Đấu tranh theo phương pháp phi bạo lực

Làm thế nào để giải quyết bạo lực mà không trở thành một kẻ bạo lực ? Trong bài nói chuyện thông minh này, nhà hoạt động hòa bình Scilla Elworth vạch ra những kỹ năng mà chúng ta, cá nhân cũng như quốc gia, cần có để chống lại bạo lực theo cách phi bạo lực. Để trả lời câu hỏi vì sao và chúng hiệu quả như thế nào, diễn giả đã kể chuyện về những vị anh hùng trong lịch sử như Aung San Suu Kyi, Mahatma Gandhi, Nelson Mandela, cùng những triết lý cá nhân đã tạo nên sức mạnh đấu tranh trong hòa bình của họ. (Ghi hình tại TEDxExeter,)

Trong nửa thế kỷ
nỗ lực gìn giữ hòa bình,

tôi luôn đau đáu một câu hỏi:

Làm cách nào để giải quyết bạo lực

mà không cần dùng tới bạo lực?

Khi chúng ta đối mặt
với sự tàn bạo,

hay khi một đứa trẻ
bị bắt nạt tại sân chơi

hay chứng kiến bạo lực gia đình --

hay, bắt gặp xe tăng và súng ống,

như những gì đang xảy ra
trên đường phố Syria gần đây,

thì giải pháp hiệu quả nhất là gì?

Chống trả ? Đầu hàng ?

Hay sử dụng bạo lực gay gắt hơn ?

Câu hỏi: "Làm thế nào
để chống lại một kẻ ức hiếp

mà không trở thành kẻ bạo hành ?"

đã ám ảnh tôi từ khi còn nhỏ.

Tôi nhớ khi 13 tuổi,

tôi đã dán mắt vào chiếc TV đen trắng
trong phòng khách

xem xe tăng của quân Liên Xô
tiến vào Budapest,

và những đứa trẻ cũng trạc tuổi tôi

đang xông thẳng vào xe tăng

và bị xe chèn qua.

Tôi đã chạy lên lầu,
xếp quần áo vào vali.

Mẹ tôi lại gần và hỏi:
"Con đang làm cái quái gì thế?"

Và tôi nói: "Con sẽ đi Budapest."

Mẹ lại hỏi: "Để làm gì mới được chứ?"

Tôi trả lời: "Trẻ em ở đó
đang bị giết hại.

Ắt hẳn có chuyện gì tệ hại
đang xảy ra."

Và mẹ nói: "Đồ ngốc."

Tôi bật khóc.

Mẹ hiểu ra và nói rằng:

"Được rồi, xem ra
chuyện có vẻ nghiêm trong.

Nhưng con còn quá bé,
chưa thể giúp họ được.

Con cần được dạy dỗ bài bản trước đã.
Mẹ sẽ giúp con.

Nhưng cứ dỡ đồ ra đã."

Và tôi bắt đầu học

rồi đến làm việc ở Châu Phi
trong suốt những năm của độ tuổi 20.

Nhưng tôi nhận ra rằng
những gì tôi thực sự muốn biết

lại không thể học được
qua trường lớp.

Tôi chỉ muốn hiểu

bạo lực, và sự bóc lột,
diễn ra như thế nào.

Và tôi phát hiện ra rằng:

Bọn áp bức sử dụng bạo lực
theo ba cách:

Dùng bạo lực chính trị để uy hiếp,

dùng vũ lực để chiếm đóng lãnh thổ,

và dùng bạo lực tinh thần
để làm nhụt chí.

Và trong rất ít trường hợp

bạo lực có thể trị được bạo lực.

Nelson Mandela vào tù
vì tin vào sức mạnh của bạo lực,

27 năm sau,

ông và cộng sự của mình,

đã dần dần mài giũa được

kỹ năng cần có,
đáng kinh ngạc,

để biến một trong những chính phủ
tàn ác nhất trên thế giới

thành chính quyền dân chủ.

Và họ đã làm điều đó
mà hoàn toàn không dùng tới bạo lực.

Họ nhận ra rằng
dùng bạo lực chống lại bạo lực

không hề hiệu quả.

Thế điều gì mới có hiệu quả?

Qua nhiều năm, tôi đã thu thập được
6 cách hiệu quả --

tất nhiên
còn rất nhiều cách khác --

cũng đem lại hiệu quả cao.

Cách đầu tiên là

thay đổi phải bắt đầu từ

phải bắt đầu từ đây, từ bên trong.

Đó là phản ứng, thái độ
trước sự đàn áp

tôi đã kiềm chế được,

và tôi có thể thay đổi nó.

Tôi cần rèn giũa nhận thức của mình.

Điều đó có nghĩa là
tôi cần biết cách mình suy nghĩ,

khi nào mình gục ngã,

khi nào tôi sợ,

điểm yếu của mình ở đâu.

Khi nào mình đầu hàng?

Mình chiến đấu vì điều gì?

Tự xem xét lại bản thân
là một trong nhiều cách

đó không phải là cách duy nhất

mà là một trong số nhiều cách

để có được sức mạnh nội tâm này.

Và người anh hùng của tôi
-- hay của Satish --

là Aung San Suu Kyi ở Burma.

Bà ấy đã dẫn đầu
một nhóm học sinh

biểu tình trên đường phố ở Rangoon.

Họ đứng ở góc phố,
đối mặt với một hàng súng máy.

Và Aung San Suu Kyi
đã nhanh chóng nhận ra rằng

ngón tay đặt trên cò súng
của những người lính đang run rẩy

họ đang sợ hãi hơn cả
những sinh viên biểu tình sau lưng bà.

Nhưng bà đã bảo
đám sinh viên ngồi xuống.

Và với vẻ bình tĩnh và dứt khoát,
bà tiến về phía trước

hoàn toàn không sợ hãi

bà tiến thẳng tới
trước khẩu súng đầu tiên,

đặt tay lên khẩu súng
và hạ thấp nó xuống.

Và đã không có đổ máu.

Đó là những gì mà một người
làm chủ nỗi sợ có thể làm được

không chỉ là việc
đối mặt với ống súng,

mà còn có thể là một cuộc chiến dao găm
trên đường phố.

Chúng ta phải rèn luyện kỹ năng này.

Vậy còn nỗi sợ hãi của chúng ta
thì sao?

Tôi có một cách hay dùng.

Nỗi sợ của tôi lớn dần

nhờ năng lượng
mà tôi dành cho nó.

Và nếu nó trở nên quá lớn

thì tôi sẽ dùng tới nó.

Chắc tất cả mọi người đều biết
hội chứng 3 giờ sáng

nghĩa là khi ta có chuyện lo lắng,
nó sẽ khiến bạn tỉnh giấc

tôi đã thấy nhiều người
mắc hội chứng này

trong vòng một tiếng
quay ngang quay ngửa

hội chứng sẽ trở nên tệ hơn

và tới lúc 4 giờ
bạn sẽ vùi mình vào gối

như thế này.

Điều duy nhất có thể làm

là thức dậy, uống một tách trà

và ngồi xuống cùng với nỗi sợ
mà bạn coi là một đứa trẻ con.

Bạn là người lớn.

Và nỗi sợ chỉ là một đứa bé.

Bạn sẽ nói chuyện với nó

và hỏi rằng nó muốn gì,
hay cần gì.

Làm thế nào
để nó thấy thoải mái hơn?

Để đứa bé trở nên mạnh mẽ hơn?

Rồi bạn hãy lên kế hoạch.

Hãy nói rằng, "Được rồi,
giờ chúng ta sẽ đi ngủ tiếp.

Và chúng ta sẽ thức dậy lúc 7h30."

Tôi đã trải nghiệm
hội chứng này hôm Chủ nhật

khi thấy sợ hãi việc tới nói chuyện
với mọi người hôm nay.

(tiếng cười)

Và tôi đã làm điều đó.

Tôi tỉnh dậy, uống một tách trà,
ngồi nói chuyện với nỗi sợ hãi

và giờ thì tôi đang ở đây,
tuy có phần sợ hãi, nhưng vẫn đứng đây.

(tiếng vỗ tay)

Đó là sự sợ hãi.
Còn sự tức giận thì sao?

Nơi nào không có sự công bằng
ắt sẽ có sự tức giận.

Nhưng sự tức giận
giống như xăng dầu vậy,

nếu bạn xịt nó quanh mình
và ai đó đánh một que diêm,

thì cả người bạn sẽ bị bốc cháy.

Nhưng sự tức giận cũng là
một loại động cơ - một động cơ rất khỏe

Nếu ta có thể biến thứ xăng đó
thành động cơ

nó có thể giúp ta
tiến xa về phía trước,

nó có thể giúp ta vượt qua những
khoảnh khắc khủng khiếp

và trao cho ta
nguồn sức mạnh nội tại.

Đó là điều tôi đã học được

từ một công trình của mình, hợp tác với
các nhà lập sách năng lượng nguyên tử.

Bởi ban đầu tôi đã quá bất bình

với những mối nguy hiểm
mà họ khiến chúng tôi gặp phải,

bất bình tới nỗi tôi chỉ muốn tranh cãi,
đổ lỗi, và chứng minh rằng họ đã sai.

Nhưng cách đó hoàn toàn công cốc.

Để phát triển một cuộc đối thoại
đòi hỏi sự thay đổi đạt được hiệu quả

chúng ta cần kiểm soát
sự tức giận của bản thân.

Hoàn toàn bình thường
khi tức giận với những thứ như

vũ khí nguyên tử
trong trường hợp của tôi,

nhưng tức giận với người khác
là vô nghĩa.

Họ cũng chỉ là
con người như chúng ta.

Và làm những gì
mà họ cho là tốt nhất.

Đó là nền tảng
để ta trò chuyện với họ.

Sự tức giận chính là cách thứ ba.

Nó trao cho tôi chìa khóa

về vấn đề gì đang xảy ra, hay giúp tôi
nhận thức được chuyện đang xảy ra

trên thế giới ngày hôm nay,

đó là điều cần thiết ở thế kỷ này.

Con người từng phải làm theo những gì
mà chính phủ ra lệnh.

Còn ở thế kỷ này,
mọi việc đã khác.

Người dân có sức mạnh
gây ảnh hưởng với chính phủ.

Giống như việc
nấm mọc lên từ bê tông.

Giống như Bundy đã nói, người dân
giờ đây từ ngàn dặm cách xa nhau

đã hội tụ lại
và tạo nên những thay đổi.

Tổ chức Peace Direct
đã sớm chỉ ra rằng

những người sống ở vùng
hay có xung đột

thường biết họ phải làm gì.

Họ biết những điều gì
là tốt nhất.

Vì thế Peace Direct
chỉ đứng phía sau để giúp đỡ họ.

Và những gì mà họ đang làm

là giúp binh lính giải ngũ,

tái xây dựng các nền kinh tế,

và giúp những người di tản
tái định cư,

hay thậm chí giải phóng những binh lính
vẫn còn là trẻ con.

Họ phải cược cả mạng sống của mình
mỗi ngày

để làm vậy.

Và họ nhận ra rằng

sử dụng bạo lực
trong những trường hợp trên

không chỉ là phi nhân đạo,

mà còn không hiệu quả

bằng những phương pháp
kết nối con người lại với nhau.

Và tôi nghĩ rằng quân đội Hoa Kỳ

cuối cùng cũng bắt đầu
hiểu được điều này.

Cho tới ngày nay,
chính sách chống khủng bố của Hoa Kỳ

đã dùng mọi cách
để giết chết những kẻ gây rối,

và nếu người dân nhìn nhận
chính sách đó theo hướng này,

thì việc này sẽ được coi là
"sự thiệt hại bên lề".

Và sự thiệt hại này
khiến người dân Afghanistan

cảm thấy nhục nhã và tức giận,

giúp tổ chức khủng bố Al-Qaeda
gia tăng lực lượng,

ví dụ như khi
người dân cảm thấy ghê tởm

với tục thiêu chết của đạo Hồi.

Thế nên phải thay đổi
việc huấn luyện quân đội.

Thiết nghĩ đã có những dấu hiệu
cho thấy sự việc đang bắt đầu thay đổi.

Về mặt này, quân đội Anh
luôn làm tốt hơn cả.

Nhưng có một ví dụ điển hình
khiến họ làm vậy,

đó là một đại tá xuất sắc người Mỹ

có tên là Chris Hughes.

Ông ấy đã dẫn đội quân của mình
xuống những con phố ở Najaf,

tại Irắc.

Và đột nhiên người dân
từ trong các ngôi nhà đổ ra hai bên đường.

Họ la hét với vẻ tức giận tột độ,

bao vây những người lính trẻ,
những con người đang vô cùng hoảng sợ.

không biết chuyện gì đang diễn ra,
bởi họ không biết nói tiếng Ả rập.

Và Chris Hughels
đã bước vào giữa đám đông

với vũ khí giơ cao trên đầu,
mũi súng hướng xuống đất,

và ông nói, "Tất cả quỳ xuống."

Cả đội quân hùng hậu

đeo ba lô và vũ khí đầy mình

lần lượt quỳ gối xuống mặt đất.

Một sự tĩnh lặng hoàn toàn.

Hai phút sau,

người dân bỏ đi
và trở về nhà.

Với tôi, đó là
một hành động khôn ngoan.

Cái cách mà ông ấy làm
tại thời khắc đó.

Và nó đang diễn ra ở mọi nơi.

Các bạn không tin lời tôi nói ư ?

Vậy bạn đã bao giờ tự hỏi mình

tại sao và làm như thế nào
các chế độ độc tài lại sụp đổ

trong hơn 30 năm qua chưa ?

Tại Czechoslovakia, Đông Đức,

Estonia, Latvia, Lithuania,

Mali, Madagascar,

Phần Lan, Philipin,

Serbia, Slovenia,
nhiều nơi khác nữa,

và hiện tại là Tunisia và Ai Cập.

Sự việc không xảy ra ngẫu nhiên.

Tại rất nhiều nơi
đều bắt đầu từ một cuốn sách

được viết bởi một người đàn ông 80 tuổi
sống tại Boston có tên là Gene Sharp.

Cuốn sách có tên là
"Từ độc tài tới nền dân chủ"

với 82 phương pháp phản kháng
phi bạo lực.

Cuốn sách đã được dịch ra
26 thứ tiếng

trên toàn thế giới.

Và nhiều người trẻ cũng như già
ở khắp mọi nơi đều đang đọc nó,

bởi vì những phương pháp được đưa ra
đều rất hiệu quả.

Chính điều này
đã khiến tôi hy vọng

không chỉ là hy vọng,
mà còn cảm thấy lạc quan hơn.

Bởi vì cuối cùng, nhân loại
cũng đang dần hiểu ra điều đó.

Và chúng ta đang tiến tới sử dụng
những phương pháp hòa bình hiệu quả

để trả lời cho câu hỏi :

Làm thế nào để giải quyết bạo lực
mà không trở thành kẻ bạo lực?

Đó chính là sử dụng các kỹ năng
mà tôi đã nhắc tới: sức mạnh nội tại

sự phát triển của sức mạnh đó
qua việc nhận thức được bản thân,

nhìn nhận và chấp nhận
nỗi sợ hãi của bản thân,

sử dụng sự tức giận
làm nhiên liệu,

kết nối với mọi người,

tập hợp mọi người lại với nhau,

sự dũng cảm,

và trên hết,
sự cam kết với phi bạo lực.

Lúc này đây, tôi không chỉ
tin vào phi bạo lực.

Tôi không phải tin vào nó.

Mà còn thấy những bằng chứng
chứng minh nó hiệu quả ở khắp mọi nơi.

Tôi thấy chúng ta,
những người bình thường,

đều có thể làm những gì
mà Aung San Suu Kyi, Ghandi,

và Mandela đã làm.
Chúng ta có thể chấm dứt

thế kỉ đẫm máu nhất
mà nhân loại từng biết tới.

Và chúng ta có thể
vượt qua sự đàn áp

bằng việc mở rộng trái tim mình

cũng như lan truyền cách giải quyết
đáng kinh ngạc này.

Mở rộng trái tim chính là
những gì mà tôi đã trải nghiệm

trong cả tổ chức tại đây
từ lúc có mặt tại đây từ hôm qua.

Cám ơn vì đã lắng nghe.

(tiếng vỗ tay)