Return to Video

Hırslı iklim eylemi için katalizör olarak insan hakları | David Boyd | TEDxCFICanada

  • 0:08 - 0:12
    Hepimiz bu güzel mavi-yeşil,
    evrende yaşamı destekleyen
  • 0:12 - 0:17
    tek gezegen ve sinek kuşlarından
    kambur balinalara,
  • 0:17 - 0:21
    ömrü bir günden daha kısa olan böceklerden
  • 0:21 - 0:24
    binlerce yıl yaşayan ağaçlara kadar
  • 0:24 - 0:27
    muhteşem bir yaşam çeşitliliği olan
  • 0:27 - 0:29
    Dünya'da yaşıyoruz.
  • 0:29 - 0:32
    İnsan, yaşamın
  • 0:32 - 0:35
    temel yapı taşı olan DNA'yı
  • 0:35 - 0:37
    diğer tüm türlerle paylaşır.
  • 0:37 - 0:41
    Soluduğumuz hava, içtiğimiz su,
    yediğimiz yiyecekler
  • 0:41 - 0:43
    ve bu gezegeni yaşanabilir kılan
  • 0:43 - 0:44
    tüm doğal döngüler için
  • 0:44 - 0:46
    sağlıklı ekosistemlere
  • 0:46 - 0:49
    ve biyolojik çeşitliliğe bağlıyız.
  • 0:49 - 0:54
    Yine de insanlar, doğal dünya üzerinde
  • 0:54 - 0:56
    dev bir yıkım dalgası saldılar.
  • 0:57 - 1:01
    İklim değişikliği nedeniyle
    daha da şiddetlenen
  • 1:01 - 1:04
    süper fırtınalar, kuraklıklar, seller,
  • 1:04 - 1:08
    fırtınalar gördüğümüz
    bir iklim acil durumunda yaşıyoruz.
  • 1:08 - 1:11
    Bir milyon türün neslinin tükenme riskiyle
  • 1:11 - 1:15
    karşı karşıya olduğu biyolojik
    bir çeşitlilik erimesinde yaşıyoruz.
  • 1:15 - 1:19
    Hava kirliliği, beş yaşın altındaki
    yüz binlerce çocuk dâhil
  • 1:19 - 1:23
    her yıl altı milyon ölüme neden oluyor.
  • 1:23 - 1:24
    Altı milyon ölüm demek.
  • 1:24 - 1:28
    Savaş, cinayet, araba kazaları,
    uçak kazaları, sıtma
  • 1:28 - 1:32
    ve tüberküloz kaynaklı yıllık ölümlerin
    toplamından daha fazlası.
  • 1:32 - 1:34
    Bu yıl, elbette, ortaya çıkan
  • 1:34 - 1:38
    bulaşıcı hastalıkların sonuncusu olan
  • 1:38 - 1:40
    COVID-19 salgını var.
  • 1:40 - 1:43
    Bu hastalıkların on tanesinden
    yedisi zoonotik hastalıklar,
  • 1:43 - 1:48
    yani vahşi yaşam ve çiftlik hayvanlarından
    insanlara bulaşıyorlar.
  • 1:48 - 1:50
    Bilim insanları,
  • 1:50 - 1:53
    bu küresel ekolojik krizin
  • 1:53 - 1:55
    hızlı sistemik ve dönüştürücü
  • 1:55 - 1:59
    değişiklikler yoluyla ele almamız
    gerektiğini söylüyor.
  • 1:59 - 2:03
    Aslında, yerli halklar ve gençler
    tam olarak aynı şeyi söylüyor:
  • 2:03 - 2:06
    Hızlı, sistematik ve dönüştürücü
    değişiklikler.
  • 2:06 - 2:09
    İşte insan hakları burada devreye giriyor.
  • 2:09 - 2:11
    Çünkü tarih bize insan haklarının
  • 2:11 - 2:16
    toplum üzerinde dönüştürücü
    değişiklikler yapabileceğini gösteriyor.
  • 2:16 - 2:21
    Köleliğe son vermek için çalışan
    kölelik karşıtlarını,
  • 2:21 - 2:25
    kadınlara daha fazla
    haklar getiren süfrajetleri,
  • 2:25 - 2:28
    sivil haklar hareketini,
    ırk ayrımının sonunu,
  • 2:28 - 2:29
    yerli halkları,
  • 2:29 - 2:30
    LGBTQ + halklarını,
  • 2:30 - 2:32
    engellileri düşünürseniz,
  • 2:32 - 2:34
    tüm bu toplumsal hareketler,
  • 2:34 - 2:36
    insan haklarının
  • 2:36 - 2:40
    dönüşüm yaratma gücü
    ile ilişkilendirilmiş.
  • 2:41 - 2:46
    Şimdi insan haklarını çevremizi
    geliştirmek için de kullanıyoruz.
  • 2:46 - 2:49
    Geçen yıl, Hollanda Yüksek Mahkemesi,
  • 2:49 - 2:52
    Hollanda hükûmetinin iklim krizini
    ele almak için
  • 2:52 - 2:55
    yeterli önlem almamak suretiyle
  • 2:55 - 2:59
    vatandaşlarının yaşam hakkını
    ihlal ettiğine karar verdi
  • 2:59 - 3:02
    ve mahkeme hükûmete daha hızlı,
  • 3:02 - 3:05
    daha derin emisyon azaltımları
    yapmasını emretti
  • 3:05 - 3:07
    ve böylece bu yıl,
  • 3:07 - 3:10
    Hollanda sadece beş yıl önce
    inşa edilen, kömürle çalışan
  • 3:10 - 3:13
    bir elektrik santralini kapatıyor.
  • 3:13 - 3:16
    İsveçli harika genç Greta Thunberg,
  • 3:16 - 3:20
    Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları
    Komitesi'ne
  • 3:20 - 3:22
    15 başka gençle dava açtı
  • 3:22 - 3:24
    ve diğer beş ülkenin iklim krizine
  • 3:24 - 3:28
    değinmeyerek haklarını
    ihlal ettiğini iddia etti.
  • 3:29 - 3:32
    Bu yılın başlarında altı Portekizli genç,
  • 3:32 - 3:36
    Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde
    33 ülke aleyhine dava açtı.
  • 3:36 - 3:38
    Bu davalar dünyanın her yerinde oluyor:
  • 3:38 - 3:43
    Kanada, Amerika Birleşik Devletleri,
    Avustralya, Pakistan, Hindistan.
  • 3:43 - 3:47
    Gençler, değişikliği gerçekleştirmek
    ve hükûmetleri iklim eylemlerinden
  • 3:47 - 3:50
    sorumlu tutmak için haklarını kullanıyor.
  • 3:50 - 3:53
    İşte gerçekten heyecan verici
    başka bir gelişme.
  • 3:53 - 3:56
    "Güvenli, temiz, sağlıklı
  • 3:56 - 4:00
    ve sürdürülebilir bir çevre hakkı"
    adı verilen
  • 4:00 - 4:04
    yeni bir insan hakkının
    ortaya çıkması, ki bu hak,
  • 4:04 - 4:06
    1.000 yıldır
  • 4:06 - 4:08
    yerel geleneksel hukuk sistemlerinin
    parçası olmuş,
  • 4:08 - 4:11
    ancak çevresel sorumluluklarla birlikte
  • 4:11 - 4:12
    ilk olarak 1972'de
  • 4:12 - 4:16
    Stockholm Bildirgesi'nde dünyanın
    ilk Ekosummit'inde Batı alanına girmiştir.
  • 4:16 - 4:17
    O zamandan beri,
  • 4:17 - 4:19
    sağlıklı bir çevre hakkı dünyadaki
  • 4:19 - 4:24
    150'den fazla ülke tarafından
    kabul edildi ve tanındı.
  • 4:24 - 4:26
    Bu sağlıklı bir çevre hakkını,
    insanlar bana soruyor,
  • 4:26 - 4:28
    bu ne anlama geliyor?
  • 4:28 - 4:31
    Temiz hava soluma hakkımız olduğu
    anlamına gelir.
  • 4:31 - 4:33
    Güvenli ve temiz içme suyu
  • 4:33 - 4:35
    ve yeterli sanitasyona,
    güvenli bir iklime,
  • 4:35 - 4:38
    sağlıklı ekosistemler
    ve biyolojik çeşitliliğe,
  • 4:38 - 4:40
    yaşayabileceğimiz, çalışabileceğimiz,
  • 4:40 - 4:42
    okuyabileceğimiz ve oynayabileceğimiz
  • 4:42 - 4:45
    toksik olmayan ortamlara ve sağlıklı
  • 4:45 - 4:49
    ve sürdürülebilir şekilde üretilmiş gıdaya
    sahip olmaz hakkımız var.
  • 4:49 - 4:52
    Sağlıklı bir çevre hakkı aynı zamanda,
    çevresel bilgi haklarını,
  • 4:52 - 4:56
    karar alma sürecine halkın katılımını
    ve haklarınız tehdit edildiğinde
  • 4:56 - 4:58
    veya ihlal edildiğinde
  • 4:58 - 5:00
    adalete erişim haklarını içeren
  • 5:00 - 5:03
    bir araç kutusu ile birlikte gelir.
  • 5:03 - 5:05
    Sağlıklı bir çevre hakkı,
  • 5:05 - 5:06
    diğer tüm insan hakları gibi,
  • 5:06 - 5:08
    küresel çevre krizini
  • 5:08 - 5:10
    ele almak için ihtiyaç duyduğumuz
  • 5:10 - 5:13
    dönüştürücü değişiklikler için
    bir katalizör olabilir.
  • 5:13 - 5:15
    Bu hakkın kabul edildiği Kosta Rika,
  • 5:15 - 5:19
    Slovenya, Norveç, Fiji
    ve Fransa gibi ülkelerde
  • 5:19 - 5:23
    şimdiden inanılmaz değişiklikler
    görüyoruz.
  • 5:23 - 5:26
    Hava kirliliğinde daha hızlı azalma,
  • 5:26 - 5:29
    sera gazı emisyonlarında daha hızlı
    azalma ve güvenli,
  • 5:29 - 5:33
    temiz içme suyuna
    daha hızlı erişim ile sonuçlanır.
  • 5:34 - 5:36
    Diğer insan hakları gibi
    sağlıklı bir çevre hakkı da
  • 5:36 - 5:38
    ihtiyacımız olan
  • 5:38 - 5:40
    değişim türleri için
    bir katalizör olabilir
  • 5:40 - 5:42
    ve aslında gördüğümüz şey bu.
  • 5:42 - 5:46
    İklim krizi söz konusu olduğunda,
    işte size biraz daha iyi haber.
  • 5:46 - 5:48
    Çözümlerin neler olduğunu biliyoruz.
  • 5:48 - 5:49
    Teknolojiye sahibiz.
  • 5:49 - 5:52
    İhtiyacımız olan kanun
    ve politikalara sahibiz.
  • 5:52 - 5:53
    Daha hızlı hareket etmeliyiz.
  • 5:53 - 5:55
    Daha fazla para yatırım yapmalıyız.
  • 5:55 - 5:57
    Size dört örnek vereyim:
  • 5:57 - 5:59
    Yenilenebilir enerji,
  • 5:59 - 6:01
    sıfır emisyonlu araçlar,
  • 6:01 - 6:03
    net-sıfır binalar
  • 6:03 - 6:05
    ve akıllı şehirler.
  • 6:05 - 6:07
    Yenilenebilir enerji-
  • 6:07 - 6:10
    Son yıllarda rüzgâr ve güneş gibi
    yenilenebilir enerji fiyatlarının
  • 6:10 - 6:12
    yüzde 90 düştüğünü gördük,
  • 6:12 - 6:15
    bu gezegen için harika,
    insan refahı için harika.
  • 6:16 - 6:19
    Bugün üretilen güneş enerjisi miktarı,
  • 6:19 - 6:24
    sadece 20 yıl öncesine kıyasla
    neredeyse 700 katı.
  • 6:24 - 6:25
    Giderek daha fazla ülke,
  • 6:25 - 6:30
    elektriğinin yüzde 97, 98, 99 veya 100'ünü
  • 6:30 - 6:33
    güneş gibi yenilenebilir kaynaklardan,
  • 6:33 - 6:37
    rüzgâr gibi, jeotermal gibi,
    hidroelektrikten alıyor.
  • 6:37 - 6:41
    Norveç, Kosta Rika, Arnavutluk, Namibya,
  • 6:41 - 6:44
    İzlanda, Uruguay, Paraguay gibi ülkeler
  • 6:44 - 6:49
    elektriğinin yüzde 97'den fazlasını
    yenilenebilir kaynaklardan sağlıyor.
  • 6:49 - 6:54
    Net sıfır enerjili binalar, enerji
    kullanımını yüzde 90 oranında azaltan
  • 6:54 - 6:57
    ve geri kalanını çatıdaki
    güneş panelleriyle
  • 6:57 - 7:01
    üretmenize olanak tanıyan
    süper verimli binalar.
  • 7:01 - 7:04
    Bir avuç gösteri projesinden
    bahsetmiyorum.
  • 7:04 - 7:05
    Avrupa Birliği
  • 7:05 - 7:08
    ve Kaliforniya'da bu yıldan başlayarak
  • 7:08 - 7:09
    inşaat sektöründe
  • 7:09 - 7:14
    bir devrimi hızlandıracak olan yasa bu.
  • 7:14 - 7:17
    Güvenli, akıllı şehirlerden
    bahsettiğimizde,
  • 7:17 - 7:20
    yürümenin, bisiklete binmenin
    veya toplu taşıma kullanmanın
  • 7:20 - 7:22
    kolay olduğu şehirlerden bahsediyoruz.
  • 7:22 - 7:24
    Elimizde, yolculukların yarısından
  • 7:24 - 7:27
    fazlasının bisiklet sürmeyi içerdiği
    Kopenhag var,
  • 7:27 - 7:30
    her on yolculuktan dokuzunun
    bisikletliler, yayalar
  • 7:30 - 7:33
    veya toplu taşıma kullanan
    insanların olduğu Stockholm var.
  • 7:33 - 7:36
    Bogota, Kolombiya
    ve Curitiba, Brezilya gibi yerler,
  • 7:36 - 7:40
    güvenli, geniş kaldırımlar,
    bisiklet yolları ekleyerek
  • 7:40 - 7:43
    ve toplu taşımayı iyileştirerek
    vatandaşlarının
  • 7:43 - 7:46
    yaşam kalitesini gerçekten
    dönüştürdüler.
  • 7:46 - 7:49
    Sıfır emisyonlu araçlara döndüğümüzde -
  • 7:49 - 7:52
    çünkü bazı insanlar hâlâ araba
    ve kamyon kullanmak istiyor -
  • 7:52 - 7:53
    ilerleme şaşırtıcı.
  • 7:53 - 7:54
    Çin,
  • 7:54 - 7:58
    satılan sıfır emisyonlu araç sayısı
    açısından dünya lideri,
  • 7:58 - 8:01
    ancak oran bakımından Norveç lider.
  • 8:01 - 8:05
    Bu yıl, Norveç'te satılan yeni araçların
    yüzde 70'inden fazlası
  • 8:05 - 8:07
    sıfır emisyonlu araçlar,
  • 8:07 - 8:09
    ki bu çok şaşırtıcı.
  • 8:09 - 8:11
    Ulaşım için fosil yakıtları yakmayı
  • 8:11 - 8:14
    ve elektrik üretmeyi bırakırsak,
  • 8:14 - 8:18
    bugün hava kirliliğinin neden olduğu
    milyonlarca erken ölümü,
  • 8:18 - 8:21
    yüz milyonlarca astım vakasını,
  • 8:21 - 8:23
    diğer solunum rahatsızlıklarını,
  • 8:23 - 8:29
    kalp hastalıklarını ve kanseri
    önleyebiliriz.
  • 8:30 - 8:34
    Temiz enerjiye geçişin
  • 8:34 - 8:37
    ekonomik fırsatları olağanüstü:
  • 8:37 - 8:40
    Yenilenebilir enerjiden,
    enerji verimliliğinden,
  • 8:40 - 8:42
    enerji depolamasından,
  • 8:42 - 8:43
    elektrikli araçlardan
  • 8:43 - 8:45
    trilyonlarca dolardan bahsediyoruz.
  • 8:45 - 8:47
    İnsan hakları ve çevre konusunda
  • 8:47 - 8:51
    Birleşmiş Milletler Özel Raportörü
    olmanın en sevdiğim yanı,
  • 8:51 - 8:55
    dünyanın her kıtasından
    ilham verici, tutkulu,
  • 8:55 - 8:57
    etkili konuşan gençlerle tanışmam.
  • 8:57 - 9:02
    Sarah, Solomon, Samia, Saher,
    Lauren ve Meredith
  • 9:02 - 9:04
    benimle tek ses olarak konuştular
  • 9:04 - 9:07
    ve mesajlarını ileteceğime söz verdim,
  • 9:07 - 9:08
    o da:
  • 9:08 - 9:11
    Hükûmetler, işletmeler, yetişkinler
  • 9:11 - 9:16
    sağlıklı bir çevrede yaşama hakkımızı
    tanır ve saygı duyar.
  • 9:17 - 9:18
    Şimdi,
  • 9:18 - 9:21
    evimiz olarak adlandırdığımız
  • 9:21 - 9:24
    bu mucizevi güzel mavi-yeşil gezegende
  • 9:24 - 9:27
    geleceğimizi korumak için etkili
  • 9:27 - 9:30
    ve adil adımlar atmak için harekete geçin.
  • 9:30 - 9:31
    Teşekkürler,
  • 9:31 - 9:33
    teşekkürler (Fransızca),
  • 9:33 - 9:34
    teşekkürler (İspanyolca),
  • 9:34 - 9:36
    teşekkürler (Portekizce),
  • 9:36 - 9:37
    teşekkürler (Çince)
  • 9:37 - 9:39
    ve teşekkürler (Hintçe).
Title:
Hırslı iklim eylemi için katalizör olarak insan hakları | David Boyd | TEDxCFICanada
Description:

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları ve Çevre Özel Raportörü David R Boyd, sağlıklı bir çevre hakkı da dâhil olmak üzere insan haklarının Hollanda'dan Kolombiya'ya kadar dünya çapında daha hırslı iklim eylemlerini nasıl katalize ettiğini tartışıyor.

Doğanın Hakları (The Rights of Nature)'nın yazarı.

Bu konuşma TED’den bağımsız, yerel bir topluluğun düzenlediği bir TEDx etkinliğinde TED Konferansı formatı kullanılarak yapılmıştır. Daha fazla bilgi için: http://ted.com/tedx
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDxTalks
Duration:
09:41

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.