Laura Carstensen: Të moshuarit janë më të lumtur

Në shekullin e 20-të ne kemi shtuar një numër të padëgjuar të viteve në jeten tonë, mirëpo a është kualiteti i jetës aq i mirë?
Befasisht, po! Tek TEDxGrua psikologja Laura Carstensen paraqet kërkimin tregon se kur njerëzit plaken ata bëhen më të lumtur, më të kënaqur dhe kanë një pikëpamje më pozitive për boten.

Njerëzit po jetojnë më gjatë

dhe shoqëritë po thinjen.

Ju e dëgjoni këtë gjatë gjithë kohës.

Lexoni nepër gazeta rreth kësaj.

Dëgjoni nëpër televizione.

Nganjëherë brengosem

që dëgjojmë për të aq shumë

sa që tani i pranojmë jetrat më të gjata

me një lloje vetëkënaqësie,

madje edhe me lehtësi.

Mirëpo, pa dyshim,

jetra më të gjata munden

dhe, unë besoj se do të

përmisojnë kualitetin e jetes

të të gjitha moshave.

Për ta vendosur këtë ne perspektivë

me lejoni vetem të përqëndrohem në pamjen e përgjithshme.

Më shumë vite janë shtuar

tek pritëshmëria e jetës mesatare

në shekullin e 20-të

sesa të gjitha vitet që janë shtuar

gjatë gjithë mijëvjeqarëve

të evolucionit të njerëzimit.

Sa hapë e mbyll sytë,

ne pothuajse e dyfishuam gjatësinë e kohës

gjatë të cilës jetojmë.

Pra, nëse ndonjëherë ndjeheni sikur nuk e kuptoni këtë punen e moshës,

mos u shqetësoni.

Është fringo i ri.

Për shkak se shkalla e fertilitetit ra

gjatë periudhës së njejtë

kur pritëshmëria e jetës ishte duke u rritur,

ajo piramid

e cila gjithmonë e përqafësonte shprëndarjen e moshave në popullësi,

me shumë rini në bazë,

dhe pak të moshuar në majë

të cilët e arrijnë dhe e mbijetojnë pleqërinë,

është duke u riformatizuar

në një drejtëkëndësh.

Dhe tani, nëse je një llojë njeriu

i cili merr kënaqësi nga statistikat e popullsisë,

këto statistika do ju japin atë kënaqësi.

Sepse kjo do të thotë që

për herë të parë në historinë e specjeve,

shumica e foshnjeve të lindura

në Botën e Zhvilluar

kanë mundësinë

e të arriturit pleqërinë.

Si ndodhi kjo?

Epo, ne nuk jemi gjenetikisht më të mirë sesa paraardhësit tonë

ishin para 10,000 viteve.

Kjo rritje e pritëshmërisë së jetës

është një produkt i mrekullueshum i kulturës

që bashkon

shkencën dhe teknologjinë,

dhe një ndryshim të madh në sjellje

që përmison shëndetin dhe mirëqenjen.

Nëpërmjet ndryshimeve kulturore,

të parët tanë

gati e eliminuan vdekje e parakohëshme

kështu që njerëzit tani mund të jetojnë jetra të plota.

Ka probleme të bashkangjitura me moshim --

sëmundje, varferi, humbje të statusit social.

Nuk është koha e duhur për tu mbështetur në famën tonë dhe nderimet që kemi marrur.

Miërpo, sa më shumë që ne mësojmë rreth plakjes,

aq më e qartë bëhet

që një kurs në rënie e sipër

është madhësisht i pabazë.

Plakja sjellë disa përmisime të mrekullueshme --

rritë diturinë, mjeshtrinë --

dhe përmison aspektet e jetës emocionale.

Po pra,

njerëzit e vjetër janë të lumtur.

Ata janë me të lumtur sesa njerëzit me moshë messatare,

dhe njerëzit e ri sigurisht.

Studim pas studimi

vjen tek i njejti përfundim.

Qendra për kontollim dhe parandalim të sëmundjeve bëri një anketë rishtas

ku pyeti përgjigjësit thjesht të ju tregojnë

nëse kanë përjetuar stres psikologjik

gjatë javës së kaluar.

Më pak njerëz të vjetër iu përgjigjën asaj pyetje pozitivisht

sesa njerëzit e modhës së mesme,

dhe njerëzit e ri gjithashtu.

Një anketë a fundit e Gallup

i pyeti anketuesit

se sa stres, brengosje dhe mërzitje

kishin përjetuar gjatë ditëve të fundit.

Dhe stresi, brengosja,mërzitja

të gjitha pakësohem me moshë.

Tani shkencëtaret socialë e quajnë këtë paradoksi i plakjes.

Pas të gjithave, plakja nuk është e thjeshtë.

Kështu që kemi bërë të gjitha llojet e pyetjeve

për ta parë nese mund të shpjegojmë këto gjetje.

Kemi pyetur se a mund të jetë

që gjenerata e tanishme e njerëzve të vjetër

është dhe gjithmonë ka qenë

gjeneratat më e mirë.

Dua të them që, njerëzit e ri sot

mund të mos i përjetojnë këto përmisime

gjersa ata plaken.

Ne kemi pyetur,

ndoshta njerëzit e vjetër janë duke provuar të jshohin anën pozitive

të një ekzistence depresive.

(Qeshen)

Mirëpo sa më tepër që provuam të mohojmë këto gjetje,

më shumë evidence kemi gjetur

për ta përkrahur atë.

Vite me parë, koleget e mij dhe unë filluam një studim

gjatë të cilit përcillëm të njejtin grup të njerzve për një periudh prej 10 viteve.

Në fillim, mostra kishte njerëz 18 deri në 94 vjeqarë/e.

Ne studjuam sesi përvoja e tyre emocionale ndryshonte

gjërsa ata plakeshin.

Pjesëmarrësit tanë mbanin pegjera elektronikë

për një javë,

dhe ne iu dergonim mesazhe gjatë ditës dhe mbrëmjes, gjate kohëve të ndryshme.

Dhe çdoherë qe ne iu dërguam mesazhe

ne do i pyesnim të ju përgjigjen disa pyetjeve --

Një në shkalle 1 deri ne 7, se të lumtur jani tani?

Sa të trishtuar jeni tani?

Sa të irrituar jeni tani ? --

në mënyrë që të kemi një sensë

të llojeve të emocioneve dhe ndjenjave që ata kishin

në jeten e tyre të përditëshme.

Dhe duke përdorur këtë studim intenzivë

të individëve,

ne gjetëm se nuk është një gjenerat e veqantë

e cila ndihet më mirë sesa tjerat,

mirëpo të njejtit individë gjatë kohë

fillojnë të raportojnë përvoja relativisht

pozitive.

Tani e shihni këtë zvoglim të dukshëm

gjatë një moshe të avancuar.

Dhe ka një zvoglim i vogel.

Mirëpo në asnjë pikë nuk rikthehet

tek nivelet që ne shofim

në adoleshencën e herëshme.

Tani është shumë e thjeshtë

të themi se njerëzit e moshuar janë me të "lumtur."

Në studimin tonë, ata janë më pozitivë,

mirëpo ata gjithashtu përjetojnë emocione të përziera

më shpesh se rinija --

përjetojnë pikëllueshmeri në të njejtën kohë që përjetojnë lumturi;

e dini, ai loti në sy

kur jeni duke i qeshur një shoku.

Dhe kërkimet tjera kanë treguar

që duket se njerëzit e vjetër ndihen rehat kur

përjetojnë pikëllim.

Ata e pranojnë dhimbjen më shumë se sa njerëzit e ri.

Dhe ne dyshojmë që kjo mund të na ndihmoj të sqarojmë

përse njerëzit e vjetër janë me të suksesshëm se rinija kur

bëhet fjalë për zgjidhjen e problemeve emocionale dhe debateve.

Njerëzit e vjetër mund të shiqojnë padrejtësinë

me butësi,

dhe nuk dëshprohen.

Dhe të gjitha tjerat barazi,

njerëzit e vjetër drejtojnë resurset e tyre

si përqëndrimin dhe kujtesën,

tek informacionet pozitive me tepër se sa tak ato negative.

Nese ju shfaqim, të moshuarve, atyre me moshë mesatare dhe njerëzve të ri disa imazhe,

sikurse kjo që po e shifni tani në ekranë,

dhe i pyesim me vonë

të kujtojnë të gjitha ato imazhe që kishin parë,

njerëzit e vjetër, mirëpo jo njerëzit e ri,

kujtojnë me tepër imazhe pozitive

sesa ato negative.

Ne i kemi pyetur njerëzit e vjeter dhe të rinjë

që ti shiqojnë fetyrat në studime laboratorike,

disa me vetulla të rrudhta,disa të qeshur.

Njerëzit e vjetër shiqojnë me tepër tek fetyrat e qeshura

dhe jo ato te mrroluara.

Në përditëshmëri ,

kljo përkthehet në knaëqsi dhe gëzim

më të madh.

Mirëpo si shkencëtarë socialë, ne vazhdojmë të pyesim

për alternativa të mundëshme.

Mendojmë, ndoshta njerëzit e vjetër

raportojnë më tepër emocione pozitive

sepse ata janë të paaftë mentalisht.

(Qeshen)

Ne kemi thën, mund të jetë

që emocionet pozitive janë thjesht me të leheta për tu përpunuar sesa ato negative,

dhe ata kaloni tek emocionet pozitive?

Ndoshta qendrat nervore në trurin tonë

degradohen kështu që

ne nuk mund të përpunojmë emocionet negative më.

Mirëpo nuk është ashtu.

Të rriturit më të mprehtë

janë ata që shfaqim emocione pozitive me së shumti.

Dhe nën kushte që me të vertet kanë rendësi,

njerëzit e vjetër përpunojnë informacione negative

aq mirë sa ata pozitive.

Pra si mund të jetë kjo?

Në kërkimin tonë,

ne kemi gjetur se këto ndryshime

janë të bazuara thellësisht

në aftësinë unike të njerëzve për të monitoruar kohën --

jo vetëm orën dhe kohën kalendarike,

mirëpo jetën në përgjithësi.

Dhe nëse ka një paradoks të plakjes,

është që njohja e faktit që nuk do të jetojmë përgjithmonë

ndryshon perspektiven tonë të jetës

në mënyrë pozitive.

Kur zona kohore është e gjata dhe e paqartë,

ashut siq është zakonishtë në rini,

njerëzit janë vazhdimish duke u përgatitur,

duke provuar të marrin të gjitha informacionet pozitive që munden

duke rrezikuar, dhe zbuluar.

Ne mund të shpenzojmë kohë me njerëz që nuk i pëlqejmë

sepse disi është interesante.

Ne mund të mësojme diçka të papritur.

(Qeshen)

Shkojmë në takime të verberta.

(Qeshen)

E dini, në fund të fundit,

nëse nuk funksionon, gjithmonë është një e nesërme.

Njerëzit mbi 50 vjet

nuk shkojnë në takime të verbërta.

(Qeshen)

Gjërsa ne plakemi,

horizonti ynë kohorë fillon të shkurtohet

dhe qëllimet tona ndryshojnë.

Kur ne e kuptojme se nuk e kemi të gjithë kohen e botës

ne i shofim prioritetet tona me më qartësi.

Ne u kushtojmë më pak vëmendje çështjeve të parëndësishme.

Ne e shijojmë jeten.

Ne jemi me mirënjohës,

me të hapur për bashkëbisedim dhe pajtim.

Ne invesojme me shumë në pjesë të rëndësishme të jetës

dhe jeta bëhet më e mirë,

kështu që jemi më të lumtur dita ditës.

Mirëpo i njejti ndërrim i perspektivës

na bën më pak tolerantë për

padrejtësi.

Deri në 2015,

do të ketë më shumë njerëz në SHBA

mbi moshën 60 vjeqare

sesa nën moshën 15 vjeqare.

Çfarë do të ndodh me shoqëri

që janë të mbingarkuar me njerëz të vjetër ?

Numrat nuk do të përcaktojnë

rezultatin.

Kultura do të përcaktojë atë.

Nëse invesojmë në shkencë dhe teknologji

dhe gjejmë zgjidhje për problemet e vërteta

që njerëzit e vjetër hasin

dhe përqëndrohemi

në fuqitë e vërteta

të njerëzve të vjetër,

atëherë vitet e shtuara te jetës

mund të përmisojmë dramatikisht kualitetin

e jetës të të gjitha moshave.

Shoqëritë me miljona

të talentuar,me qytetarë emocionalisht stabilë

të cilët janë të shëndetshëm dhe të edukuar më mirë

sesa çdo gjeneratë tjetër,

të armatosur me njohuri

rreth çështjeve praktike të jetës

dhe të motivuar

për të zgjidhur çështje të mëdha

mund të jenë shoqëri më të mira

sasa që kemi njohur ndonjëherë.

Babai imë, i cili është 92 vjeqe,

ka dëshirë të thotë,

"Le të ndalojmë së foluri

se si ti mbrojmë të vjetrit

dhe të fillojme të flasim rreth

asaj sesi te shpëtojmë të gjithë ne."

Faliminderit.

(Duartrokitje)