0:00:01.167,0:00:02.625 Bu nimaligini bilasizmi? 0:00:04.083,0:00:08.226 Shishasimon mavjudotlar bo'lgan[br]joy bor desam nima deysiz? 0:00:08.250,0:00:11.268 Yoki bizga ko'rinmas bo'lgan[br]hayot shakllari bor desam-chi? 0:00:11.292,0:00:14.309 Lekin fazogirlar ularni[br]har doim ko'rishadi. 0:00:14.333,0:00:18.559 Bu ko'rinmas jonzotlar olis [br]ekzosayyoradagi o'zga sayyoraliklar emas. 0:00:18.583,0:00:20.226 Ular diatomlardir: 0:00:20.250,0:00:23.893 fotosintetik, bir hujayrali suv [br]o'tlariidir, kislorod ishlab chiqaradigan 0:00:23.917,0:00:27.184 va urug' bulutlariga sayyoralararo[br]miqyosda yordam beradigan. 0:00:27.208,0:00:30.893 Ular murakkab, geometrik[br]ekzoskeletlardir -- 0:00:30.917,0:00:32.417 albatta shishadan bo'lgan. 0:00:33.250,0:00:36.684 Ularni koinotdan ummon yuzasidagi[br]ranglarning aylanishida ko'rasiz. 0:00:36.708,0:00:37.976 Ular o'lganida esa, 0:00:38.000,0:00:40.476 ularning shisha uylari[br]ummon tubiga cho'kadi, 0:00:40.500,0:00:41.851 havodan uglerodni olib 0:00:41.875,0:00:43.226 pastga olib ketadi 0:00:43.250,0:00:47.726 va ummondagi uglerod ajratilmalarining[br]sezilarli qismini tashkil qiladi. 0:00:47.750,0:00:50.018 Biz o'zga sayyorada yashaymiz. 0:00:50.042,0:00:52.518 Bu Yer sayyorasida xilma-hil [br]sirli hayot mavjud 0:00:52.542,0:00:56.101 va ko'pchiligi dunyo chekkasida yashaydi, 0:00:56.125,0:00:58.934 ko'z oldimizda yoki ongimizda. 0:00:58.958,0:01:01.250 O'sha chekkalardan biri Antarktika. 0:01:02.083,0:01:04.143 Odatda, Antarktika haqida o'ylasak, 0:01:04.167,0:01:06.518 hosilsiz va hayotsiz joyni[br]tasavvur qilamiz... 0:01:06.542,0:01:08.559 Bir qancha pingvinlarni aytmasak. 0:01:08.583,0:01:12.268 Lekin Antarktika qutbdagi hayot vohasi [br]sifatida ma'lum bo'lish kerak 0:01:12.292,0:01:15.000 o'ta ajabtovur, sanoqsiz jonzotlar[br]makoni bo'lgan. 0:01:15.875,0:01:19.143 Xo'sh, nega biz ularni so'nggi tabiat[br]xujjatli filmlarida ko'rmadik? 0:01:19.167,0:01:22.101 Chunki ular qor va muz[br]ostiga yashirinishgan, 0:01:22.125,0:01:24.184 bizga ko'rinmaydigan holda. 0:01:24.208,0:01:25.768 Ular mikrobdir: 0:01:25.792,0:01:29.226 muzliklar ichida yashaydigan[br]mitti o'simlik va mavjudotlardir, 0:01:29.250,0:01:30.559 muz ostidagi 0:01:30.583,0:01:32.934 va muz osti hovuzlarida[br]suzib yuruvchi. 0:01:32.958,0:01:35.684 Ular jozibadorligi bo'yicha [br]megafaunadan kam joyi yo'q 0:01:35.708,0:01:38.292 biz ko'rib yurgan tabiat [br]hujjatli filmlaridagi. 0:01:39.333,0:01:43.684 Ammo qanday qilib odamlarni[br]ko'rinmas narsalarga ishontirish mumkin? 0:01:43.708,0:01:46.518 Men yaqinda Antarktikada[br]5 haftalik expeditsiyada bo'ldim 0:01:46.542,0:01:51.059 mikroblar miqyosida yovvoyi tabiat[br]rejissyori bo'lish uchun. 0:01:51.083,0:01:53.018 185 funtli uskunalar bilan, 0:01:53.042,0:01:55.059 harbiy samalyotga chiqdim 0:01:55.083,0:01:56.976 va mikroskoplarni u yerga olib bordim 0:01:57.000,0:02:00.143 bu mikroskopik ekstremofillarni [br]suratga olish va o'rganish uchun 0:02:00.167,0:02:03.476 va kam o'rganilgan ekotizimni [br]yaxshiroq tushinish uchun 0:02:03.500,0:02:05.042 biz yashaydigan sayyoradagi. 0:02:06.167,0:02:08.559 Bu ko'rinmas jonzotlarni[br]suratga olish uchun, 0:02:08.583,0:02:10.684 Ularning makonini ko'rishim kerak edi -- 0:02:10.708,0:02:13.208 Ya'ni muzni ostiga tushishim kerak edi. 0:02:13.875,0:02:18.476 Har yili dengiz muzlari Antarktika [br]hajmidan ikki barovarga ko'payadi. 0:02:18.500,0:02:21.268 9 fut qalinlikdagi muz ostiga[br]qiyo boqish uchun, 0:02:21.292,0:02:24.893 dengiz muziga kiritilgan[br]uzun, metal quvurga tushdim 0:02:24.917,0:02:28.476 hayotga to'lib-toshgan ekotizimga[br]guvoh bo'lish uchun, 0:02:28.500,0:02:32.750 dengiz tubi va yarqiragan muzlik[br]shiftini o'rtasida turgan holda. 0:02:34.041,0:02:36.184 Mana bu tashqaridan qanday ko'rinadi. 0:02:36.208,0:02:38.375 Bu shunchaki sehrli edi. 0:02:39.667,0:02:43.059 Ba'zi mavjudotlar urug' qisqichbaqasi[br]kabi g'aroyib edi 0:02:43.083,0:02:46.351 va yana ko'plab chiroyli[br]geometrik diatomlar ham. 0:02:46.375,0:02:49.101 Keyin men tepaga chiqdim[br]Quruq Vodiysida tunash uchun 0:02:49.125,0:02:51.018 bir necha hafta davomida. 0:02:51.042,0:02:54.268 Antarktikaning 98 foizi[br]muz bilan qoplangan 0:02:54.292,0:02:58.102 Quruq Vodiysi Antarktikaning[br]eng katta hududidir. 0:02:58.126,0:03:01.643 Faqat u yerda Antarktikaning[br]qandayligini ko'rish mumkin. 0:03:01.667,0:03:03.518 Bu yerda bakteriyalardan [br]namuna oldim, 0:03:03.542,0:03:07.601 muz ostidagi hovuzdan temir oksidi [br]otilib chiqadigan tabiat hodisasi, 0:03:07.625,0:03:12.018 ushbu joy o'n yil oldinham[br]hayotsiz deb hisoblangan, 0:03:12.042,0:03:15.226 Men muzlikka chiqdim[br]uning ichini teshish uchun, 0:03:15.250,0:03:18.726 yashayotgan sanoqsiz, qattiq tanali [br]mavjudotlarni kashf qildim 0:03:18.750,0:03:20.792 muzning ichki qatlamlariga tushganimda. 0:03:21.583,0:03:22.893 Kriokonit tuynuglari 0:03:22.917,0:03:25.851 kichik to'q rangdagi loydan[br]tashkil topadi 0:03:25.875,0:03:27.559 muzlikkka tushkanida 0:03:27.583,0:03:31.434 va tuynuk bo'ylab pastka erishni [br]boshlaydi vad keyin muzlaydi. 0:03:31.458,0:03:34.393 Shu tarzda loy parchalarini[br]muz ichida saqlab qoladi, 0:03:34.417,0:03:36.309 huddi kichik oroldagi olamga o'xshab, 0:03:36.333,0:03:39.184 har biri o'zining noyob ekotizimi bilan. 0:03:39.208,0:03:41.476 Men topgan ba'zi jonzotlarni[br]tanishingiz mumkin, 0:03:41.500,0:03:43.101 bu jonzotga o'xshaganlarni -- 0:03:43.125,0:03:44.393 Ularni yaxshi ko'raman. 0:03:44.417,0:03:46.934 Ular huddi panjali yopishqoq [br]ayiqchaga o'xshaydi. 0:03:46.958,0:03:48.684 Suv ayig'i nomi bilan ham ma'lum. 0:03:48.708,0:03:50.726 Ular o'zining noyob jihati[br]bilan mashhur, 0:03:50.750,0:03:53.518 keskin sharoitlarda omon qolishga[br]yordam beradigan. 0:03:53.542,0:03:56.018 Koinot vakuumida ham. 0:03:56.042,0:03:59.351 Ammo ularni topish uchun koinot[br]yo Antarktikaga borishni hojati yo'q. 0:03:59.375,0:04:02.018 Ular yer yuzi bo'ylab moxlarda yashaydi 0:04:02.042,0:04:04.226 Trotuar yoriqlaridan to parklargacha. 0:04:04.250,0:04:08.268 Siz ehtimol bu son-sanoqsiz ko'rinmas[br]jonzotlar yonidan har kuni o'tib ketarsiz. 0:04:08.292,0:04:09.809 Boshqasi tanish bo'lishi mumkin 0:04:09.833,0:04:12.518 ammo notanish bo'lishi ham mumkin[br]bu nematoda kabi. 0:04:12.542,0:04:14.101 Na ilon, va na chuvalchang. 0:04:14.125,0:04:16.601 Ular o'ziga xos mavjudotdir. 0:04:16.625,0:04:20.018 Ular chuvalchang kabi tiklanaolmaydi[br]yoki ilon kabi sudralib yurolmaydi. 0:04:20.042,0:04:22.976 Lekin ularda og'zini ichida[br]kichkina, o'tkir ignalari bor. 0:04:23.000,0:04:27.125 Ignalar ov qilishga va uni[br]yutishga yordam beradi. 0:04:27.708,0:04:29.684 Yer yuzidagi har bir odamga, 0:04:29.708,0:04:32.583 57 milliard nematoda to'g'ri keladi. 0:04:33.875,0:04:36.434 Ba'zi mavjudotlar butunlay [br]notanish bo'lishi mumkin. 0:04:36.458,0:04:38.393 Lekin o'zlari ajoyib yashashadi. 0:04:38.417,0:04:43.184 Bu kabi jonzotlarda tojlari[br]aylana og'izga aylanadi 0:04:43.208,0:04:47.351 ularning ichak tizimi judayam shaffof 0:04:47.375,0:04:51.958 va lentasimon siyanobakteriyalar[br]petri balig'i bo'ylab ko'p tarqalgan. 0:04:52.833,0:04:55.059 Ko'pincha biz OAVda [br]ko'radigan narsamiz 0:04:55.083,0:04:58.976 mikroorganizmlarning [br]elektron mikroskopik rasmlaridir, 0:04:59.000,0:05:01.184 qo'rqinchli maxluqqa o'xshaydigan. 0:05:01.208,0:05:04.601 Ularni ko'rmasak, hayoti[br]bizga sirliligicha qoladi, 0:05:04.625,0:05:07.934 garchi ular biz bilan deyarli [br]yonma-yon yashashsa-da. 0:05:07.958,0:05:09.684 Ularning kunlik hayoti qanday? 0:05:09.708,0:05:12.184 Ular qanday qilib[br]atrof-muhit bilan bog'lanadi? 0:05:12.208,0:05:15.976 Agar siz hayvonot bog'ida[br]pingvinlarni rasmini ko'rsangiz 0:05:16.000,0:05:19.518 va ularni hech qachon hayotda muz[br]ustida ko'rmasangiz, 0:05:19.542,0:05:22.226 siz pingvinlarni to'liq tushuna olmaysiz. 0:05:22.250,0:05:24.018 Mitti jonzotlar harakatini ko'rib, 0:05:24.042,0:05:28.101 biz ularning hayotini yaxshiroq anglaymiz. 0:05:28.125,0:05:32.476 Antarktikadagi va tomorqalarimizdagi[br]ko'rinmas hayotni hujjatlashtirmasak, 0:05:32.500,0:05:36.101 biz qancha mavjudotlar bilan[br]birga yashayotganligimizni bilmaymiz. 0:05:36.125,0:05:38.476 Bu esa hali ga'royib va ajoyib[br]ona sayyoramizdan 0:05:38.500,0:05:41.518 o'rganadigan narsamiz ko'pligidan[br]dalolat beradi. . 0:05:41.542,0:05:43.250 Rahmat.