Η βιολογία του καλύτερου και χειρότερου εαυτού μας

Πως μπορούν οι άνθρωποι να είναι τόσο συμπονετικοί και αλτρουϊστές - και ταυτόχρονα τόσο άγριοι και βίαιοι; Για να καταλάβουμε γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε, ο νευροεπιστήμονας Ρόμπερτ Σαπόλσκι παίρνει ακραίες καταστάσεις και εξετάζει τις ενέργειες σε χρονοδιαγράμματα από δευτερόλεπτα έως εκατομμύρια χρόνια πριν συμβούν. Σε αυτήν τη συναρπαστική ομιλία, μοιράζεται την πρωτοποριακή του έρευνα στη βιολογία που οδηγεί τις χειρότερες και καλύτερες συμπεριφορές μας.

Κρις Αντερσον: Ο Ρόμπερτ
πέρασε τα τελευταία χρόνια

σκεφτόμενος το πόσο περίεργη
είναι η ανθρώπινη συμπεριφορά,

και πόσο ανεπαρκώς η γλώσσα μας
προσπαθεί να την εξηγήσει.

Και είναι πολύ συναρπαστικό να τον ακούς
να εξηγεί το σκεπτικό πίσω από αυτό,

δημόσια, για πρώτη φορά.

Μπροστά σας λοιπόν τώρα,
ο Ρόμπερτ Σαπόλσκι.

(Χειροκροτήματα)

Ρόμπερτ Σαπόλσκι: Σας ευχαριστώ.

Η φαντασία πάντα πλάθει κάτι σαν και αυτό.

Ξεπέρασα την επίλεκτη φρουρά του,

έκανα έφοδο στο μυστικό του καταφύγιο
με το πολυβόλο μου έτοιμο.

Ψάχνει για το περίστροφό του.

Του το διώχνω από το χέρι του.

Ψάχνει το φιαλίδιο κυανίου.

Του το διώχνω και αυτό από το χέρι του.

Γρυλλίζει,

και μου ορμάει με τεράστια δύναμη.

Πιανόμαστε στα χέρια και παλεύουμε.

Καταφέρνω να τον ακινητοποιήσω
και του περνάω τις χειροπέδες.

«Αδόλφε Χίτλερ,» του λέω,

«σε συλλαμβάνω για εγκλήματα
κατά της ανθρωπότητας».

Κι εδώ η εκδοχή του Medal of Honor
της φαντασίας μου, σταματά

και το σκηνικό «σκοτεινιάζει».

Τι θα έκανα, αν είχα
τον Χίτλερ στα χέρια μου;

Δεν είναι δύσκολο να το φανταστώ
μόλις το επιτρέψω στον εαυτό μου.

Θα έκοβα τη σπονδυλική
στήλη του από το λαιμό.

Θα του έβγαζα τα μάτια
με ένα αμβλύ εργαλείο.

Θα του τρύπαγα τα τύμπανα των αυτιών.
Θα του έκοβα τη γλώσσα.

Θα τον άφηνα ζωντανό σε έναν αναπνευστήρα,

διασωληνωμένο, να μην μπορεί να μιλήσει,
να κινηθεί, να δει ή να ακούσει,

απλώς να νιώθει,

και έπειτα θα του έκανα ένεση
με κάτι που προκαλεί καρκίνο

που θα μόλυνε και θα κατέστρεφε,

μέχρι κάθε κύτταρο στο σώμα του
να κραυγάζει με αγωνία,

ώσπου κάθε δευτερόλεπτο να μοιάζει
με αιωνιότητα στην κόλαση.

Αυτά θα έκανα στον Χίτλερ.

Έχω αυτήν τη φαντασίωση
από τότε που ήμουν παιδί,

ακόμα και τώρα μερικές φορές,

και όταν συμβαίνει αυτό
η καρδιά μου επιταχύνει.

Όλα αυτά τα σχέδια,
για την πιο φαύλη ψυχή στην ιστορία.

Αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα,

το οποίο είναι ότι δεν πιστεύω
πραγματικά σε ψυχές ή στο κακό

και πιστεύω ότι η κακία
«ανήκει» στα μιούζικαλ.

Θα ήθελα όμως να δω κάποιους
ανθρώπους να θανατώνονται,

αλλά είμαι εναντίον της θανατικής ποινής.

Μου αρέσουν οι βίαιες αιματηρές ταινίες,

αλλά είμαι υπέρ του αυστηρού
ελέγχου των όπλων.

Κάποτε βρέθηκα να παίζω με λέιζερ,

και περνούσα τόσο όμορφα, κρυμμένος
στη γωνία σημαδεύοντας τον κόσμο.

Με άλλα λόγια, είμαι ο τυπικός άνθρωπος
σε σύγχυση, όσον αφορά τη βία.

Τώρα, ως είδος, προφανώς έχουμε
προβλήματα σε σχέση με την βία.

Χρησιμοποιούμε κεφαλές ντους
για να ψεκάζουμε δηλητηριώδη αέρια,

γράμματα με σπόρους βακτηρίων άνθρακα
και αεροπλάνα ως όπλα,

ομαδικούς βιασμούς ως στρατιωτική τακτική.

Είμαστε ένα μίζερα βίαιο είδος.

Αλλά υπάρχει μια πολυπλοκότητα
που είναι ότι δε μισούμε τη βία,

αλλά μισούμε το λάθος είδος βίας.

Και όταν είναι το σωστό είδος βίας,
το επικροτούμε, δίνουμε μετάλλια,

ψηφίζουμε και ταυτιζόμαστε
με τους «πρωταθλητές» του.

Όταν είναι το σωστό είδος βίας,

το αγαπάμε.

Και υπάρχει και μια άλλη περιπλοκή,

που είναι ότι, επιπλέον του ότι είμαστε
ένα μίζερα βίαιο είδος,

είμαστε επίσης και εξαιρετικά
αλτρουϊστές και συμπονετικοί.

Πως λοιπόν βγάζεις νόημα

από τη βιολογία των καλύτερων
συμπεριφορών μας, των χειρότερων,

και όλων των διφορούμενων
που βρίσκονται στο ενδιάμεσο;

Κατ' αρχάς,

είναι εντελώς βαρετό να καταλάβεις
το λειτουργικό της συμπεριφοράς.

Ο εγκέφαλός σου λέει
στη σπονδυλική σου στήλη, στους μύες σου

να κάνουν αυτό ή εκείνο,
και ζήτω, συμπεριφέρεσαι.

Αυτό που είναι δύσκολο να κατανοηθεί
είναι το νόημα της συμπεριφοράς,

γιατί κάποιες φορές το να πιέσεις
τη σκανδάλη είναι μια φρικτή πράξη

ενώ άλλες, είναι μια ηρωική αυτοθυσία.

Μερικές φορές, το να βάλεις
το χέρι σου πάνω σε κάποιου άλλου

είναι βαθιά συμπονετικό.

Ενώ σε άλλες, είναι βαθιά προδοτικό.

Η πρόκληση είναι να κατανοήσουμε

τη βιολογία του πλαισίου
των συμπεριφορών μας

και αυτό είναι πραγματικά δύσκολο.

Ένα πράγμα, πάντως, που είναι ξεκάθαρο,
είναι ότι δε θα καταλήξεις πουθενά

αν νομίζεις ότι θα είναι μια περιοχή
του εγκεφάλου ή μια ορμόνη

ή ένα γονίδιο ή κάποιο παιδικό βίωμα

ή ένας εξελικτικός μηχανισμός,
που μπορεί να εξηγήσει τα πάντα.

Αντιθέτως, κάθε κομμάτι συμπεριφοράς
έχει πολλαπλά επίπεδα αιτιότητας.

Ας δούμε ένα παράδειγμα.

Έχετε ένα όπλο.

Υπάρχει μια κρίση σε εξέλιξη:

Ταραχές, βία, άνθρωποι
να τρέχουν παντού γύρω.

Ένας άγνωστος έρχεται
καταπάνω σας ταραγμένος.

Δεν μπορείτε να ξεχωρίσετε αν η έκφραση
υποδηλώνει φόβο, απειλή ή θυμό -

και κρατάει κάτι που μοιάζει με πιστόλι.

Δεν είστε σίγουροι.

Ο άγνωστος έρχεται τρέχοντας προς εσάς

και εσείς τραβάτε τη σκανδάλη.

Και τελικά αποδεικνύεται
ότι αυτό το πράγμα στο χέρι του

ήταν ένα κινητό τηλέφωνο.

Έτσι ρωτάμε αυτή τη βιολογική ερώτηση:

Τι ήταν αυτό που συνέβη και
προκάλεσε αυτή τη συμπεριφορά μας;

Τι προκάλεσε τη συμπεριφορά αυτή;

Και υπάρχει μια πληθώρα ερωτήσεων.

Ξεκινάμε.

Τι συνέβαινε στον εγκέφαλό σας

ένα δευτερόλεπτο
πριν τραβήξετε την σκανδάλη;

Και αυτό μας φέρνει στο «βασίλειο»

μιας εγκεφαλικής περιοχής
που λέγεται αμυγδαλή.

Η αμυγδαλή, η οποία είναι κεντρικής
σημασίας για τη βία και για το φόβο,

πυροδοτεί έναν καταιγισμό διαδικασιών

που παράγουν το αποτέλεσμα
να τραβήξετε τη σκανδάλη.

Ποιο ήταν το επίπεδο δραστηριότητας
στην αμυγδαλή σας ένα δευτερόλεπτο πριν;

Αλλά για να το καταλάβουμε,
πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω.

Τι συνέβαινε στο περιβάλλον σας
δευτερόλεπτα έως λεπτά πιο πριν,

που επηρέασε την αμυγδαλή;

Τώρα, προφανώς, η θέα
και οι φωνές της εξέγερσης

συνέβαλαν σε αυτό.

Αλλά επιπρόσθετα,

είναι πιο πιθανό να μπερδέψετε
το κινητό τηλέφωνο με ένα όπλο

αν ο άγνωστος ήταν άνδρας
και μεγαλόσωμος και διαφορετικής φυλής.

Επιπλέον, αν πονάτε,

αν πεινάτε ή αν είστε εξαντλημένοι,

ο προμετωπιαίος λοβός του εγκεφάλου σας
δε θα λειτουργεί καλά επίσης.

Δουλειά του είναι να επικοινωνεί
εγκαίρως με την αμυγδαλή

λέγοντας: «Σίγουρα αυτό
που βλέπεις εκεί είναι όπλο;»

Αλλά χρειάζεται να πάμε
ένα βήμα ακόμη πιο πίσω.

Τώρα πρέπει να κοιτάξουμε
ώρες ή ημέρες πιο πριν,

και έτσι θα πρέπει να μπούμε
στο «βασίλειο» των ορμονών.

Για παραδειγμα, η τεστοστερόνη,
που, ανεξάρτητα από το φύλο σας,

αν έχετε ανεβασμένα επίπεδα
τεστοστερόνης στο αίμα σας,

είναι πιο πιθανό να θεωρήσετε
ότι ένα πρόσωπο με ουδέτερη έκφραση

δείχνει απειλητικό.

Με αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης
και στρεσογόνων ορμονών,

η αμυγδαλή σας θα είναι πιο δραστήρια

και ο προμετωπιαίος λοβός σας
θα καταστεί πιο νωθρός.

Πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω,
εβδομάδες ή μήνες πριν,

πού βρίσκεται η συσχέτιση εκεί πέρα;

Αυτό είναι το «βασίλειο»
της πλαστικότητας των νευρώνων.

Εκεί που ο εγκέφαλος μπορεί να αλλάζει
ανταποκρινόμενος στις εμπειρίες σας

και αν οι προηγούμενοί σας μήνες

ήταν γεμάτοι άγχος
και τραυματικές εμπειρίες,

η αμυγδαλή σας θα έχει διογκωθεί.

Οι νευρώνες σας θα έχουν γίνει
πιο ευερέθιστοι,

ο προμετωπιαίος λόβός σας
θα έχει ατροφίσει

και όλα αυτά θα έχουν σχέση

με αυτό που συμβαίνει
σε εκείνο το ένα δευτερόλεπτο.

Αλλά ας πάμε ακόμα πιο πίσω,
κάποια χρόνια,

για παράδειγμα, πίσω στην εφηβεία σας.

Τώρα, το κεντρικό γεγονός
του έφηβου εγκεφάλου

είναι ότι όλα του τα μέρη
βρίσκονται σε μια έκρηξη ανάπτυξης

εκτός από τον προμετωπιαίο λοβό,
που είναι ακόμα μισο-ανεπτυγμένος.

Δεν ωριμάζει πλήρως μέχρι να φτάσετε
περίπου στα 25 σας χρόνια.

Και γι' αυτό, η εφηβεία
και τα πρώιμα ενήλικα χρόνια σας

είναι τα χρόνια που το περιβάλλον
και οι εμπειρίες σμιλεύουν

τον προμετωπιαίο λοβό
στην εκδοχή που θα έχετε ως ενήλικας

σε εκείνη την κρίσιμη στιγμή.

Αλλά ας ανατρέξουμε ακόμα
πιο πίσω στο χρόνο,

ακόμα πιο πίσω, στην παιδική
και στην εμβρυϊκή ζωή

και σε όλες τις διαφορετικές εκδοχές
που μπορεί να προκύψουν.

Προφανώς, εδώ είναι ο χρόνος
που ο εγκέφαλός σας δομείται,

και αυτό είναι σημαντικό,

αλλά επιπρόσθετα, οι εμπειρίες
κατά την περίοδο αυτή

παράγουν αυτό που ονομάζεται
«Επιγενετικές Αλλαγές»,

που είναι μόνιμες στις περιπτώσεις

που ενεργοποιούν μόνιμα κάποια γονίδια,
ή απενεργοποιούν άλλα.

Και ως ένα παράδειγμα αυτού,

αν ως έμβρυο, ήσασταν εκτεθειμένοι σε
στρεσογόνες ορμόνες μέσω της μητέρας σας,

οι επιγενετικοί παράγοντες
θα δημιουργήσουν την ενήλικη αμυγδαλή σας

σε μια πιο ευερέθιστη μορφή,

και θα έχετε αυξημένα επίπεδα
στρεσογόνων ορμονών.

Αλλά πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω,
τότε που ήσασταν απλώς ένα έμβρυο,

στην περίοδο που ήσασταν
απλώς μια συλλογή από γονίδια.

Τώρα, τα γονίδια είναι πράγματι
πολύ σημαντικά σε όλο αυτό,

αλλά σε κριτικό επίπεδο,
δεν προσδιορίζουν τίποτα,

διότι τα γονίδια δρουν διαφορετικά
σε διαφορετικά περιβάλλοντα.

Βασικό παράδειγμα:

Υπάρχει μια παραλλαγή ενός γονιδίου
που ονομάζεται ΜΑΟ-Α,

και αν έχετε αυτήν την παραλλαγή,

είναι μακράν πιο πιθανό να αναπτύξετε
αντικοινωνική βιαιότητα,

εάν και μόνο εάν κακοποιηθήκατε ως παιδί.

Τα γονίδια αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον

και αυτό που συμβαίνει
αυτό το ένα δευτερόλεπτο

πριν τραβήξετε τη σκανδάλη

αντικατοπτρίζει τις αλληλεπιδράσεις
γονιδίων περιβάλλοντος

στη διάρκεια της ζωής σας.

Τώρα, είναι αξιοσημείωτο ότι πρέπει
να πάμε ακόμα πιο πίσω στο χρόνο,

αιώνες πίσω.

Τι έκαναν οι πρόγονοί σας;

Και αν, για παράδειγμα,
ήταν νομάδες βοσκοί, ήταν ποιμένες,

άνθρωποι που ζούσαν σε ερήμους ή λιβάδια

με τα κοπάδια τους από καμήλες,
αγελάδες και κατσίκες,

τότε πιο πιθανό είναι να είχαν εφεύρει
αυτό που ονομάζεται μια κουλτούρα τιμής,

γεμάτη από τάξεις πολεμιστών,
ανταποδοτική βία, βεντέτες φυλών,

και, προς έκπληξή μας, αιώνες αργότερα,

αυτό θα εξακολουθούσε να επηρεάζει
τις αξίες με τις οποίες μεγαλώσατε.

Αλλά χρειάζεται να πάμε
ακόμα πιο πίσω στο χρόνο,

πίσω εκατομμύρια χρόνια,

γιατί αν μιλάμε για γονίδια,

ουσιαστικά μιλάμε τώρα
για την εξέλιξη των γονιδίων.

Και αυτό που βλέπετε
είναι, για παράδειγμα,

μοτίβα από διαφορετικά πρωτεύοντα είδη.

Κάποια από αυτά εξελίχθηκαν με εξαιρετικά
χαμηλά επίπεδα επιθετικότητας,

άλλα εξελίχθηκαν στην αντίθετη κατεύθυνση,

και κάπου εκεί ανάμεσα σε αυτά
βρίσκονται οι άνθρωποι,

ακόμα μια φορά, αυτό το μπερδεμένο,
ελάχιστα προσδιορισμένο είδος

που έχει όλες αυτές τις δυνατότητες,

να κινηθεί προς τη μία
ή την άλλη κατεύθυνση.

Τελικά λοιπόν, πού μας οδηγούν όλα αυτά;

Βασικά, αυτό που βλέπουμε εδώ είναι

ότι αν θέλεις να κατανοήσεις
μια συμπεριφορά,

είτε είναι μια τρομακτική
ή μια θαυμαστή συμπεριφορά,

ή κάτι αδιευκρίνιστο μεταξύ των δύο,

εάν θέλεις να το κατανοήσεις αυτό,

πρέπει να λάβεις υπόψη, τι συνέβη
ένα δευτερόλεπτο πριν

έως και εκατομμύρια χρόνια πριν,
και όλο το ενδιάμεσο διάστημα.

Τι συμπέρασμα βγάζουμε λοιπόν
σε αυτό το σημείο;

Επισήμως, είναι πολύπλοκο.

Ουάου, τώρα μας φώτισες.

Είναι πολύπλοκο,

και καλό θα είναι να είστε πολύ
προσεκτικοί και επιφυλακτικοί

πριν να πείτε ότι γνωρίζετε
τι προκαλεί μια συμπεριφορά,

ειδικά αν είναι μια συμπεριφορά
που την κρίνετε αυστηρά.

Τώρα, για μένα, το μοναδικό πιο σημαντικό
σημείο γύρω από όλα αυτά

είναι αυτό που έχει να κάνει
με την αλλαγή.

Κάθε κομμάτι της βιολογίας που ανέφερα,
μπορεί να αλλάξει υπό άλλες συνθήκες.

Για παράδειγμα, τα οικοσυστήματα αλλάζουν.

Χιλιάδες χρόνια πριν,
η Σαχάρα ήταν μια εύφορη πεδιάδα.

Οι κουλτούρες αλλάζουν.

Τον 17ο αιώνα, οι πιο τρομακτικοί άνθρωποι
στην Ευρώπη ήταν οι Σουηδοί,

που λεηλατούσαν τα πάντα.

Αυτό κάνει τώρα ο Σουηδικός στρατός.

Δεν έχουν κάνει πόλεμο για 200 χρόνια.

Και το κυριότερο, οι εγκέφαλοι αλλάζουν.

Οι νευρώνες δημιουργούν νέες διαδικασίες.

Νευρωνικά δίκτυα αποσυνδέονται.

Τα πάντα στον εγκέφαλο αλλάζουν

και μέσα από αυτό προκύπτουν εκπληκτικά
παραδείγματα ανθρώπινης αλλαγής.

Ένα πρώτο:

Αυτός ο άνθρωπος ονομάζεται Τζον Νιούτον,

ένας βρετανός θεολόγος,
ο οποίος έπαιξε κεντρικό ρόλο

στην κατάργηση της δουλείας
στη Βρετανική Αυτοκρατορία

στις αρχές του 1800.

Και παραδόξως, αυτό ο άνθρωπος
πέρασε δεκαετίες νεότερος,

ως καπετάνιος σε δουλεμπορικό πλοίο
και μετέπειτα ως επενδυτής στη δουλεία,

με αποτέλεσμα να γίνει πλούσιος από αυτό.

Και μετά κάτι άλλαξε.

Κάτι άλλαξε μέσα του,

κάτι που ο Νιούτον ο ίδιος, το γιόρτασε
με αυτό για το οποίο έγινε διάσημος,

έναν ύμνο που έγραψε:
Το «Αμέιζινγκ Γκρέις».

Αυτός ο άνθρωπος ονομάζεται Ζεντζί Άμπε.

Το πρωί της 6ης Δεκεμβρίου του 1941

ηγείται μιας μοίρας
Γιαπωνέζικων βομβαρδιστικών

που επιτέθηκαν στο Πέρλ Χάρμπορ.

Και αυτός είναι ο ίδιος άνθρωπος
50 χρόνια αργότερα

να αγκαλιάζει έναν άνθρωπο
που επέζησε από την επίθεση αυτή.

Και ως γέρος άνθρωπος,

ο Ζέντζι Άμπε ήρθε σε μία σύναξη
επιζώντων του Πέρλ Χάρμπορ

σε μια τελετή που έγινε εκεί

και με σπαστά Αγγλικά ζήτησε συγγνώμη
για αυτά που έκανε ως νεότερος.

Τώρα, άλλες φορές,
δε χρειάζονται δεκαετίες.

Μερικές φορές, εκπληκτικές αλλαγές
γίνονται μέσα σε ώρες.

Σκεφθείτε τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Χριστουγεννιάτικη εκεχειρία του 1914.

Οι αντιμαχόμενες πλευρές έχουν συμφωνήσει
σε μια σύντομη εκεχειρία

ώστε οι στρατιώτες να βγουν

και να μαζέψουν τα πτώματα στην γκρίζα
ζώνη μεταξύ των αντίπαλων χαρακωμάτων.

Και σύντομα, Βρετανοί και
Γερμανοί στρατιώτες ενώ έκαναν αυτό,

άρχισαν να βοηθούν ο ένας τον άλλον
να μεταφέρουν τα πτώματα.

Και μετά, βοηθούσαν οι μεν τους δε
να σκάψουν τάφους στο παγωμένο έδαφος,

και έπειτα προσεύχονταν μαζί,

και μετά έκαναν Χριστούγεννα μαζί
και αντάλλαξαν δώρα

και μέχρι την επόμενη ημέρα
έπαιζαν ποδόσφαιρο μαζί

και αντάλλασσαν διευθύνσεις,
ώστε να συναντηθούν μετά τον πόλεμο.

Η εκεχειρία συνεχιζόταν
μέχρι οι αξιωματικοί να φτάσουν

και να πουν: «Θα σας τουφεκίσουμε

αν δε γυρίσετε στον πόλεμο
για να σκοτώσετε ο ένας τον άλλο».

Και όλο αυτό πήρε μόνο μερικές ώρες,

ώστε αυτοί οι άνθρωποι να αναπτύξουν
μια εντελώς νέα κατηγορία του «εμείς»,

«όλοι εμείς» εδώ στα χαρακώματα

και στις δυό πλευρές, πεθαίνοντας
χωρίς καμιά ουσιαστική αιτία.

Και ποιοι ήταν οι «αυτοί»,

αυτές οι ανώνυμες δυνάμεις
πίσω από τις γραμμές

που χρησιμοποιούσαν
τους στρατιώτες σαν πιόνια.

Άλλες πάλι φορές, η αλλαγή μπορεί
να επέλθει σε δευτερόλεπτα.

Πιθανώς το πιο τρομακτικό περιστατικό
στον πόλεμο του Βιετνάμ

ήταν η Σφαγή του Μι Λάι.

Μια ταξιαρχία Αμερικανών στρατιωτών

πήγε σε ένα απροστάτευτο
χωριό γεμάτο αμάχους

και σκότωσε μεταξύ 350 και 500 από αυτούς.

Έκανε ομαδικούς βιασμούς
γυναικών και παιδιών,

και ακρωτηρίασε σώματα.

Ήταν φρικτό.

Ήταν φρικτό επειδή συνέβη,

γιατί η κυβέρνηση (των ΗΠΑ) το αρνήθηκε,

και ισχυρίστηκε ότι ήταν
ένα απλό «χτύπημα στο χέρι»,

και φρικτό γιατί μάλλον σίγουρα
δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό.

Αυτός ο άνθρωπος, ο Χιου Τόμπσον, είναι
αυτός που σταμάτησε τη σφαγή του Μι Λάι.

Πιλοτάριζε το πολεμικό του ελικόπτερο,

προσγειώθηκε εκεί, βγήκε έξω

και είδε Αμερικανούς στρατιώτες
να πυροβολούν μωρά,

ηλικιωμένες γυναίκες,

και κατάλαβε τι γινόταν.

Και τότε πήρε το ελικόπτερό του

και έκανε κάτι που ανέτρεψε
την προηγούμενη συμβιβασμένη ζωή του

ως προς το «εμείς» και το «αυτοί».

Προσγείωσε το ελικόπτερό του

μεταξύ των επιζώντων χωρικών
και των Αμερικανών στρατιωτών

και προέταξε τα όπλα του ελικοπτέρου
ενάντια στους Αμερικανούς συστρατιώτες του

και είπε «Αν δεν σταματήσετε τη σφαγή
θα σας θερίσω».

Τώρα, αυτοί δεν είναι κάτι
πιο ιδιαίτερο από τον καθένα από εμάς.

Ίδιοι νευρώνες, ίδια νευροχημεία,

ίδια βιολογία.

Μένουμε λοιπόν με το αναπόφευκτο κλισέ:

«Αυτοί που δε μελετούν ιστορία είναι
καταδικασμένοι να την ξαναζήσουν».

Στην πραγματικότητα,
εδώ έχουμε το αντίθετο.

Αυτοί που δε μελετούν την ιστορία
της εκπληκτικής αλλαγής την ανθρωπότητας,

αυτοί που δε μελετούν τη βιολογία αυτού
που μπορεί να μας μεταμορφώσει

από τον χειρότερο στον καλύτερο εαυτό μας,

αυτοί που δεν το κάνουν αυτό
είναι καταδικασμένοι να μην είναι ικανοί

να επαναλάβουν αυτές τις φωτεινές,
υπέροχες στιγμές.

Οπότε, σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)

ΚΑ: Οι ομιλίες που πραγματικά σου δίνουν
ένα νέο νοητικό μοντέλο για κάτι

είναι οι αγαπημένες μου ομιλίες στο TED.

Και μόλις ακούσαμε μία τέτοια.

Ρόμπερτ, σε ευχαριστώ πολύ γι αυτά.
Καλή τύχη με το βιβλίο.

Ήταν υπέροχα.

Θα προσπαθήσουμε να σε έχουμε
αυτοπροσώπως σε επόμενη χρονιά.

Ευχαριστούμε πάρα πολύ.

(Χειροκρότημα)

ΡΣ: Σας ευχαριστώ όλους.