Πώς χτίζετε έναν ιερό χώρο;

Για τον σχεδιασμό του ναού Μπαχάι στη Νότια Αμερική, ο αρχιτέκτονας Σιάμακ Χαρίρι εστίασε στον φωτισμό - από τη μορφή του ναού, που ακολουθεί την κίνηση του ηλίου κατά τη διάρκεια της μέρας, μέχρι την ιριδίζουσα και λαμπερή πέτρα και το γυαλί που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του. Ακολουθήστε τον Χαρίρι σε ένα ταξίδι στην δημιουργική διαδικασία, καθώς εξερευνά πώς μπορεί να δημιουργήσει μια ιερή εμπειρία σε έναν κοσμικό κόσμο.

Η σχολή αρχιτεκτονικής όπου σπούδασα
πριν από περίπου 30 χρόνια

έτυχε να βρίσκεται απέναντι
από μια υπέροχη γκαλερί τέχνης

σχεδιασμένη από τον σπουδαίο
αρχιτέκτονα Λούις Καν.

Μου άρεσε το κτίριο
και το επισκεπτόμουν πολύ συχνά.

Μια μέρα,

είδα τον φύλακα ασφαλείας να ακουμπάει
το χέρι του πάνω στον τσιμεντένιο τοίχο.

Και ήταν ο τρόπος που το έκανε,

η έκφραση στο πρόσωπό του --

κάτι με άγγιξε.

Μπορούσα να δω ότι ο φύλακας
είχε συγκινηθεί από το κτίριο

και ότι η αρχιτεκτονική
έχει την δυνατότητα

να συγκινεί.

Μπορούσα να το δω,
και θυμάμαι ότι σκεφτόμουν,

«Ουαου. Μπορεί να το κάνει αυτό
η αρχιτεκτονική;»

Στη σχολή, μάθαινα να σχεδιάζω,

όμως εδώ -- εδώ βρισκόταν
η αντίδραση της καρδιάς.

Και με επηρέασε βαθιά.

Ξέρετε, επιδιώκουμε την ομορφιά,

τον αισθησιασμό, την ατμόσφαιρα,
την συναισθηματική αντίδραση.

Αυτό είναι το βασίλειο του ανομολόγητου

και του ανυπολόγιστου.

Και γι' αυτό ζούμε:

για μια ευκαιρία να προσπαθήσουμε.

Το 2003, υπήρχε
μια ανοιχτή πρόσκληση για σχέδια

για τον ναό Μπαχάι στη Νότια Αμερική.

Αυτός ήταν ο πρώτος ναός
σε όλη τη Νότια Αμερική.

Είναι ένας ηπειρωτικός ναός,

ένα πολύ σημαντικό ορόσημο
για την κοινότητα Μπαχάι,

επειδή θα ήταν
ο τελευταίος ηπειρωτικός ναός

και θα άνοιγε τον δρόμο για να χτιστούν
εθνικοί και τοπικοί ναοί

σε όλο τον κόσμο.

Η αποκάλυψη ήταν απατήλα απλή

και μοναδική στα χρονικά της θρησκείας:

ένα κυκλικό δωμάτιο, εννέα πλευρές,
εννέα είσοδοι, εννέα μονοπάτια,

επιτρέποντάς σας να μπείτε στο ναό
από όλες τις κατευθύνσεις,

το εννέα συμβολίζει την πληρότητα,

την τελειότητα.

Χωρίς κληρικούς και κηρύγματα,

καθώς δεν υπάρχουν κληρικοί
στην πίστη Μπαχάι.

Σε έναν κόσμο που υψώνει τοίχους,

το σχέδιο έπρεπε να εκφράζει

το ακριβώς αντίθετο.

Έπρεπε να είναι ανοιχτό, φιλόξενο

για τους ανθρώπους όλων των θρησκειών,
μονοπατιών της ζωής, υποβάθρων

ή άθεους,

μια νέα μορφή ιερού χώρου

χωρίς προηγούμενο μοτίβο

ή μοντέλα για να αντιγράψουμε.

Ήταν σαν να σχεδιάζουμε

μια από τις πρώτες εκκλησίες
του Χριστιανισμού

ή ένα από τα πρώτα τζαμιά του Ισλάμ.

Βεβαίως, ζούμε σε έναν κοσμικό κόσμο.

Πώς σχεδιάζεις έναν ιερό χώρο σήμερα;

Και πώς μπορείς ακόμη και να ορίσεις
τι είναι ιερό σήμερα;

Βρήκα τυχαία αυτό το όμορφο απόσπασμα
από τις γραφές του Μπαχάι,

και μιλάει για την προσευχή.

Λέει ότι αν προσευχηθείς,

και εισακουσθεί η προσευχή σου
-- που είναι ήδη πολύ ενδιαφέρον --

οι πυλώνες της καρδιάς σου θα λάμψουν.

Μου άρεσε η ιδέα
του εσωτερικού και του εξωτερικού,

όπως όταν βλέπεις κάποιον και λες,
«Αυτός ακτινοβολεί».

Και σκεφτόμουν,

«Θεέ μου, πώς μπορούμε να κάνουμε
κάτι αρχιτεκτονικό με βάση αυτό,

όπου θα δημιουργούμε ένα κτίριο

και αυτό θα ζωντανεύει με το φως;»

Όπως το αλάβαστρο,
που ζωντανεύει αν το φωτίσεις.

Έτσι σχεδίασα αυτό το σκίτσο,

κάτι με δύο στρώματα, διαφανές,

με κατασκευή που να τονίζεται από το φως.

Ίσως μια καθαρή μορφή,
μια μοναδική δομή προέλευσης,

που όπως φαντάζεστε
θα είναι ένας θόλος,

που ό,τι και αν προσπαθούσαμε να φτιάξουμε
έμοιαζε πάρα πολύ με αυγό.

(Γέλια)

Μια σφαίρα.

Έτσι αναζητήσαμε.

Όλοι ξέρετε αυτή την τρελή αναζήτηση,
όπου σε παρασύρει η διαδικασία,

και ζεις για τις εκπλήξεις.

Θυμάμαι ότι σχεδόν κατά λάθος

είδα ένα μικρό βίντεο με ένα φυτό
που κινείται προς το φως,

και με έκανε να σκεφτώ μια κίνηση,

την επέκταση,

η ιδέα ότι ο ναός θα επεκτεινόταν,

όπως η αναζήτηση για το θεϊκό.

Μπορείτε επίσης να φανταστείτε

ότι η κίνηση μέσα σε έναν κύκλο
μπορεί να σημαίνει κίνηση και ακινησία,

όπως στο σύμπαν,

κάτι που βλέπετε και σε άλλες περιπτώσεις.

(Γέλια)

Όμως η περιστροφή δεν ήταν αρκετή,

επειδή χρειαζόμασταν μια μορφή.

Οι γραφές του Μπαχάι αναφέρουν

ότι οι ναοί πρέπει να είναι
όσο το δυνατόν πιο τέλειοι,

και αναρωτιόμασταν, «Τι είναι τελειότητα;»

Θυμάμαι όταν βρήκα αυτή την εικόνα
ενός Ιαπωνικού καλαθιού

σκεφτόμουν ότι πρέπει να αμφισβητήσουμε
τα Δυτικά πρότυπα της τελειότητας,

ότι αυτή η υπέροχη σιλουέτα του καλαθιού,
αυτή η ασυμμετρία,

έχει ένα βαθούλωμα που θυμίζει ώμο

ή ζυγωματικό

ή παρόμοιες οργανικές μορφές.

Έτσι σχεδιάσαμε και φτιάξαμε μοντέλα,

αυτές οι γραμμές
που ενώνονται στην κορυφή,

απαλές γραμμές,

που μοιάζουν με ύφασμα,

και διαφανή αναδιπλούμενα πέπλα,

με την ιδέα ότι δεν αναδιπλώνονται απλώς
αλλά περιστρέφονται --

θυμάστε το φυτό
και τον τρόπο που επεκτεινόταν.

Άρχισε να αποκτά μια ενδιαφέρουσα μορφή,

όταν σχεδιάσαμε τη βάση
και φτιάξαμε τις εισόδους.

Και τελικά καταλήξαμε με αυτό.

Είναι ένας ναός με δύο στρώματα,

εννέα φωτεινά πέπλα,

ενσωματωμένο φως,

γραμμές με απαλή ροή

σαν φωτεινές κουρτίνες.

Υπήρχαν 180 συμμετοχές από 80 χώρες,

και επιλέχθηκε αυτή.

Έτσι περάσαμε στο επόμενο στάδιο,
στο πώς θα το φτιάξουμε.

Επιλέξαμε το αλάβαστρο.

Όμως το αλάβαστρο είναι πολύ μαλακό,

και πειραματιστήκαμε με διάφορα υλικά,

προσπαθώντας να βρούμε
πώς θα πετύχουμε αυτή τη λάμψη,

και καταλήξαμε στο βοροπυριτικό γυαλί.

Και όπως γνωρίζετε
το βοροπυριτικό γυαλί είναι πολύ δυνατό,

και σπάζοντας τις βοροπυριτικές ράβδους

και λιώνοντάς τες στη σωστή θερμοκρασία,

δημιουργήσαμε ένα νέο υλικό,

ένα νέο χυτό γυαλί, που μας πήρε
δύο χρόνια για να το φτιάξουμε.

Είχε την ποιότητα που θέλαμε,

την ιδέα του ενσωματωμένου φωτός,

όμως εσωτερικά, θέλαμε κάτι με απαλό φως,

σαν την εσωτερική επένδυση ενός μπουφάν.

Εξωτερικά έχουμε προστασία,
όμως εσωτερικά την αγγίζουμε.

Έτσι βρήκαμε αυτή τη μικρή πηγή
μιας πανέμορφης πέτρας,

σε ένα τεράστιο λατομείο στην Πορτογαλία,

που οι ιδιοκτήτες
κρατούσαν για επτά γενιές,

περιμένοντας το σωστό πρότζεκτ,
αν το πιστεύετε.

Κοιτάξτε αυτό το υλικό, είναι πανέμορφο.

Ο τρόπος που φωτίζεται.
Έχει αυτή τη διάφανη ποιότητα.

Εδώ βλέπετε την κατασκευή.

Αφήνει το φως να περάσει.

Βλέποντας την κάτοψη,

τα εννέα φτερά ενώνονται,

σε ένα δομικά και συμβολικά δυνατό

και σπουδαίο σύμβολο ενότητας:

καθαρή γεωμετρία, ένας τέλειος κύκλος,

30 μέτρα σε τομή και σε κάτοψη,

απόλυτα συμμετρικό,

όπως η ιδέα της ιερότητας
και της γεωμετρίας.

Εδώ βλέπουμε το κτίριο να κατασκευάζεται,

2.000 κόμβοι μεταλλικής κατασκευής,

9.000 μεταλλικά στοιχεία,

7.800 κομμάτια πέτρας,

10.000 κομμάτια χυτού γυαλιού,
όλα με μοναδικό σχήμα,

ολόκληρη η υπερκατασκευή περιγράφηκε,

σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε
με αεροδιαστημική τεχνολογία,

προκατασκευάστηκε από μηχανές,

ρομποτικά,

μια τεράστια ομαδική προσπάθεια,
όπως φαντάζεστε,

εκατοντάδων ανθρώπων,

και περίπου στο 3% του προϋπολογισμού
των 30 εκατομμυρίων δολαρίων

που ορίστηκε το 2006.

(Χειροκρότημα)

Εννέα φτερά ενωμένα μαζί

σχηματίζουν ένα εννιάκτινο αστέρι,

και το σχήμα του αστεριού
κινείται προς το διάστημα,

ακολουθώντας τον ήλιο.

Έτσι φτάσαμε σε αυτό.

Κοινό: Ουάου!

(Χειροκρότημα)

Ας ελπίσουμε, μια καλή απάντηση
στο όμορφο ρητό,

«μια προσευχή εισακούσθηκε»

ανοιχτή προς όλες τις κατευθύνσεις,

που αιχμαλωτίζει το μπλε φως της αυγής,

το λευκό φως της ημέρας,

το χρυσαφένιο απογευματινό φως,

και φυσικά, τη νύχτα, η αναστροφή:

αισθησιακό,

αιχμαλωτίζοντας το φως
με πολλούς μυστηριώδεις τρόπους.

Κι η τοποθεσία - είναι ενδιαφέρον ότι πριν
από 14 χρόνια όταν κάναμε την αίτηση

παρουσιάσαμε τον ναό με φόντο τις Άνδεις.

Δεν ήταν οι Άνδεις η τοποθεσία μας,

όμως μετά από πέντε χρόνια
εκεί ακριβώς καταλήξαμε,

οι γραμμές του ναού
με φόντο την παρθένα φύση,

και από την άλλη μεριά
κάτω χαμηλά βρίσκεται η πόλη,

ενώ στο εσωτερικό,
έχει θέα προς όλες τις κατευθύνσεις

σε ατελείωτους κήπους

μέσα από σε κάθε εσοχή,

με ατελείωτα μονοπάτια.

Τον περασμένο Οκτώβριο,
στην τελετή εγκαινίων,

μια όμορφη, ιερή τελετή,

5.000 άνθρωποι από 80 χώρες,

μια συνεχόμενη ροή επισκεπτών,

ιθαγενείς άνθρωποι
από όλη τη Νότια Αμερική,

κάποιοι δεν είχαν αφήσει ποτέ
τα χωριά τους.

Φυσικά, αυτός ο ναός
ανήκει στους ανθρώπους,

ένας χώρος συνάντησης πολλών πολιτισμών
και κοινωνικών τάξεων,

πολλών πεποιθήσεων,

και για μένα, το πιο σημαντικό
είναι η αίσθηση του εσωτερικού του,

μοιάζει οικείο,

ιερό,

και όλοι αισθάνονται ευπρόσδεκτοι.

Ακόμη και αν λίγοι από όσους έρθουν

έχουν την ίδια αντίδραση
με εκείνον τον φύλακα,

τότε πραγματικά αυτός
θα είναι ο ναός τους.

Και θα μου άρεσε αυτό.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)