Inna niewygodna prawda
-
0:01 - 0:03Chciałbym dzisiaj porozmawiać
-
0:03 - 0:05o globalnym problemie
-
0:05 - 0:09użytkowania terenów, żywności
i środowiska, -
0:09 - 0:11który dotyczy nas wszystkich.
-
0:11 - 0:14Nazywam to "inną niewygodną prawdą".
-
0:14 - 0:17Na początek pojedźmy w krótką podróż.
-
0:17 - 0:20Popatrzmy na naszą planetę, ale w nocy
-
0:20 - 0:21i z kosmosu.
-
0:21 - 0:24Tak wygląda nasza planeta
-
0:24 - 0:26w nocy z pokładu satelity.
-
0:26 - 0:29Pierwsze, co rzuca się w oczy,
-
0:29 - 0:32to szeroko rozpowszechniona obecność
-
0:32 - 0:34ludzi na tej planecie.
-
0:34 - 0:37Widzimy miasta, widzimy pola naftowe,
-
0:37 - 0:40da się nawet zauważyć
floty rybackie na morzach. -
0:40 - 0:43Zdominowaliśmy dużą część planety,
-
0:43 - 0:45głównie przez używanie energii,
-
0:45 - 0:46co można zaobserwować w nocy.
-
0:46 - 0:49Przypatrzmy się trochę bliżej
-
0:49 - 0:51i przy świetle słonecznym.
-
0:51 - 0:54Za dnia widzimy różne krajobrazy.
-
0:54 - 0:58To część Niziny Amazonki,
miejsce zwane Rondônią, -
0:58 - 1:02w południowo-centralnej części
Amazonii Brazylijskiej. -
1:02 - 1:04W prawym górnym rogu
-
1:04 - 1:07zobaczycie cienką, białą linię.
-
1:07 - 1:10To droga wybudowana w latach 70.
-
1:10 - 1:14Wracając tam w 2001 r. zobaczymy,
-
1:14 - 1:16że droga rozrosła się
-
1:16 - 1:20i powstały kolejne drogi,
-
1:20 - 1:23na końcu których jest polana
-
1:23 - 1:25pod hodowlę krów.
-
1:25 - 1:28To krowy na mięso. Będziemy je jeść.
-
1:28 - 1:31Trafią na stoły w Ameryce Południowej,
-
1:31 - 1:34w Brazylii i Argentynie. Nie trafią tutaj.
-
1:34 - 1:37Ale ten wzór wylesiania,
podobny do rybich ości, -
1:37 - 1:39widać w wielu miejscach w tropikach,
-
1:39 - 1:41zwłaszcza w tej części świata.
-
1:41 - 1:45Trochę dalej na południe
-
1:45 - 1:47dotrzemy do boliwijskiej granicy Amazonii.
-
1:47 - 1:51W 1975, jeśli dobrze się przyjrzeć,
-
1:51 - 1:55widać cienką, białą linię podobną do szwu,
-
1:55 - 1:56i jedną samotną farmę
-
1:56 - 1:59pośrodku pierwotnej dżungli.
-
1:59 - 2:03Wróćmy tu w 2003 r.,
-
2:03 - 2:06a zobaczymy, że krajobraz
przypomina raczej -
2:06 - 2:09stan Iowa niż las deszczowy.
-
2:09 - 2:12To, co widzicie to uprawy soi.
-
2:12 - 2:15Wysyła się ją do Europy i Chin
jako karmę dla zwierząt, -
2:15 - 2:19zwłaszcza po panice wywołanej
przez chorobę szalonych krów -
2:19 - 2:2110 lat temu, gdy nie chcieliśmy
karmić zwierząt -
2:21 - 2:25białkiem zwierzęcym,
które może przenosić chorobę. -
2:25 - 2:27Zamiast tego karmimy je białkiem roślinnym.
-
2:27 - 2:29Popyt na soję bardzo wzrósł,
-
2:29 - 2:33pokazując, jak handel i globalizacja
-
2:33 - 2:36naprawdę wpływają na lasy deszczowe
-
2:36 - 2:38i Amazonię - niesamowicie dziwny
-
2:38 - 2:40i powiązany jest dzisiejszy świat.
-
2:40 - 2:43Raz za razem
-
2:43 - 2:45podczas tej małej wycieczki po świecie
-
2:45 - 2:49zobaczymy, że mnóstwo miejsc
-
2:49 - 2:51oczyszczono i dostosowano
-
2:51 - 2:54do uprawy roślin.
-
2:54 - 2:56Nasuwają się pytania.
-
2:56 - 2:59Ile ziemi wykorzystuje rolnictwo,
-
2:59 - 3:01gdzie i jak zmieni się to w przyszłości
-
3:01 - 3:03i co to właściwie oznacza?
-
3:03 - 3:06Nasz zespół przyjrzał się temu
w globalnej skali, -
3:06 - 3:09używając danych satelitarnych i lokalnych
-
3:09 - 3:11do oszacowania wpływu rolnictwa.
-
3:11 - 3:15Doszliśmy do zdumiewających wniosków.
-
3:15 - 3:18Ta mapa ukazuje obecność rolnictwa
-
3:18 - 3:20na Ziemi.
-
3:20 - 3:23Zielone obszary wykorzystuje się pod uprawy,
-
3:23 - 3:26jak pszenica, soja, kukurydza czy ryż.
-
3:26 - 3:30Łącznie to 16 mln kilometrów kwadratowych.
-
3:30 - 3:33Zebrane razem dałyby obszar
-
3:33 - 3:35wielkości Ameryki Południowej.
-
3:35 - 3:38Na brązowo zaznaczono pastwiska,
-
3:38 - 3:40gdzie wypasa się zwierzęta.
-
3:40 - 3:43Łącznie to około 30 mln
kilometrów kwadratowych, -
3:43 - 3:45co odpowiada powierzchni Afryki,
-
3:45 - 3:48mnóstwo ziemi,
oczywiście najlepszej ziemi. -
3:48 - 3:50To, co pozostało, to na przykład
-
3:50 - 3:52środek Sahary albo Syberia
-
3:52 - 3:54albo środek lasu deszczowego.
-
3:54 - 3:58Używamy najcenniejszych terenów planety.
-
3:58 - 4:01Około 40% lądów
-
4:01 - 4:03poświęcono na rolnictwo.
-
4:03 - 4:06To 60 razy więcej
-
4:06 - 4:08niż inne obszary, na które narzekamy,
-
4:08 - 4:12jak przerośnięte przedmieścia i miasta,
gdzie większość z nas mieszka. -
4:12 - 4:15Połowa ludzkości mieszka teraz w miastach,
-
4:15 - 4:18ale 60 razy większą powierzchnię zajmuje rolnictwo.
-
4:18 - 4:20To są zadziwiające wnioski
-
4:20 - 4:23i zaszokowało nas, gdy do nich doszliśmy.
-
4:23 - 4:25Wykorzystujemy olbrzymie tereny pod rolnictwo,
-
4:25 - 4:28ale przy okazji zużywamy mnóstwo wody.
-
4:28 - 4:30To zdjęcie pochodzi z Arizony.
-
4:30 - 4:31Patrząc można zapytać:
-
4:31 - 4:32"Co tutaj posadzili?".
-
4:32 - 4:35Okazuje się, że to sałata
na środku pustyni, -
4:35 - 4:38spryskiwana wodą.
-
4:38 - 4:39Pewnie sprzedają ją
-
4:39 - 4:42w supermarketach w Twin Cities.
-
4:42 - 4:44Co interesujące, ta woda musi skądś się wziąć,
-
4:44 - 4:47a pochodzi stąd,
-
4:47 - 4:49z rzeki Kolorado w Północnej Ameryce.
-
4:49 - 4:52To jest Kolorado w zwykły dzień w latach 50.
-
4:52 - 4:54Nie mamy do czynienia z suszą ani powodzią.
-
4:54 - 4:57Tak ta rzeka wyglądała na co dzień.
-
4:57 - 5:00Dzisiaj, przy normalnych warunkach
-
5:00 - 5:04wody zostało tylko tyle.
-
5:04 - 5:07Różnicę spowodowało
nawadnianie pól na pustyni, -
5:07 - 5:10a może pola golfowe w Scottsdale.
-
5:10 - 5:13W każdym razie to bardzo dużo wody,
-
5:13 - 5:15zużywanej do podlewania upraw.
-
5:15 - 5:18Płynąc w dół Kolorado widać,
-
5:18 - 5:21że wyschła całkowicie
i nie wpływa już do oceanu. -
5:21 - 5:24Całkowicie zużyliśmy rzekę
-
5:24 - 5:27przez nawadnianie.
-
5:27 - 5:28A nie jest to najgorszy przykład.
-
5:28 - 5:31Ten prawdopodobnie jest: Jezioro Aralskie.
-
5:31 - 5:34Małe przypomnienie: znajduje się ono
-
5:34 - 5:36na terenie byłego Związku Radzieckiego,
-
5:36 - 5:39między Kazachstanem a Uzbekistanem,
-
5:39 - 5:41jedno z większych
bezodpływowych jezior świata. -
5:41 - 5:43Jest tu pewien paradoks, bo wygląda
-
5:43 - 5:47jakby otaczała je pustynia.
Skąd się tu wzięło? -
5:47 - 5:49Powodem są znajdujące się
po prawej stronie -
5:49 - 5:51dwie małe rzeki, płynące przez pustynię
-
5:51 - 5:55do tego zbiornika.
-
5:55 - 5:58Rzeki zasilane są przez roztopy górskie
-
5:58 - 6:00daleko na wschodzie. Woda spływa rzekami
-
6:00 - 6:04przez pustynię i zasila Jezioro Aralskie.
-
6:04 - 6:08W latach 50. Sowieci postanowili
zmienić bieg rzeki, -
6:08 - 6:10aby nawodnić w Kazachstanie uprawy bawełny,
-
6:10 - 6:14sprzedać ją na międzynarodowym rynku
-
6:14 - 6:16i zarobić w obcych walutach.
-
6:16 - 6:18Bardzo potrzebowali pieniędzy.
-
6:18 - 6:20Możecie wyobrazić sobie, co się stało.
-
6:20 - 6:23Co będzie, jeśli zamkniemy
dopływ wody do jeziora? -
6:23 - 6:25Tak wyglądało w roku 1973,
-
6:25 - 6:271986,
-
6:27 - 6:301999,
-
6:30 - 6:332004
-
6:33 - 6:38i 11 miesięcy temu.
-
6:38 - 6:40To jest niesamowite.
-
6:40 - 6:43Wielu z widzów mieszka
na Środkowym Zachodzie. -
6:43 - 6:46Wyobraźcie sobie, że to Jezioro Górne.
-
6:46 - 6:49Albo Huron.
-
6:49 - 6:51To niezwykła zmiana,
-
6:51 - 6:53nie tylko jeśli chodzi
o wodę i linię brzegową. -
6:53 - 6:55To fundamentalna zmiana
-
6:55 - 6:58w działaniu regionalnego środowiska.
-
6:58 - 6:59Zacznijmy od tego.
-
6:59 - 7:01W ZSRR nie przejmowano się ekologią,
-
7:01 - 7:03więc na dnie jeziora nie znajdziemy nic miłego.
-
7:03 - 7:06więc na dnie jeziora nie znajdziemy nic miłego.
-
7:06 - 7:08Wiele toksycznych śmieci, odpady,
-
7:08 - 7:10które teraz roznosi wiatr.
-
7:10 - 7:13Na jednej z tych małych, niedostępnych wysp
-
7:13 - 7:14dawniej przeprowadzano testy
-
7:14 - 7:17sowieckiej broni biologicznej.
-
7:17 - 7:18Dziś można tam dojść na piechotę.
-
7:18 - 7:20Pogoda się zmieniła.
-
7:20 - 7:2319 z 20 gatunków ryb, żyjących tylko tam,
-
7:23 - 7:26w ostatnim czasie wyginęło.
-
7:26 - 7:29To więcej niż katastrofa ekologiczna.
-
7:29 - 7:30Pokażę wam to dobitniej.
-
7:30 - 7:33Tę fotografię dał mi Al Gore kilka lat temu.
-
7:33 - 7:35Zrobił ją podczas podróży do ZSRR
-
7:35 - 7:36dawno, dawno temu.
-
7:36 - 7:39Widać statki rybackie na Jeziorze Aralskim.
-
7:39 - 7:41Widzicie wykopany kanał?
-
7:41 - 7:44Desperacko próbowali wprowadzić łodzie
-
7:44 - 7:46na resztki wody. Musieli się poddać.
-
7:46 - 7:48bo nie nadążali z portową infrastrukturą
-
7:48 - 7:51za wycofującą się linią brzegową.
-
7:51 - 7:53Nie wiem jak was, ale mnie przeraża myśl,
-
7:53 - 7:55że przyszli archeologowie to wykopią
-
7:55 - 7:58i będą pytać: "Co wam przyszło do głowy?".
-
7:58 - 8:01To jest ta przyszłość, której tak wyczekujemy.
-
8:01 - 8:04Obecnie używamy 50% słodkich wód na Ziemi,
-
8:04 - 8:06co jest w miarę rozsądne, ale samo rolnictwo
-
8:06 - 8:08używa z tego 70%.
-
8:08 - 8:11Rolnictwo wykorzystuje dużo wody i ziemi.
-
8:11 - 8:15Wykorzystuje też atmosferę.
-
8:15 - 8:17Zazwyczaj gdy myślimy o atmosferze,
-
8:17 - 8:20myślimy o zmianach klimatycznych
i gazach cieplarnianych, -
8:20 - 8:22skupiając się głównie na produkcji energii.
-
8:22 - 8:24Otóż rolnictwo stanowi największe źródło
-
8:24 - 8:27emisji gazów cieplarnianych.
-
8:27 - 8:29Biorąc pod uwagę dwutlenek węgla
-
8:29 - 8:31z wypalania lasów deszczowych
-
8:31 - 8:33albo metan z hodowli bydła i uprawy ryżu,
-
8:33 - 8:36czy związki azotu w wielu nawozach,
-
8:36 - 8:39okazuje się, że to ponad 30%
-
8:39 - 8:42emitowanych gazów cieplarnianych.
-
8:42 - 8:44To więcej niż emituje transport.
-
8:44 - 8:46To więcej niż emitują elektrownie.
-
8:46 - 8:48To więcej nic cała produkcja przemysłowa.
-
8:48 - 8:51To największe źródło gazów cieplarnianych
-
8:51 - 8:54w całej ludzkiej działalności.
-
8:54 - 8:56Niewiele się o tym mówi.
-
8:56 - 8:59Rolnictwo jest wszechobecne,
-
8:59 - 9:01zdominowało planetę.
-
9:01 - 9:04Zajmuje 40% lądów,
-
9:04 - 9:06wykorzystuje 70% używanej wody
-
9:06 - 9:09i emituje 30% gazów cieplarnianych.
-
9:09 - 9:12Podwoiliśmy obecność azotu i fosforu
-
9:12 - 9:14w ekosystemach używając nawozów,
-
9:14 - 9:17pogarszając jakość wód w rzekach,
-
9:17 - 9:19jeziorach, a nawet oceanach.
-
9:19 - 9:22To najważniejszy czynnik
utraty bioróżnorodności. -
9:22 - 9:24Bez wątpienia rolnictwo jest
-
9:24 - 9:28najpotężniejszą siłą na tej planecie
-
9:28 - 9:31od czasów epoki lodowcowej.
-
9:31 - 9:34Rywalizuje znaczeniem ze zmianami klimatu.
-
9:34 - 9:36Obydwa zjawiska zachodzą równocześnie.
-
9:36 - 9:39Trzeba podkreślić, że nie wszystko jest złe.
-
9:39 - 9:42Rolnictwo nie jest złe.
-
9:42 - 9:44Wszyscy na nim polegamy.
-
9:44 - 9:49To nie dodatek, nie luksus. To konieczność.
-
9:49 - 9:51Musimy dostarczyć żywność i paszę,
-
9:51 - 9:55włókna i biopaliwa dla 7 miliardów ludzi.
-
9:55 - 9:57Wiadomo, że popyt
-
9:57 - 9:59tylko wzrośnie w przyszłości.
-
9:59 - 10:02Problem sam nie zniknie.
-
10:02 - 10:04Będzie rósł, bo wzrośnie ilość ludzi.
-
10:04 - 10:07Jest nas 7 miliardów,
-
10:07 - 10:09a będzie przynajmniej 9.
-
10:09 - 10:12Pewnie 9,5, zanim skończymy.
-
10:12 - 10:15Co ważne, zmienia się nasza dieta.
-
10:15 - 10:18Bogatsze społeczeństwa
konsumują więcej mięsa, -
10:18 - 10:21którego wytworzenie zużywa więcej zasobów,
-
10:21 - 10:24niż potrzebuje dieta wegetariańska.
-
10:24 - 10:28Więcej ludzi je coraz więcej i coraz lepiej,
-
10:28 - 10:31a jednocześnie trwa kryzys energetyczny,
-
10:31 - 10:35bo musimy zamienić ropę
na inne źródła energii. -
10:35 - 10:37Musimy uwzględnić użycie biopaliw
-
10:37 - 10:39czy biomasy.
-
10:39 - 10:42Gdy zbierze się to razem,
trudno sobie wyobrazić, -
10:42 - 10:44jak przetrwamy do końca stulecia
-
10:44 - 10:49bez podwojenia produkcji rolnej.
-
10:49 - 10:51Jak to zrobić?
-
10:51 - 10:53Jak podwoić produkcję na całym świecie?
-
10:53 - 10:56Można uprawiać więcej ziemi.
-
10:56 - 10:59Wykonaliśmy taką analizę. Po lewej stan aktualny,
-
10:59 - 11:02po prawej potencjalne wykorzystanie,
-
11:02 - 11:05w oparciu o gleby i klimat,
zakładając, że zmiany klimatyczne -
11:05 - 11:07nie zaburzą za bardzo tego obrazu.
-
11:07 - 11:09Co nie jest dobrym założeniem.
-
11:09 - 11:11Możemy uprawiać więcej ziemi,
-
11:11 - 11:14ale pozostałe tereny to zwykle obszary wrażliwe.
-
11:14 - 11:16Mają wiele bioróżnorodności,
-
11:16 - 11:19którą chcemy chronić.
-
11:19 - 11:21Można zwiększyć produkcję zwiększając farmy,
-
11:21 - 11:23ale lepiej tego nie robić,
-
11:23 - 11:26bo niesie to ze sobą
wielkie ryzyko ekologiczne. -
11:26 - 11:29Zamiast tego możemy spróbować
-
11:29 - 11:33wydajniej wykorzystywać obecne tereny.
-
11:33 - 11:35Próbowaliśmy określić,
-
11:35 - 11:38gdzie można poprawić plony
-
11:38 - 11:40bez niszczenia środowiska.
-
11:40 - 11:42Na zielono zaznaczono dla przykładu
-
11:42 - 11:44uprawy kukurydzy.
-
11:44 - 11:47Są chyba maksymalnie wydajne
-
11:47 - 11:50dla danego klimatu i gleby.
-
11:50 - 11:52Brązowe i żółte obszary to miejsca,
-
11:52 - 11:55gdzie wydajność sięga tylko 20% -30%.
-
11:55 - 11:56gdzie wydajność sięga tylko 20% -30%.
-
11:56 - 11:58Dużo ich w Afryce, Ameryce Łacińskiej
-
11:58 - 12:01i co ciekawe także w Europie Wschodniej,
-
12:01 - 12:03w krajach dawnego bloku wschodniego
-
12:03 - 12:06gdzie wciąż nie zrobili z tym porządku.
-
12:06 - 12:08To wymaga składników odżywczych i wody.
-
12:08 - 12:10Będzie to rolnictwo ekologiczne,
-
12:10 - 12:12konwencjonalne albo mieszanina.
-
12:12 - 12:14Rośliny potrzebują wody
i składników odżywczych. -
12:14 - 12:18Jest szansa, że może się udać.
-
12:18 - 12:20Ale trzeba uwzględnić przy tym
-
12:20 - 12:23przyszłe zapotrzebowanie na żywność
-
12:23 - 12:26i ochronę środowiska.
-
12:26 - 12:29Trzeba wypracować kompromis
-
12:29 - 12:33między produkcją żywności,
a ochroną środowiska. -
12:33 - 12:35Obecne rozwiązania to "wszystko albo nic".
-
12:35 - 12:37Można uprawiać pola.
-
12:37 - 12:38W tle widać uprawę soi.
-
12:38 - 12:42Diagram pokazuje, że zbierzemy duże plony,
-
12:42 - 12:44ale pojawią się problemy z czystą wodą,
-
12:44 - 12:47dwutlenkiem węgla, spadkiem bioróżnorodności.
-
12:47 - 12:49Na pierwszym planie mamy prerię,
-
12:49 - 12:51która ma wielkie znaczenie dla środowiska,
-
12:51 - 12:54ale nie może nas wykarmić.
-
12:54 - 12:56Trzeba wymyślić, jak połączyć te role
-
12:56 - 13:01i stworzyć nowy typ rolnictwa.
-
13:01 - 13:03Gdy o tym opowiadam, ludzie pytają:
-
13:03 - 13:06"Przecież już jest rozwiązanie".
Tu podają: ekologiczne uprawy, -
13:06 - 13:11lokalną żywność, GMO,
subwencje, nowe ustawy. -
13:11 - 13:14Tak, mamy wiele sensownych pomysłów,
-
13:14 - 13:17ale żaden z nich nie stanowi złotego środka.
-
13:17 - 13:20Rzeczywistość jest bardziej skomplikowana.
-
13:20 - 13:22Zebrane razem,
-
13:22 - 13:24wszystkie pomysły nabiorą mocy,
-
13:24 - 13:27ale trzeba je złożyć.
-
13:27 - 13:29Trzeba wynaleźć nowy rodzaj rolnictwa,
-
13:29 - 13:32na który składają się najlepsze idee
-
13:32 - 13:35konwencjonalnego rolnictwa
i zielonej rewolucji, -
13:35 - 13:39oraz uprawy ekologiczne,
produkcja lokalna -
13:39 - 13:42i pomysły dotyczące ochrony środowiska.
-
13:42 - 13:44Te idee nie mają się nawzajem zwalczać,
-
13:44 - 13:48tylko współpracować
przy tworzeniu nowego rolnictwa -
13:48 - 13:52tzw. terrakultury, rolnictwa dla całej planety.
-
13:52 - 13:55Takie rozmowy są naprawdę trudne.
-
13:55 - 13:57Próbowaliśmy przekonać poszczególne strony,
-
13:57 - 14:00że zamiast się kłócić
-
14:00 - 14:01lepiej jest współpracować.
-
14:01 - 14:04Pokażę wam krótkie nagranie,
-
14:04 - 14:06podsumowanie obecnych starań
-
14:06 - 14:10do zwiększenia współpracy.
-
14:10 - 14:13(Muzyka)
-
14:13 - 14:17(Instytut Środowiska, Uniwersytet Minnesoty)
-
14:17 - 14:19(Muzyka)
-
14:19 - 14:20Światowa populacja zwiększa się
-
14:20 - 14:23o 75 milionów każdego roku.
-
14:23 - 14:26To prawie tyle, co populacja Niemiec.
-
14:26 - 14:29Zbliżamy się do przekroczenia
poziomu 7 miliardów. -
14:29 - 14:31W tym tempie w 2040 roku
będzie nas 9 miliardów. -
14:31 - 14:33Wszyscy potrzebujemy jedzenia.
-
14:33 - 14:34Ale jak?
-
14:34 - 14:37Jak wykarmić rosnącą populację
bez zniszczenia planety? -
14:37 - 14:41Już wiemy, że zmiany klimatyczne
to duży problem. -
14:41 - 14:42Ale to nie jedyny problem.
-
14:42 - 14:45Musimy stawić czoła
"innej niewygodnej prawdzie". -
14:45 - 14:47Globalny kryzys w rolnictwie.
-
14:47 - 14:54Wzrost populacji + spożycie i nabiału + koszty energii + biopaliwa = zużycie zasobów naturalnych.
-
14:54 - 14:57Rolnictwo zużywa ponad 40% lądów na Ziemi.
-
14:57 - 14:59Pola uprawne zajmują 16 mln km2.
-
14:59 - 15:02To prawie tyle, ile Ameryka Południowa.
-
15:02 - 15:04Pastwiska zajmują 30 mln km2.
-
15:04 - 15:06To tyle, co Afryka.
-
15:06 - 15:11Rolnictwo używa 60 razy tyle miejsca
co miasta i przedmieścia łącznie. -
15:11 - 15:14Nawadnianie pochłania większość wody.
-
15:14 - 15:192800 km3 wody idzie na uprawy każdego roku.
-
15:19 - 15:23Wystarczy, aby codziennie 7305 razy
wypełnić Empire State Building. -
15:23 - 15:26W wielu głównych rzekach spadł przepływ.
-
15:26 - 15:28Niektóre całkowicie wyschły.
-
15:28 - 15:32Jezioro Aralskie zamieniło się w pustynię.
-
15:32 - 15:35Rzeka Kolorado nie dopływa już do oceanu.
-
15:35 - 15:39Nawozy ponad dwukrotnie zwiększyły
stężenia fosforu i azotu w środowisku. -
15:39 - 15:40Efekty?
-
15:40 - 15:42Wszechobecne zanieczyszczenia wody
-
15:42 - 15:45i olbrzymia degradacja jezior i rzek.
-
15:45 - 15:49Niespodziewanie, rolnictwo jest największym
źródłem zmian klimatycznych. -
15:49 - 15:51Produkuje 30% gazów cieplarnianych.
-
15:51 - 15:54Więcej niż cały przemysł
i produkcja elektryczności, -
15:54 - 15:57czy wszystkie samoloty, pociągi i samochody.
-
15:57 - 15:59Większość emisji pochodzi
z karczowania lasów deszczowych, -
15:59 - 16:01metan z hodowli zwierząt i pól ryżowych,
-
16:01 - 16:03a związki azotu z nawozów.
-
16:03 - 16:06Nic nie zmieniło świata tak, jak rolnictwo.
-
16:06 - 16:09I nie ma nic bardziej kluczowego
dla naszego przetrwania. -
16:09 - 16:11Rodzi się problem...
-
16:11 - 16:15Jeśli przybędzie jeszcze kilka miliardów ludzi,
-
16:15 - 16:20trzeba będzie podwoić
albo nawet potroić produkcję żywności. -
16:20 - 16:21Jak tego dokonamy?
-
16:21 - 16:24Potrzeba szerszego dialogu,
międzynarodowej współpracy. -
16:24 - 16:26Zainwestujmy w realne rozwiązania.
-
16:26 - 16:30Zachęty dla rolników, wydajną produkcję,
nowe odmiany roślin, racjonalne nawadnianie, -
16:30 - 16:34recykling wody, wydajniejszą orkę,
przemyślaną dietę. -
16:34 - 16:36Ważna jest każda opinia.
-
16:36 - 16:38Przedstawiciele wielkich firm,
-
16:38 - 16:39organizacji ekologicznych
-
16:39 - 16:41i ekologicznego rolnictwa...
-
16:41 - 16:43muszą współpracować.
-
16:43 - 16:44Nie ma jednego rozwiązania.
-
16:44 - 16:46Potrzebujemy współpracy,
-
16:46 - 16:47inwencji,
-
16:47 - 16:48determinacji,
-
16:48 - 16:52bo porażka nie wchodzi w grę.
-
16:52 - 16:55Jak wykarmimy świat nie niszcząc go?
-
16:55 - 16:58Stoimy przed jednym z największych problemów
-
16:58 - 17:00w historii cywilizacji.
-
17:00 - 17:03Jak wykarmić 9 miliardów ludzi
-
17:03 - 17:07w sposób zrównoważony i sprawiedliwy,
-
17:07 - 17:08a przy tym chronić planetę
-
17:08 - 17:11dla kolejnych pokoleń.
-
17:11 - 17:13To będzie jeden
z najtrudniejszych problemów, -
17:13 - 17:15z jakim przyjdzie się zmierzyć ludzkości.
-
17:15 - 17:18Koniecznie musimy go rozwiązać
-
17:18 - 17:22i to za pierwszym razem,
bo drugiego razu nie będzie. -
17:22 - 17:26Dziękuję bardzo. (Oklaski)
- Title:
- Inna niewygodna prawda
- Speaker:
- Jonathan Foley
- Description:
-
Gwałtownie rosnące zapotrzebowanie na żywność spowodowało, że rolnictwo stało się głównym czynnikiem zmian klimatycznych, utraty bioróżnorodności i dewastacji środowiska. Podczas TEDxTC Jonathan Foley pokazuje, dlaczego niezwłocznie musimy wymyślić nowy rodzaj rolnictwa. (Nagranie pochodzi z TEDxTC.)
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 17:46
Rysia Wand approved Polish subtitles for The other inconvenient truth | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for The other inconvenient truth | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for The other inconvenient truth | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for The other inconvenient truth | ||
Rysia Wand accepted Polish subtitles for The other inconvenient truth | ||
Rysia Wand commented on Polish subtitles for The other inconvenient truth | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for The other inconvenient truth | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for The other inconvenient truth |
Rysia Wand
Finished review. Awaiting translator's input.
=========================================================================================== Odpowiedzieć najlepiej przez komentarze przy tłumaczeniu http://www.amara.org/en/videos/MG3SNwJ3l4dZ/pl/283936/831437/?tab=comments. Jeśli odpowiadasz przez Amarę, podaj w temacie tytuł i nazwisko prelegenta, inaczej trudno mi znaleźć, o której prelekcji mowa. =========================================================================================== Poskracałam, co się dało (http://translations.ted.org/wiki/Compressing_subtitles) i wprowadziłam łamanie linijek (http://translations.ted.org/wiki/How_to_break_lines). ================================================================================ Największym problemem w tym tłumaczeniu było niewłaściwe łamanie/kończenie linijek/napisów.
Na końcu napisu/linijki należy zostawiać w razie możliwości językową "całość". To stosunkowo istotna kwestia. Czasami ostatnie słowo lub wyrażenie trzeba przenieść do napisu następnego, żeby umożliwić zakończenie napisu na językową całość - nawet jeśli odpowiednik w oryginale jest na końcu danego napisu.
Przykłady:
++++++++++1. "Tak więc zacznę od tego, że jeśli" – trzeba zakończyć po "tego,"; w następnym napisie byłoby zdanie podrzędne.
++++++++++2. W zdaniu „Można nawet symulować te zachowania w przeglądarce” nie można rozbić „te” i „zachowania”. Nie należy zostawiać na końcu linijki przyimków (w, po, z, o), zaimków względnych (który, że, gdy, gdzie).
++++++++++Wyjątkiem jest sytuacja, w której napisy muszą być bardzo zsynchronizowane z tym, co się dzieje na ekranie - na przykład ostatnie słowo odnosi się do jakiejś zmiany w pokazywanej właśnie animacji.
Więcej informacji w poradniku pod adresem http://translations.ted.org/wiki/How_to_break_lines
================================================================================
Wata językowa zostawiona w tłumaczeniu.
W tłumaczeniu napisów nie zostawiamy "waty językowej" i różnych innych elementów. Jest to bardzo istotny aspekt tłumaczenia tego rodzaju. Polecam zapoznać się z poradnikiem pod adresem http://translations.ted.org/wiki/Compressing_subtitles
================================================================================
Dosłowne tłumaczenie zaimków wskazujących.
Nie należy w tłumaczeniu nadużywać zaimków wskazujących (ten, tamten) jako odpowiedników rodzajnika określonego (the). W języku polskim odpowiednikiem zaimka określonego jest miejsce słowa w zdaniu, np.:
++++++1. A boy was standing next to the door. Koło drzwi stał chłopiec. [kategoryzacja nowego elementu sceny]
++++++2. The boy was standing next to the door. Chłopiec stał koło drzwi. [odniesienie do elementu znanego z kontekstu lub wiedzy ogólnej - konkretny chłopiec] .
++++++Przykład: tłumaczeniem zdania "And then the computer calculates it" będzie "Potem oblicza to komputer/Potem komputer to oblicza", NIE: "Potem oblicza to ten komputer". ====================================================================================
Live.
Live ma wiele znaczeń, m.in żyć i mieszkać. Trzeba uważać, żeby nie dawać “żyć” tam, gdzie chodzi o mieszkanie; to rusycyzm. http://www.thefreedictionary.com/live ================================================================================
Kalki językowe
Niektórych konstrukcji angielskich nie należy tłumaczyć słowo w słowo. Np. „what cinema can do is,” nie można przełożyć „***tym co może zrobić kino jest,”, bo brzmi to po polsku okropnie. Można dać np. „kino może”.
Inne przykłady: „it's really important to remember” nie można: „***bardzo ważnym jest by pamiętać, „ Lepiej: -- > Musimy pamiętać / Trzeba pamiętać / Najważniejsze, to zapamiętać. Zamiast: "czyniąc bardzo trudnym państwu zwrócenie siły" lepiej dać: utrudniając państwu.
Patrz: http://translations.ted.com/forums/discussion/47/wypisujemy-najczestsze-bledy
================================================================================
Nadużywanie form osobowych
W angielskim przeważają formy osobowe czasownika, które w polskim bardziej naturalnie brzmią bezosobowo, np. zamiast: „pytaniem, które powinniście byli sobie zadać” -- > „trzeba zadać sobie pytanie”. ================================================================================
Nadużywanie zaimków dzierżawczych.
W języku angielskim zaimków dzierżawczych używa się znacznie częściej niż w polskim. Jeśli zaimek nie służy do rozróżnienia w razie wątpliwości, do której osoby coś przynależy, w polskim zaimka dzierżawczego nie użyjemy (np. "I go there with my wife" --> "Idę tam z żoną" - nie trzeba zaznaczać, że własną, nie cudzą, bo wynika to z kontekstu).
================================================================================
Format tytułu niezgodny ze standardem.
Dostosowałam format tytułu do zasad TED, czyli bez kropki na końcu i nazwisko prelegenta w osobnym polu.
=========================================================================================== Zawsze warto też odświeżyć sobie podstawowe zasady dotyczące tworzenia tłumaczeń (http://translations.ted.org/wiki/How_to_Tackle_a_Translation) i postępowania w przypadku korekty (http://translations.ted.org/wiki/How_to_Tackle_a_Review). =========================================================================================== W razie potrzeby możemy też przedyskutować wprowadzone przeze mnie zmiany i wprowadzić inne wersje. Jeśli jeszcze się tam nie spotkaliśmy, zapraszam też do dołączenia do facebookowej grupy dla polskich tłumaczy pracujących w Otwartym Projekcie Tłumaczeń - https://www.facebook.com/groups/OTPPolska