Những bí mật đen tối của sự theo dõi nhà nước

Ta hãy xem thế giới đen tối của cơ quan an ninh của Cộng hòa Dân chủ Đức, cái thường được gọi là Stasi, nó là một công cụ có quyền lực độc địa dùng để theo dõi người dân và đàn áp tâm lý để kiểm soat đất nước trong hàng thập kỷ cho đến khi Bức tường Berlin sụp đổ năm 1989. Hubertus Knabe nhà sử học người Đức nghiên cứu Stasi và từng bị tổ chức này do thám. Ông chia sẻ câu chuyện về sự sụp đổ chủa một chính quyền giám sát và cho chúng ta thấy tại sao các quốc gia láng giềng dễ trờ thành thù địch.

Năm nay, nước Đức kỷ niệm

cuộc cách mạng hòa bình lần thứ 25

ở miền Đông Đức

Năm 1989, chế độ Cộng sản không còn

bức tường Berlin sụp đổ,
và một năm sau đó

Cộng hòa Dân chủ Đức, gọi tắt CHDC Đức

ở miền Đông hợp nhất

với Cộng hòa Liên bang Đức ở miền Tây

để lập nên nước Đức hiện nay

Trong số rất nhiều thứ,
nước Đức thừa hưởng

kho lưu trữ của cảnh sát mật Đông Đức

được biết đến với tên gọi Stasi

Chỉ hai năm sau khi Đông Đức tan rã

các tài liệu được công khai

và những nhà sử học như tôi đây bắt đầu

nghiên cứu những tài liệu này

để tìm hiểu cách thức nhà nước giám sát CHDC Đức

hoạt động.

Có lẽ quý vị đã từng xem bộ phim

"Cuộc sống của những người phía bên kia"

Bộ phim này làm cho Stasi
được biết đến trên toàn thế giới

và chúng ta đang sống
trong thời đại mà những từ như

"giám sát" hay "nghe lén"

được phơi bày đầy trên mặt báo

Tôi muốn nói về cách thức mà Stasi

thực sự hoạt động

Đầu tiên, hãy nói một chút

về lịch sử của Stasi

bởi vì hiểu bản chất của nó

thực sự rất quan trọng

Nó bắt nguồn từ Nga

Năm 1917, Cộng sản Nga thành lập

Ủy ban đặc biệt toàn quốc về đấu tranh

chống Phản cách mạng và Phá hoại,

hay gọi tắt là Cheka

Trưởng ban là ông Felix Dzehinsky

Cheka là công cụ của Cộng sản

nhằm thiết lập chế độ của mình
bằng cách khủng bố người dân

và và đàn áp những người bất đồng

Nó phát triển sau này trở thành KGB

Cheka trở thành hình mẫu
của các nhân viên trong Stasi

Họ tự gọi mình là những người Chekist

và thậm chí cả biểu tượng cũng rất giống nhau

như quý vị có thể thấy ở đây.

Thực tế, cảnh sát ngầm của Nga

đã sáng lập và huấn luyện Stasi.

Khi Hồng quân chiếm đóng Đông Đức năm 1945,

Mạng lưới cảnh sát ngầm của Nga ngay lập tức mở rộng,

và sớm bắt đầu huấn luyện
những người Đức đi theo Cộng sản

để xây dựng lực lượng cảnh sát ngầm riêng.

Nhân tiện, tại khán phòng
nơi chúng ta đang ngồi đây,

đảng cầm quyền của CHDC Đức đã
được thành lập năm 1946

Năm năm sau đó, Stasi ra đời

và từng bước, những cuộc đàn áp

được chuyển cho tổ chức này thực hiện

Ví dụ, nhà tù trung ương

nơi giam giữ các tù chính trị

do người Nga xây dựng

được Stasi tiếp quản

và sử dụng đến khi chế độ Cộng sản tan rã

Quý vị có thể thấy đây

Ban đầu, từng bước quan trọng

diễn ra với sự có mặt của Nga

Nhưng do người Đức làm việc rất hiệu quả

Stasi phát triển rất nhanh chóng

và trong năm 1953,
số nhân viên làm việc ở đây

nhiều hơn cả Gestapo -

lực lượng cảnh sát mật của Đức Quốc xã.

Số lượng này tăng gấp đôi mỗi thập kỷ.

năm 1989, hơn 90,000 nhân viên

làm việc cho Stasi

Có nghĩa là cứ một nhân viên

chịu trách nhiệm 180 người dân

điều này là độc nhất trên thế giới

Đứng đầu bộ máy to lớn này

là ông Erich Mielke

Ông điều hành Bộ An ninh Quốc gia

trong hơn 30 năm

Ông là một người thận trọng -

Trong quá khứ, Ông ta đã giết hại
hai viên cảnh sát

không xa đây lắm -

hai người này, thực tế,
đã góp phần định hình nên Stasi

Nhưng điều gì làm cho Stasi đặc biệt?

Trước nhất, đó là sức mạnh to lớn của nó,

bởi vì nó là tập hợp các chức năng khác nhau

trong cùng một tổ chức

Đầu tiên, Stasi

làm công tác tình báo

Nó sử dụng mọi công cụ có thể nghĩ ra được

để thu thập thông tin một cách bí mật,

chẳng hạn như mật thám,
nghe lén điện thoại,

như quý vị có thể thấy trong bức hình này

Và nó không chỉ hoạt động ở vùng Đông Đức,

mà còn rộng khắp thế giới.

Thứ hai, Stasi là lực lượng cảnh sát mật

Nó có thể chặn người đi lại trên phố

và bắt họ vào các nhà tù riêng

Thứ ba, Stasi hoạt động

như một loại dạng công tố

Nó có quyền mở các cuộc điều tra sơ bộ

và thẩm vấn người dân.

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng,

Stasi sở hữu những lực lượng vũ trang riêng

Hơn 11,000 lính đã phục vụ

trong cái gọi là Đoàn Vệ binh này.

Nó được thành lập nhằm dập tắt
các cuộc biểu tình và nổi dậy

Do sự tập trung quyền lực này,

Stasi được gọi là nhà nước trong nhà nước

Nhưng chúng ta hãy xem xét chi tiết hơn

các công cụ của Stasi.

Xin lưu ý rằng thời đó

web và điện thoại thông minh
vẫn chưa được phát minh

Dĩ nhiên, Stasi đã sử dụng tất cả các loại

thiết bị kỹ thuật nhằm khảo sát người dân

Các cuộc gọi bị nghe lén

thậm chí cả điện thoại
của Thủ tướng Tây Đức

và thường là cả các hộ dân.

Mỗi ngày, hơn 90,000 bức thư bị kiểm duyệt

bởi những thiết bị này.

Stasi cũng theo dõi hàng vạn người

sử dụng các đặc vụ được huấn luyện đặc biệt
và máy quay bí mật

để ghi lại các hoạt động đang diễn ra.

trong bức ảnh này, quý vị có thể thấy tôi

hồi trẻ, đang đứng trước toàn nhà

nơi chúng ta đang ngồi,
được chụp bới một đặc vụ của Stasi.

Stasi thậm chí còn thu thập cả mùi của từng người

mẫu được lưu trữ trong các bình kín,

chúng được tìm thấy
sau cuộc cách mạng hòa bình

Với mỗi các nhiệm vụ,
sẽ có bộ phận chuyên trách

đảm nhiệm

Bộ phận nghe lén điện thoại

hoàn toàn tách biệt

với bộ phận kiểm duyệt thư tín,

bởi vì

Nếu một đặc vụ rời khỏi Stasi,

lượng thông tin anh ta có là rất ít.

khác với trường hợp của Snowden.

Tuy nhiên, sự chuyên môn dọc cũng rất quan trọng

để ngăn chặn có sự đồng cảm

với đối tượng bị giám sát

Người đặc vụ theo dõi tôi

không hề biết tôi là ai

hay tại sao tôi bị giám sát.

Thực tế, tôi đã lén chuyển các sách bị cấm

từ miền Tây sang miền Đông Đức

Nhưng điều điển hình nhất về Stasi đó là

việc sử dụng lực lượng tình báo,

họ bí mật chuyển thông tin cho Stasi.

Đối với Bộ an ninh Quốc gia,

Những cảnh sát không chính thức

là những công cụ quan trọng nhất.

Từ năm 1975, gần 200,000 người

hợp tác thường xuyên với Stasi

tức là hơn một phần trăm dân số.

Ở một mức độ nào đó, ông Bộ trưởng đã đúng

bởi vì các công cụ kỹ thuật

chỉ có thể ghi lại
những gì mọi người đang làm

nhưng những đặc vụ và
điệp viên còn có thể báo cáo

những gì mọi người đang lên kế hoạch

và những gì họ đang nghĩ.

Do đó, Stasi tuyển dụng rất nhiều mật thám

Hệ thống tuyển dụng

và huấn luyện mật thám

rất tinh vi, phức tạp

Stasi mở trường đại học

cách đây không xa lắm,

tại đó, người ta tìm các phương pháp

và dạy cho các học viên.

Quyển hướng dẫn này đưa ra mô tả chi tiết

về từng bước phải thực hiện

nếu muốn thuyết phục những người

phản bội lại đồng bào của họ

Đôi khi, có người nói rằng
những mật thám này bị ép buộc

làm việc trong Stasi

nhưng ý kiến đó là không đúng sự thật

bởi vì một mật vụ bị ép buộc sẽ làm việc kém.

Chỉ những ai sẵn sàng cung cấp
cho anh thông tin mà anh cần

mới là một người chỉ điểm hiệu quả

Lý do chính giải thích
tại sao có người hợp tác với Stasi

đó là niềm tin vào chính trị
và những lợi ích vật chất

Các nhân viên cảnh sát cũng cố gắng
xây dựng mối quan hệ cá nhân

giữa họ và những người mật thám,

và thành thật mà nói,
ví dụ về Stasi cho thấy rằng

không quá khó để lôi kéo ai đó

phản bội lại những người khác.

Ngay cả một vài người bất đồng chính kiến
tiên phong tại Đông Đức

cũng hợp tác với Stasi,

ví dụ như Ibrahim Bohme,

Năm 1989, ông ta là lãnh đạo
của cuộc cách mạng hòa bình

Ông ta gần như sẽ trở thành thủ tướng đầu tiên
của CHDC Đức thông qua bầu cử tự do.

cho đến khi lộ ra rằng ông ta là một mật thám

Mạng lưới gián điệp vô cùng rộng.

Gần như trong mọi tổ chức

thậm chí cả trong những nhà thờ
hay ở miền Tây Đức,

họ đều có mặt.

Tôi nhớ có lần nói chuyện với
một cảnh sát chỉ huy của Stasi,

"Nếu ông cho tôi gặp người chỉ điểm

Tôi chắc chắn sẽ nhận ra anh ta."

Và ông ta trả lời,

"Chúng tôi không gửi ai cả.

Chúng tôi lấy thông tin
từ những người xung quanh ông."

và thực tế đó là hai trong số
những người bạn thân

đã bán đứng tôi cho Stasi.

Không chỉ mỗi trường hợp của tôi,
mật thám là những người rất thân thiết.

Ví dụ như Vera Lengsfeld,
một nhà bất đồng chính kiến tiên phong khác

Bà ta bị chính người chồng của mình do thám.

Một nhà văn nổi tiếng
bị người anh trai phản bội.

Điều này gợi cho tôi về cuốn tiểu thuyết
"1984" của George Orwell,

trong đó người duy nhất có vẻ đáng tin cậy

chính là một mật thám.

Nhưng tại sao Stasi lại thu thập
tất cả những thông tin này

lưu trữ chúng trong kho?

Mục đích chính là nhằm kiểm soát người dân

Trong mọi bài phát biểu,
người đứng đầu Stasi

đều đưa ra chỉ thị phải tìm hiểu "ai là ai",

nghĩa là điều tra suy nghĩ của từng người

Ông ta không muốn ngồi đợi đến khi ai đó

cố gắng chống lại chế độ.

Ông ta muốn biết trước

những điều mà mọi người
đang nghĩ và lên kế hoạch.

Đông Đức biết rằng

họ được bao quanh bởi rất nhiều mật thám

trong một chế độ độc tài,
tạo ra sự mất lòng tin

và lan truyền sự sợ hãi trong nước

là những công cụ quan trọng nhất
nhằm đàn áp người dân

của bất kỳ chế độ độc tài nào.

Đó là lý do tại sao không nhiều người ở Đông Đức

dám đấu tranh phản đối chế độ Cộng sản.

Nếu có, Stasi thường sử dụng một phương pháp

được cho ra vô cùng tàn ác

Có tên là Zersetzung

và nó được nêu
trong một quyển hướng dẫn khác

Từ "Zersetzung" rất khó dịch
bởi vì nó có nghĩa gốc là

"phân hủy sinh học"

Nhưng thực sự, đó là cụm từ
mô tả chính xác nhất.

Âm mưu là nhằm bí mật phá hủy

sự tự tin của mỗi người.

ví dụ như hủy hoại danh tiếng của một đó

bằng cách phá hoại công việc,

và các mối quan hệ cá nhân.

Có thể thấy, Đông Đức là một hình mẫu
điển hình của chế độ độc tài hiện đại

Stasi không cố bắt giữ tất cả
những người bất đồng chính kiến

Thay vào đó nó sẽ làm tê liệt họ,

và nó có thể làm được điều đó bởi vì

nó đã tiếp cận với rất nhiều thông tin
của các cá nhân

và tổ chức.

Bắt giữ chỉ được sử dụng

như là phương sách cuối cùng

Với điều này, Stasi sở hữu 17 nhà tạm giam

chia ra mỗi quận

Tại đây, Stasi đã phát triển

những cách thức giam giữ hiện đại.

Thông thường, người thẩm vấn

không tra tấn tù nhân

Thay vào đó là sử dụng một hệ thống phức tạp

gây áp lực tâm lý

trong đó cách ly hoàn toàn là chủ yếu

Gần như không tù nhân nào có thể kháng cự

mà không khai ra thông tin

Nếu quý vị có dịp,

Hãy ghé thăm
nhà tù trước đây của Stasi ở Berlin

và tham gia vào tour hướng dẫn
bởi những cựu tù chính trị

họ sẽ kể cho quý vị cách thức hoạt động
của phương pháp Zersetzung

Một câu hỏi nữa cần phải trả lời

Nếu Stasi được tổ chức tốt

tại sao chế độ Cộng sản lại sụp đổ?

Đầu tiên, vào năm 1989,
lãnh đạo miền Đông Đức

không chắc phải làm gì để chống lại

sự gia tăng các cuộc biểu tình của người dân.

Họ cực kỳ bối rối

vì chính tại nơi khai sinh ra
xã hội chủ nghĩa,

Liên Bang Xô-viết,

một chính sách tự do hơn đang dần thay thế.

Thêm vào đó, chế độ phụ thuộc vào

các khoản vay từ miền Tây.

Do đó, không có lệnh đàn áp các cuộc nổi dậy nào

được Stasi đưa ra.

Thứ hai, trong tư tưởng của người Cộng sản

không có chỗ cho sự phê phán

Thay vào đó, những người lãnh đạo
bị mắc kẹt trong niềm tin rằng

chủ nghĩa xã hội là một hệ thống hoàn hảo,

và dĩ nhiên Stasi phải củng cố niềm tin đó.

hậu quả là

mặc dù có đầy đủ thông tin

chế độ không thể phân tích
các vấn đề đang diễn ra

và do vậy không thể giải quyết chúng.

Cuối cùng,cái chết của Stasi

là do chính chế độ

mà nó được giao nhiệm vụ bảo vệ.

Kết cục của Stasi

là một bi kịch

bởi vì những cán bộ này

buộc phải bận rộn trong suốt cuộc cách mạng hòa bình

chỉ vì một điều:

đó là tiêu hủy các tài liệu mà

họ thu thập trong nhiều thập kỷ

Rất may,

họ đã bị ngăn chặn
bởi các nhà hoạt động nhân quyền

Đó là lý do tại sao ngày nay,
chúng ta có thể nghiên cứu các hồ sơ này

nhằm hiểu thêm

cách thức mà nhà nước giám sát hoạt động.

Xin cảm ơn.

(Tiếng vỗ tay)

Bruno Gussani: Cảm ơn. Cảm ơn rất nhiều.

Hubertus, Tôi muốn hỏi ông một vài câu hỏi

bởi vì tôi có ở đây tờ Der Spiegel
số ra tuần trước

"Mein Nachbar NSA."
Người láng giềng của tôi, NSA

Và ông mới kể cho chúng tôi nghe
về bài báo này.

những người gián điệp
và mật thám từ Đông Đức

Vậy có sự liên hệ trực tiếp nào

giữa hai câu chuyện này không?

Với tư cách là một nhà sử học,
ông thấy thế nào khi đọc bài báo này?

Hubertus Knabe: Tôi nghĩ rằng

có một số khía cạnh để đề cập đến.

Thoạt đầu, tôi nghĩ có một sự khác biệt

về lý do họ thu thập thông tin.

Anh đang làm để bảo về người dân của anh

chống lại những cuộc tấn công của khủng bố

hay anh làm để đàn áp họ?

Điều này tạo nên sự khác biệt cơ bản.

Tuy nhiên,

Trong một nền dân chủ,
các công cụ này có thể bị lạm dụng

và đó là cái chúng ta phải nhận ra

để ngăn chặn.

bên cạnh đó, các tổ chức tình báo

phải tôn trọng những luật pháp
mà chúng ta đang có

Thứ ba, có lẽ,

Chúng ta nên thấy vui với nền dân chủ
mà chúng ta đang có

bởi vì tôi chắc rằng tại Nga và Trung Quốc

người ta cũng đang làm điều tương tự,

nhưng mà không ai dám nói ra

bởi vì không ai có thể làm được điều đó.

(Tiếng vỗ tay)

BG: Khi việc này bắt đầu lần đầu tiên

Tháng 7 trước, năm trước

Ông đã điền đơn khiếu nại hình sự với

tòa án Đức. Tại sao vậy?

HK: à vâng, tôi làm như vậy
bởi vì quan điểm thứ hai mà tôi vừa nêu

tôi nghĩ rằng trong một nền dân chủ

luật phát áp dụng cho mọi người

Nó được ban hành cho mọi người,
luật pháp không cho phép

bất cứ tổ chức nào không tôn trọng các điều luật

Trong bộ luật hình sự của Đức, có viết

anh không được phép khai thác ai đó

mà không có sự cho phép của tòa án

May thay, nó được viết trong
bộ luật hình sự của Đức

nên nếu nó không được tôn trọng,
thì tôi nghĩ rằng

một cuộc điều tra là cần thiết

và sẽ phải mất rất nhiều thời gian

công tố viên của Đức đã khởi đầu việc này

và họ chỉ bắt đầu khi có trường hợp
của bà Angela Merkel

chứ không phải của người dân Đức

Điều đó không làm tôi ngạc nhiên lắm

(Tiếng vỗ tay)

Bởi vì câu chuyện mà ông vừa kể

Nhìn từ góc độ bên ngoài,
tôi không sinh sống ở Đức,

và tôi mong chờ người Đức sẽ
ngay lập tức có những phản ứng

một cách mạnh mẽ hơn, ngay lập tức.

Và thay vào đó, phản ứng thực sự chỉ đến

khi mà vụ nghe lén bà thủ tướng Merkel

bị tiết lộ. Tại sao vậy?

KH: Tôi cho rằng đó là một dấu hiệu tốt,

bởi vì người dân cảm thấy an toàn
trong nền dân chủ này.

Họ không lo sợ bị bắt giam

và nếu quý vị rời khán phòng này,

không ai phải lo lắng có cảnh sát mật

đang đứng bên ngoài đợi bắt quý vị

Tôi nghĩ đó là một dấu hiệu tốt

Mọi người không thực sự lo sợ như họ có thể

Nhưng dĩ nhiên, tôi nghĩ rằng các tổ chức

có trách nhiệm dừng các hành vi trái phép

đối với nước Đức
hay với bất kỳ quốc gia khác

BG: Tôi còn câu hỏi cuối,
một câu mang tính cá nhân

Có một cuộc tranh luận ở Đức về

cấp tị nạn cho Edward Snowden.

Ông đồng ý hay phản đối?

HK: Oh, đó là một câu hỏi khó,

nhưng nếu ông đã hỏi tôi

và nếu tôi trả lời thành thật

Tôi sẽ cấp tị nạn cho anh ta.

bởi vì tôi nghĩ rằng anh ta
thực sự rất dũng cảm khi làm như vậy,

tự hủy hoại cuộc sống của chính mình

của người thân và mọi thứ

Tôi nghĩ, đối với những người như vậy,
chúng ta nên làm cái gì đó

và đặc biệt như ông thấy
trong lịch sử nước Đức,

Có rất nhiều người phải trốn chạy

và họ xin tị nạn ở quốc gia khác

nhưng không được.

nên đó sẽ là dấu hiệu tốt
nếu cấp tị nạn cho anh ta.

(Tiếng vỗ tay)

BG: Hubertus, cảm ơn rất nhiều.