1
00:00:01,167 --> 00:00:02,625
Здагадаецеся, што гэта?

2
00:00:04,083 --> 00:00:08,226
А калі б я сказала, што існуе месца,
дзе істоты зроблены са шкла?

3
00:00:08,250 --> 00:00:11,268
Ці што ёсць такія формы жыцця,
якія мы не можам пабачыць,

4
00:00:11,268 --> 00:00:14,309
але касманаўты бачаць іх пастаянна?

5
00:00:14,333 --> 00:00:18,559
Гэтыя нябачныя шкляныя істоты ‒ 
зусім не іншапланяцяне.

6
00:00:18,583 --> 00:00:20,226
Гэта дыятомы:

7
00:00:20,250 --> 00:00:22,297
фотасінтэтычныя, аднаклеткавыя
водарасці,

8
00:00:22,297 --> 00:00:26,407
якія вырабляюць кісларод і спрыяюць
засейванню хмар у планетарным маштабе.

9
00:00:26,407 --> 00:00:30,358
Яны маюць незвычайна сканструяваны
экзашкілет зроблены з...

10
00:00:30,358 --> 00:00:32,677
‒ правільна, шкла.

11
00:00:32,677 --> 00:00:36,904
Іх можна пабачыць з космасу
ў разнакаляровых вірах акіяну.

12
00:00:36,904 --> 00:00:37,988
А калі яны паміраюць,

13
00:00:37,988 --> 00:00:40,880
іх шкляныя панцыры ідуць
глыбока на самае дно акіянаў,

14
00:00:40,880 --> 00:00:42,275
забіраючы вуглярод з паветра

15
00:00:42,275 --> 00:00:43,225
з сабой у магілу.

16
00:00:43,225 --> 00:00:47,450
Што вядзе да значнага змяншэння
колькасці вугляроду ў акіянах.

17
00:00:47,450 --> 00:00:49,890
Мы жывем на планеце, поўнай чужакоў.

18
00:00:49,890 --> 00:00:52,732
Існуе столькі дзіўных формаў жыцця,
і трэба іх вывучаць.

19
00:00:52,732 --> 00:00:55,622
Звычайна яны жывуць на краі свету.

20
00:00:55,622 --> 00:00:58,937
Мы іх не заўважаем і не разумеем.

21
00:00:58,937 --> 00:01:01,878
Адзін з такіх краёў свету ‒ Антарктыда.

22
00:01:01,878 --> 00:01:03,753
Калі мы звычайна 
думаем пра Антарктыду,

23
00:01:03,753 --> 00:01:06,014
то ўяўляем штосьці
мёртвае і бясплоднае,

24
00:01:06,014 --> 00:01:08,172
акрамя некалькіх пінгвінаў.

25
00:01:08,172 --> 00:01:12,118
Але Антарктыда заслугоўвае
тытулу палярнага аазісу жыцця,

26
00:01:12,118 --> 00:01:16,372
дзе жыве безлік 
проста неверагодных істотаў.

27
00:01:16,372 --> 00:01:19,555
Але чаму іх не было 
ў апошняй перадачы пра прыроду?

28
00:01:19,555 --> 00:01:22,516
Нуу, таму што яны ціха чакаюць
пад снегам і льдом,

29
00:01:22,516 --> 00:01:24,699
зусім намі не заўважаныя.

30
00:01:24,699 --> 00:01:25,988
Гэта мікробы ‒

31
00:01:25,988 --> 00:01:28,902
маленькія расліны і жывёлы,
што жывуць унутры ледавікоў,

32
00:01:28,902 --> 00:01:30,840
пад акеанічным ільдом,

33
00:01:30,840 --> 00:01:32,623
і плаваюць у падледніковых
прудах.

34
00:01:32,623 --> 00:01:35,698
І яны не менш харызматычныя,
чым уся вядомая мегафаўна,

35
00:01:35,698 --> 00:01:39,328
якую мы звычайна бачым
у прыродазнаўчых праграмах.

36
00:01:39,328 --> 00:01:43,713
Але як можна прымусіць людзей
вывучаць тое, што яны не могуць убачыць?

37
00:01:43,713 --> 00:01:46,738
Нядаўна я цягам пяці тыдняў
кіравала экспедыцыяй у Антарктыду,

38
00:01:46,738 --> 00:01:51,080
каб нарэшце зняць дзікую прыроду 
ў мікробным маштабе.

39
00:01:51,080 --> 00:01:53,153
Я ўзяла з сабой 
185 кілаграмаў абсталявання

40
00:01:53,153 --> 00:01:54,829
і загрузілася ў ваенны самалёт.

41
00:01:54,829 --> 00:01:56,433
Я прывезла мікраскопы,

42
00:01:56,433 --> 00:02:00,160
каб вывучыць і засняць 
гэтых мікраскапічных экстрэмафілаў.

43
00:02:00,160 --> 00:02:03,567
Усё гэта, каб малазразумелая экасістэма,
у якой мы жывем,

44
00:02:03,567 --> 00:02:06,180
стала для нас больш яснай.

45
00:02:06,180 --> 00:02:08,287
Каб засняць гэтых нябачных істот у руху,

46
00:02:08,287 --> 00:02:09,953
мне трэба было дабрацца да іх дому.

47
00:02:09,953 --> 00:02:14,108
Я рызыкнула пагрузіцца глыбей пад лёд.

48
00:02:14,108 --> 00:02:18,495
Штогод акеанічны лёд амаль падвойвае
велічыню Антарктыды.

49
00:02:18,495 --> 00:02:21,230
Каб паглядзець, што там,
за трыма метрамі льда,

50
00:02:21,230 --> 00:02:24,952
я спусцілася па доўгай, металічнай трубе,
устаўленай ў акеанічны лёд,

51
00:02:24,952 --> 00:02:28,243
бо хацела паназіраць за
схаванай, але поўнай жыцця экасістэмай.

52
00:02:28,477 --> 00:02:34,546
Я была наўпрост паміж акеанічным дном
і зіхоткай столяй з ільду.

53
00:02:34,546 --> 00:02:36,651
Вось як гэта выглядала звонку.

54
00:02:36,651 --> 00:02:39,660
Гэта было проста магічна.

55
00:02:39,660 --> 00:02:43,077
Некаторыя знаходкі, як ракушкавыя, 
аказаліся проста цудоўнымі,

56
00:02:43,077 --> 00:02:46,473
а яшчэ там была безліч прыгожых, 
геаметрычных дыятомаў.

57
00:02:46,473 --> 00:02:49,559
Затым я выправілася ў даследчую вандроўку
у рэгіён Сухіх Далінаў

58
00:02:49,559 --> 00:02:50,925
на пару тыдняў.

59
00:02:50,925 --> 00:02:54,242
98 працэнтаў Антарктыды
пакрытыя льдом,

60
00:02:54,242 --> 00:02:58,111
а Сухія Даліны ‒ найбуйнейшы
абшар Антарктыды, дзе можна пабачыць,

61
00:02:58,111 --> 00:03:01,936
як сам кантынент выглядае пад ільдом.

62
00:03:01,936 --> 00:03:04,167
Я ўзяла пробу бактэрый з
Крывавых Вадаспадаў ‒

63
00:03:04,167 --> 00:03:07,482
прыроднай з'явы, калі з падлёдных 
вадаёмаў выдзяляецца аксід жалеза.

64
00:03:07,482 --> 00:03:12,065
Яшчэ крыху больш за дзесяцігоддзе таму
гэта месца лічылася безжыццёвым.

65
00:03:12,065 --> 00:03:15,252
Я залезла на ледавік,
каб прасвідраваць дзіру ў яго нетрах,

66
00:03:15,252 --> 00:03:18,750
і ўбачыць безліч крэпкіх істотаў,
што там жывуць

67
00:03:18,750 --> 00:03:21,390
на розных слаях ільда.

68
00:03:21,390 --> 00:03:23,293
Гэтыя так званыя "крыяканітавыя дзіры"

69
00:03:23,293 --> 00:03:25,797
фармуюцца, калі маленькія кавалкі
цёмнага пылу

70
00:03:25,797 --> 00:03:27,615
трапляюць на ледавік, пачынаюць таяць

71
00:03:27,615 --> 00:03:31,478
і становяцца вадкімі дзіркамі,
якія потым зверху замярзаюць.

72
00:03:31,478 --> 00:03:34,418
Яны захоўваюць сотні кавалкаў пылу
ўнутры ледавіка,

73
00:03:34,418 --> 00:03:36,327
як невялікія выспы-сусветы,

74
00:03:36,327 --> 00:03:38,543
кожная з якіх мае сваю экасістэму.

75
00:03:38,543 --> 00:03:41,257
Некаторых істотаў, што яна знайшла,
вы, магчыма, пазнáеце.

76
00:03:41,257 --> 00:03:42,930
Напрыклад, чароўныя ціхаходкі ‒

77
00:03:42,930 --> 00:03:44,426
я іх абажаю!

78
00:03:44,426 --> 00:03:46,957
Нібыта маленькія
мядзведзі-мармеладкі з кіпцюрамі.

79
00:03:46,957 --> 00:03:48,978
Іх яшчэ называюць вадзянымі мядзведзікамі.

80
00:03:48,978 --> 00:03:50,738
Яны вядомыя сваёй суперздольнасцю,

81
00:03:50,738 --> 00:03:53,210
якая дазваляе ім выжываць
у экстрэмальных умовах,

82
00:03:53,210 --> 00:03:56,065
нават у вакууме космасу.

83
00:03:56,065 --> 00:03:59,375
Але не трэба быць касманаўтам
ці ехаць на Антарктыду, каб іх знайсці.

84
00:03:59,375 --> 00:04:01,405
Яны жывуць у імху па ўсім свеце,

85
00:04:01,405 --> 00:04:04,252
ад расколін тратуару да паркаў.

86
00:04:04,252 --> 00:04:08,289
Хутчэй за ўсё, вы праходзіце між тонамі 
гэтых нябачных жывёлаў штодня.

87
00:04:08,289 --> 00:04:10,482
Іншыя істоты могуць
толькі выглядаць знаёмымі,

88
00:04:10,482 --> 00:04:12,623
і пры гэтым быць дзівакамі, 
як круглыя чэрві.

89
00:04:12,623 --> 00:04:14,722
Не будучы ні змеямі, 
ні землянымі чарвякамі,

90
00:04:14,722 --> 00:04:16,625
круглыя чэрві ‒ істоты ўнікальныя.

91
00:04:16,625 --> 00:04:20,345
Яны не могуць ані аднаўляцца
як звычайныя чэрві, ані паўзці як змеі.

92
00:04:20,345 --> 00:04:23,002
Але маюць маленькія кінжалы-іголкі ў роце,

93
00:04:23,002 --> 00:04:27,710
з дапамогай якіх яны ловяць здабычу
і затым высмоктваюць яе вантробы.

94
00:04:27,710 --> 00:04:29,724
На кожнага чалавека на планеце

95
00:04:29,724 --> 00:04:33,873
існуе 57 мільярдаў круглых чарвякоў.

96
00:04:33,873 --> 00:04:36,495
Частку з іх вы можаце зусім не распазнаць.

97
00:04:36,495 --> 00:04:38,423
Але яны жывуць не менш цікавым жыццём.

98
00:04:38,423 --> 00:04:43,207
Як, напрыклад, калаўроткі з каронамі, 
якія ператавараюцца ў Румба-рты,

99
00:04:43,207 --> 00:04:45,560
альбо інфузорыі 
з такім празрыстым страваваннем,

100
00:04:45,560 --> 00:04:47,380
што пра яго часам не хочацца ведаць.

101
00:04:47,380 --> 00:04:52,090
Ці цыянабактэрыі, што выглядаюць
як рассыпанае канфеці ў сподку Петры.

102
00:04:52,090 --> 00:04:55,747
Вельмі часта тое, што мы бачым у медыя, ‒

103
00:04:55,747 --> 00:04:58,990
гэта насканаваныя электрамікраскопамі
мікраарганізмы,

104
00:04:58,990 --> 00:05:01,210
што выглядаюць, як страшныя монстры.

105
00:05:01,210 --> 00:05:04,618
А без назірання іх рухаў,
іх жыццё выглядае для нас ілюзорным,

106
00:05:04,618 --> 00:05:07,955
нават негледзячы на тое, 
што яны атачаюць нас паўсюль.

107
00:05:07,955 --> 00:05:09,708
Як яны жывуць?

108
00:05:09,708 --> 00:05:12,208
Як узаемадзейнічаюць з асяроддзем?

109
00:05:12,208 --> 00:05:15,998
Калі б вы толькі бачылі фота пінгвіна
ў заапарку,

110
00:05:15,998 --> 00:05:19,540
але не бачылі б яго нажыва, 
калі ён брындае і слізгае па льдзе,

111
00:05:19,540 --> 00:05:22,250
вы не змаглі б цалкам зразумець
іх існавання.

112
00:05:22,250 --> 00:05:24,038
Назіраючы за мікраістотамі ў дзеянні,

113
00:05:24,038 --> 00:05:28,132
мы атрымліваем лепшае разуменне
жыцця, нябачнага ў штодзённасці.

114
00:05:28,132 --> 00:05:32,495
Без дакументавання незаўважных форм жыцця
на Антарктыдзе і на нашых падворках,

115
00:05:32,495 --> 00:05:36,130
мы не можам зразумець, з якой колькасцю
істотаў мы разам жывем у гэтым свеце.

116
00:05:36,130 --> 00:05:38,500
І гэта азначае, што мы яшчэ
не маем поўнай карціны

117
00:05:38,500 --> 00:05:41,540
нашай дзіўнай, капрызнай,
але цудоўнай планеты.

118
00:05:41,540 --> 00:05:43,508
Дзякуй.