Нябачнае жыццё, схаванае пад ільдом Антарктыды

У гэтым падарожжы па мікраскапічным свеце даследчыца і мастачка Арыэль Ўолдман знаёміць нас з харызматычнымі істотамі, якія хаваюцца пад масіўным ледніковым покрывам Антарктыды, самым вялікім у свеце. Ад "мілых" водных мядзведзяў да геаметрычных водарасцяў са шкла, Ўолдман паказвае, як гэтая, здавалася б, бясплодная суша на самай справе з'яўляецца палярным аазісам жыцця ‒  калі толькі ведаць, дзе шукаць.

Здагадаецеся, што гэта?

А калі б я сказала, што існуе месца,
дзе істоты зроблены са шкла?

Ці што ёсць такія формы жыцця,
якія мы не можам пабачыць,

але касманаўты бачаць іх пастаянна?

Гэтыя нябачныя шкляныя істоты ‒
зусім не іншапланяцяне.

Гэта дыятомы:

фотасінтэтычныя, аднаклеткавыя
водарасці,

якія вырабляюць кісларод і спрыяюць
засейванню хмар у планетарным маштабе.

Яны маюць незвычайна сканструяваны
экзашкілет зроблены з...

‒ правільна, шкла.

Іх можна пабачыць з космасу
ў разнакаляровых вірах акіяну.

А калі яны паміраюць,

іх шкляныя панцыры ідуць
глыбока на самае дно акіянаў,

забіраючы вуглярод з паветра

з сабой у магілу.

Што вядзе да значнага змяншэння
колькасці вугляроду ў акіянах.

Мы жывем на планеце, поўнай чужакоў.

Існуе столькі дзіўных формаў жыцця,
і трэба іх вывучаць.

Звычайна яны жывуць на краі свету.

Мы іх не заўважаем і не разумеем.

Адзін з такіх краёў свету ‒ Антарктыда.

Калі мы звычайна
думаем пра Антарктыду,

то ўяўляем штосьці
мёртвае і бясплоднае,

акрамя некалькіх пінгвінаў.

Але Антарктыда заслугоўвае
тытулу палярнага аазісу жыцця,

дзе жыве безлік
проста неверагодных істотаў.

Але чаму іх не было
ў апошняй перадачы пра прыроду?

Нуу, таму што яны ціха чакаюць
пад снегам і льдом,

зусім намі не заўважаныя.

Гэта мікробы ‒

маленькія расліны і жывёлы,
што жывуць унутры ледавікоў,

пад акеанічным ільдом,

і плаваюць у падледніковых
прудах.

І яны не менш харызматычныя,
чым уся вядомая мегафаўна,

якую мы звычайна бачым
у прыродазнаўчых праграмах.

Але як можна прымусіць людзей
вывучаць тое, што яны не могуць убачыць?

Нядаўна я цягам пяці тыдняў
кіравала экспедыцыяй у Антарктыду,

каб нарэшце зняць дзікую прыроду
ў мікробным маштабе.

Я ўзяла з сабой
185 кілаграмаў абсталявання

і загрузілася ў ваенны самалёт.

Я прывезла мікраскопы,

каб вывучыць і засняць
гэтых мікраскапічных экстрэмафілаў.

Усё гэта, каб малазразумелая экасістэма,
у якой мы жывем,

стала для нас больш яснай.

Каб засняць гэтых нябачных істот у руху,

мне трэба было дабрацца да іх дому.

Я рызыкнула пагрузіцца глыбей пад лёд.

Штогод акеанічны лёд амаль падвойвае
велічыню Антарктыды.

Каб паглядзець, што там,
за трыма метрамі льда,

я спусцілася па доўгай, металічнай трубе,
устаўленай ў акеанічны лёд,

бо хацела паназіраць за
схаванай, але поўнай жыцця экасістэмай.

Я была наўпрост паміж акеанічным дном
і зіхоткай столяй з ільду.

Вось як гэта выглядала звонку.

Гэта было проста магічна.

Некаторыя знаходкі, як ракушкавыя,
аказаліся проста цудоўнымі,

а яшчэ там была безліч прыгожых,
геаметрычных дыятомаў.

Затым я выправілася ў даследчую вандроўку
у рэгіён Сухіх Далінаў

на пару тыдняў.

98 працэнтаў Антарктыды
пакрытыя льдом,

а Сухія Даліны ‒ найбуйнейшы
абшар Антарктыды, дзе можна пабачыць,

як сам кантынент выглядае пад ільдом.

Я ўзяла пробу бактэрый з
Крывавых Вадаспадаў ‒

прыроднай з'явы, калі з падлёдных
вадаёмаў выдзяляецца аксід жалеза.

Яшчэ крыху больш за дзесяцігоддзе таму
гэта месца лічылася безжыццёвым.

Я залезла на ледавік,
каб прасвідраваць дзіру ў яго нетрах,

і ўбачыць безліч крэпкіх істотаў,
што там жывуць

на розных слаях ільда.

Гэтыя так званыя "крыяканітавыя дзіры"

фармуюцца, калі маленькія кавалкі
цёмнага пылу

трапляюць на ледавік, пачынаюць таяць

і становяцца вадкімі дзіркамі,
якія потым зверху замярзаюць.

Яны захоўваюць сотні кавалкаў пылу
ўнутры ледавіка,

як невялікія выспы-сусветы,

кожная з якіх мае сваю экасістэму.

Некаторых істотаў, што яна знайшла,
вы, магчыма, пазнáеце.

Напрыклад, чароўныя ціхаходкі ‒

я іх абажаю!

Нібыта маленькія
мядзведзі-мармеладкі з кіпцюрамі.

Іх яшчэ называюць вадзянымі мядзведзікамі.

Яны вядомыя сваёй суперздольнасцю,

якая дазваляе ім выжываць
у экстрэмальных умовах,

нават у вакууме космасу.

Але не трэба быць касманаўтам
ці ехаць на Антарктыду, каб іх знайсці.

Яны жывуць у імху па ўсім свеце,

ад расколін тратуару да паркаў.

Хутчэй за ўсё, вы праходзіце між тонамі
гэтых нябачных жывёлаў штодня.

Іншыя істоты могуць
толькі выглядаць знаёмымі,

і пры гэтым быць дзівакамі,
як круглыя чэрві.

Не будучы ні змеямі,
ні землянымі чарвякамі,

круглыя чэрві ‒ істоты ўнікальныя.

Яны не могуць ані аднаўляцца
як звычайныя чэрві, ані паўзці як змеі.

Але маюць маленькія кінжалы-іголкі ў роце,

з дапамогай якіх яны ловяць здабычу
і затым высмоктваюць яе вантробы.

На кожнага чалавека на планеце

існуе 57 мільярдаў круглых чарвякоў.

Частку з іх вы можаце зусім не распазнаць.

Але яны жывуць не менш цікавым жыццём.

Як, напрыклад, калаўроткі з каронамі,
якія ператавараюцца ў Румба-рты,

альбо інфузорыі
з такім празрыстым страваваннем,

што пра яго часам не хочацца ведаць.

Ці цыянабактэрыі, што выглядаюць
як рассыпанае канфеці ў сподку Петры.

Вельмі часта тое, што мы бачым у медыя, ‒

гэта насканаваныя электрамікраскопамі
мікраарганізмы,

што выглядаюць, як страшныя монстры.

А без назірання іх рухаў,
іх жыццё выглядае для нас ілюзорным,

нават негледзячы на тое,
што яны атачаюць нас паўсюль.

Як яны жывуць?

Як узаемадзейнічаюць з асяроддзем?

Калі б вы толькі бачылі фота пінгвіна
ў заапарку,

але не бачылі б яго нажыва,
калі ён брындае і слізгае па льдзе,

вы не змаглі б цалкам зразумець
іх існавання.

Назіраючы за мікраістотамі ў дзеянні,

мы атрымліваем лепшае разуменне
жыцця, нябачнага ў штодзённасці.

Без дакументавання незаўважных форм жыцця
на Антарктыдзе і на нашых падворках,

мы не можам зразумець, з якой колькасцю
істотаў мы разам жывем у гэтым свеце.

І гэта азначае, што мы яшчэ
не маем поўнай карціны

нашай дзіўнай, капрызнай,
але цудоўнай планеты.

Дзякуй.