William Noel odkrywa zaginiony kodeks Archimedesa
-
0:00 - 0:03Wielkie teksty świata antycznego
-
0:03 - 0:06nie przetrwały do naszych czasów
w swojej oryginalnej postaci. -
0:06 - 0:10Przetrwały dzięki średniowiecznym skrybom,
-
0:10 - 0:12którzy nieustannie je przepisywali.
-
0:12 - 0:14Tak też było z Archimedesem,
-
0:14 - 0:16wielkim greckim matematykiem.
-
0:16 - 0:19Wszystko, co o nim wiemy,
-
0:19 - 0:22opiera się na trzech księgach,
-
0:22 - 0:24znanych jako A, B i C.
-
0:24 - 0:29Księgę A zgubił włoski humanista w 1564 roku.
-
0:29 - 0:31Księga B ostatnio znajdowała się archiwum papieskim,
-
0:31 - 0:37160 km na północ od Rzymu, w Viterbo w 1311 roku.
-
0:37 - 0:42Kodeks C odkryto w 1906 roku.
-
0:42 - 0:44Znalazł się na moim biurku w Baltimore
-
0:44 - 0:4819 stycznia 1999 roku.
-
0:48 - 0:51Oto Kodeks C.
-
0:51 - 0:56Jest on właściwie schowany w tej księdze.
-
0:56 - 0:57Niczym ukryty skarb.
-
0:57 - 1:00Tak naprawdę, jest to modlitewnik.
-
1:00 - 1:03Ukończony przez Johannesa Myronesa
-
1:03 - 1:0614 kwietnia 1229 roku.
-
1:06 - 1:09Do jego wykonania użył pergaminu.
-
1:09 - 1:11Jednak nie był to nowy pergamin,
-
1:11 - 1:14ale zaczerpnięty z wcześniejszych rękopisów,
-
1:14 - 1:16których było w sumie siedem.
-
1:16 - 1:20Jednym z nich był Kodeks C Archimedesa.
-
1:20 - 1:25Myrones rozdzielił te siedem rękopisów
-
1:25 - 1:28i usunął z nich tekst.
-
1:28 - 1:31Następnie podzielił karty na pół,
-
1:31 - 1:33pomieszał,
-
1:33 - 1:35obrócił o 90 stopni
-
1:35 - 1:37i zapisał na nich modlitwy.
-
1:37 - 1:39Te siedem rękopisów
-
1:39 - 1:43zaginęło na 700 lat w tym modlitewniku.
-
1:43 - 1:46Modlitewnik został odkryty
-
1:46 - 1:49przez Johana Ludviga Heiberga w 1906 roku.
-
1:49 - 1:51Z pomocą szkła powiększającego
-
1:51 - 1:53przepisał tyle tekstu, ile mógł.
-
1:53 - 1:57W manuskrypcie odnalazł dwa,
-
1:57 - 1:58całkiem unikalne fragmenty.
-
1:58 - 2:00Nie było ich w księdze A ani B.
-
2:00 - 2:02To nieznane teksty Archimedesa,
-
2:02 - 2:05znane jako "Metoda" i "Stomachion".
-
2:05 - 2:07Rękopis zyskał światową sławę.
-
2:07 - 2:09Możecie się domyślić,
-
2:09 - 2:12że księga jest w złym stanie.
-
2:12 - 2:15Obecnie, w XX w., jest w jeszcze gorszym,
-
2:15 - 2:17niż kiedy odkrył ją Heiberg.
-
2:17 - 2:18Malowano na niej fałszerstwa,
-
2:18 - 2:22zaatakowała ją pleśń.
-
2:22 - 2:25Jest jak definicja spisania na straty.
-
2:25 - 2:27Taki rodzaj księgi
-
2:27 - 2:30powinien należeć do stosownej instytucji.
-
2:30 - 2:32Lecz tak nie jest.
-
2:32 - 2:37Została zakupiona przez osobę prywatną w 1998 roku.
-
2:37 - 2:38Po co ktoś ją kupił?
-
2:38 - 2:42Bo chciał zabezpieczyć coś kruchego.
-
2:42 - 2:45Chciał rozpowszechnić coś unikalnego.
-
2:45 - 2:50Chciał coś drogiego uczynić darmowym.
-
2:50 - 2:53Ponieważ takie były jego zasady.
-
2:53 - 2:57Choć niewiele osób zrozumie
starożytną grekę dzieła Archimedesa, -
2:57 - 3:00wszyscy powinni mieć do niej dostęp.
-
3:00 - 3:03Zgromadził więc grupę "przyjaciół Archimedesa"
-
3:03 - 3:06i obiecał zapłacić im za pracę.
-
3:06 - 3:07Może się wydawać,
-
3:07 - 3:11że było to kosztowne przedsięwzięcie,
-
3:11 - 3:13tych ludzi nie przyciągnęły pieniądze,
-
3:13 - 3:15ale sam Archimedes.
-
3:15 - 3:16Byli to bardzo różni ludzie.
-
3:16 - 3:19Fizycy cząstek elementarnych,
-
3:19 - 3:20filologowie klasyczni,
-
3:20 - 3:22konserwatorzy książek,
-
3:22 - 3:25eksperci od starożytnej matematyki,
-
3:25 - 3:27zarządzania danych,
-
3:27 - 3:30programowania i obrazowania naukowego.
-
3:30 - 3:33Połączyli siły by pracować nad tym rękopisem.
-
3:33 - 3:37Pierwszą kwestią była konserwacja.
-
3:37 - 3:39Oto z czym mieliśmy do czynienia.
-
3:39 - 3:42Na grzbiecie książki był klej.
-
3:42 - 3:44Przyjrzyjcie się fotografii,
-
3:44 - 3:46dolna część jest brązowawa.
-
3:46 - 3:47To jest klej skórny.
-
3:47 - 3:49Konserwator
-
3:49 - 3:51usunie taki klej z łatwością.
-
3:51 - 3:54Górna część to Elmer, klej do drewna.
-
3:54 - 3:56Emulsja poliwinylowego octanu,
-
3:56 - 3:59która po wyschnięciu nie rozpuszcza się w wodzie.
-
3:59 - 4:02Jest dużo twardsza niż pergamin.
-
4:02 - 4:05Zanim można było zając się tekstem,
-
4:05 - 4:07należało rozdzielić strony książki.
-
4:07 - 4:10Zajęło to cztery lata.
-
4:10 - 4:13Rzadko zdarza się tyle akcji.
-
4:13 - 4:16(Śmiech)
-
4:16 - 4:20Następnie, należało usunąć wosk.
-
4:20 - 4:22Korzystano z niego
-
4:22 - 4:24w liturgii kościoła ortodoksyjnego,
-
4:24 - 4:25gdzie używa się wosku świecowego.
-
4:25 - 4:27Wosk świecowy był brudny,
-
4:27 - 4:29uniemożliwiał wykonanie obrazowania.
-
4:29 - 4:32Ostrożnie musieliśmy zdrapać cały wosk.
-
4:32 - 4:34Trudno jest dokładnie określić,
-
4:34 - 4:37w jakim stanie jest ta księga,
-
4:37 - 4:39ale często odpadały małe kawałki.
-
4:39 - 4:42Zwykle nie jest to nic wielkiego,
-
4:42 - 4:45ale te skrawki mogły zawierać unikalny tekst.
-
4:45 - 4:47Udało nam się umieścić
-
4:47 - 4:52te kawałeczki we właściwych miejscach.
-
4:52 - 4:55Następnie zaczęliśmy obrazowanie.
-
4:55 - 4:57Sfotografowaliśmy go
-
4:57 - 4:59na 14 różnych zakresach fal.
-
4:59 - 5:03W każdym z zakresów fal
-
5:03 - 5:04można dostrzec inne rzeczy.
-
5:04 - 5:06Tu mamy zdjęcie strony
-
5:06 - 5:08zobrazowanej na 14 zakresach fal.
-
5:08 - 5:10Żaden jednak nie był właściwy.
-
5:10 - 5:15Zdecydowaliśmy się je połączyć.
-
5:15 - 5:18Umieściliśmy dwa na pustym ekranie.
-
5:18 - 5:21To dwa zdjęcia rękopisu Archimedesa.
-
5:21 - 5:23Zdjęcie po lewej
-
5:23 - 5:24to zdjęcie w podczerwieni.
-
5:24 - 5:26A po prawej w ultrafiolecie.
-
5:26 - 5:27W tym po prawej,
-
5:27 - 5:29można dostrzec pismo Archimedesa.
-
5:29 - 5:32Jeśli połączymy oba te zdjęcia,
-
5:32 - 5:35pergamin na obu jest jasny,
-
5:35 - 5:37i pozostaje jasny.
-
5:37 - 5:40Modlitewnik na obu jest ciemny,
-
5:40 - 5:42i pozostaje ciemny.
-
5:42 - 5:45Tekst Archimedesa jest ciemny na jednym,
a jasny na drugim. -
5:45 - 5:48Pojawi się jako ciemny i czerwony,
-
5:48 - 5:50dzięki czemu można go przeczytać.
-
5:50 - 5:53Oto jak to wygląda.
-
5:53 - 5:56To zdjęcia przed i po,
-
5:56 - 5:59ale tych zdjęć nie czyta się w ten sposób.
-
5:59 - 6:02Powiększa się wiele razy,
-
6:02 - 6:05przybliża...
-
6:05 - 6:07Teraz można czytać.
-
6:07 - 6:14(Brawa)
-
6:14 - 6:17Po przetworzeniu tych samych zdjęć na inny sposób,
-
6:17 - 6:20można wyeliminować tekst modlitewnika.
-
6:20 - 6:21To bardzo istotne,
-
6:21 - 6:24ponieważ wykresy w rękopisie,
-
6:24 - 6:26to unikalne źródło tych,
-
6:26 - 6:29które Archimedes rysował na piasku w IV w. p.n.e.
-
6:29 - 6:32Proszę bardzo, mogę je pokazać.
-
6:32 - 6:34Ten sposób obrazowania,
-
6:34 - 6:37w podczerwieni, ultrafiolecie, w świetle niewidzialnym
-
6:37 - 6:40nie przedrze się przez wszystko.
-
6:40 - 6:42Jak zajrzeć pod złote fałszerstwa?
-
6:42 - 6:44Zdecydowaliśmy się zobrazować rękopis
-
6:44 - 6:48z pomocą fluorescencyjnych promieni Rentgena.
-
6:48 - 6:51Rentgen widać na wykresie po lewej,
-
6:51 - 6:55eliminuje to elektron z zewnętrznej powłoki atomu.
-
6:55 - 6:57Ten elektron znika,
-
6:57 - 7:00natomiast elektron z kolejnej powłoki,
-
7:00 - 7:03wskakuje na jego miejsce.
-
7:03 - 7:04Powoduje to
-
7:04 - 7:07promieniowanie elektromagnetyczne,
-
7:07 - 7:08promienie Rentgena.
-
7:08 - 7:11Jest to Rentgen swoisty dla atomu,
-
7:11 - 7:13na który pada.
-
7:13 - 7:15A my chcieliśmy zobaczyć
-
7:15 - 7:17żelazo.
-
7:17 - 7:19Bo tusz był nakładany żelazem.
-
7:19 - 7:20Wykrywając źródło tych promieni
-
7:20 - 7:23Rentgena można by znaleźć całe żelazo
-
7:23 - 7:25na danej stronie i, teoretycznie,
-
7:25 - 7:28zobaczyć dzięki temu obraz.
-
7:28 - 7:32Potrzeba do tego bardzo silnego źródła światła.
-
7:32 - 7:35Udaliśmy się do laboratorium
promieniowania synchrotronowego -
7:35 - 7:37w Kalifornii,
-
7:37 - 7:38czyli akceleratora cząstek.
-
7:38 - 7:40Elektrony krążą w jedną stronę,
-
7:40 - 7:42a protony w drugą.
-
7:42 - 7:43Spotykają się w środku,
-
7:43 - 7:46tworząc cząsteczki subatomowe,
-
7:46 - 7:48jak kwark powabny czy lepton tau.
-
7:48 - 7:51Nie zamierzaliśmy wsadzać rękopisu w promień.
-
7:51 - 7:54Kiedy elektrony poruszają się z prędkością światła,
-
7:54 - 7:56emitują promienie Rentgena.
-
7:56 - 7:58To najpotężniejsze źródło światła w układzie słonecznym.
-
7:58 - 8:00Promieniowanie synchrotronowe.
-
8:00 - 8:02Używa się go
-
8:02 - 8:04do obserwacji białek i tym podobnych.
-
8:04 - 8:08Lecz my chcieliśmy zobaczyć atomy żelaza,
-
8:08 - 8:11by móc przeczytać stronę przed i po.
-
8:11 - 8:13Okazało się, że to możliwe.
-
8:13 - 8:16Każda strona zajęła 17 minut.
-
8:16 - 8:19Co odkryliśmy?
-
8:19 - 8:21Jeden z unikalnych tekstów Archimedesa
-
8:21 - 8:23to "Stomachion".
-
8:23 - 8:25Nie było go w Kodeksie A ani B.
-
8:25 - 8:28Wiedzieliśmy, że zawierał ten kwadrat.
-
8:28 - 8:30To kwadrat magiczny,
-
8:30 - 8:32podzielony na 14 części.
-
8:32 - 8:34Nikt nie wiedział,
po co było Archimedesowi te 14 części. -
8:34 - 8:37Teraz wydaje się, że wiemy.
-
8:37 - 8:38Zastanawiał się,
-
8:38 - 8:41na ile sposobów można z tych kawałków,
-
8:41 - 8:43ułożyć magiczny kwadrat.
-
8:43 - 8:47Spróbuje ktoś zgadnąć?
-
8:47 - 8:5217.152 podzielone na 536 grup.
-
8:52 - 8:54Co najważniejsze,
-
8:54 - 8:58to są najwcześniejsze badania nad kombinatoryką.
-
8:58 - 9:02Kombinatoryka to bardzo interesująca
dziedzina matematyki. -
9:02 - 9:05Zdumiewające jest to,
-
9:05 - 9:07że wśród innych rękopisów,
-
9:07 - 9:09których twórca palimpsestu
-
9:09 - 9:11użył do sporządzenia księgi
-
9:11 - 9:14znajdował się rękopis z tekstem Hyperejdesa.
-
9:14 - 9:19Hyperejdes był ateńskim oratorem z 4 w.p.n.e.
-
9:19 - 9:21współczesnym Demostenesowi.
-
9:21 - 9:26W 338 r. p.n.e. wraz z Demostenesem
-
9:26 - 9:27zdecydowali się oni przeciwstawić
-
9:27 - 9:29wojskom Filipa Macedońskiego.
-
9:29 - 9:33Wojska Aten i Teb walczyły z armią Filipa Macedońskiego.
-
9:33 - 9:34Nie był to dobry pomysł,
-
9:34 - 9:38bo synem Filipa był Aleksander Wielki
-
9:38 - 9:40i przegrali bitwę pod Cheroneą.
-
9:40 - 9:43Aleksander Wielki zaczął podbijać świat,
-
9:43 - 9:45a Hyperejdesowi wytoczono proces o zdradę.
-
9:45 - 9:49Oto wspaniała przemowa,
-
9:49 - 9:50którą wygłosił podczas procesu:
-
9:50 - 9:52"Najlepiej jest zwyciężyć.
-
9:52 - 9:54Lecz jeśli się nie da,
-
9:54 - 9:56należy walczyć w szlachetnej sprawie,
-
9:56 - 9:58wtedy będziemy zapamiętani.
-
9:58 - 9:59Weźmy Spartan.
-
9:59 - 10:01Wygrali niezliczone bitwy,
-
10:01 - 10:03lecz nikt ich nie pamięta,
-
10:03 - 10:05bo walczyli dla własnych korzyści.
-
10:05 - 10:09Jedyną, którą wszyscy pamiętają,
-
10:09 - 10:10to bitwa pod Termopilami,
-
10:10 - 10:12gdzie zostali zdziesiątkowani,
-
10:12 - 10:14ale walczyli o wolność Grecji".
-
10:14 - 10:17Mowa była tak wspaniała,
-
10:17 - 10:20że ateński sąd uwolnił Hyperejdesa.
-
10:20 - 10:22Żył kolejne 10 lat,
-
10:22 - 10:25po czym dopadli go Macedończycy.
-
10:25 - 10:28By z niego zadrwić, odcięli mu język
-
10:28 - 10:31i nie wiadomo co zrobili z ciałem.
-
10:31 - 10:34Także jest to odkrycie głosu z antyku,
-
10:34 - 10:36mówi on do nas, nie z grobu,
-
10:36 - 10:38bo jego grób nie istnieje,
-
10:38 - 10:40lecz z ateńskich sądów.
-
10:40 - 10:41Powinienem dodać,
-
10:41 - 10:44że zwykle w wyczyszczonych,
-
10:44 - 10:46średniowiecznych rękopisach,
-
10:46 - 10:47nie znajduje się unikalnych tekstów.
-
10:47 - 10:51Dwa w jednym rękopisie to naprawdę coś.
-
10:51 - 10:54A trzy to już całkiem dziwne.
-
10:54 - 10:55I znaleźliśmy trzy.
-
10:55 - 10:57"Kategorie" Arystotelesa,
-
10:57 - 10:59to jeden z fundamentalnych tekstów zachodniej filozofii.
-
10:59 - 11:04Odnaleźliśmy do nich komentarz z III w.n.e.
-
11:04 - 11:07autorstwa Galena lub Porfirego.
-
11:07 - 11:09Wszystkie zebrane dane,
-
11:09 - 11:11zdjęcia, transkrypty
-
11:11 - 11:14i całą resztę opublikowaliśmy w internecie,
-
11:14 - 11:17na licencji Creative Commons,
by każdy mógł z nich korzystać -
11:17 - 11:20dla dowolnych celów komercyjnych.
-
11:20 - 11:27(Brawa)
-
11:27 - 11:30Dlaczego właściciel rękopisu to zrobił?
-
11:30 - 11:34Ponieważ zna się na danych i na książkach.
-
11:34 - 11:35Chcąc zapewnić książkom
-
11:35 - 11:37przetrwanie na dłuższy czas,
-
11:37 - 11:39trzeba je schować i dopuszczać
-
11:39 - 11:41do nich tylko nielicznych.
-
11:41 - 11:44Jeśli chcemy by przetrwały informacje,
-
11:44 - 11:47należy je udostępnić wszystkim
-
11:47 - 11:50z jak najmniejszą kontrolą.
-
11:50 - 11:51I właśnie to zrobił.
-
11:51 - 11:55Instytucje mogą się z tego wiele nauczyć.
-
11:55 - 11:57Obecnie chronią wszelkie informacje
-
11:57 - 12:00za pomocą praw autorskich.
-
12:00 - 12:02Chcąc obejrzeć średniowieczne rękopisy
-
12:02 - 12:06trzeba wejść na stronę Y państwowej biblioteki,
-
12:06 - 12:09albo na stronę X biblioteki uniwersyteckiej.
-
12:09 - 12:11To chyba najnudniejszy sposób
-
12:11 - 12:12postępowania z cyfrowymi danymi.
-
12:12 - 12:15Należy to wszystko zebrać razem.
-
12:15 - 12:18Ponieważ w przyszłości,
to nie instytucje będą tworzyć -
12:18 - 12:21internetowy zbiór antycznych rękopisów,
-
12:21 - 12:24ale użytkownicy,
-
12:24 - 12:26ludzie zbierający te dane,
-
12:26 - 12:29którzy chcą gromadzić mapy miejsc,
-
12:29 - 12:31z których pochodzą,
-
12:31 - 12:33średniowieczne romanse z miejsc,
-
12:33 - 12:34z których pochodzą,
-
12:34 - 12:38ludzi, którzy chcą być kuratorami własnych
-
12:38 - 12:39kolekcji.
-
12:39 - 12:41Taka jest przyszłość sieci.
-
12:41 - 12:44Jeśli uda nam się taką wizję zrealizować,
-
12:44 - 12:46będzie to piękna przyszłość.
-
12:46 - 12:49Tak zrobiliśmy w muzeum sztuki Walters,
-
12:49 - 12:52opublikowaliśmy nasze rękopisy w sieci,
-
12:52 - 12:54dla wszystkich...
-
12:54 - 12:57wszystkie informacje, opisy, metadane.
-
12:57 - 12:59Wszystko na licencji Creative Commons.
-
12:59 - 13:01Muzeum sztuki Walters jest małe
-
13:01 - 13:03ale ma piękne rękopisy
-
13:03 - 13:05i fantastyczne dane.
-
13:05 - 13:06W rezultacie
-
13:06 - 13:09jeśli wpiszecie teraz w wyszukiwarkę
-
13:09 - 13:13na przykład: "Iluminowany rękopis Koranu"
-
13:13 - 13:1724 z 28 znalezionych zdjęć pochodzi z mojej instytucji.
-
13:17 - 13:23(Brawa)
-
13:23 - 13:28Zastanówmy się nad tym.
-
13:28 - 13:30Co ma z tego instytucja?
-
13:30 - 13:32Zyskuje wiele rzeczy.
-
13:32 - 13:34Nauki humanistyczne to jedno,
-
13:34 - 13:36pomówmy o sprawach "samolubnych".
-
13:36 - 13:40Tak naprawdę oto co zyskuje instytucja:
-
13:40 - 13:43Po co ludzie chodzą do Luwru?
-
13:43 - 13:46Zobaczyć Monę Lizę.
-
13:46 - 13:49Po co chcą zobaczyć Monę Lizę?
-
13:49 - 13:52Ponieważ już wiedzą jak wygląda.
-
13:52 - 13:54A wiedzą to,
-
13:54 - 13:59bo widzieli jej zdjęcia wszędzie.
-
13:59 - 14:03Nie ma potrzeby
-
14:03 - 14:05wprowadzania ograniczeń.
-
14:05 - 14:07Uważam, ze instytucje powinny
-
14:07 - 14:11opublikować swoje dane bez żadnych licencji,
-
14:11 - 14:13wszyscy mieliby z tego korzyści.
-
14:13 - 14:16Dlaczego nie dać wszystkim dostępu do tych danych,
-
14:16 - 14:18pozwolić budować własne kolekcje wiedzy antycznej,
-
14:18 - 14:20wspaniałych, pięknych rzeczy,
-
14:20 - 14:24i poszerzyć kulturalne znaczenie
-
14:24 - 14:25Internetu.
-
14:25 - 14:26Dziękuję bardzo.
-
14:26 - 14:31(Brawa)
- Title:
- William Noel odkrywa zaginiony kodeks Archimedesa
- Speaker:
- William Noel
- Description:
-
Jak po dwóch tysiącach lat odczytać rękopis, którego tekst został wytarty, a strony pocięte, zapisane i zamalowane? Oczywiście używając akceleratora cząstek! Kurator antycznych ksiąg, William Noel opowiada fascynującą historię odkrycia palimpsestu Archimedesa, bizantyjskiego modlitewnika zawierającego między innymi nieznane wcześniej, oryginalne dzieła starożytnego greckiego matematyka Archimedesa.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 14:53
Rysia Wand approved Polish subtitles for Revealing the lost codex of Archimedes | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for Revealing the lost codex of Archimedes | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for Revealing the lost codex of Archimedes | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for Revealing the lost codex of Archimedes | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for Revealing the lost codex of Archimedes | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for Revealing the lost codex of Archimedes | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for Revealing the lost codex of Archimedes | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for Revealing the lost codex of Archimedes |