< Return to Video

Streha emergjence te krijuara nga letra.

  • 0:00 - 0:02
    Pershendetje. Une jam arkitekt.
  • 0:02 - 0:04
    Jam i vetmi arkitekt ne bote
  • 0:04 - 0:08
    qe ben ndertesa prej letre si ky tubi i kartonit,
  • 0:08 - 0:10
    dhe kjo ekspozite eshte e para qe bera
  • 0:10 - 0:12
    duke perdorur tuba letre.
  • 0:12 - 0:16
    1986, shume kohe para se njerezit te fillonin te flisnin
  • 0:16 - 0:20
    per ceshtje ekologjije dhe ceshtje mjedisore,
  • 0:20 - 0:24
    Une fillova te testoj tubin prej letre
  • 0:24 - 0:26
    ne menyre qe ta perdor kete si nje strukture ndertese.
  • 0:26 - 0:32
    Eshte shume i nderlikuar testimi i nje materiali te ri per ndertesat,
  • 0:32 - 0:34
    por kjo eshte me e forte se ajo cka prisja,
  • 0:34 - 0:36
    dhe gjithashtu eshte shume e thjeshte ta izolosh nga uji,
  • 0:36 - 0:38
    dhe po ashtu, si material industrial
  • 0:38 - 0:41
    eshte e mundshme rezistenca ndaj zjarrit.
  • 0:41 - 0:45
    Me pas ndertova strukturen e perkohshme, 1990.
  • 0:45 - 0:48
    Kjo eshte ndertesa e pare e perkohshme e bere prej letre.
  • 0:48 - 0:52
    Ka 330 tuba, me diameter 55 (centimetra),
  • 0:52 - 0:54
    ka vetem 12 tuba me diameter
  • 0:54 - 0:56
    120 centimetra, ose kater kembe, gjeresi.
  • 0:56 - 0:59
    Sic mund te shikoni ne kete fotografi, brenda eshte tualeti.
  • 0:59 - 1:02
    Ne rast se mbeteni pa leter higjenike,
  • 1:02 - 1:04
    mund te grisni pak nga brendesia e murit. (Te qeshura)
  • 1:04 - 1:06
    Pra eshte shume e dobishme.
  • 1:06 - 1:10
    Viti 2000, ishte nje ekspozite te madhe ne Gjermani.
  • 1:10 - 1:13
    Me kerkuan te projektoja godinen,
  • 1:13 - 1:16
    sepse tema e ekspozites ishte ceshtje mjedisore.
  • 1:16 - 1:20
    Pra u zgjodha per te ndertuar pavijonin me tuba letre,
  • 1:20 - 1:22
    leter te riciklueshme.
  • 1:22 - 1:25
    Qellimi im i projektimit nuk eshte perfundimi.
  • 1:25 - 1:27
    Qellimi im ishte qe kur godina te shembej,
  • 1:27 - 1:31
    sepse cdo shtet nderton shume pavjone
  • 1:31 - 1:34
    por pas gjysem viti, ne krijojme shume mbetje industriale,
  • 1:34 - 1:39
    pra godina ime duhet te riperdoret ose riciklohet.
  • 1:39 - 1:41
    Pas kesaj, godina ime u riciklua.
  • 1:41 - 1:43
    Pra ky ishte qellimi i projektit tim.
  • 1:43 - 1:47
    Isha dhe me shume fat te fitoja dhe kompeticionin
  • 1:47 - 1:49
    per te ndertuar Qendren e dyte Pompidou ne France
  • 1:49 - 1:51
    ne qytetin Metz.
  • 1:51 - 1:52
    Duke qene se isha shume i varfer,
  • 1:52 - 1:54
    doja te merrja me qera nje zyre ne Paris,
  • 1:54 - 1:56
    por une nuk mund ta perballoja ate,
  • 1:56 - 1:58
    keshtu vendosa te sillja studentet e mi ne Paris
  • 1:58 - 2:01
    per te ndertuar zyren tone ne maje te qendres Pompidou ne Paris
  • 2:01 - 2:03
    vete.
  • 2:03 - 2:06
    Pra sollem tubat e letres dhe lidhjet e drunjta
  • 2:06 - 2:10
    per te plotesuar zyren 35-metra te gjate.
  • 2:10 - 2:13
    Qendruam aty per gjashte vjet pa paguar qera.
  • 2:13 - 2:17
    (Te qeshura) (Duartrokitje)
  • 2:17 - 2:19
    Faleminderit. Kisha nje problem te madh.
  • 2:19 - 2:22
    Duke qene se ishim pjese e ekspozites,
  • 2:22 - 2:25
    nese nje mik i imi donte te me takonte duhet te blinte nje bilete.
  • 2:25 - 2:27
    Ky ishte problemi.
  • 2:27 - 2:30
    Me pas perfundova qendren Pompidu ne Metz.
  • 2:30 - 2:32
    Tashme eshte nje muzeum shume i njohur,
  • 2:32 - 2:35
    dhe krijova nje monument te madh per qeverine.
  • 2:35 - 2:37
    Por me pas isha shume i zhgenjyer
  • 2:37 - 2:40
    me profesionin tim si arkitekt,
  • 2:40 - 2:44
    sepse ne nuk po ndihmojme, nuk po punojme per shoqerine,
  • 2:44 - 2:47
    por po punojme per njerez te privilegjuar,
  • 2:47 - 2:50
    te pasur, qeverine, zhvillues.
  • 2:50 - 2:53
    Ata kane para dhe fuqi.
  • 2:53 - 2:54
    Keto jane te padukshme.
  • 2:54 - 2:58
    Ata na punesojne ne per te nxjerre ne dukje fuqine dhe parate
  • 2:58 - 3:00
    duke krijuar arkitekture monumentale.
  • 3:00 - 3:03
    Ky eshte profesioni yne, qofte dhe historikisht eshte e njejta,
  • 3:03 - 3:05
    edhe tani po bejme te njejten gje.
  • 3:05 - 3:08
    Pra isha shume i zhgenjyer qe nuk po punonim per shoqerine,
  • 3:08 - 3:12
    edhe pse ka shume njerez
  • 3:12 - 3:15
    qe kane humbur shtepite e tyre nga katastrofa natyrale.
  • 3:15 - 3:18
    Por me duhet te them se nuk jane me katastrofa natyrale.
  • 3:18 - 3:21
    Per shembull, termetet nuk vrasin kurre njerez,
  • 3:21 - 3:23
    por shembja e ndertesave i vret njerezit.
  • 3:23 - 3:25
    Kjo eshte pergjegjesia e arkitekteve.
  • 3:25 - 3:27
    Me pas njerezit kane nevoje per strehim te perkohshem,
  • 3:27 - 3:29
    por per ata nuk punojne arkitektet
  • 3:29 - 3:33
    sepse ata jane shume te zene duke punuar per njerez te privilegjuar.
  • 3:33 - 3:36
    Pra mendova, qofte dhe si arkitekte,
  • 3:36 - 3:41
    ne mund te angazhohemi ne rindertimin e strehimit te perkohshem.
  • 3:41 - 3:43
    Ne mund ta bejme me mire.
  • 3:43 - 3:47
    Pra kjo eshte arsyeja pse fillova te punoja ne zona te shkaterruara.
  • 3:47 - 3:51
    1994, ndodhi nje katastrofe e madhe ne Rwanda, Afrike.
  • 3:51 - 3:53
    Dy fiset, Hutu dhe Tutsi, luftonin njeri tjetrin.
  • 3:53 - 3:56
    Mbi dy milion njerez ishin refugjate.
  • 3:56 - 4:00
    Por u suprizova shume kur pashe strehimin, kampin e refugjateve
  • 4:00 - 4:02
    te organizuar nga Kombet e Bashkuara.
  • 4:02 - 4:05
    Ata jane shume te varfer dhe po ngrinin se ftohtit
  • 4:05 - 4:07
    me batanije gjate sezonint te shirave,
  • 4:07 - 4:10
    Ne strehat e ndertuara nga Kombet e Bashkuara,
  • 4:10 - 4:12
    i jepnin thjesht nje shtrese plastike,
  • 4:12 - 4:17
    dhe refugjateve u duhej te prisnin pemet.
  • 4:17 - 4:18
    Por mbi dy milion njerez presin pemet.
  • 4:18 - 4:21
    U kthye ne nje shpyllezim te madh
  • 4:21 - 4:23
    dhe nje problem ekologjik.
  • 4:23 - 4:26
    Per kete arsye filluan te sigurojne tuba dhe barraka alumini.
  • 4:26 - 4:28
    Shume te shtrenjta, ata i shesin ato per para,
  • 4:28 - 4:30
    dhe fillojne te presin pemet serish.
  • 4:30 - 4:34
    Ne kete pike une propozova idene time per te permiresuar gjendjen
  • 4:34 - 4:36
    duke perdorur keto tuba letre
  • 4:36 - 4:39
    sepse kjo eshte kaq e lire dhe rezistente,
  • 4:39 - 4:42
    por buxheti im eshte vetem $ 50.00 per njesi.
  • 4:42 - 4:45
    Ndertojme 50 njesi per ta bere ate si nje test monitorimi
  • 4:45 - 4:51
    per rezistencen, lageshtine, termitet dhe te tjera.
  • 4:51 - 4:55
    Dhe me pas, vitin e mepasshem, ne 1995, ne Kobe te Japonise,
  • 4:55 - 4:57
    ndodhi nje termet i madh.
  • 4:57 - 5:00
    Pothuajse 7.000 njerez humben jeten,
  • 5:00 - 5:03
    dhe nje qytet si distrikti i Nagata,
  • 5:03 - 5:06
    u dogj i gjithi ne nje zjarr pas termetit.
  • 5:06 - 5:10
    Zbulova qe kish shume refugjate Vietnameze
  • 5:10 - 5:13
    qe po vuanin ne nje kishe Katolike--
  • 5:13 - 5:14
    ndertesa ishte shkaterruar totalisht.
  • 5:14 - 5:18
    Keshtu, shkova atje dhe i propozova prifterinjve,
  • 5:18 - 5:21
    "Perse nuk e ndertojme kishen me tuba letre?"
  • 5:21 - 5:24
    Nje prift tha, "Oh, Zot, mos je gje i marre?
  • 5:24 - 5:26
    Cfare propozimi eshte ky pas nje zjarri?"
  • 5:26 - 5:29
    Ai nuk pati kurre besim tek une, por une nuk u dorezova.
  • 5:29 - 5:31
    Nisa te shkoj e vij per ne Kobe,
  • 5:31 - 5:34
    dhe u takova me shoqaten e njerezve Vietnameze.
  • 5:34 - 5:37
    Ato po jetonin ne kete menyre me disa flete shume te lire plastike
  • 5:37 - 5:38
    ne nje park.
  • 5:38 - 5:41
    Keshtu une propozova te rindertoj. Pervesha menget dhe ngrita fonde.
  • 5:41 - 5:44
    Bera nje strehe me tuba letre per to,
  • 5:44 - 5:47
    dhe ne menyre per ta bere te lehte per ta ndertuar nga studentet
  • 5:47 - 5:48
    dhe gjithashtu te lehte per ta prishur,
  • 5:48 - 5:51
    perdora barrela birre si themel.
  • 5:51 - 5:54
    I kerkova kompanise se birres Kirin,
  • 5:54 - 5:57
    sepse ne ate kohe, kompania e birres Asahi
  • 5:57 - 5:59
    i kish bere te kuqe barrelat e birres,
  • 5:59 - 6:01
    c'ka nuk duket mire me ngjyren e tubave prej letre.
  • 6:01 - 6:04
    Koordinimi i ngjyrave eshte shume i rendesishem.
  • 6:04 - 6:07
    Dhe mbaj mend qe ne ishim duke pritur
  • 6:07 - 6:09
    qe brenda barreles plastike te birres te kish birre,
  • 6:09 - 6:11
    por ja qe na erdhi bosh. (Te qeshura)
  • 6:11 - 6:14
    Mbaj mend qe ky cast ishte zhgenjyes.
  • 6:14 - 6:17
    Ndaj, gjate veres me studentet e mi,
  • 6:17 - 6:19
    ne ndertuam rreth 50 streha.
  • 6:19 - 6:22
    Me ne fund, dhe vetem ne fund prifti na besoi te rindertojme.
  • 6:22 - 6:24
    Ai tha, "Persa kohe qe fondet e nevojshme i ngre vete,
  • 6:24 - 6:26
    dhe sjell studentet e tu per ta ndertuar, mund ta besh."
  • 6:26 - 6:29
    Keshtu, shpenzuam pese jave per te rindertuar kishen.
  • 6:29 - 6:32
    Ishte menduar qe te qendronte aty per tre vjet,
  • 6:32 - 6:35
    por faktikisht qendroi aty per 10 vjet, sepse njerezit e pelqyen.
  • 6:35 - 6:39
    Nje tjeter termet i forte ndodhi ne Taivan,
  • 6:39 - 6:43
    dhe propozuam qe ta dhuronim kete kishe,
  • 6:43 - 6:45
    kshq e shkeputem prej aty,
  • 6:45 - 6:47
    dhe derguam vullnetare atje per ta ndertuar.
  • 6:47 - 6:51
    Kjo kishe eshte ende ne Tajvan, si nje kishe permanente.
  • 6:51 - 6:53
    Kjo ndertese u kthye ne nje ndertese permanente.
  • 6:53 - 6:58
    Aty nisa te mendoj, c'eshte nje ndertese permanente dhe c'eshte nje e perkoheshme?
  • 6:58 - 7:00
    Edhe nje ndertese e bere me leter
  • 7:00 - 7:03
    mund te jete permanente nese njerezit e duan ate.
  • 7:03 - 7:05
    Edhe nje ndertese prej betoni mund te jete e perkohshme
  • 7:05 - 7:08
    nese behet per te bere para.
  • 7:08 - 7:10
    Ne 1999, ne Turqi ndodhi nje termet i madh,
  • 7:10 - 7:14
    shkova atje per te perdorur materiale lokale e te ndertoja streha.
  • 7:14 - 7:18
    Ne 2001, ne Indine Perendimore, ndertova po ashtu nje strehe.
  • 7:18 - 7:22
    Ne 2004, ne Sri Lanka, pas termetit Sumatra
  • 7:22 - 7:26
    dhe tsunamit, rindertova fshatra te peshkatareve Islamike.
  • 7:26 - 7:31
    Ndersa ne 2008, ne Chengdu, Sichuan te Kines,
  • 7:31 - 7:34
    pothuajse 70.000 njerez humben jeten,
  • 7:34 - 7:37
    dhe vecanerisht shume shkolla ishin shkaterruar
  • 7:37 - 7:41
    si rrjedhoje e korrupsionit midis autoriteteve dhe kontraktuesve.
  • 7:41 - 7:44
    Mu kerkua te rindertoj nje kishe te perkoheshme.
  • 7:44 - 7:48
    Solla studentet e mi japoneze per te punuar me studentet kineze.
  • 7:48 - 7:51
    Ne nje muaj, perfunduam nente klasa,
  • 7:51 - 7:52
    rreth 500 metra katrore.
  • 7:52 - 7:57
    Ende perdoret, edhe pas termetit te fundit ne Kine.
  • 7:57 - 8:02
    Ne 2009, ne L'Aquila te Italise ndodhi nje termet i madh.
  • 8:02 - 8:04
    Kjo eshte nje foto mjaft interesante:
  • 8:04 - 8:07
    ish Kryeministri Berlusconi
  • 8:07 - 8:12
    dhe ish ish ish ish ish Kryeministri japonez Mr. Aso--
  • 8:12 - 8:15
    kjo sepse ne na duhet te nderrojme Kryeminister cdo vit.
  • 8:15 - 8:20
    Dhe te dy ishin mjaft xhentil per perkrahjen e modelit tim.
  • 8:20 - 8:25
    Propozova nje rindertim te madh, pallatin e kultures,
  • 8:25 - 8:27
    pasi L'Aquilla eshte teper e njohur per muzike
  • 8:27 - 8:29
    dhe te gjitha sallat e koncerteve ishin shkaterruar,
  • 8:29 - 8:31
    dhe muzikantet ishin duke e lene qytetin.
  • 8:31 - 8:32
    I propozova Kryebashkiakut,
  • 8:32 - 8:34
    rindertimin e perkohshem te auditoriumit.
  • 8:34 - 8:37
    Ai tha, "Persa kohe qe ti sjell parate e tua, mund ta besh."
  • 8:37 - 8:39
    Dhe une isha mjaft me fat.
  • 8:39 - 8:41
    Mr. Berlusconi solli samitin e G8,
  • 8:41 - 8:43
    dhe ish Kryeministri Japonez erdhi,
  • 8:43 - 8:46
    e na ndihmuan per te ngritur fondet e nevojshme,
  • 8:46 - 8:49
    dhe une arrita te marr 500 mije euro nga qeveria Japoneze
  • 8:49 - 8:52
    per te ringritur kete auditor te perkohshem.
  • 8:52 - 8:57
    Ne vitin 2010 ne Haiti ndodhi nje tjeter termet i madh,
  • 8:57 - 8:58
    por eshte e pamundur te shkosh me avion atje,
  • 8:58 - 9:01
    kshq une shkova ne vendin fqinj te Santo Domingo,
  • 9:01 - 9:04
    dhe mu deshen 6 ore me makine per te arritur ne Haiti
  • 9:04 - 9:07
    dhe ne bashkepunim me studentet e Santo Domingo
  • 9:07 - 9:11
    te ndertonim 50 streha me tuba letre te gjetura ne vend.
  • 9:11 - 9:15
    Kjo ishte ajo qe ndodhi ne veriun e Japonise para dy vitesh.
  • 9:15 - 9:16
    Pas termetit dhe tsunamit,
  • 9:16 - 9:20
    njerezit duhej te evakuoheshin ne nje dhome te madhe gjimanzi.
  • 9:20 - 9:22
    Por shiheni kete. Ketu nuk ka fare privatesi.
  • 9:22 - 9:25
    Njerezit vuajne menderisht dhe fizikisht.
  • 9:25 - 9:28
    Kshq, ne u nisem atje per te ndertuar mure ndarese
  • 9:28 - 9:32
    me punen vullnetare te studenteve,
  • 9:32 - 9:36
    nje strehez shume e thjeshte e krijuar me tuba letre dhe perde.
  • 9:36 - 9:38
    Megjithate, disa nga autoritetet e qendres
  • 9:38 - 9:40
    nuk deshen qe ne te benim dicka te tille, ata thane
  • 9:40 - 9:44
    se do te qe shume e veshtire per ti kontrolluar ata.
  • 9:44 - 9:46
    Por ishte me te vertete e nevojshme ta beje nje gje te tille.
  • 9:46 - 9:49
    Atje nuk kish mjaftueshem hapesire per te ndertuar
  • 9:49 - 9:52
    shtepi standarte nje kateshe si kjo ketu.
  • 9:52 - 9:54
    Shiheni kete. Edhe qeveria civile nuk po ben
  • 9:54 - 9:58
    nje ndertim te hajrit ne shtepite e perkohshme,
  • 9:58 - 10:05
    kaq te dendura dhe te remujshme sepse ska hapsire, me uje qe rrjedh,
  • 10:05 - 10:08
    dhe mendova, na duhet te bejme nje ndertese shume kateshe
  • 10:08 - 10:11
    pasi nuk ka shume toke te lire dhe sepse nuk eshte shume e rehatshme.
  • 10:11 - 10:16
    Keshtuqe i propozova kryebashkiakut ne kohen kur po beja ndarjet.
  • 10:16 - 10:20
    Me ne fund njoha nje Kryebashkiak ne fshatin e Onagawa
  • 10:20 - 10:21
    ne Miyagi.
  • 10:21 - 10:25
    Ai me kerkoi qe te ndertonim shtepi 3 kateshe ne fusha bejzbolli.
  • 10:25 - 10:28
    Perdora kontejneret e transportit
  • 10:28 - 10:31
    dhe gjithashtu studentet me ndihmuan
  • 10:31 - 10:33
    te ndertonim mobiljet
  • 10:33 - 10:35
    per ti bere te rehatshme,
  • 10:35 - 10:37
    dhe ne buxhetin e qeverise
  • 10:37 - 10:41
    duke e mbajtur siperfaqen e shtepive te njejta
  • 10:41 - 10:42
    por shume me teper te rehatshme.
  • 10:42 - 10:46
    Shume prej atyre njerezve vendosen te jetojne aty perhere.
  • 10:46 - 10:48
    Isha shume i lumtur ta degjoja kete gje.
  • 10:48 - 10:52
    Tani jam duke punuar ne Zelanden e Re, ne Christchurch.
  • 10:52 - 10:56
    Rreth 20 dite me pare se te ndodhte termeti ne Japoni,
  • 10:56 - 10:57
    dhe ato paten nje termet te madh,
  • 10:57 - 11:00
    ku humben jeten shume studente japoneze,
  • 11:00 - 11:02
    dhe katedralja me e madhe e qytetit,
  • 11:02 - 11:05
    simboli i Christchursh, ishte plotesisht e shkaterruar.
  • 11:05 - 11:09
    Dhe mua mu kerkua te rindertoja katedralen e perkoheshme.
  • 11:09 - 11:11
    Keshtu duket ne ndertm e siper.
  • 11:11 - 11:15
    Dhe do te me pelqente te vazhdoja te ndertoja monumente
  • 11:15 - 11:17
    qe jane te dashura per njerezit,
  • 11:17 - 11:18
    Faleminderit Shume.
  • 11:18 - 11:20
    (Duartrokitje)
  • 11:20 - 11:23
    Faleminderit. (Duartrokitje)
  • 11:23 - 11:26
    Faleminderit Shume. (Duartrokitje)
Title:
Streha emergjence te krijuara nga letra.
Speaker:
Shigeru Ban
Description:

Kohë me pare se qëndrueshmëria te bëhej modë, arkitekti Shigeru Ban kishte filluar eksperimentet e tij me materialet e ndërtimit ekologjikisht të shëndosha, si tuba kartoni dhe letër. Strukturat e tij të shquara janë menduar shpesh si strehim i përkohshëm, i projektuar për të ndihmuar te shperngulurit në fatkeqësi- si ato qe goditen kombe të tilla si Haiti, Ruanda apo Japonia. Megjithatë, shpesh ndodh qe ndërtesat te mbeten një pjesë e dashur e peizazhit shume kohe pasi e kanë shërbyer qëllimin e tyre. (Filmuar në TEDxTokyo.)

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
11:42

Albanian subtitles

Revisions Compare revisions