιππότες και ούτω καθεξής.

Αυτός ο κόσμος μυθοπλασίας όμως
δεν είναι ανεξάρτητος από τον αστικό χώρο,

αντιθέτως τον εμπεριέχει.

Δηλαδή ο αστικός χώρος επαυξάνεται
μέσα από το παιχνίδι,

αποκτά νέες ιδιότητες,
οι οποίες δημιουργούνται συλλογικά.

Οπότε εκείνη τη στιγμή κατάλαβα

ότι για μένα είναι σημαντικό
αυτό το μέσο αναπαράστασης,

το παιχνίδι, γιατί μας φέρνει όλους
στο εσωτερικό του,

και δημιουργεί συλλογικότητες.

Αργότερα δημιούργησα το εργαστήρι μου
το Entropika μαζί με μια ομάδα συνεργατών,

και συνεχίζουμε να δημιουργούμε
διαδραστικές εγκαταστάσεις

στον δημόσιο χώρο, για παράδειγμα

ένα από τα έργα μας, το Cloudscapes,

δημιουργεί ακριβώς την αναπαράσταση
ενός φυσικού φαινομένου,

του σύννεφου και της βροχής.

Ουσιαστικά προσομοιώνει τον ήχο
του κεραυνού και της βροχής,

και το φως της αστραπής,
όταν περνούν από κάτω περαστικοί.

Ήταν άλλη μία ευκαιρία να εξερευνήσουμε
πώς αυτές οι αναπαραστάσεις

επηρεάζουν τον αστικό χώρο.

Μάλιστα στο συγκεκριμένο έργο
μου έδειξε και μια αλήθεια

μετά από πολλά χρόνια,
ότι ενώ τα πρώτα έργα

ήταν πιο θεωρητικά, με ιδέες
που τις είχα επεξεργαστεί πάρα πολύ,

και μου άρεσαν ιδιαίτερα,

ένα έργο όπως αυτό, πιο απλό,
με πιο απλή ιδέα

αλλά με παιγνιώδη διάθεση, είχε
πολύ μεγαλύτερη αμεσότητα με τον κόσμο,

είχαμε παιδιά που προσπαθούσαν
να το μαγέψουν φωνάζοντας άμπρα κατάμπρα,

είχαμε περαστικούς

που έβαζαν την κουκούλα τους,
πιστεύοντας ότι θα βραχούν

και είχαμε και έναν έφηβο που καθόταν
κάτω από το σύννεφο,

και μόλις άκουγε τον κεραυνό
φώναζε συνέχεια Θορ.

(Γέλια)

Στην ίδια οδό,

συνεχίσαμε με τα Playstools,
όπου πάλι εξερευνήσαμε λίγο

τις παιγνιώδεις διαστάσεις
των αντικειμένων που φτιάχναμε,

και δημιουργήσαμε μια υβριδική παραλλαγή
του παιχνιδιού μουσικές καρέκλες.

Στο συγκεκριμένο παιχνίδι, αυτά τα σκαμπό
έχουν και αυτά έξτρα ιδιότητες,

δεν θα αφήναμε μόνο τα φυσικά αντικείμενα,

το κάθε σκαμπό έχει δύο αισθητήρες αφής,
έχουν φως, παράγουν ήχο

και επικοινωνούν μεταξύ τους
μέσω ασύρματου δικτύου,

ουσιαστικά γιατί διευκολύνουν και μπορούν
να μπουν σε οποιοδήποτε χώρο έτσι.

Προσκαλούν τους παίκτες
να αλληλεπιδράσουν με τα σκαμπό

σε κάθε γύρο του παιχνιδιού

και κερδίζει η ομάδα που κερδίζει
περισσότερο σε χρώμα.

Μάλιστα το μέλλον αυτού του παιχνιδιού

θέλουμε να γίνει μια ανοιχτή
εκπαιδευτική πλατφόρμα

όπου τα παιδιά, ίσως
πιο σοφοί σχεδιαστές από εμάς,

να μπορούν να ανεβάσουν
τα δικά τους παιχνίδια

και να αλλάξουν τους κανόνες
του παιχνιδιού κατά βούληση.

Σε αυτό το σημείο έβαλα και μια άνω τελεία
τον περασμένο Γενάρη,

γιατί αποφάσισα να πάω
στη Ματέρα της Ιταλίας,

όπου εργάζομαι στο Open Design School.

Το Open Design School είναι
ένα πιλοτικό πρόγραμμα

της πολιτιστικής πρωτεύουσας Ματέρα 2019.

Εκεί καλούμαστε να σχεδιάσουμε δομές
για το δημόσιο χώρο,

οι οποίες να εξυπηρετούν
όλες τις πολιτιστικές εκδηλώσεις

για αυτή και την επόμενη χρονιά.

Οι δομές αυτές μπορεί να είναι κερκίδες,
stand για πληροφορίες,

θεατρικά σκηνικά και ούτω καθεξής.

Το ενδιαφέρον και εδώ είναι ότι και πάλι

χρησιμοποιούμε ανοιχτά
εργαλεία σχεδιασμού,

δηλαδή μέσα από τη φιλοσοφία
των Open structures αν γνωρίζετε,

αν δεν γνωρίζετε τι είναι,
είναι μια online πλατφόρμα,

μια ιστοσελίδα και μια κοινότητα

όπου μπορεί ο καθένας
να μοιραστεί τα σχέδιά του,

ελεύθερα χωρίς copyright,
με την υπόλοιπη κοινότητα,

και ο καθένας μπορεί να τα εξελίξει
και να τα ξαναμοιραστεί online.

Το δεύτερο ενδιαφέρον είναι
ότι και εδώ καλούμαστε να σχεδιάσουμε

μέσα από το παιχνίδι και τον πειραματισμό,

με ακολουθεί και αυτό.

Δηλαδή δεν καλούμαστε να σχεδιάσουμε
τις γνωστές κατασκευές, όπως κερκίδες

που να μοιάζουν με κερκίδες,

αυτό μπορεί να το κάνει οποιοσδήποτε.

Καλούμαστε να διερευνήσουμε
μέσα από τον πειραματισμό

και να σχεδιάσουμε μυστηριώδη,
παιγνιώδη αντικείμενα,

που να δημιουργούν ερωτηματικά
στους κατοίκους και στην πόλη,

να μην δίνουν άμεσα τις απαντήσεις.

Άρα σε όλη μου την πορεία

έχω δει ότι επιστρέφω πολύ συχνά
στην αρχική ερώτηση του Μάμφορντ,

για το ποια είναι η τεχνολογία
που χρειαζόμαστε,

ποια είναι η τεχνολογική αριστοτεχνία,

και ποιες είναι οι αναπαραστάσεις
που χρειαζόμαστε στην πόλη;

Και η προσωπική απάντηση που έχω δώσει

είναι ότι η τεχνολογική
αριστοτεχνία που χρειαζόμαστε

πρέπει να είναι ανοιχτή
και προσβάσιμη από όλους.

Όσο για τις αναπαραστάσεις,

έχω δει ότι χρειάζεται πολλές από αυτές
να είναι συμμετοχικές, συλλογικές

και να μας καλούν να παίξουμε μαζί τους.

Φυσικά αυτή είναι η δική μου απάντηση,
είναι η δική μου αλήθεια,

και δεν χρειάζεται ο καθένας από εμάς
να ασχολείται με την τέχνη και τεχνολογία

για να δει την αξία
της αλήθειας μέσα στην πόλη.

Ο Μάμφορντ στην αρχή, αν θυμάστε,
είχε πει ότι η αλήθεια στην πόλη

αναδύεται και μέσα
από τη συναισθηματική ένωση

και τη λογική επικοινωνία.

Άρα οι πόλεις μας είμαστε εμείς,

και ανεξάρτητα από την ιδιότητα
του καθενός, ο καθένας μας

μπορεί να συνεισφέρει με αλήθεια
στη συλλογική μας ζωή.

Άρα σήμερα θα ήθελα να σας προσκαλέσω

να μοιραστείτε μια αλήθεια

με τον συνάδελφο,
με τον σύντροφο, με έναν φίλο,

αλλά πριν από όλα,
θα ήθελα να σας προσκαλέσω

να μοιραστείτε μια αλήθεια
με τον εαυτό σας.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)