Return to Video

ABD alkolü yasaklamaya çalıştığında ne oldu - Rod Phillips

  • 0:07 - 0:13
    17 Ocak 1920'de, altı silahlı adam
    bir Chicago yük treni soydu
  • 0:13 - 0:16
    ama peşinde oldukları şey para değildi.
  • 0:16 - 0:19
    Alkollerin ABD'de
    yasa dışı hâle gelmesinden
  • 0:19 - 0:20
    bir saatten az bir süre sonra,
  • 0:20 - 0:25
    soyguncular binlerce dolar
    değerinde viski çaldılar.
  • 0:25 - 0:30
    Yasaklamanın istenmeyen
    sonuçlarının ilk demleriydi.
  • 0:30 - 0:35
    ABD'de ülke çapında
    alkol üretimi ve satışı yasağı
  • 0:35 - 0:38
    I. Dünya Savaşı sırasında, savaş
    zamanı tedbiri olarak başlayan
  • 0:38 - 0:41
    Rusya'da benzer bir yasağın
    hemen ardından geldi.
  • 0:41 - 0:44
    Fakat Batı dünyasında alkolün
  • 0:44 - 0:48
    sosyal hastalıkların birincil
    nedeni olduğu görüşü çok daha eskidir.
  • 0:48 - 0:52
    İlk olarak Sanayi Devrimi sırasında,
  • 0:52 - 0:55
    şehirlere akın eden yeni işçi nüfusu
  • 0:55 - 0:58
    ve içmek için salonlarda toplanan
    erkeklerden ilgi gördü.
  • 0:58 - 1:02
    19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri
    ve Avrupa'nın bazı bölgelerinde
  • 1:02 - 1:06
    temferans akımı adı verilen içki karşıtı
    gruplar ortaya çıkmaya başladı.
  • 1:06 - 1:09
    Temferans grupları, alkolün yoksulluk
    ve aile içi şiddet gibi sorunların
  • 1:09 - 1:13
    temel itici gücü olduğuna inanmış
  • 1:13 - 1:16
    ve hükûmetleri buna
    ikna etmeye başlamıştır.
  • 1:16 - 1:18
    Bazıları sadece ölçülü içmeyi savunurken
  • 1:18 - 1:22
    birçoğu alkolün tamamen
    yasaklanması gerektiğine inanıyordu.
  • 1:22 - 1:26
    Bu akımlar, toplumun geniş
    kesimlerinden destek aldı.
  • 1:26 - 1:29
    Kadın örgütleri, alkolün
    erkeklerin ailelerini ihmal etmeye
  • 1:29 - 1:32
    ve eşlerine kötü davranmalarına
    neden olduğunu öne sürerek
  • 1:32 - 1:34
    en başından beri akımın
    aktif katılımcılarıydı.
  • 1:34 - 1:37
    Dini yetkililer, özellikle Protestanlar
  • 1:37 - 1:40
    alkolü cezbedici olduğu
    ve günaha soktuğu için kınadılar.
  • 1:40 - 1:44
    Yenilikçi işçi eylemcileri,
    alkol tüketiminin
  • 1:44 - 1:47
    işçilerin örgütlenme yeteneğine
    zarar verdiğine inanıyorlardı.
  • 1:47 - 1:50
    Hükûmetler de yasak fikrine
    yabancı değildi.
  • 1:50 - 1:54
    Amerika Birleşik Devletleri
    ve Kanada'da beyaz göçmenler,
  • 1:54 - 1:56
    yerli topluluklara rom gibi
    sert içkiler tanıttılar,
  • 1:56 - 1:59
    daha sonra bu toplulukları
    bozduğu için alkolü suçladılar
  • 1:59 - 2:03
    ancak etkileşimlerinin
    birçok yıkıcı yönü vardı.
  • 2:03 - 2:06
    Amerikan ve Kanada hükûmetleri
  • 2:06 - 2:11
    yerli nüfusa ve rezervasyon
    arazisine alkol satışını yasakladı.
  • 2:11 - 2:14
    Amerikan temferans
    akımları, ilk zaferlerini
  • 2:14 - 2:19
    Maine ve diğer bazı eyaletlerin 1850'lerde
    içki satışını ve üretimini yasaklamasıyla
  • 2:19 - 2:22
    eyalet ve yerel seviyelerde elde etti.
  • 2:22 - 2:26
    1919'da ABD Anayasası'ndaki 18. değişiklik
  • 2:26 - 2:29
    tüm alkollü içeceklerin
    üretimini, satışını
  • 2:29 - 2:32
    ve taşınmasını yasakladı.
  • 2:32 - 2:36
    Yasa değişikliği, bir yıl sonra
    Volstead Yasası uyarınca yürürlüğe girdi.
  • 2:36 - 2:39
    Yasa, kişisel tüketimi yasaklamadığından
  • 2:39 - 2:42
    zenginler stoklama fırsatı yakalarken
  • 2:42 - 2:46
    restoranlar ve barlar kalan tedarikleri
    satmak için aceleci davrandılar.
  • 2:46 - 2:50
    İçki fabrikaları, bira fabrikaları
    ve şarap imalathaneleri kapandığı için
  • 2:50 - 2:52
    işçiler işlerini kaybetti.
  • 2:52 - 2:54
    Bu arada organize suç grupları,
  • 2:54 - 2:57
    yasa dışı içki üretimi,
    kaçakçılığı ve satışında
  • 2:57 - 2:59
    kazançlı bir karaborsa oluşturarak
  • 2:59 - 3:03
    alkol talebini karşılamak için
    aceleci davrandılar.
  • 3:03 - 3:07
    Genellikle rüşvetçi polisler ve hükûmet
    yetkilileri ile yan yana çalıştılar.
  • 3:07 - 3:11
    Hatta belirli bir siyasi grubun yararına
  • 3:11 - 3:16
    Illinois eyalet avukatı için
    1928 birincil seçimini bombaladılar.
  • 3:16 - 3:20
    "Gizli barlar" olarak bilinen
    on binlerce yasa dışı bar
  • 3:20 - 3:22
    alkol servisine başladı.
  • 3:22 - 3:25
    Karanlık bodrum barlarından,
    süslü dans salonlarına kadar
  • 3:25 - 3:26
    çeşitlilik gösteriyordu.
  • 3:26 - 3:30
    İnsanlar evde kendi tüketimleri için
  • 3:30 - 3:33
    veya yasal olarak bir doktorun reçetesiyle
  • 3:33 - 3:35
    veya dini amaçlar için alkol yapabilirdi.
  • 3:35 - 3:38
    Endüstriyel alkolün
    tüketilmesini önlemek için
  • 3:38 - 3:42
    hükûmet, üreticilerden binlerce
    zehirlenme ölümüne yol açan
  • 3:42 - 3:46
    zararlı kimyasallar eklemelerini istedi.
  • 3:46 - 3:50
    Yasak sırasında insanların
    ne kadar içtiğini tam olarak bilmiyoruz
  • 3:50 - 3:53
    çünkü yasa dışı alkol düzene sokulmadı
    veya vergilendirilmedi.
  • 3:53 - 3:55
    Fakat 1920'lerin sonunda,
  • 3:55 - 4:00
    yasağın vaat ettiği sosyal
    gelişmeleri getirmediği açıktı.
  • 4:00 - 4:04
    Bunun yerine, siyasi yolsuzluğa
    ve organize suçlara katkıda bulundu
  • 4:04 - 4:07
    ve milyonlarca insan
    tarafından yasaklar delindi.
  • 4:07 - 4:10
    Detroit bira salonuna yapılan bir baskında
  • 4:10 - 4:15
    yerel şerif, belediye başkanı ve bir
    milletvekili alkol içtiği için tutuklandı.
  • 4:15 - 4:18
    1929'da Büyük Buhran'ın
    başlamasıyla birlikte,
  • 4:18 - 4:22
    hükûmetin alkol satışlarından vergi
    gelirine fena hâlde ihtiyacı vardı
  • 4:22 - 4:25
    ve yasağın kaldırılmasının
    ekonomiyi canlandıracağına inanıyordu.
  • 4:25 - 4:31
    1933'te tamamen yürürlükten kaldırılacak
    tek değişiklik 18'inci maddeyi feshederek
  • 4:31 - 4:35
    21. kanun değişikliğine geçti.
  • 4:35 - 4:36
    Temferans akımlarının üyeleri,
  • 4:36 - 4:40
    alkolün toplumun sorunlarının
    kökü olduğuna inanıyordu
  • 4:40 - 4:43
    fakat gerçek çok daha karmaşıktı.
  • 4:43 - 4:45
    Alkolü tamamen yasaklamak işe yaramazken
  • 4:45 - 4:48
    alkolün sağlık ve sosyal etkileri,
  • 4:48 - 4:51
    bugün endişe kaynağı olmaya devam ediyor.
Title:
ABD alkolü yasaklamaya çalıştığında ne oldu - Rod Phillips
Speaker:
Rod Phillips
Description:

Tüm dersi görüntüleyin: https://ed.ted.com/lessons/what-happened-when-the-united-states-tried-to-ban-alcohol-rod-phillips

17 Ocak 1920'de alkolün ABD'de yasa dışı hâle gelmesinden bir saatten az bir süre sonra silahlı adamlar bir Chicago yük treni soydu ve binlerce dolar değerinde viski çaldılar. Bu yasaklamanın istenmeyen sonuçlarının ilk demleriydi. Yasak tam olarak neydi ve neden oldu? Rod Phillips, Amerikan tarihinin bu bölümünü araştırıyor.

Ders: Rod Phillips, Yönetmen: Gibbons Studio
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:54

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.