1
00:00:00,440 --> 00:00:02,846
Κρις Αντερσον: Ο Ρόμπερτ
πέρασε τα τελευταία χρόνια

2
00:00:02,846 --> 00:00:05,666
σκεφτόμενος το πόσο περίεργη 
είναι η ανθρώπινη συμπεριφορά,

3
00:00:05,816 --> 00:00:09,856
και πόσο ανεπαρκώς η γλώσσα μας
προσπαθεί να την εξηγήσει.

4
00:00:10,080 --> 00:00:14,456
Και είναι πολύ συναρπαστικό να τον ακούς
να εξηγεί το σκεπτικό πίσω από αυτό,

5
00:00:14,480 --> 00:00:16,136
δημόσια, για πρώτη φορά.

6
00:00:16,160 --> 00:00:18,256
Μπροστά σας λοιπόν τώρα, 
ο Ρόμπερτ Σαπόλσκι.

7
00:00:18,280 --> 00:00:21,240
(Χειροκροτήματα)

8
00:00:23,040 --> 00:00:24,656
Ρόμπερτ Σαπόλσκι: Σας ευχαριστώ.

9
00:00:24,680 --> 00:00:27,160
Η φαντασία πάντα πλάθει κάτι σαν και αυτό.

10
00:00:27,960 --> 00:00:30,136
Ξεπέρασα την επίλεκτη φρουρά του,

11
00:00:30,160 --> 00:00:33,645
έκανα έφοδο στο μυστικό του καταφύγιο
με το πολυβόλο μου έτοιμο.

12
00:00:33,960 --> 00:00:35,850
Ψάχνει για το περίστροφό του.

13
00:00:35,850 --> 00:00:37,786
Του το διώχνω από το χέρι του.

14
00:00:37,786 --> 00:00:39,990
Ψάχνει το φιαλίδιο κυανίου.

15
00:00:39,990 --> 00:00:41,856
Του το διώχνω και αυτό από το χέρι του.

16
00:00:41,856 --> 00:00:43,136
Γρυλλίζει,

17
00:00:43,160 --> 00:00:45,376
και μου ορμάει με τεράστια δύναμη.

18
00:00:45,400 --> 00:00:47,096
Πιανόμαστε στα χέρια και παλεύουμε.

19
00:00:47,120 --> 00:00:50,766
Καταφέρνω να τον ακινητοποιήσω
και του περνάω τις χειροπέδες.

20
00:00:51,480 --> 00:00:53,496
«Αδόλφε Χίτλερ,» του λέω,

21
00:00:53,520 --> 00:00:56,360
«σε συλλαμβάνω για εγκλήματα 
κατά της ανθρωπότητας».

22
00:00:57,960 --> 00:01:01,006
Κι εδώ η εκδοχή του Medal of Honor
της φαντασίας μου, σταματά

23
00:01:01,006 --> 00:01:02,730
και το σκηνικό «σκοτεινιάζει».

24
00:01:02,730 --> 00:01:05,169
Τι θα έκανα, αν είχα
τον Χίτλερ στα χέρια μου;

25
00:01:05,169 --> 00:01:08,320
Δεν είναι δύσκολο να το φανταστώ 
μόλις το επιτρέψω στον εαυτό μου.

26
00:01:08,640 --> 00:01:10,850
Θα έκοβα τη σπονδυλική
στήλη του από το λαιμό.

27
00:01:10,850 --> 00:01:13,196
Θα του έβγαζα τα μάτια
με ένα αμβλύ εργαλείο.

28
00:01:13,216 --> 00:01:16,086
Θα του τρύπαγα τα τύμπανα των αυτιών.
Θα του έκοβα τη γλώσσα.

29
00:01:16,086 --> 00:01:18,216
Θα τον άφηνα ζωντανό σε έναν αναπνευστήρα,

30
00:01:18,240 --> 00:01:22,000
διασωληνωμένο, να μην μπορεί να μιλήσει,
να κινηθεί, να δει ή να ακούσει,

31
00:01:22,000 --> 00:01:23,560
απλώς να νιώθει,

32
00:01:23,560 --> 00:01:26,816
και έπειτα θα του έκανα ένεση
με κάτι που προκαλεί καρκίνο

33
00:01:26,840 --> 00:01:29,096
που θα μόλυνε και θα κατέστρεφε,

34
00:01:29,120 --> 00:01:33,056
μέχρι κάθε κύτταρο στο σώμα του 
να κραυγάζει με αγωνία,

35
00:01:33,080 --> 00:01:36,320
ώσπου κάθε δευτερόλεπτο να μοιάζει 
με αιωνιότητα στην κόλαση.

36
00:01:37,680 --> 00:01:39,520
Αυτά θα έκανα στον Χίτλερ.

37
00:01:41,620 --> 00:01:43,936
Έχω αυτήν τη φαντασίωση
από τότε που ήμουν παιδί,

38
00:01:43,960 --> 00:01:45,456
ακόμα και τώρα μερικές φορές,

39
00:01:45,480 --> 00:01:47,976
και όταν συμβαίνει αυτό
η καρδιά μου επιταχύνει.

40
00:01:48,160 --> 00:01:53,040
Όλα αυτά τα σχέδια, 
για την πιο φαύλη ψυχή στην ιστορία.

41
00:01:53,640 --> 00:01:54,910
Αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα,

42
00:01:54,950 --> 00:01:57,970
το οποίο είναι ότι δεν πιστεύω 
πραγματικά σε ψυχές ή στο κακό

43
00:01:57,970 --> 00:02:00,270
και πιστεύω ότι η κακία 
«ανήκει» στα μιούζικαλ.

44
00:02:00,270 --> 00:02:02,876
Θα ήθελα όμως να δω κάποιους
ανθρώπους να θανατώνονται,

45
00:02:02,876 --> 00:02:04,830
αλλά είμαι εναντίον της θανατικής ποινής.

46
00:02:04,830 --> 00:02:06,756
Μου αρέσουν οι βίαιες αιματηρές ταινίες,

47
00:02:06,756 --> 00:02:09,006
αλλά είμαι υπέρ του αυστηρού 
ελέγχου των όπλων.

48
00:02:09,006 --> 00:02:11,856
Κάποτε βρέθηκα να παίζω με λέιζερ,

49
00:02:11,880 --> 00:02:15,760
και περνούσα τόσο όμορφα, κρυμμένος 
στη γωνία σημαδεύοντας τον κόσμο.

50
00:02:16,360 --> 00:02:21,160
Με άλλα λόγια, είμαι ο τυπικός άνθρωπος 
σε σύγχυση, όσον αφορά τη βία.

51
00:02:21,760 --> 00:02:25,096
Τώρα, ως είδος, προφανώς έχουμε 
προβλήματα σε σχέση με την βία.

52
00:02:25,120 --> 00:02:28,176
Χρησιμοποιούμε κεφαλές ντους
για να ψεκάζουμε δηλητηριώδη αέρια,

53
00:02:28,200 --> 00:02:31,296
γράμματα με σπόρους βακτηρίων άνθρακα 
και αεροπλάνα ως όπλα,

54
00:02:31,320 --> 00:02:33,326
ομαδικούς βιασμούς ως στρατιωτική τακτική.

55
00:02:33,326 --> 00:02:35,690
Είμαστε ένα μίζερα βίαιο είδος.

56
00:02:35,920 --> 00:02:39,576
Αλλά υπάρχει μια πολυπλοκότητα
που είναι ότι δε μισούμε τη βία,

57
00:02:39,840 --> 00:02:41,690
αλλά μισούμε το λάθος είδος βίας.

58
00:02:41,690 --> 00:02:45,716
Και όταν είναι το σωστό είδος βίας,
το επικροτούμε, δίνουμε μετάλλια,

59
00:02:45,726 --> 00:02:48,876
ψηφίζουμε και ταυτιζόμαστε
με τους «πρωταθλητές» του.

60
00:02:48,880 --> 00:02:50,540
Όταν είναι το σωστό είδος βίας,

61
00:02:50,540 --> 00:02:51,660
το αγαπάμε.

62
00:02:52,290 --> 00:02:54,176
Και υπάρχει και μια άλλη περιπλοκή,

63
00:02:54,200 --> 00:02:58,256
που είναι ότι, επιπλέον του ότι είμαστε
ένα μίζερα βίαιο είδος,

64
00:02:58,280 --> 00:03:02,510
είμαστε επίσης και εξαιρετικά 
αλτρουϊστές και συμπονετικοί.

65
00:03:03,300 --> 00:03:04,580
Πως λοιπόν βγάζεις νόημα


66
00:03:04,580 --> 00:03:07,900
από τη βιολογία των καλύτερων
συμπεριφορών μας, των χειρότερων,

67
00:03:07,900 --> 00:03:10,856
και όλων των διφορούμενων
που βρίσκονται στο ενδιάμεσο;

68
00:03:10,860 --> 00:03:12,076
Κατ' αρχάς,

69
00:03:12,076 --> 00:03:16,432
είναι εντελώς βαρετό να καταλάβεις
το λειτουργικό της συμπεριφοράς.

70
00:03:16,480 --> 00:03:19,656
Ο εγκέφαλός σου λέει
στη σπονδυλική σου στήλη, στους μύες σου

71
00:03:19,680 --> 00:03:22,826
να κάνουν αυτό ή εκείνο,
και ζήτω, συμπεριφέρεσαι.

72
00:03:22,920 --> 00:03:26,426
Αυτό που είναι δύσκολο να κατανοηθεί
είναι το νόημα της συμπεριφοράς,

73
00:03:26,426 --> 00:03:30,416
γιατί κάποιες φορές το να πιέσεις 
τη σκανδάλη είναι μια φρικτή πράξη

74
00:03:30,440 --> 00:03:33,150
ενώ άλλες, είναι μια ηρωική αυτοθυσία.

75
00:03:33,410 --> 00:03:36,376
Μερικές φορές, το να βάλεις
το χέρι σου πάνω σε κάποιου άλλου

76
00:03:36,400 --> 00:03:37,856
είναι βαθιά συμπονετικό.

77
00:03:37,880 --> 00:03:39,776
Ενώ σε άλλες, είναι βαθιά προδοτικό.

78
00:03:39,800 --> 00:03:41,336
Η πρόκληση είναι να κατανοήσουμε

79
00:03:41,360 --> 00:03:44,616
τη βιολογία του πλαισίου
των συμπεριφορών μας

80
00:03:44,640 --> 00:03:46,420
και αυτό είναι πραγματικά δύσκολο.

81
00:03:46,840 --> 00:03:50,366
Ένα πράγμα, πάντως, που είναι ξεκάθαρο, 
είναι ότι δε θα καταλήξεις πουθενά

82
00:03:50,366 --> 00:03:54,656
αν νομίζεις ότι θα είναι μια περιοχή 
του εγκεφάλου ή μια ορμόνη

83
00:03:54,680 --> 00:03:57,416
ή ένα γονίδιο ή κάποιο παιδικό βίωμα

84
00:03:57,440 --> 00:04:00,520
ή ένας εξελικτικός μηχανισμός, 
που μπορεί να εξηγήσει τα πάντα.

85
00:04:01,040 --> 00:04:06,160
Αντιθέτως, κάθε κομμάτι συμπεριφοράς 
έχει πολλαπλά επίπεδα αιτιότητας.

86
00:04:06,800 --> 00:04:08,200
Ας δούμε ένα παράδειγμα.

87
00:04:08,840 --> 00:04:10,040
Έχετε ένα όπλο.

88
00:04:10,720 --> 00:04:12,296
Υπάρχει μια κρίση σε εξέλιξη:

89
00:04:12,320 --> 00:04:14,896
Ταραχές, βία, άνθρωποι 
να τρέχουν παντού γύρω.

90
00:04:14,920 --> 00:04:18,096
Ένας άγνωστος έρχεται 
καταπάνω σας ταραγμένος.

91
00:04:18,120 --> 00:04:23,216
Δεν μπορείτε να ξεχωρίσετε αν η έκφραση
υποδηλώνει φόβο, απειλή ή θυμό -

92
00:04:23,240 --> 00:04:26,296
και κρατάει κάτι που μοιάζει με πιστόλι.

93
00:04:26,480 --> 00:04:27,696
Δεν είστε σίγουροι.

94
00:04:27,720 --> 00:04:29,616
Ο άγνωστος έρχεται τρέχοντας προς εσάς

95
00:04:29,640 --> 00:04:31,376
και εσείς τραβάτε τη σκανδάλη.

96
00:04:31,400 --> 00:04:34,336
Και τελικά αποδεικνύεται
ότι αυτό το πράγμα στο χέρι του

97
00:04:34,360 --> 00:04:35,820
ήταν ένα κινητό τηλέφωνο.

98
00:04:36,200 --> 00:04:38,336
Έτσι ρωτάμε αυτή τη βιολογική ερώτηση:

99
00:04:38,440 --> 00:04:41,616
Τι ήταν αυτό που συνέβη και 
προκάλεσε αυτή τη συμπεριφορά μας;

100
00:04:41,640 --> 00:04:43,536
Τι προκάλεσε τη συμπεριφορά αυτή;

101
00:04:43,560 --> 00:04:45,550
Και υπάρχει μια πληθώρα ερωτήσεων.

102
00:04:45,840 --> 00:04:46,680
Ξεκινάμε.

103
00:04:46,880 --> 00:04:48,500
Τι συνέβαινε στον εγκέφαλό σας


104
00:04:48,500 --> 00:04:51,230
ένα δευτερόλεπτο
πριν τραβήξετε την σκανδάλη;

105
00:04:51,230 --> 00:04:53,040
Και αυτό μας φέρνει στο «βασίλειο»

106
00:04:53,040 --> 00:04:55,280
μιας εγκεφαλικής περιοχής
που λέγεται αμυγδαλή.

107
00:04:55,280 --> 00:04:59,216
Η αμυγδαλή, η οποία είναι κεντρικής 
σημασίας για τη βία και για το φόβο,

108
00:04:59,240 --> 00:05:01,910
πυροδοτεί έναν καταιγισμό διαδικασιών

109
00:05:01,910 --> 00:05:04,446
που παράγουν το αποτέλεσμα 
να τραβήξετε τη σκανδάλη.

110
00:05:04,466 --> 00:05:08,210
Ποιο ήταν το επίπεδο δραστηριότητας
στην αμυγδαλή σας ένα δευτερόλεπτο πριν;

111
00:05:08,880 --> 00:05:12,026
Αλλά για να το καταλάβουμε, 
πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω.

112
00:05:12,280 --> 00:05:15,856
Τι συνέβαινε στο περιβάλλον σας
δευτερόλεπτα έως λεπτά πιο πριν,

113
00:05:15,880 --> 00:05:17,560
που επηρέασε την αμυγδαλή;

114
00:05:17,560 --> 00:05:20,736
Τώρα, προφανώς, η θέα
και οι φωνές της εξέγερσης

115
00:05:20,760 --> 00:05:21,976
συνέβαλαν σε αυτό.

116
00:05:22,000 --> 00:05:23,216
Αλλά επιπρόσθετα,

117
00:05:23,240 --> 00:05:26,696
είναι πιο πιθανό να μπερδέψετε 
το κινητό τηλέφωνο με ένα όπλο

118
00:05:26,720 --> 00:05:31,426
αν ο άγνωστος ήταν άνδρας
και μεγαλόσωμος και διαφορετικής φυλής.

119
00:05:32,360 --> 00:05:34,496
Επιπλέον, αν πονάτε,

120
00:05:34,520 --> 00:05:36,696
αν πεινάτε ή αν είστε εξαντλημένοι,

121
00:05:36,720 --> 00:05:40,010
ο προμετωπιαίος λοβός του εγκεφάλου σας 
δε θα λειτουργεί καλά επίσης.

122
00:05:40,010 --> 00:05:42,936
Δουλειά του είναι να επικοινωνεί 
εγκαίρως με την αμυγδαλή

123
00:05:42,960 --> 00:05:46,430
λέγοντας: «Σίγουρα αυτό
που βλέπεις εκεί είναι όπλο;»

124
00:05:46,740 --> 00:05:48,986
Αλλά χρειάζεται να πάμε
ένα βήμα ακόμη πιο πίσω.

125
00:05:48,986 --> 00:05:52,136
Τώρα πρέπει να κοιτάξουμε 
ώρες ή ημέρες πιο πριν,

126
00:05:52,160 --> 00:05:55,136
και έτσι θα πρέπει να μπούμε 
στο «βασίλειο» των ορμονών.

127
00:05:55,160 --> 00:05:58,966
Για παραδειγμα, η τεστοστερόνη,
που, ανεξάρτητα από το φύλο σας,

128
00:05:59,080 --> 00:06:01,936
αν έχετε ανεβασμένα επίπεδα 
τεστοστερόνης στο αίμα σας,

129
00:06:01,960 --> 00:06:05,336
είναι πιο πιθανό να θεωρήσετε
ότι ένα πρόσωπο με ουδέτερη έκφραση

130
00:06:05,360 --> 00:06:07,036
δείχνει απειλητικό.

131
00:06:07,440 --> 00:06:11,296
Με αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης
και στρεσογόνων ορμονών,

132
00:06:11,320 --> 00:06:13,616
η αμυγδαλή σας θα είναι πιο δραστήρια

133
00:06:13,640 --> 00:06:16,260
και ο προμετωπιαίος λοβός σας 
θα καταστεί πιο νωθρός.

134
00:06:16,990 --> 00:06:19,836
Πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω, 
εβδομάδες ή μήνες πριν,

135
00:06:19,836 --> 00:06:21,560
πού βρίσκεται η συσχέτιση εκεί πέρα;

136
00:06:21,560 --> 00:06:24,196
Αυτό είναι το «βασίλειο»
της πλαστικότητας των νευρώνων.

137
00:06:24,196 --> 00:06:28,056
Εκεί που ο εγκέφαλος μπορεί να αλλάζει 
ανταποκρινόμενος στις εμπειρίες σας

138
00:06:28,080 --> 00:06:29,850
και αν οι προηγούμενοί σας μήνες

139
00:06:29,850 --> 00:06:32,280
ήταν γεμάτοι άγχος
και τραυματικές εμπειρίες,

140
00:06:32,280 --> 00:06:34,136
η αμυγδαλή σας θα έχει διογκωθεί.

141
00:06:34,160 --> 00:06:36,426
Οι νευρώνες σας θα έχουν γίνει 
πιο ευερέθιστοι,

142
00:06:36,426 --> 00:06:38,480
ο προμετωπιαίος λόβός σας 
θα έχει ατροφίσει

143
00:06:38,480 --> 00:06:39,840
και όλα αυτά θα έχουν σχέση

144
00:06:39,840 --> 00:06:42,330
με αυτό που συμβαίνει
σε εκείνο το ένα δευτερόλεπτο.

145
00:06:42,330 --> 00:06:44,976
Αλλά ας πάμε ακόμα πιο πίσω,
κάποια χρόνια,

146
00:06:45,000 --> 00:06:47,496
για παράδειγμα, πίσω στην εφηβεία σας.

147
00:06:47,520 --> 00:06:50,050
Τώρα, το κεντρικό γεγονός
του έφηβου εγκεφάλου

148
00:06:50,050 --> 00:06:52,856
είναι ότι όλα του τα μέρη
βρίσκονται σε μια έκρηξη ανάπτυξης

149
00:06:52,856 --> 00:06:56,216
εκτός από τον προμετωπιαίο λοβό,
που είναι ακόμα μισο-ανεπτυγμένος.

150
00:06:56,280 --> 00:06:59,456
Δεν ωριμάζει πλήρως μέχρι να φτάσετε 
περίπου στα 25 σας χρόνια.

151
00:06:59,480 --> 00:07:02,440
Και γι' αυτό, η εφηβεία
και τα πρώιμα ενήλικα χρόνια σας

152
00:07:02,440 --> 00:07:06,470
είναι τα χρόνια που το περιβάλλον
και οι εμπειρίες σμιλεύουν

153
00:07:06,470 --> 00:07:10,226
τον προμετωπιαίο λοβό
στην εκδοχή που θα έχετε ως ενήλικας

154
00:07:10,226 --> 00:07:11,680
σε εκείνη την κρίσιμη στιγμή.

155
00:07:12,460 --> 00:07:14,606
Αλλά ας ανατρέξουμε ακόμα 
πιο πίσω στο χρόνο,

156
00:07:14,606 --> 00:07:17,946
ακόμα πιο πίσω, στην παιδική 
και στην εμβρυϊκή ζωή

157
00:07:17,950 --> 00:07:20,896
και σε όλες τις διαφορετικές εκδοχές 
που μπορεί να προκύψουν.

158
00:07:20,920 --> 00:07:24,176
Προφανώς, εδώ είναι ο χρόνος 
που ο εγκέφαλός σας δομείται,

159
00:07:24,200 --> 00:07:25,416
και αυτό είναι σημαντικό,

160
00:07:25,440 --> 00:07:28,736
αλλά επιπρόσθετα, οι εμπειρίες 
κατά την περίοδο αυτή

161
00:07:28,760 --> 00:07:31,610
παράγουν αυτό που ονομάζεται 
«Επιγενετικές Αλλαγές»,

162
00:07:31,610 --> 00:07:33,416
που είναι μόνιμες στις περιπτώσεις

163
00:07:33,440 --> 00:07:37,776
που ενεργοποιούν μόνιμα κάποια γονίδια, 
ή απενεργοποιούν άλλα.

164
00:07:37,800 --> 00:07:39,296
Και ως ένα παράδειγμα αυτού,

165
00:07:39,320 --> 00:07:43,636
αν ως έμβρυο, ήσασταν εκτεθειμένοι σε 
στρεσογόνες ορμόνες μέσω της μητέρας σας,

166
00:07:44,310 --> 00:07:47,850
οι επιγενετικοί παράγοντες
θα δημιουργήσουν την ενήλικη αμυγδαλή σας

167
00:07:47,850 --> 00:07:49,736
σε μια πιο ευερέθιστη μορφή,

168
00:07:49,760 --> 00:07:52,400
και θα έχετε αυξημένα επίπεδα 
στρεσογόνων ορμονών.

169
00:07:52,960 --> 00:07:56,586
Αλλά πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω,
τότε που ήσασταν απλώς ένα έμβρυο,

170
00:07:56,600 --> 00:07:59,220
στην περίοδο που ήσασταν
απλώς μια συλλογή από γονίδια.

171
00:07:59,220 --> 00:08:01,976
Τώρα, τα γονίδια είναι πράγματι
πολύ σημαντικά σε όλο αυτό,

172
00:08:01,976 --> 00:08:04,576
αλλά σε κριτικό επίπεδο, 
δεν προσδιορίζουν τίποτα,

173
00:08:04,600 --> 00:08:08,240
διότι τα γονίδια δρουν διαφορετικά 
σε διαφορετικά περιβάλλοντα.

174
00:08:08,640 --> 00:08:09,896
Βασικό παράδειγμα:

175
00:08:09,920 --> 00:08:13,056
Υπάρχει μια παραλλαγή ενός γονιδίου 
που ονομάζεται ΜΑΟ-Α,

176
00:08:13,080 --> 00:08:14,736
και αν έχετε αυτήν την παραλλαγή,

177
00:08:14,760 --> 00:08:19,416
είναι μακράν πιο πιθανό να αναπτύξετε 
αντικοινωνική βιαιότητα,

178
00:08:19,440 --> 00:08:23,410
εάν και μόνο εάν κακοποιηθήκατε ως παιδί.

179
00:08:23,410 --> 00:08:25,640
Τα γονίδια αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον

180
00:08:25,640 --> 00:08:27,860
και αυτό που συμβαίνει
αυτό το ένα δευτερόλεπτο

181
00:08:27,860 --> 00:08:29,443
πριν τραβήξετε τη σκανδάλη

182
00:08:29,453 --> 00:08:32,386
αντικατοπτρίζει τις αλληλεπιδράσεις
γονιδίων περιβάλλοντος

183
00:08:32,386 --> 00:08:33,890
στη διάρκεια της ζωής σας.

184
00:08:34,679 --> 00:08:38,296
Τώρα, είναι αξιοσημείωτο ότι πρέπει 
να πάμε ακόμα πιο πίσω στο χρόνο,

185
00:08:38,320 --> 00:08:39,696
αιώνες πίσω.

186
00:08:39,720 --> 00:08:41,806
Τι έκαναν οι πρόγονοί σας;

187
00:08:42,080 --> 00:08:46,276
Και αν, για παράδειγμα, 
ήταν νομάδες βοσκοί, ήταν ποιμένες,

188
00:08:46,560 --> 00:08:49,136
άνθρωποι που ζούσαν σε ερήμους ή λιβάδια

189
00:08:49,160 --> 00:08:51,816
με τα κοπάδια τους από καμήλες, 
αγελάδες και κατσίκες,

190
00:08:51,840 --> 00:08:55,896
τότε πιο πιθανό είναι να είχαν εφεύρει 
αυτό που ονομάζεται μια κουλτούρα τιμής,

191
00:08:55,920 --> 00:09:00,796
γεμάτη από τάξεις πολεμιστών,
ανταποδοτική βία, βεντέτες φυλών,

192
00:09:00,880 --> 00:09:03,136
και, προς έκπληξή μας, αιώνες αργότερα,

193
00:09:03,160 --> 00:09:06,820
αυτό θα εξακολουθούσε να επηρεάζει
τις αξίες με τις οποίες μεγαλώσατε.

194
00:09:07,530 --> 00:09:09,936
Αλλά χρειάζεται να πάμε
ακόμα πιο πίσω στο χρόνο,

195
00:09:09,960 --> 00:09:11,696
πίσω εκατομμύρια χρόνια,

196
00:09:11,720 --> 00:09:13,776
γιατί αν μιλάμε για γονίδια,

197
00:09:13,800 --> 00:09:17,216
ουσιαστικά μιλάμε τώρα
για την εξέλιξη των γονιδίων.

198
00:09:17,480 --> 00:09:19,690
Και αυτό που βλέπετε
είναι, για παράδειγμα,

199
00:09:19,690 --> 00:09:22,240
μοτίβα από διαφορετικά πρωτεύοντα είδη.

200
00:09:22,240 --> 00:09:26,656
Κάποια από αυτά εξελίχθηκαν με εξαιρετικά 
χαμηλά επίπεδα επιθετικότητας,

201
00:09:26,680 --> 00:09:29,216
άλλα εξελίχθηκαν στην αντίθετη κατεύθυνση,

202
00:09:29,240 --> 00:09:33,136
και κάπου εκεί ανάμεσα σε αυτά
βρίσκονται οι άνθρωποι,

203
00:09:33,160 --> 00:09:37,056
ακόμα μια φορά, αυτό το μπερδεμένο, 
ελάχιστα προσδιορισμένο είδος

204
00:09:37,080 --> 00:09:38,880
που έχει όλες αυτές τις δυνατότητες,

205
00:09:38,880 --> 00:09:41,110
να κινηθεί προς τη μία
ή την άλλη κατεύθυνση.

206
00:09:41,370 --> 00:09:43,340
Τελικά λοιπόν, πού μας οδηγούν όλα αυτά;

207
00:09:43,340 --> 00:09:45,250
Βασικά, αυτό που βλέπουμε εδώ είναι

208
00:09:45,250 --> 00:09:47,356
ότι αν θέλεις να κατανοήσεις
μια συμπεριφορά,

209
00:09:47,356 --> 00:09:50,090
είτε είναι μια τρομακτική
ή μια θαυμαστή συμπεριφορά,

210
00:09:50,090 --> 00:09:51,870
ή κάτι αδιευκρίνιστο μεταξύ των δύο,

211
00:09:51,870 --> 00:09:53,536
εάν θέλεις να το κατανοήσεις αυτό,

212
00:09:53,536 --> 00:09:56,976
πρέπει να λάβεις υπόψη, τι συνέβη 
ένα δευτερόλεπτο πριν

213
00:09:57,000 --> 00:10:00,116
έως και εκατομμύρια χρόνια πριν,
και όλο το ενδιάμεσο διάστημα.

214
00:10:00,120 --> 00:10:02,416
Τι συμπέρασμα βγάζουμε λοιπόν 
σε αυτό το σημείο;

215
00:10:02,416 --> 00:10:04,380
Επισήμως, είναι πολύπλοκο.

216
00:10:04,380 --> 00:10:06,156
Ουάου, τώρα μας φώτισες.

217
00:10:06,156 --> 00:10:07,376
Είναι πολύπλοκο,

218
00:10:07,400 --> 00:10:10,976
και καλό θα είναι να είστε πολύ 
προσεκτικοί και επιφυλακτικοί

219
00:10:11,000 --> 00:10:14,336
πριν να πείτε ότι γνωρίζετε
τι προκαλεί μια συμπεριφορά,

220
00:10:14,360 --> 00:10:17,120
ειδικά αν είναι μια συμπεριφορά 
που την κρίνετε αυστηρά.

221
00:10:18,600 --> 00:10:22,576
Τώρα, για μένα, το μοναδικό πιο σημαντικό
σημείο γύρω από όλα αυτά

222
00:10:22,600 --> 00:10:24,976
είναι αυτό που έχει να κάνει
με την αλλαγή.

223
00:10:25,000 --> 00:10:30,906
Κάθε κομμάτι της βιολογίας που ανέφερα,
μπορεί να αλλάξει υπό άλλες συνθήκες.

224
00:10:31,400 --> 00:10:34,216
Για παράδειγμα, τα οικοσυστήματα αλλάζουν.

225
00:10:34,240 --> 00:10:38,356
Χιλιάδες χρόνια πριν,
η Σαχάρα ήταν μια εύφορη πεδιάδα.

226
00:10:38,680 --> 00:10:40,146
Οι κουλτούρες αλλάζουν.

227
00:10:40,320 --> 00:10:44,486
Τον 17ο αιώνα, οι πιο τρομακτικοί άνθρωποι
στην Ευρώπη ήταν οι Σουηδοί,

228
00:10:44,680 --> 00:10:46,416
που λεηλατούσαν τα πάντα.

229
00:10:46,440 --> 00:10:48,616
Αυτό κάνει τώρα ο Σουηδικός στρατός.

230
00:10:48,640 --> 00:10:50,640
Δεν έχουν κάνει πόλεμο για 200 χρόνια.

231
00:10:51,280 --> 00:10:54,066
Και το κυριότερο, οι εγκέφαλοι αλλάζουν.

232
00:10:54,400 --> 00:10:56,390
Οι νευρώνες δημιουργούν νέες διαδικασίες.

233
00:10:56,390 --> 00:10:57,916
Νευρωνικά δίκτυα αποσυνδέονται.

234
00:10:57,920 --> 00:10:59,576
Τα πάντα στον εγκέφαλο αλλάζουν

235
00:10:59,600 --> 00:11:04,800
και μέσα από αυτό προκύπτουν εκπληκτικά 
παραδείγματα ανθρώπινης αλλαγής.

236
00:11:05,190 --> 00:11:06,560
Ένα πρώτο:

237
00:11:06,850 --> 00:11:08,816
Αυτός ο άνθρωπος ονομάζεται Τζον Νιούτον,

238
00:11:08,816 --> 00:11:11,592
ένας βρετανός θεολόγος,
ο οποίος έπαιξε κεντρικό ρόλο

239
00:11:11,764 --> 00:11:14,856
στην κατάργηση της δουλείας
στη Βρετανική Αυτοκρατορία

240
00:11:14,880 --> 00:11:16,686
στις αρχές του 1800.

241
00:11:16,920 --> 00:11:21,656
Και παραδόξως, αυτό ο άνθρωπος 
πέρασε δεκαετίες νεότερος,

242
00:11:21,680 --> 00:11:26,646
ως καπετάνιος σε δουλεμπορικό πλοίο
και μετέπειτα ως επενδυτής στη δουλεία,

243
00:11:26,800 --> 00:11:28,936
με αποτέλεσμα να γίνει πλούσιος από αυτό.

244
00:11:28,960 --> 00:11:31,446
Και μετά κάτι άλλαξε.

245
00:11:31,640 --> 00:11:33,176
Κάτι άλλαξε μέσα του,

246
00:11:33,200 --> 00:11:38,456
κάτι που ο Νιούτον ο ίδιος, το γιόρτασε 
με αυτό για το οποίο έγινε διάσημος,

247
00:11:38,480 --> 00:11:41,606
έναν ύμνο που έγραψε:
Το «Αμέιζινγκ Γκρέις».

248
00:11:43,040 --> 00:11:44,960
Αυτός ο άνθρωπος ονομάζεται Ζεντζί Άμπε.

249
00:11:44,960 --> 00:11:47,660
Το πρωί της 6ης Δεκεμβρίου του 1941

250
00:11:47,660 --> 00:11:50,970
ηγείται μιας μοίρας
Γιαπωνέζικων βομβαρδιστικών

251
00:11:50,970 --> 00:11:52,616
που επιτέθηκαν στο Πέρλ Χάρμπορ.

252
00:11:52,960 --> 00:11:56,496
Και αυτός είναι ο ίδιος άνθρωπος 
50 χρόνια αργότερα

253
00:11:56,520 --> 00:12:00,096
να αγκαλιάζει έναν άνθρωπο
που επέζησε από την επίθεση αυτή.

254
00:12:00,120 --> 00:12:01,536
Και ως γέρος άνθρωπος,

255
00:12:01,560 --> 00:12:05,976
ο Ζέντζι Άμπε ήρθε σε μία σύναξη 
επιζώντων του Πέρλ Χάρμπορ

256
00:12:06,000 --> 00:12:07,416
σε μια τελετή που έγινε εκεί

257
00:12:07,440 --> 00:12:11,760
και με σπαστά Αγγλικά ζήτησε συγγνώμη 
για αυτά που έκανε ως νεότερος.

258
00:12:12,510 --> 00:12:14,656
Τώρα, άλλες φορές,
δε χρειάζονται δεκαετίες.

259
00:12:14,680 --> 00:12:18,376
Μερικές φορές, εκπληκτικές αλλαγές 
γίνονται μέσα σε ώρες.

260
00:12:18,400 --> 00:12:22,776
Σκεφθείτε τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. 
Χριστουγεννιάτικη εκεχειρία του 1914.

261
00:12:22,800 --> 00:12:25,936
Οι αντιμαχόμενες πλευρές έχουν συμφωνήσει 
σε μια σύντομη εκεχειρία

262
00:12:25,960 --> 00:12:27,576
ώστε οι στρατιώτες να βγουν

263
00:12:27,600 --> 00:12:31,496
και να μαζέψουν τα πτώματα στην γκρίζα 
ζώνη μεταξύ των αντίπαλων χαρακωμάτων.

264
00:12:31,520 --> 00:12:35,446
Και σύντομα, Βρετανοί και 
Γερμανοί στρατιώτες ενώ έκαναν αυτό,

265
00:12:35,756 --> 00:12:38,610
άρχισαν να βοηθούν ο ένας τον άλλον
να μεταφέρουν τα πτώματα.

266
00:12:38,610 --> 00:12:42,040
Και μετά, βοηθούσαν οι μεν τους δε
να σκάψουν τάφους στο παγωμένο έδαφος,

267
00:12:42,040 --> 00:12:43,436
και έπειτα προσεύχονταν μαζί,

268
00:12:43,436 --> 00:12:46,216
και μετά έκαναν Χριστούγεννα μαζί
και αντάλλαξαν δώρα

269
00:12:46,240 --> 00:12:49,456
και μέχρι την επόμενη ημέρα
έπαιζαν ποδόσφαιρο μαζί

270
00:12:49,480 --> 00:12:52,856
και αντάλλασσαν διευθύνσεις,
ώστε να συναντηθούν μετά τον πόλεμο.

271
00:12:52,880 --> 00:12:56,906
Η εκεχειρία συνεχιζόταν
μέχρι οι αξιωματικοί να φτάσουν

272
00:12:56,906 --> 00:12:58,546
και να πουν: «Θα σας τουφεκίσουμε

273
00:12:58,546 --> 00:13:01,446
αν δε γυρίσετε στον πόλεμο
για να σκοτώσετε ο ένας τον άλλο».

274
00:13:01,446 --> 00:13:03,186
Και όλο αυτό πήρε μόνο μερικές ώρες,

275
00:13:03,186 --> 00:13:07,146
ώστε αυτοί οι άνθρωποι να αναπτύξουν
μια εντελώς νέα κατηγορία του «εμείς»,

276
00:13:07,470 --> 00:13:09,320
«όλοι εμείς» εδώ στα χαρακώματα

277
00:13:09,320 --> 00:13:12,306
και στις δυό πλευρές, πεθαίνοντας
χωρίς καμιά ουσιαστική αιτία.

278
00:13:12,306 --> 00:13:13,556
Και ποιοι ήταν οι «αυτοί»,

279
00:13:13,556 --> 00:13:15,840
αυτές οι ανώνυμες δυνάμεις
πίσω από τις γραμμές

280
00:13:15,840 --> 00:13:18,070
που χρησιμοποιούσαν
τους στρατιώτες σαν πιόνια.

281
00:13:18,680 --> 00:13:22,030
Άλλες πάλι φορές, η αλλαγή μπορεί
να επέλθει σε δευτερόλεπτα.

282
00:13:22,720 --> 00:13:26,056
Πιθανώς το πιο τρομακτικό περιστατικό 
στον πόλεμο του Βιετνάμ

283
00:13:26,080 --> 00:13:27,976
ήταν η Σφαγή του Μι Λάι.

284
00:13:28,000 --> 00:13:30,016
Μια ταξιαρχία Αμερικανών στρατιωτών

285
00:13:30,040 --> 00:13:33,056
πήγε σε ένα απροστάτευτο
χωριό γεμάτο αμάχους

286
00:13:33,080 --> 00:13:36,406
και σκότωσε μεταξύ 350 και 500 από αυτούς.

287
00:13:36,640 --> 00:13:39,496
Έκανε ομαδικούς βιασμούς
γυναικών και παιδιών,

288
00:13:39,520 --> 00:13:41,096
και ακρωτηρίασε σώματα.

289
00:13:41,120 --> 00:13:42,196
Ήταν φρικτό.

290
00:13:42,360 --> 00:13:44,370
Ήταν φρικτό επειδή συνέβη,


291
00:13:44,370 --> 00:13:46,640
γιατί η κυβέρνηση (των ΗΠΑ) το αρνήθηκε,

292
00:13:46,640 --> 00:13:50,766
και ισχυρίστηκε ότι ήταν
ένα απλό «χτύπημα στο χέρι»,

293
00:13:51,040 --> 00:13:54,926
και φρικτό γιατί μάλλον σίγουρα
δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό.

294
00:13:55,320 --> 00:14:00,076
Αυτός ο άνθρωπος, ο Χιου Τόμπσον, είναι 
αυτός που σταμάτησε τη σφαγή του Μι Λάι.

295
00:14:00,440 --> 00:14:03,056
Πιλοτάριζε το πολεμικό του ελικόπτερο,

296
00:14:03,080 --> 00:14:04,896
προσγειώθηκε εκεί, βγήκε έξω

297
00:14:04,920 --> 00:14:07,976
και είδε Αμερικανούς στρατιώτες
να πυροβολούν μωρά,

298
00:14:08,000 --> 00:14:09,376
ηλικιωμένες γυναίκες,

299
00:14:09,400 --> 00:14:11,176
και κατάλαβε τι γινόταν.

300
00:14:11,320 --> 00:14:13,416
Και τότε πήρε το ελικόπτερό του

301
00:14:13,440 --> 00:14:17,476
και έκανε κάτι που ανέτρεψε
την προηγούμενη συμβιβασμένη ζωή του

302
00:14:17,476 --> 00:14:19,496
ως προς το «εμείς» και το «αυτοί».

303
00:14:19,520 --> 00:14:21,376
Προσγείωσε το ελικόπτερό του

304
00:14:21,400 --> 00:14:25,050
μεταξύ των επιζώντων χωρικών
και των Αμερικανών στρατιωτών

305
00:14:25,050 --> 00:14:28,806
και προέταξε τα όπλα του ελικοπτέρου 
ενάντια στους Αμερικανούς συστρατιώτες του

306
00:14:28,806 --> 00:14:32,600
και είπε «Αν δεν σταματήσετε τη σφαγή 
θα σας θερίσω».

307
00:14:34,500 --> 00:14:37,566
Τώρα, αυτοί δεν είναι κάτι
πιο ιδιαίτερο από τον καθένα από εμάς.

308
00:14:37,566 --> 00:14:40,136
Ίδιοι νευρώνες, ίδια νευροχημεία,

309
00:14:40,160 --> 00:14:41,480
ίδια βιολογία.

310
00:14:42,410 --> 00:14:45,500
Μένουμε λοιπόν με το αναπόφευκτο κλισέ:

311
00:14:45,500 --> 00:14:48,890
«Αυτοί που δε μελετούν ιστορία είναι 
καταδικασμένοι να την ξαναζήσουν».

312
00:14:48,890 --> 00:14:51,010
Στην πραγματικότητα,
εδώ έχουμε το αντίθετο.

313
00:14:51,010 --> 00:14:55,016
Αυτοί που δε μελετούν την ιστορία
της εκπληκτικής αλλαγής την ανθρωπότητας,

314
00:14:55,040 --> 00:14:58,576
αυτοί που δε μελετούν τη βιολογία αυτού 
που μπορεί να μας μεταμορφώσει

315
00:14:58,600 --> 00:15:01,030
από τον χειρότερο στον καλύτερο εαυτό μας,

316
00:15:01,030 --> 00:15:04,306
αυτοί που δεν το κάνουν αυτό
είναι καταδικασμένοι να μην είναι ικανοί

317
00:15:04,306 --> 00:15:08,080
να επαναλάβουν αυτές τις φωτεινές,
υπέροχες στιγμές.

318
00:15:08,480 --> 00:15:09,680
Οπότε, σας ευχαριστώ.

319
00:15:10,040 --> 00:15:14,120
(Χειροκρότημα)

320
00:15:19,890 --> 00:15:23,346
ΚΑ: Οι ομιλίες που πραγματικά σου δίνουν
ένα νέο νοητικό μοντέλο για κάτι

321
00:15:23,346 --> 00:15:25,250
είναι οι αγαπημένες μου ομιλίες στο TED.

322
00:15:25,250 --> 00:15:27,240
Και μόλις ακούσαμε μία τέτοια.

323
00:15:27,640 --> 00:15:30,470
Ρόμπερτ, σε ευχαριστώ πολύ γι αυτά. 
Καλή τύχη με το βιβλίο.

324
00:15:30,470 --> 00:15:31,530
Ήταν υπέροχα.

325
00:15:31,530 --> 00:15:34,436
Θα προσπαθήσουμε να σε έχουμε 
αυτοπροσώπως σε επόμενη χρονιά.

326
00:15:34,436 --> 00:15:35,548
Ευχαριστούμε πάρα πολύ.

327
00:15:35,548 --> 00:15:36,550
(Χειροκρότημα)

328
00:15:36,550 --> 00:15:38,272
ΡΣ: Σας ευχαριστώ όλους.