Co tak naprawdę oznacza przymiotnik "makiaweliczny" - Pazit Cahlon i Alex Gendler

Obejrzyj pełną lekcję: https://ed.ted.com/lessons/what-machiavellian-really-means-pazit-cahlon-and-alex-gendler

Od sztuk Szekspira po współczesne seriale, pozbawiony skrupułów intrygant, dla którego cel zawsze uświęca środki, stał się znanym typem
postaci, którego uwielbiamy nienawidzić. Od stuleci mamy specjalny przymiotnik, by opisać takie osoby: makiaweliczny. Ale czy możliwe jest,
że przez cały ten czas źle go używamy? Pazit Cahlon i Alex Gendler badają pochodzenie tego sformułowania.

Lekcja: Pazit Cahlon i Alex Gendler, reżyseria: TOGETHER.

Od sztuk Szekspira po współczesne seriale,

pozbawiony skrupułów intrygant,
dla którego cel zawsze uświęca środki,

stał się znanym typem postaci,
którego uwielbiamy nienawidzić.

Do tego stopnia znanym, że od stuleci

mamy specjalny przymiotnik,
żeby opisać takie osoby: makiaweliczny.

Ale czy możliwe jest,
że przez cały ten czas źle go używamy?

We wczesnym XVI wieku
mąż stanu Niccolò Machiavelli

napisał wiele prac z dziedziny historii,
filozofii i dramatu,

ale przyczyną jego popularności
jest rozprawa polityczna "Książę",

przedstawiana jako zbiór rad
dla obecnych i przyszłych monarchów.

Machiavelli nie był jednak pierwszy.

Tak naprawdę istniała tradycja pisania
prac znanych jako "zwierciadła",

mająca początki już w antyku.

W przeciwieństwie do poprzedników,

Machiavelli nie próbował
opisać idealnych rządów

lub nawoływać czytelników
do rządzenia sprawiedliwie i moralnie.

Zamiast tego zajął się pojęciem władzy,

jak ją zdobyć i utrzymać.

Dekady po opublikowaniu

"Książę" nabrał diabolicznej reputacji.

W czasie europejskich wojen religijnych

zarówno katolicy jak i protestanci
obwiniali Machiavellego

o zainspirowanie oponentów
do aktów przemocy i tyranii.

Przed końcem stulecia

Szekspir używał określenia "Makiawel",
żeby wskazać amoralnego oportunistę,

prowadząc do popularyzacji
sformułowania "makiaweliczny"

jako synonimu manipulującej nikczemności.

Na pierwszy rzut oka wydaje się,

że reputacja "Księcia"
jako poradnika dla tyranów jest zasłużona.

Przez cały czas wygląda to tak,
jakby Machiavelli nie dbał o moralność,

chyba że pomaga ona lub przeszkadza
w utrzymaniu władzy.

Przykładowo, książętom radzi się,
aby rozważali wszelkie okrucieństwa,

byle przejąć władzę,

i żeby popełnili je w serii

dla zapewnienia stabilności na przyszłość.

Atakowanie sąsiednich terytoriów
i prześladowanie mniejszości religijnych

wymieniane są jako efektywne metody
kontrolowania społeczeństwa.

Jeśli chodzi o zachowanie księcia,

Machiavelli radzi zachować pozory cnót

takich jak szczerość lub szczodrość,

ale też być gotowym na ich porzucenie,
gdy coś będzie zagrażało jego interesom.

Znany jest fragment,
w którym zauważa, że dla władcy

"dużo bezpieczniej jest,
kiedy budzi strach niż miłość".

Traktat kończy się nawet
apelem do Wawrzyńca Wspaniałego,

nowo mianowanego władzy Florencji,

żeby zjednoczył włoskie państwa-miasta
pod własnym panowaniem.

Wielu usprawiedliwiało Machiavellego
jako porzucającego sentymenty realistę

chcącego pokoju dla Włoch rozdzieranych
przez wewnętrzny i zewnętrzny konflikt.

Zgodnie z tym poglądem,

Machiavelli pierwszy pojął trudną prawdę,

że wyższa wartość politycznej stabilności

jest warta wszystkich moralnie wątpliwych
środków wymaganych do jej osiągnięcia.

Filozof Isaiah Berlin zasugerował,
że "Książę" nie jest amoralny,

tylko przywołuje antyczny
grecki system moralny,

gdzie przedkłada się chwałę państwa
ponad chrześcijańskie zbawienie jednostki.

Lecz to, co wiemy o Machiavellim,
może nie pasować do tego wizerunku.

Autor przez 14 lat
był dyplomatą w rodzinnej Florencji,

stanowczo broniąc wybranego tam
republikańskiego rządu

przed niedoszłymi monarchami.

Kiedy władzę przejęła rodzina Medyceuszy,

nie tylko stracił on swoje stanowisko,

ale był też torturowany i wygnany.

Mając to w pamięci,

możliwe jest odczytanie tej spisanej
na wygnaniu broszury

nie jako obrony władzy książęcej,

ale uszczypliwego opisu
mechanizmów jej działania.

Umysły epoki oświecenia pokroju Spinozy

widziały to jako ostrzeżenie dla obywateli

przed możliwymi sposobami zniewolenia ich
przez ambitnych władców.

Obie interpretacje są prawdopodobne.

Może Machiavelli napisał
poradnik dla tyranów przy władzy,

lecz publikując go, wyjawił wszystko tym,
którzy mogą być tyranizowani.

Robiąc to,

zrewolucjonizował filozofię polityki,

przygotowując grunt dla Hobbesa
i przyszłych myślicieli,

którzy badali ludzkie kwestie,
bazując na twardych faktach

zamiast przyjętych z góry ideałach.

Poprzez brutalną i szokującą szczerość,

Machiavelli chciał pozbawić ludzi złudzeń
dotyczących tego, z czym wiąże się władza.

Jak napisał do przyjaciela
na krótko przed śmiercią,

miał nadzieję, że ludzie "poznają drogę
do piekła, żeby z niego uciec".