Emocje na modlitwie cz. I - Dzień 8 || Bądźmy Razem

Więc moi drodzy, mamy Bądźmy razem,
Ćwiczenia Duchowe dla każdego.

- Romka już poznaliście na Pogłębiarce.
- Cześć.

Romek poza tym, że jest biblistą
i duszpasterzem akademickim,

ma bardzo duże doświadczenie
w rekolekcjach ignacjańskich.

Bardzo duże to za mocno powiedziane,
ale jakieś mam.

- No ile lat już udzielasz, dziesięć?
- No tak, ale nie tak często.

Raczej mam większe doświadczenie
z rekolekcjami w życiu codziennym.

W życiu codziennym, czyli dokładnie to,
co my robimy teraz

- codziennie jedna medytacja.

Bo sama metoda pochodzi
z takich Ćwiczeń Duchowych,

które się przeżywało na początku
jako miesiąc w milczeniu,

to było dedykowane dla jezuitów...

Świeccy też przechodzili te rekolekcje,
ale dostosowane do ich możliwości.

Teraz są takie tygodniowe rekolekcje.

Na tydzień w milczeniu,
4 medytacje dziennie.

Tak, 4-5, zamknięte
rekolekcje ignacjańskie.

A my dzisiaj pogadamy o tym,
że jak zaczynamy robić medytacje,

to się wtedy zaczyna
kongo-bongo w głowie.

- Można tak powiedzieć.
- I co dalej się dzieje?

Pierwsze, czego możemy doświadczyć,
kiedy zaczynamy robić taką modlitwę,

która nie jest oparta na mówieniu
jak np. różaniec, litanie,

ale jest wewnętrzną refleksją,
to zalew myśli - to się pojawia.

Na tym pierwszym etapie wchodzenia
w modlitwę głębszą niż tylko mówiona

człowiek doświadcza zalewu myśli.

Nie uświadamiamy sobie tego na co dzień,
ale my bez przerwy myślimy.

Te myśli pojawiają się na różne sposoby,
dotyczą różnych tematów.

I to jest pierwsze, co robimy
na medytacji ignacjańskiej - myślimy.

Ona jest nawet nazywana rozmyślaniem.

Rozmyślanie to taki pierwszy krok,
kiedy zauważamy, że możemy myśleć.

- I te myśli płyną cały czas.
- I to dobrze? Żle? Tak to ma wyglądać?

To jest pierwszy etap i dobrze,
żebyśmy na tym etapie nie zostali,

ponieważ z czasem zaczynamy doświadczać
że medytacja trwa 45 minut,

a ja po 20 minutach „przerobiłem”
całą treść, którą miałem w punktach.

- No i?
- To oznacza, że trzeba zejść głębiej.

Nie można się zatrzymać
na poziomie myśli, rozumu, intelektualnym,

ponieważ nie tego ostatecznie szukamy.

No dobra, czyli to jest normalne,
że jak zaczynam robić medytacje,

to mam tak, że myślę, myślę, myślę...
ileś ludzi umarło, ileś zarażonych,

moje dzieci tamto...
to jest normalne?

To są myśli towarzyszące mi na co dzień,
których świadomości nie mam,

a nagle sobie uświadamiam,

że o tych wszystkich rzeczach myślę
i one mnie pochłaniają.

Aaa, czyli cały czas myślę na ten temat,

a w czasie medytacji
to wychodzi tylko na wierzch?

Tak. Zauważam to.
To się pojawia przed moimi oczami.

No dobra... ktoś przeszedł to, zauważa:

„Mam gonitwę myśli,
ale mnie to właściwie męczy”.

Męczy - i możemy też doświadczać,
że nawet treści proponowane w medytacjach,

jakieś sceny z Ewangelii
i prawdy, które z tego wynikają...

przestają nas karmić...
łatwo się tym nasycić szybko.

Przemyślę to, zrozumiem coś,
no i właściwie tyle.

- Fajnie się poczuję na chwilę.
- Co ja mam zrobić z resztą czasu?

Problem polega na tym,
że to, co nas zatrzymuje w miejscu,

to, co jest w stanie
zaprowadzić nas głębiej,

to są uczucia, świat afektywny,
emocjonalny wnętrza człowieka.

Będziemy trwać przy treści,
kiedy ona nas zaangażuje wewnętrznie.

Czyli poczuję emocje w związku z tym?

Tak. Poczuję emocje
w związku z konkretną treścią.

To jest moment, kiedy zaczynamy
schodzić głębiej w życie duchowe,

kiedy w naszej modlitwie
nie są już obecne tylko słowa, gadanina,

nie tylko są obecne nasze myśli
i rozpracowujemy rzeczy rozumem,

ale budzą się w nas emocje.

To ważny krok w życiu duchowym
- wejście głębiej, w świat emocji.

Na przykład w praktyce...
medytuję Samarytanina.

Wyobrażam sobie, że ktoś schodzi
(albo ja), jest pobity i zostawiony.

I co? Zejście głębiej byłoby,
kiedy się naprawdę wzruszę

albo wkurzę na to,
że ktoś został pobity i zostawiony?

Tak, kiedy zobaczę, jakie emocje się budzą
w kontekście jakiejś treści.

A jakieś konkretne
powinny się budzić wtedy?

Powinny, nie powinny...
W życiu emocjonalnym, to nie zawsze gra.

Uczucia się pojawiają
niezależnie od naszej woli,

nie mamy wpływu,
żeby jakieś uczucia w sobie generować.

Możemy nie dopuszczać uczuć, tłumić je,
być ich nieświadomi,

na różne sposoby sobie z nimi radzić...
możemy też je w sobie nakręcać.

Ale samo pojawienie się uczucia
to jest coś poza naszą wolą,

to się po prostu pojawia spontanicznie.

No dobra, ale jeśli mam zejść głębiej
w modlitwie, dotykam uczuć,

a się okazuje, że dotykam takich uczuć,
że jestem wściekły na jakieś osoby,

to mnie to od Boga oddala.

Takie może być moje przeżywanie tego,
ale to wszystko zależy jeszcze od tego,

jaki mam stosunek do swoich uczuć
i do świata emocjonalnego.

W naszym procesie wychowania
otrzymaliśmy konkretny trening,

jak sobie radzić z uczuciami.

Pewne uczucia były dopuszczane
przez naszych rodziców, inne nie...

rodziców, środowisko,
rzeczywistość naszego dzieciństwa,

która nas kształtowała najbardziej.

Przez to możemy mieć różny stosunek
do naszego świata emocjonalnego.

Np. wygodniej jest nam zostawać
tylko na poziomie intelektualnym,

bo to jest taki poziom,
który się da kontrolować.

Powinienem robić tak i tak...

Myśli dają nam poczucie,
że kontrolujemy rzeczywistość,

możemy wszystko sobie poukładać.

A świat uczuć jest niestabilny,
uczucia pojawiają się i znikają,

nie wiemy trochę, jak działają,

to świat trochę niepewny,
dlatego może budzić różny stosunek.

Niektórzy mają większą łatwość
wchodzenia w kontakt z uczuciami,

inni mają trudniej... wszystko zależy.

Jedni są bardziej,
drudzy mniej emocjonalni,

to nie ma żadnej wartości,
nie jest ani lepsze, ani gorsze.

Po prostu każdy ma trochę inaczej.

Wejście w ten światu uczuć
wiąże się z takim przełomem.

Wtedy zaczynamy doświadczać Boga

i komunikować się z Nim
i naszym wnętrzem w nowy sposób.

Do tej pory to było intelektualne,
wszystko było proste,

dawało się pokategoryzować...

a świat uczuć to wypłynięcie
na ocean, który jest wzburzony.

No tak, można się pogubić
w tym wszystkim.

- Ale trochę nie da się inaczej.
- Dlaczego?

Świat emocji, uczuć,
to ważna część naszego wnętrza.

Zostaliśmy wyposażeni przez Boga
w ten świat,

też po to, żeby się z Nim komunikować.

Wyobrażam sobie: ktoś wchodzi w medytacje
i to jest trochę takie...

wypływam w ciemną otchłań siebie.

To już lepiej zostać na tych myślach
i przynajmniej mieć spokój,

że może to super głębia nie jest,
ale chociaż czuję się bezpiecznie.

Można, można też tak
przeżywać rekolekcje.

Tylko to będzie oznaczało,
że medytacja będzie szybko się wysycać,

że będę chodzić sfrustrowany,

ponieważ zmiana w nas
dokonuje się na głębszym poziomie.

Jeśli szukamy zmiany, a większość z nas,
zaczynając rekolekcje, szuka zmiany....

- Chce skontaktować się z Bogiem jakoś..
- Wejść w kontakt z Bogiem.

Ale jak mamy wejść w kontakt z Bogiem,
kiedy amputujemy ważną część siebie,

która służy do komunikacji z Nim?

Nie da się skontaktować z Bogiem
bez wchodzenia w uczucia?

- Czy nie da się skontaktować...
- To może inaczej.

Da się budować relację z innym człowiekiem
na takim intelektualnym poziomie,

ale ten emocjonalny zawsze jest obecny.

No tak, to wtedy nudne się robi.

- Jak z kimś się gada tylko o pogodzie...
- Tak.

My cały czas jesteśmy
w jakimś sensie w kontakcie z Bogiem.

Czasami łatwiej nam go przeżywać
w tym intelektualnym obszarze,

a trudniej w tym emocjonalnym.

Ale wszyscy nauczyciele duchowości
na każdym etapie historii Kościoła mówią,

że trzeba wejść w świat wnętrza
i skontaktować się z Bogiem,

który komunikuje się z nami
poprzez nasze wnętrze.

- Czyli przez uczucia.
- Też przez uczucia.

- Przez co jeszcze?
- Nasze pragnienia, myśli, uczucia...

Przez naszą pamięć
Bóg się z nami komunikuje,

na przykład przypomina nam
różne rzeczy.

Lubię mówić, że Bóg do komunikacji z nami
używa naszej natury,

tego wszystkiego, co w nas jest,
takiego naturalnego wyposażenia:

naszego intelektu, woli, pamięci
- poprzez to się z nami komunikuje.

Trochę jakby rozpiąć płótno
i tym płótnem byłaby natura ludzka,

a na to płótno ktoś z tyłu
oddziaływuje, dotyka.

Można poznać, że się zmienia kształt.

W tej sposób Bóg komunikuje się z nami,

a my uczymy się
rozpoznawać Jego działanie.

Ale trzeba mieć świadomość,

że kiedy wchodzimy w kontakt
z głębszą częścią naszego wnętrza,

jest tam też dużo rzeczy,
które potrzebują uporządkowania.

Tam też jesteśmy my.

Czyli jak dobrze rozumiem,
to jest takie wyczuwanie bardziej.

Płótno, tu ktoś dotyka,
ono się porusza...

Rozpoznaję obecność Boga poprzez to,
że coś jest we mnie poruszone.

Czyli to nie jest takie 1 do 1,
„usłyszałem głos, bardzo wyraźny”.

Nie, ten przekaz jest w jakimś sensie
„zanieczyszczony” nami.

Bóg wykorzystuje do komunikacji z nami
to, co jest w nas.

Bardziej myślę o czymś takim...
nie mam oczekiwać na jasne zdanie od Boga

- „zrób to i to”
„w tej sytuacji było tak i tak” -

tylko raczej trzeba tak wyczuwać.

Temat oczekiwań to w ogóle inny temat,
warto poruszyć go w życiu duchowym.

Wydaje mi się, że lepszym,
choć wciąż nieprecyzyjnym słowem

na określenie tej rzeczywistości...

to jest dużo z wyczuwania tego,
do czego Bóg nas zaprasza.

Jak działa, co On robi.

Jako jezuici używamy słowa „rozeznawać"
- że rozeznajemy poruszenia wewnętrzne.

- Czyli rozpoznawać.
- Rozpoznawać.

Czyli „Ok, to jest Boże natchnienie,
to są moje pomysły, a to pokusy”.

No dobrze, ale zobacz:
ktoś robi medytację, tego Samarytanina,

wchodzi w ten świat uczuć
i bach! trafiło na coś takiego,

że zostałem przez ludzi tak zraniony,
że po tej medytacji jestem taki rozwalony.

To wszystko zależy,
każdy trochę inaczej reaguje.

Jak na modlitwie pojawi się nieprzyjemne,
trudniejsze w przeżywaniu uczucie,

np. obudzi się w nas złość albo smutek...

Albo wspomnienia jakichś trudnych rzeczy,
z którymi sobie nie radzimy.

To jest wtedy trudne doświadczenie
i z jakichś powodów to spychaliśmy,

nie mieliśmy z tym kontaktu,
bo właśnie było takie trudne.

- To się może pojawić.
- Ale jak z tym sobie radzić?

Można powiedzieć, że została odsłonięta
rana, która potrzebuje uzdrowienia.

I to jest właśnie też sposób, w jaki Bóg
działa w naszym życiu duchowym,

że On leczy naszą naturę, która,
trzeba to jasno powiedzieć, jest zraniona,

czyli jest zaburzona w swoim działaniu.

Bóg jest najlepszym Lekarzem, Terapeutą
i naszą naturę leczy.

- W jaki sposób?
- Leczy poprzez miłość.

Narzędziem, którym Bóg uzdrawia świat,
jest miłość, czyli przyjęcie i akceptacja.

Przyjęcie i akceptacja ze strony Boga,
który patrzy na rany mojego serca

i mówi: „Ja to widzę, Ja to kocham,

Ja ciebie kocham z tym
i chcę ci pomóc z tego wyjść".

No ale panią Halinkę z podlaskiego
zostawił mąż.

I ona teraz medytuje, łapie z tym kontakt
i jest rozwalona totalnie.

- Co ona ma dalej zrobić?
- Po pierwsze: to przeżyć.

Z uczuciami jest tak,
że one mają jakąś swoją miarę.

To jest trochę jak z dzbanem,
z którego się coś wylewa.

- Że wcześniej czy później się skończy.
- Tak.

Po prostu, w jakimś sensie,
jeżeli tego w sobie nie nakręcamy.

Każde doświadczenie wewnętrzne
ma jakąś swoją obiektywną siłę,

ale możemy poprzez naszą reakcję na to
nakręcić w jedną albo w drugą stronę.

- Wzmocnić.
- Wzmocnić albo osłabić.

Czyli pani Halinka musi
swoje wycierpieć, swoje wypłakać?

Tak, ale istotne jest,
czym się balansuje to doświadczenie.

Doświadczenie balansuje się Panem Bogiem,
naszym skupieniem się na Bogu.

Czyli to wtedy nam pomaga,
jak się na Bogu skupimy?

Nie zostaniemy uzdrowieni,
jeśli nie wpuścimy tam Boga,

czyli jeżeli tego nie przeżyjemy
razem z Nim.

Czyli jeśli na medytacji
otworzyła mi się jakaś rana,

to dobrą metodą, mimo że to jest
bardzo trudne i bolesne dla mnie,

jest opowiadać o tym Bogu,
przeżywać, płakać przy Nim?

Tak, przeżywać to nie samemu.

A co się stanie, jeśli tego nie zrobię,
wycofam się z tego,

stwierdzę, że nie mam siły na to?

Mam do tego prawo,
Bóg nie gwałci naszej natury

i naszego oporu, który może się pojawiać,
mogę to zostawić.

Ale to nie zmienia faktu, że rana jest
i na mnie oddziaływuje cały czas.

- Czyli po prostu odraczam...
- Odraczam uzdrowienie.

Właśnie Bóg komunikuje się z nami
poprzez naszą naturę, która jest zraniona.

Im lepiej znam swoją naturę i ją rozumiem,
tym łatwiej jest mi rozróżnić,

co jest reakcją zranionego serca,
a co jest działaniem Pana Boga we mnie.

Zobaczę: tutaj w taki sposób
reaguję w swoim życiu,

grzeszny sposób, wpadając w grzechy,
bo jestem zraniony.

No właśnie, bo my mówimy o tym,
aby słuchać swoich poruszeń wewnętrznych,

ale czasami to poruszenie, emocje
wynika ze zranienia, bo mi życie dołożyło,

a czasami Pan Bóg zaczyna oddziaływać.

I to się miesza, nie wiadomo, co jest co,
bo wszystko jest takim samym poruszeniem.

Co jest moim pragnieniem,
a co jest zaproszeniem od Pana Boga?

No ale najpierw chciałbym się skupić
jednak na tych emocjach,

bo to jest taka głębia morza
i nie wiadomo, co robić.

Jak ktoś pierwszy raz
wchodzi w tę rzeczywistość,

naprawdę może się czuć zagubiony,

zwłaszcza że jak pojawiają się
trudne elementy, takie jak rana,

które zazwyczaj jako pierwsze wychodzą,
bo są najbardziej intensywne,

to można mieć takie poczucie,
że tu coś złego się dzieje.

Pierwszym krokiem jest
nauka nazywania uczuć.

Nazywać je, nadać im imię.
To jest bardzo ważny krok: nadać imię.

Wtedy wchodzimy w głębszy kontakt
z tym, co się dzieje,

i to już przestaje być takie straszne:
„przeżywam złość, smutek, zazdrość,

przeżywam jakąś swoją silną potrzebę
i to jest taka potrzeba:

potrzeba akceptacji, potrzeba bliskości,
potrzeba dzielenia się czymś z kimś",

możemy mieć różne potrzeby.

Nazywać to, bo kiedy to nazywam,
to staje się bardziej dostępne.

Czyli na medytacji mogę robić tak,
że jak czuję, że coś we mnie gra,

ale nie wiem co, to się zatrzymuję
i szukam: „Co to za uczucie?”

- Na przykład, tak.
- Wkurzenie, może zmęczenie.

- Dużo teraz może być niepokoju.
- Może być lęk.

Niepokój, lęk, przerażenie,
co to będzie z tym światem,

co będzie, jak to wszystko się skończy,
czy ja się nie zarażę.

- No i sobie to nazywam.
- To wszystko w nas jest.

No ale widzisz: jak tego nie nazwiemy,

mamy takie wrażenie,
że to nas nie dotyczy trochę.

A jak nazywamy,
to jak stanąć oko w oko... z takim psem.

Ks. Grzywocz kiedyś powiedział,

że uczucia zostały nam podarowane po to,
żeby nam coś powiedzieć.

Dobrze przeżyte dają nam jakąś mądrość,
jakąś wiedzę - o nas samych, o świecie.

To po prostu sposób,
w jaki komunikujemy się z rzeczywistością,

poznajemy rzeczywistość,
odbieramy ją, reagujemy na nią.

Obiektywna trudność jest w tym,
że np. ktoś jest w związku,

podoba mu się jakaś inna babka
i to są tak silne uczucia, że...