Ο πολύχρωμος κόσμος των μικροβίων στη Ανταρκτική

Σε αυτήν την ξενάγηση στον μικρόκοσμο, η εξερευνητής και καλλιτέχνης Άριελ Γουόλντμαν μας συστήνει τα χαρισματικά πλάσματα που κρύβονται κάτω από την τεράστια έκταση πάγου στην Ανταρκτική. Τη μεγαλύτερη που υπάρχει στη Γη. Από τις «χαριτωμένες» αρκούδες του νερού έως τα γεωμετρικά φύκια από γυαλί, η Γουόλντμαν μας δείχνει πώς αυτό το φαινομενικά στείρο τοπίο είναι στην πραγματικότητα μια όαση πολικής ζωής. Φτάνει να ξέρουμε πού να κοιτάξουμε.

Μπορείτε να μαντέψετε τι είναι αυτό;

Αν σας έλεγα ότι υπάρχει ένα μέρος
όπου τα πλάσματα είναι γυάλινα;

Ή ότι υπάρχουν μορφές ζωής
αόρατες σ' εμάς,

αλλά πάντα ορατές στους αστροναύτες;

Αυτά τα αόρατα, γυάλινα πλάσματα
δεν είναι εξωγήινα σ' έναν εξωπλανήτη.

Είναι διάτομα.

Είναι φωτοσυνθετικά, μονοκύτταρα φύκια
που παράγουν οξυγόνο,

βοηθούν τα σύννεφα να παράγουν
βροχή σ' ολόκληρο τον πλανήτη

και έχουν πολύπλοκους,
γεωμετρικούς σκελετούς φτιαγμένους από...

Πράγματι, από γυαλί.

Απ' το διάστημα φαίνονται
στους ωκεανούς σαν πολύχρωμες δίνες.

Και όταν πεθάνουν,

οι γυάλινες κατοικίες τους
χάνονται στους ωκεανούς,

παίρνοντας το διοξείδιο

μαζί τους στον τάφο τους,

απομονώνοντας μια μεγάλη ποσότητα
άνθρακα στους ωκεανούς.

Ζούμε σ' έναν παράξενο πλανήτη.

Υπάρχουν πολλές άξιες
μορφές ζωής για μελέτη στη Γη

και πολλές απ' αυτές ζουν
στα όρια του κόσμου μας,

του οπτικού μας πεδίου
και της κατανόησής μας.

Ένα απ' αυτά τα όρια είναι η Ανταρκτική.

Όταν σκεφτόμαστε την Ανταρκτική,

φανταζόμαστε ένα μέρος
στείρο και χωρίς ζωή,

αν εξαιρέσουμε τους πιγκουίνους.

Αλλά θα έπρεπε κανονικά
να είναι γνωστή ως μια όαση πολικής ζωής

που φιλοξενεί αμέτρητα,
άκρως συναρπαστικά πλάσματα.

Γιατί λοιπόν δεν τα είδαμε
ποτέ σε ντοκιμαντέρ της φύσης;

Γιατί κρύβονται κάτω
από το χιόνι και τον πάγο

και είναι σχεδόν αόρατα για εμάς.

Είναι μικρόβια.

Μικροσκοπικά φυτά και ζώα
χωμένα στα παγόβουνα,

κάτω απ' τον θαλάσσιο πάγο

που κολυμπούν σε υποπαγετώνιες λίμνες.

Και δεν είναι λιγότερο χαρισματικά
απ' τα μεγάλα θηλαστικά

που βλέπετε συνήθως
στα ντοκιμαντέρ της φύσης.

Αλλά πώς υποκινείς τους ανθρώπους
να εξερευνήσουν κάτι που δεν βλέπουν;

Πρόσφατα, πήγα σε μια αποστολή
πέντε εβδομάδων στην Ανταρκτική

για να κινηματογραφήσω στην ουσία
την άγρια ζωή σε μικροβιακή κλίμακα.

Με εξοπλισμό βάρους 85 κιλών

μπήκα σε στρατιωτικό αεροπλάνο

και τοποθέτησα στον τόπο μικροσκόπια

για να μελετήσω και να βιντεοσκοπήσω
αυτά τα μικροσκοπικά ακραιόφυλα,

για να γνωρίσουμε καλύτερα
το οικοσύστημα που ελάχιστα κατανοούμε

με το οποίο συμβιώνουμε στη Γη.

Για να κινηματογραφήσω
αυτά τα αόρατα πλάσματα,

έπρεπε να δω την κατοικία τους.

Έπρεπε να επιχειρήσω κάτω απ' τον πάγο.

Κάθε χρόνο ο θαλάσσιος πάγος
διπλασιάζει το μέγεθος της Ανταρκτικής.

Για να δω κάτω από πάγο
πάχους τριών μέτρων,

κατέβηκα μέσα από έναν μεταλλικό σωλήνα,
τοποθετημένο μέσα στον πάγο

για να δω ένα κρυμμένο οικοσύστημα
που είναι γεμάτο ζωή,

ενώ ήμουν κρεμασμένη μεταξύ του βυθού
και της φωτισμένης επιφάνειας από πάγο.

Έτσι φαινόμουν απ' έξω.

Ήταν άκρως μαγευτικό.

Κάποια απ' τα όντα που βρήκα
ήταν γοητευτικά οστρακώδη

και πολλά άλλα όμορφα,
γεωμετρικά διάτομα.

Μετά πήγα πιο μακριά
και κατασκήνωσα στο Dry Valleys

για λίγες εβδομάδες.

Το 98 τοις εκατό της Ανταρκτικής
είναι καλυμμένο από πάγο

και το Dry Valleys είναι
το μεγαλύτερο μέρος για να δείτε

πώς είναι η ήπειρος
κάτω απ' αυτόν τον πάγο.

Πήρα δείγμα βακτηρίων στο Blood Falls,

μια φυσική υποπαγετώνια λίμνη
που αναβλύζει οξείδιο του σιδήρου

και στην οποία κανείς δεν πίστευε
πως υπάρχει ζωή μέχρι πριν δέκα χρόνια.

Σκαρφάλωσα σ' ένα παγόβουνο
για ν' ανοίξω τρύπα με τρυπάνι

κι αποκάλυψα αμέτρητα πλάσματα
να ζουν τη ζωή τους

όσο ήταν χωμένα στο στρώμα του πάγου.

Γνωστές ως κρυοκονίτες,

είναι οπές που δημιουργούνται
όταν κομματάκια σκούρας σκόνης

μεταφέρονται στον πάγο με τον άνεμο

και αρχίζουν να λιώνουν τον πάγο
σχηματίζοντας οπές που μετά ξαναπαγώνουν,

διατηρώντας εκατοντάδες
σφαίρες σκόνης μέσα στον πάγο,

σαν σύμπαντα από μικρά νησάκια

το καθένα με το δικό του οικοσύστημα.

Ίσως αναγνωρίζετε κάποια
απ' τα όντα που βρήκα.

Σαν αυτό το υπέροχο βραδύπορο.

Πραγματικά τα λατρεύω.

Είναι σαν μικρά ζελεδάκια με δαγκάνες.

Γνωστά και ως αρκούδες του νερού,

φημίζονται για τις υπερδυνάμεις τους

που τους επιτρέπουν να επιβιώνουν
σε ακραίες συνθήκες,

ακόμα και στο κενό του διαστήματος.

Αλλά δεν χρειάζεται να πάτε
στο διάστημα ή την Ανταρκτική γι' αυτά.

Ζουν μέσα στα βρύα σε όλον τον πλανήτη.

Στις ρωγμές των πεζοδρομίων και τα πάρκα.

Ίσως να προσπερνάτε αυτά
τα αόρατα όντα κάθε μέρα.

Άλλα μπορεί να μοιάζουν οικεία,

αλλά να είναι άγνωστα,
όπως οι νηματώδεις σκώληκες.

Δεν είναι φίδια ούτε σκουλήκια.

Είναι μοναδικά πλάσματα.

Δεν μπορούν να αναγεννηθούν
σαν σκουλήκια ή να έρπουν σαν φίδια,

αλλά έχουν μικρές βελόνες
σαν στιλέτα μέσα στο στόμα τους

για να καρφώνουν το θήραμά τους
και να του ρουφούν τα σωθικά.

Για κάθε άνθρωπο στη Γη

αντιστοιχούν 57 δις νηματώδεις σκώληκες.

Kαι κάποια όντα μπορεί
να μην τα ξέρετε καθόλου,

αλλά ζουν εξίσου συναρπαστικές ζωές.

Όπως τα τροχόζωα που έχουν ένα στέμμα
που μετατρέπεται σε στόμα που ρουφάει.

Τα βλεφαριδοφόρα με πεπτικό σύστημα
τόσο διάφανο που δεν θέλετε να ξέρετε.

Και τα κυανοβακτήρια που μοιάζουν
σαν κορδέλες πάνω σε τρυβλίο καλλιέργειας.

Συχνά, αυτό που βλέπουμε στα κανάλια

είναι εικόνες μικροοργανισμών
από ηλεκτρονικό μικροσκόπιο

που μοιάζουν με τρομακτικά τέρατα.

Αν δεν τα δούμε να κινούνται,
η ζωή τους θα παραμείνει αίνιγμα για εμάς,

παρά το γεγονός ότι ζουν παντού γύρω μας.

Πώς είναι η καθημερινή ζωή τους;

Πώς αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους;

Αν έχετε δει φωτογραφία
πιγκουίνου σε ζωολογικό κήπο,

αλλά δεν τον έχετε δει να παραπατά
και μετά να κατρακυλά στον πάγο,

δεν θα τον καταλαβαίνατε ποτέ πλήρως.

Βλέποντας μικροοργανισμούς σε κίνηση,

εμβαθύνουμε στη ζωή των όντων
που κατά τ' άλλα είναι αόρατα.

Χωρίς την καταγραφή της αόρατης ζωής
στην Ανταρκτική αλλά και στον κήπο μας,

δεν μπορούμε να καταλάβουμε
με πόσα όντα μοιραζόμαστε τον κόσμο μας.

Και αυτό σημαίνει
ότι δεν έχουμε την πλήρη εικόνα

του παράξενου και ιδιότροπου πλανήτη μας.

Ευχαριστώ!