چی ده‌زانین و نازانین له‌سه‌ر كۆڕۆنا ڤایرۆس
-
0:01 - 0:02هه‌ر كه له به‌یانی 27ی شوباتی 2020
-
0:02 - 0:06به‌لایه‌نی كه‌م 82000 كه‌یسی كۆڕۆنا ڤایرۆس
له سه‌رتاسه‌ر جیهان تۆماركرا -
0:06 - 0:07له‌گه‌ڵ 2810 حاله‌تی مردن.
-
0:07 - 0:11تێد بانگهێشتی دكتۆر ده‌یڤد هایمانی كرد تا
.باسی نوێترین پێشهاته‌كان بكات -
0:11 - 0:14چی ڕوده‌دات ئه‌گه‌ر]
[ توشی كۆڕۆنا ڤایرۆس ببیت؟ -
0:14 - 0:16نه‌خۆشییه‌كی ساده‌یه
،وه‌ك سه‌رمابونێكی ئاسایی -
0:16 - 0:18.له‌زۆربه‌ی خه‌ڵك
-
0:18 - 0:23هه‌ندێك كه‌س توشی ئه‌م ڤایرۆسه ده‌بن و
;نه‌خۆشییه‌كی ترسناكیان هه‌یه -
0:23 - 0:24له‌وانه كارمه‌ندی ته‌ندروستی.
-
0:24 - 0:26زۆر به سه‌ختی توش ده‌بن.
-
0:26 - 0:28چونكه به جورعه‌ی زیاتر
،له‌خه‌ڵكی ئاسایی ده‌گرن -
0:28 - 0:31.له‌هه‌مان كات به‌رگرییان نییه
-
0:31 - 0:35،بۆیه له خه‌ڵكی ئاسایی
-
0:35 - 0:39وه‌ك ئه‌وه وایه جورعه‌ی ئه‌و
ڤایرۆسه‌ی تۆش ده‌بیت -
0:39 - 0:42كه‌متره له‌وه‌ی كارمه‌ندێكی
،ته‌ندروستی توشی ده‌بێت -
0:42 - 0:45.كارمه‌ندانی ته‌ندروستی سه‌ختتر توشده‌بن
-
0:45 - 0:48.خۆشبه‌ختانه، توشبونی ئێوه سوكتره
-
0:48 - 0:51پێویستە ئه‌وانه‌ی به‌ته‌مه‌نن و
نه‌خۆشی تریان هه‌یه -
0:51 - 0:54ئه‌وانه‌بن لێیان دڵنیا ببینه‌وه
-
0:54 - 0:56.تا له نه‌خۆشخانه چاودێری بكرێن
-
0:56 - 1:00[كێن ئه‌وانه‌ی پێویسته نیگه‌رانبن؟]
-
1:00 - 1:03باشه، ئه‌وانه‌ی پێویسته زیاتر ئاگاداربن
-
1:03 - 1:06ئه‌وانه‌ن له وڵاته تازه‌پێگه‌یشتوه‌كانن
-
1:06 - 1:09كه سیسته‌مێكی ته‌ندروستی باشیان نییه
-
1:09 - 1:11له‌وانه‌شه هه‌رنه‌توانن بگه‌نه
،نه‌خۆشخانه -
1:11 - 1:14ئه‌گه‌ر ئه‌و درمه له
وڵاتیان بڵاوبێته‌وه -
1:14 - 1:16،ئه‌وان له‌مه‌ترسیدا ده‌بن
-
1:16 - 1:18.به‌تایبه‌تی به‌ته‌مه‌نه‌كان
-
1:18 - 1:20به‌ته‌مه‌نان له‌هه‌مووان
،زیاتر مەترسیان لەسەرە -
1:20 - 1:23به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی ده‌ستیان
.به ئۆكسجین ناگات -
1:23 - 1:25له وڵاته پیشه‌سازییه‌كان،
-
1:25 - 1:27زۆربه‌ی به‌ته‌مه‌نه‌كان
کە نه‌خۆشی دیکەیان هه‌یه -
1:27 - 1:30ئه‌وانه‌ی شه‌كرو نه‌خۆشی دیکەیان هه‌یه،
-
1:30 - 1:31ئه‌وا له‌مه‌ترسیدان
-
1:31 - 1:34خه‌ڵكی ئاسایی مه‌ترسیان لەسەر نییە.
-
1:34 - 1:38چ دۆخێكی ته‌ندروستی پێشتر]
[ خه‌ڵك ده‌خاته به‌رمه‌ترسی؟ -
1:38 - 1:39،له‌سه‌ره‌تادا
-
1:39 - 1:43هه‌بونی كێشه له‌سیسته‌می
هه‌ناسه‌دان گرنگه -
1:43 - 1:46،به‌گشتی به‌ته‌مه‌نه‌كان زیاتر له‌مه‌ترسین
-
1:46 - 1:48،به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی له‌سه‌روی 70 ساڵن
-
1:48 - 1:51چونكه سیسته‌می به‌رگریان لاوازه
-
1:51 - 1:52وه‌ك ئه‌وه‌ی جارێك بووبن،
-
1:52 - 1:55زیاتر ئه‌گه‌ری توشبونیان هه‌یه.
-
1:55 - 1:59 له‌هه‌ندێك دۆخ، له چین
-
1:59 - 2:02له‌گه‌ڵ هه‌ڵامه‌ت ده‌رده‌كه‌وێت
-
2:02 - 2:03له‌هه‌مان كاتدا،
-
2:03 - 2:06هه‌ندێك توشبوونی به‌كتریاش هه‌ن
-
2:06 - 2:08.له‌سه‌ر هه‌وكردنی سییه‌كان
-
2:08 - 2:11[له كوێ زانیاری نوێ بدۆزینه‌وه؟]
-
2:11 - 2:13سه‌نته‌ری چاره‌سه‌ری نه‌خۆشی له ئه‌تلانتا
به‌دواداچون ده‌كات -
2:13 - 2:17زانیاری نوێ له پێگه‌كه‌ی
.خۆی بڵاوده‌كاته‌وه -
2:17 - 2:20هه‌روه‌ها ڕێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی له
،جنێڤ -
2:20 - 2:22هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ زۆر چالاكی ده‌كات
-
2:22 - 2:23کە له جیهان ڕوده‌ده‌ن،
-
2:24 - 2:26هه‌روه‌ها پێگه‌یه‌كی
.هه‌واڵی ڕۆژانه‌ی هه‌یه -
2:26 - 2:29به‌رپرسیاره‌تی ئێمه‌یه ئه‌و زانیارییه
،وه‌ك تاكه‌كه‌س وه‌رگرین -
2:29 - 2:31تا تێده‌گه‌ین
-
2:31 - 2:34دڵنیابین له به‌شداربوون به‌شێوازی خۆمان
-
2:34 - 2:36تا ڕێگری بكه‌ین له بڵاوبونه‌وه‌ی
-
2:36 - 2:39ڕۆلێكی جیهانیتان گێڕا له بڵاوبونه‌وه‌ی]
سارز له ساڵی 2003 -
2:39 - 2:40چۆن به‌راوردی ده‌كه‌یت؟[
-
2:40 - 2:43هه‌مان گرفته له‌گه‌ڵ به‌ركه‌وته
.نوێكان -
2:43 - 2:45ئه‌مه ئه‌و نه‌خۆشه‌ییه‌یە مرۆڤ ده‌یگرێت
-
2:45 - 2:48كه هه‌رگیز پێشتر به‌ركه‌وته‌ی
.ڤایرۆس نه‌بووه -
2:48 - 2:51،هیچ به‌رگرییه‌كی دژه جه‌سته‌ییان نییه
-
2:51 - 2:53دیاریش نییه ئه‌گه‌ر سیسته‌می به‌رگرییان
-
2:53 - 2:55.توانای به‌رگری هه‌بێت یان نا
-
2:55 - 3:00ئه‌مه ئه‌و ڤایرۆسه‌یه له
،شه‌مشه‌مه‌كوێره و ئاژه‌ڵی تردا هەیه -
3:00 - 3:02.و كتوپڕ له مرۆڤ په‌یدابوو
-
3:02 - 3:05مرۆڤیش شاره‌زایی ئه‌م ڤایرۆسه نییه.
-
3:05 - 3:06به‌ڵام خۆشبه‌ختانه،
-
3:06 - 3:09شاره‌زاییه‌كی باش كۆده‌كه‌ینه‌وه وه‌ك
.له سارز -
3:09 - 3:13ده‌شزانن ژماره‌یه‌كی زۆر مردوو هه‌ن
-
3:13 - 3:15.له‌وه‌ی له سارز هه‌بوون
-
3:15 - 3:19به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌وه له‌گه‌ڵ كه‌سانی
توش بوو دابه‌ش بكه‌ین -
3:19 - 3:22خه‌ڵكێكی زۆرتر توشده‌بن له‌وه‌ی
.له سارز توشببوون -
3:23 - 3:24،ڕێژه‌ی مردن
-
3:24 - 3:29ئه‌مه ڕێژه‌ی مردنه
،به سارز -
3:29 - 3:30.نزیكه‌ی له سه‌دا ده بوو
-
3:30 - 3:33كۆرۆنا ڤایرۆس، كۆڤید- 19
-
3:33 - 3:37.له سه‌دا دوو یان كه‌متره
-
3:37 - 3:39كه‌واته ئه‌م ڤایرۆسه كه‌متر مه‌ترسیداره
-
3:39 - 3:42به‌ڵام هه‌ر ڤایرۆسه ده‌بێته هۆی مردن
-
3:42 - 3:45بۆیه نامانه‌وێت بێته نێو خه‌ڵك
-
3:45 - 3:48ئایا به‌وردی باسی په‌ڕینه‌وه‌ی]
[سنوره‌كانمان وه‌ك فڕۆكه‌خانه كردوه؟ -
3:48 - 3:53واتا فڕۆكه‌خانه و هه‌رسنورێكی تری وشكانی
-
3:53 - 3:55.ڕێگر نابن له‌به‌رده‌م بڵاوبونه‌وه‌ی
-
3:55 - 3:58خه‌ڵك له‌كاتی ده‌رنه‌كه‌وتنی
نیشانه‌كانی ئه‌و سنوره ده‌بڕن -
3:58 - 3:59ده‌چنه وڵاتان
-
3:59 - 4:02.خه‌ڵكی دی توشده‌كه‌ن كاتێك نه‌خۆشده‌كه‌ون
-
4:02 - 4:08كه‌واته سنوره‌كان ڕێگرنابن
له‌بڵاوبونه‌وه‌ی -
4:08 - 4:10.له ڕێگەی پێوانه‌ی پله‌ی گه‌رمی
-
4:10 - 4:14سنوره‌كان گرنگن چونكه ده‌ستت ده‌گات به‌و
خه‌ڵكانه‌ی -
4:14 - 4:18له‌شوێنی پڕمه‌ترسی هاتوون
-
4:18 - 4:20یارمه‌تیان بده‌یت له‌شیكردنه‌وه
-
4:20 - 4:23یان له‌ڕێگەی نوسراو یانیش له‌ڕێگەی
زاره‌كی -
4:23 - 4:26باسی نیشانه و ده‌ركه‌وته‌كانی بكه‌یت
-
4:26 - 4:30ڕێوشوێنی پێویست بۆخۆپاراستن
له‌كاتی توشبون بگرنه‌به‌ر -
4:30 - 4:33[خشته‌ی كاتی ڤاكسینه‌كه چییه؟]
-
4:33 - 4:35،ڤاكسینه‌كان له پێشخستنن ئێستا
-
4:35 - 4:37.لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی زۆر له‌م بواره هه‌یه
-
4:37 - 4:41ئه‌و لیكۆڵینه‌وه‌یە سه‌ره‌تا پێویستی
،به په‌رپێدانی ڤاكسینه -
4:41 - 4:45پاشان ده‌بێـت بۆ سه‌لامه‌تی و كاریگه‌ری
،له‌سه‌ر ئاژه‌ڵ تاقیبكرێته‌وه -
4:45 - 4:49ئه‌وانه‌ی به‌ره‌نگاری ڤایرۆس ده‌بنه‌وه
،دوای وه‌رگرتنی ڤاكسین -
4:49 - 4:51پاشان ده‌بێت بۆلایه‌نی لێكۆڵینه‌وه‌ی
مرۆڤ ببردرێت -
4:51 - 4:53لێكۆڵینه‌وه‌ی سه‌ر ئاژه‌ڵ
ده‌ستی پێنه‌كردوه -
4:53 - 4:56به‌ڵام بۆ هه‌ندێك ڤاكسین زوو ده‌ستپێده‌كات
-
4:56 - 4:58،پێده‌چێت له كۆتایی ساڵ
-
4:58 - 4:59یان سه‌ره‌تای ساڵی
داهاتو -
4:59 - 5:02له‌وانه‌یه هه‌ندێك ڤاكسین هه‌بێت
-
5:02 - 5:07پاشان لێكۆڵینه‌وه‌ی بۆ هه‌ڵسه‌نگاندن
.له‌لایه‌ن ئاژانسه‌كان له‌سه‌رده‌كرێت -
5:07 - 5:11ئێمه به‌لایه‌نی كه‌م باسی ساڵێك
ده‌كه‌ین بۆ ئاماده‌كردنی ڤاكسین -
5:11 - 5:13.كه بۆ زۆر كه‌س به‌كاربێت
-
5:13 - 5:17چ پرسیارێك له‌سه‌ر بڵاوبونه‌وه‌ی]
[ تائێستا بێ وه‌ڵام ماوه‌ته‌وه؟ -
5:17 - 5:19،ده‌زانین چۆن ده‌گوازرێته‌وه
-
5:19 - 5:22نازانین چۆن به‌ئاسانی
،بۆ مرۆڤ ده‌گوازرێته‌وه -
5:22 - 5:26.له كۆمه‌ڵگاو شوێنه كراوه‌كان
-
5:26 - 5:28بۆنمونه، ده‌زانین
-
5:28 - 5:32شوێنە داخراو و كه‌شتییه گه‌شتیارییه‌كان
.به‌ئاسانی بڵاوده‌بێته‌وه -
5:32 - 5:33پێویسته زیاتر تێبگه‌ین
-
5:34 - 5:37چۆن بڵاوده‌بێته‌وه كاتێك
ده‌گاته شوێنی كراوه -
5:37 - 5:40كه به‌ریه‌ككه‌وتن له‌گه‌ڵ نه‌خۆش ده‌بێت
-
5:41 - 5:44چی ده‌رباره‌ی كاردانه‌وه‌ی]
[جیهانی بۆ چاره‌سه‌ركردنی؟ -
5:45 - 5:48گرفتی گه‌وره ی جیهان له ئێستادا، ئێمه
سه‌یری بڵاوبونه‌وه‌ی ده‌كه‌ین -
5:48 - 5:50له وڵاته تازه پێگه‌یشتوه‌كان
-
5:50 - 5:52.وه‌ك شتێك پێویسته بڕۆین بیوه‌ستێنین
-
5:53 - 5:55،كاتێك ئیبۆلا بڵاوده‌بێته‌وه
-
5:55 - 5:58بیرده‌كه‌ینه‌وه "چۆن ڕێگری
له بڵاوبونه‌وه‌ی بكه‌ین"؟ -
5:58 - 6:01بیرله‌وه ناكه‌ینه‌وه "چۆن یارمه‌تی
ئه‌و وڵاته بده‌ین -
6:01 - 6:03،تا تواناكانی تۆكمه بكات
-
6:03 - 6:07به‌مه‌بستی بشكنین و
"چاره‌سه‌ری په‌تاكه؟ -
6:07 - 6:09كه‌واته به ته‌واوی وه‌به‌رهێنانمان
نه‌كردوه -
6:09 - 6:13تا یارمه‌تی ئه‌و وڵاتانه بده‌ین بۆ
.پێشخستنی سیسته‌می ته‌ندروستی گشتی -
6:13 - 6:17ئه‌وه‌ی كردومانه وه‌به‌رهێنانی
،میكانزمی جیهانییه -
6:17 - 6:20تا یارمه‌تی وڵاتانی دیکە بده‌ین
-
6:20 - 6:22.بۆ ڕێگریكردن له بڵابونه‌وه
-
6:22 - 6:25ده‌مانه‌وێت جیهانێك ببینین تیادا
هه‌موو وڵاتان -
6:25 - 6:27باشترین ڕێگە بۆ ڕێگری به‌كاربێنن
-
6:27 - 6:30ئایا بڵاوبونه‌وه‌ی نه‌خۆشی]
[ زیاتر له‌هاتودا ده‌بینین؟ -
6:30 - 6:32.له ئێستادا، زیاتر له 7 ملیار كه‌س هه‌ن
-
6:32 - 6:34،كاتێكیش ئه‌و خه‌ڵكانه دێنه جیهان
-
6:34 - 6:35،خۆراكی زیاتر داواده‌كه‌ن
-
6:35 - 6:37ته‌واوی شته‌كان داواده‌كه‌ن
-
6:37 - 6:39.له‌نزیك یه‌كتریش ده‌ژین
-
6:39 - 6:42له ڕاستیدا له جیهانی شارستانیداین
.كه خه‌ڵك له‌ناوچه‌ی شارستانی ده‌ژی -
6:42 - 6:45له‌هه‌مان كاتدا ئاژه‌ڵی
،زۆرتر به‌خێوده‌كه‌ین -
6:45 - 6:50هه‌روه‌ها ئه‌و ئاژه‌ڵانه‌ش به‌شدارن
له‌خۆراك بۆ مرۆڤ -
6:50 - 6:51ئه‌وه‌ی ئێمه ده‌بینین
-
6:51 - 6:56په‌یوه‌ندی نێوان مرۆڤ و
ئاژه‌ڵ تا دێت نزیكترده‌بێته‌وه -
6:56 - 7:00و ئه‌و به‌خێوكردنه چڕه‌ی ئاژه‌ڵان
-
7:00 - 7:02زۆربونی ژماره‌ی دانیشتوانیش
-
7:03 - 7:05پێكه‌وه له‌سه‌ر یه‌ك هه‌ساره
-
7:05 - 7:10وه‌ك مه‌نجه‌ڵی توانه‌وه وایه
.بڵاوبونه‌وه‌ی نه‌خۆشی دێته ئاراوه -
7:10 - 7:13له‌كۆتایدا نه‌خۆشی
. زۆرتر بڵاوده‌بێته‌وه -
7:13 - 7:17كه‌واته په‌تایه‌كی وا له ئێستادا
ته‌نیا ئاگاداركردنه‌وه‌یه -
7:17 - 7:19.به‌وه‌ی له‌داهاتوو ڕوده‌دات
-
7:19 - 7:20پێویسته دڵنیابین
-
7:20 - 7:23له‌وه‌ی هاوكاری ته‌كنیكی له جیهان
-
7:23 - 7:25بۆ پێكه‌وه كاركردنه
-
7:25 - 7:28له دڵنیابوونه‌وه‌ی تێگه‌یشتنی
بڵاوبونه‌وه‌ی ئه‌و نه‌خۆشییه -
7:28 - 7:32و بڵاوكردنه‌وه‌ی زانیاری خێرا
.بۆ ڕێگری كردنی -
7:32 - 7:34[ئایا خراپترین دۆخ چاوه‌ڕێمان ده‌كات؟]
-
7:34 - 7:36ناتوانم پێشبینی ئه‌وه‌بكه‌م
-
7:36 - 7:39ئه‌وه‌ی من دەیڵێم پێویسته
له ئاماده‌باشیدابین -
7:39 - 7:41.بۆ خراپترین بارودۆخ
-
7:41 - 7:43،له‌هه‌مان كاتدا
-
7:43 - 7:46بزانین چۆن به‌رگری له خۆمان و
كه‌سانی ترده‌كه‌ین -
7:46 - 7:48.دەبێت ببین بە به‌شێك له‌و درمه
-
7:49 - 7:52بۆ زانیاری زیاتر سه‌ردانی سه‌نته‌ری]
كۆنتڕۆڵ و ڕێگری له نه‌خۆشی -
7:52 - 7:54[ڕێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی بكه
- Title:
- چی ده‌زانین و نازانین له‌سه‌ر كۆڕۆنا ڤایرۆس
- Speaker:
- ده‌یڤد هایمه‌ن
- Description:
-
more » « less
چی ڕوده‌دات ئه‌گه‌ر توشی كۆڕۆنا ڤایرۆس ببیت؟ كێ له‌وپه‌ڕی مه‌ترسی دایه؟ چۆن به‌رگری له خۆت ده‌كه‌یت؟ شاره‌زا له ته‌ندروستی گشتی، ده‌یڤد هایمان كه ڕۆلێکی گرنگی جیهانی له‌سه‌ر بڵاوبونه‌وه‌ی نه‌خۆشی سارز له ساڵی 2003 گێڕا. باسی نوێترین پێشهاته‌كانی نه‌خۆشی كۆڤید-19 و كاردانه‌وه‌كانی داهاتوو ده‌كات.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 08:06
|
halo fariq approved Kurdish subtitles for What we do (and don't) know about the coronavirus | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for What we do (and don't) know about the coronavirus | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for What we do (and don't) know about the coronavirus | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for What we do (and don't) know about the coronavirus | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for What we do (and don't) know about the coronavirus | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for What we do (and don't) know about the coronavirus | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for What we do (and don't) know about the coronavirus | |
|
|
halo fariq edited Kurdish subtitles for What we do (and don't) know about the coronavirus |