Felsefi Kahvaltı Kulübü

1812 yılında dört adam kahvaltı etmek için Cambridge Üniversitesinde buluştular. Heyecanlı bir yemek olarak başlayan şey, yeni bir bilimsel devrime dönüştü ve bu devrimle birlikte -- "bilim adamı" terimini icat edene dek kendilerine "doğa filozofu" adını veren -- dört adam, bilimsel araştırmaya dört önemli prensip eklemiş oldular. Tarihçi ve filozof Laura Snyder, onların şaşırtıcı hikayesini anlatıyor.

Benimle bir dakikalığına geçmişe,
19. yüzyıla

özellikle de 24 Haziran 1833'e

gelmenizi istiyorum.

Britanya Bilimsel İlerleme Derneği,

Cambridge Üniversitesinde
üçüncü toplantısını yapıyor.

Bu toplantının ilk gecesi

ve bilimi tamamen değiştirecek bir

karşılaşma gerçekleşmek üzere.

Yaşlı, beyaz saçlı bir
adam ayağa kalkıyor.

Derneğin üyeleri o adamın,

o güne dek evini
yıllardır terk etmemiş şair

Samuel Taylor Coleridge
olduğunu görünce şaşırıyorlar.

Söylediği şey onları daha çok şaşırtıyor.

"Kendinizi doğa filozofları olarak
adlandırmayı bırakmalısınız."

Coleridge, kendisi
gibi gerçek filozofların,

evreni koltuklarında otururken bile
düşündüğünü hissediyordu.

Onlar fosil çukurlarında
boş boş dolanmıyordu ve

Britanya Derneğinin
üyeleri gibi, elektrik kümeleriyle

karmaşık deneyler yapmıyorlardı.

Grup sinirlendi ve yakınmaya başladı.

William Whewell adlı
genç bir Cambridge öğrencisi

ayağa kalktı ve seyirciyi susturdu.

Derneğin üyeleri için uygun bir adın

olmadığını kibarca kabul etti.

"Eğer 'filozof' çok geniş
ve kibirli bir terimse" dedi,

"öyleyse 'sanatçı'
[artist] terimine kıyasla,

'bilim adamı' [scientist]
terimini oluşturabiliriz."

Bilim adamı kelimesi ilk kez,

yalnızca 179 yıl önce,

burada kullanıldı.

Bu karşılaşmayı ilk kez
üniversitedeyken duydum

ve beni çok şaşırttı.

Yani, bilim adamı kelimesi 1833'e kadar

nasıl var olmadı?

Onun öncesinde adları neydi?

Özellikle o anda yeni
bir isim oluşturulmasına

neden olan değişim neydi?

Bu toplantı öncesinde
doğal dünyayı çalışanlar

yetenekli amatörlerdi.

Böcekleri veya fosilleri toplayan

din adamlarını veya köy ağalarını düşünün,

örneğin, Charles Darwin gibi

veya Lansdowne markisinin gerçek dostu

Joseph Priestley gibi, bir asilzadenin

kiralanmış yardımcısını düşünün,

oksijeni keşfettiği zamanı.

Sonrasında, belirli bir bilimsel yöntem,

amaç, toplum ve fonlara
sahip olan profesyoneller,

bilim adamları oldular.

Bu devrimin büyük
kısmının izi, 1812 yılında

Cambridge Üniversitesinde
buluşan dört adama kadar sürülebilir:

Charles Babbage, John Herschel,
Richard Jones ve William Whewell.

Bunlar muhteşem şeyler başarmış

parlak, azimli adamlar.

Çoğu TED'cinin tanıdığını
düşündüğüm Charles Babbage,

ilk mekanik hesap makinesini ve modern

bilgisayar için ilk prototipi icat etti.

John Herschel, Güney
yarımküredeki yıldızları haritaladı

ve boş zamanında da
fotoğrafın diğer mucidi oldu.

Facebook veya Twitter
bunca vaktimizi almasa,

bizlerin de böyle üretken
olabileceğinden eminim.

Daha sonra Karl Marx'a ilham verecek olan

Richard Jones, önemli bir ekonomist oldu.

Whewell ise yalnızca bilim adamı
terimini değil, aynı zamanda

anot, katot ve iyon
terimlerini de icat etti,

fakat gelgitler üzerinde
yaptığı küresel araştırmasıyla

uluslararası bilime öncülük etti.

1812 ve 1813 kışında
Cambridge'de bu dört kişi

felsefi kahvaltılar adını
verdikleri şey için buluştular.

Bilimden ve bilimsel devrimin

gerekliliğinden bahsettiler.

17.yy'da gerçekleşen

bilimsel devrimden beri, bilimin

hiç ilerlemediğini düşündüler.

Yeni bir devrimin vakti gelmişti,

bunu yapacaklarına söz vermişlerdi

ve bu adamlarla ilgili muhteşem olan şey,

yalnızca gösterişli öğrenci

hayallerine sahip olmaları değil,

aynı zamanda en çılgınca
hayallerin ötesinde olsa bile

onları gerçekleştirmeleriydi.

Ben de bugün sizlere

bu adamların bilime sağladığı
dört büyük değişiklikten bahsedeceğim.

Yaklaşık 200 yıl önce

Francis Bacon ve sonrasında Isaac Newton

tümevarımlı bir
bilimsel yöntem ileri sürdüler.

Bu, gözlem ve deneylerle başlayıp,

yeni kanıtlar ortaya çıktığında daima

yenilenmeye ve reddedilmeye açık
olan doğa kanunları hakkındaki

genellemelere doğru ilerleyen

bir yöntemdir.

Ancak 1809 yılında
David Ricardo, ekonomi biliminin

farklı, tümden-gelimli
bir yöntem kullanması gerektiğini

iddia ederek, suyu bulandırmıştır.

Sorun şuydu, Oxford'da güçlü
bir grup bunu zaten tartışıyordu

çünkü ekonomide öyle işe yarıyordu ki,

bu tümden-gelim yöntemi

doğa bilimine de uygulanmalıydı.

Felsefi kahvaltı kulübünün
üyeleri buna katılmadı.

Doğa filozofları, üniversite öğrencileri
ve halk üyeleri tarafından

yaygın biçimde okunan

tüm bilimlerde tümevarım
yöntemi kullanımına teşvik eden

kitaplar ve makaleler yazdılar.

Charles Darwin için Herschel'in

kitaplarından birini okumak
öyle önemli bir andı ki, sonra

şöyle dedi, "Hayatımda
hemen hemen hiçbir şey

bende bu denli etki bırakmamıştı.

Yeteneğimi, doğal bilgi deposuna

ekleme isteği uyandırdı."

Bu, ayrıca Darwin'in
ve akranlarının kullandığı

bilimsel yöntemi şekillendirdi.

[Kamu yararı için bilim]

Öncesinde bilimsel bilginin,
kralın veya kraliçenin

ya da bir insanın kişisel kazancı için

kullanılabileceğine inanılıyordu.

Örneğin gemi kaptanlarının,
limanlara güvenli şekilde

girmeleri için, gelgitler hakkında
bilgi edinmeleri gerekiyordu.

Liman amirleri bu bilgiyi topluyordu

ve gemi kaptanlarına bilgiyi satıyordu.

Felsefi kahvaltı
kulübü, birlikte çalışarak

bunu değiştirdi.

Whewell'in dünya çapında gelgit çalışması,

liman amirlerindeki
bilgilerin ücretsiz olarak

gemi kaptanlarına geçmesini
sağlayan gelgit tabloları ve gelgit

haritalarıyla sonuçlandı.

Herschel de, Güney Afrika
kıyılarında gelgit gözlemleri

yaparak yardımcı oldu

ve Whewell'e yakındığına göre,

şiddetli ve yüksek bir
gelgitte rıhtımdan düşmüştü.

Dört adam her şekilde
birbirlerine yardım ettiler.

Ayrıca Babbage'in motorlarını
inşa etmek için gereken parayı

vermesi için Britanya
devletiyle usanmadan görüştüler,

çünkü bu motorların toplum üzerinde

pratik açıdan büyük
etkisi olacağına inanıyorlardı.

Cep hesap makineleri
çıkmadan önceki günlerde,

-- bankacılar, sigortacılar, gemi
kaptanları, mühendisler gibi --

çoğu profesyonelin ihtiyaç duyduğu
rakamlar, figür tablolarıyla

dolu, bunun gibi kitaplarda

bulunabiliyordu.

Bu tablolar, sabit bir prosedürü tekrar

ve tekrar kullanarak, -- bu
muhteşem -- bilgisayar adı verilen

yarı zamanlı çalışanlar
tarafından hesaplanıyordu,

fakat hesaplamalar oldukça zordu.

Yani, bu seyir kitabında yılın her ayı

için ayın farklılıkları yayınlandı.

Her ay 1,365 hesaplama gerektiriyordu,

dolayısıyla bu tablolar hatalarla doluydu.

Babbage'ın farklılık motoru,
bu tablolardan herhangi birini

doğru şekilde hesaplamaya ayarlanan
ilk mekanik hesaplayıcıydı.

Son 20 yılda, Londra Bilim Müzesine
ait bir takım tarafından

orijinal plan kullanılarak, o motorların

iki modeli oluşturuldu.

Bu, şu anda Kaliforniya'daki
Bilgisayar Tarihi Müzesinde

ve doğru hesap yapıyor.
Gerçekten çalışıyor.

Sonra, Babbage'ın analitik motoru, modern

anlamda ilk mekanik bilgisayardı.

Ayrı bir hafızası
ve merkezi işlemcisi vardı.

Yineleme, koşullu dallanma ve koşut işlem

yapabiliyordu

ve delikli kart kullanarak
programlanabiliyordu,

Babbage bu fikri
Jacquard'ın tezgahından almıştı.

Ne yazık ki Babbage'ın motorları
onun zamanında hiç inşa edilmedi

çünkü çoğu insan,
insan olmayan bilgisayarların

halka bir fayda sağlamayacağını

düşünmüştü.

[Yeni bilimsel kuruluşlar]

Bacon'ın zamanında kurulan
Londra Kraliyet Cemiyeti,

İngiltere'nin, hatta dünyanın, önde gelen

bilimsel cemiyetiydi.

19.yy'da, başlıca antikacılar,

edebiyatçılar ve asilzadelerin

yoğun olduğu bir tür
beyefendi kulübüne dönüşmüştü.

Felsefi kahvaltı kulübünün üyeleri,

Britanya Derneği de dahil
olmak üzere, birkaç

yeni bilimsel dernek
oluşturulmasına yardımcı oldu.

Bu yeni derneklere, bulgularını yayınlayan

aktif araştırmacılar
olan üyeler gerekiyordu.

Bilimsel makaleler okunduktan
sonra Q&A geleneğini

yeniden kullandılar, fakat bu gelenek

kaba olduğu gerekçesiyle Kraliyet Derneği

tarafından devam ettirilmedi.

Ayrıca kadınların da ilk kez
bilime adım atmaları sağlandı.

Üyeler eşlerini, kız
çocuklarını ve kız kardeşlerini

Britanya Derneğinin
toplantılarına getirmeye teşvik edildi

ve kadınların yalnızca
bunlar gibi halka açık ve sosyal

etkinliklere katılması beklenirken, onlar

ayrıca bilimsel toplantılara da
gizlice girmeye başladılar.

Sonrasında Britanya Derneği, kadınları

tam üye olarak kabul eden en büyük
ulusal bilim organizasyonlarından

ilki olacaktı.

[Bilim için harici fon]

19.yy'a kadar,

doğa filozoflarının kendi araç gereçlerini

kendilerinin alması bekleniyordu.

Bazen, 18.yy'da sözde boylam problemini

çözdüğü için
John Harrison'a verilen ödül gibi

ödüller de oluyordu,

fakat ödüller verildiği zaman, yalnızca

bir olgu sonrasında veriliyordu.

Felsefi kahvaltı
kulübünün tavsiyesi üzerine,

Britanya Derneği toplantılarda edindiği

ekstra parayı;
astronomi, gel-git, balık fosili,

gemi yapımı ve diğer
birçok alanda araştırma

yapılması için bağışlamaya başladı.

Bu bağışlar yalnızca daha az zengin

olanların araştırma
yapmasını sağlamıyordu,

aynı zamanda, önceden
belirlenmiş tek bir soruyu çözmeye

çalışmaktansa, çizgilerin dışına
çıkarak düşünmeye teşvik ediyordu.

En sonunda, Kraliyet Derneği ve

diğer ülkelerin bilimsel
toplulukları bunu taklit etti ve

-- neyse ki -- günümüzün bilimsel

manzarasının önemli kısmı haline geldi.

Yani, felsefi kahvaltı kulübü, modern

bilim adamının icat
edilmesine yardımcı oldu.

Bu, hikayenin destansı kısmı.

Fakat madalyonun diğer yüzü de var.

Devrimlerinin en azından bir sonucunu

öngöremediler.

Günümüzde, bilim ile kültürün geri kalanı

arasındaki ayrışmayı
görselerdi, dehşete düşerlerdi.

Amerikalı yetişkinlerin yalnızca

%28'inin temel seviyede
bilim okur-yazarlığına

sahip olduğunu görmek şok edici

ve bu şöyle sorularla test edildi;

"İnsanlar ve dinozorlar Dünyada
aynı zamanda mı yaşadılar?"

ve "Dünyanın ne kadarı suyla kaplıdır?"

Bilim adamları profesyonel
bir grubun üyesi haline geldikçe,

bizlerden yavaşça uzaklaştılar.

Dört arkadaşımızın başlattığı devrimin

istenmeyen sonucu budur.

Charles Darwin şöyle demiştir,

"Bazen, bilimin ilerlemesinde

genel ve popüler bilimsel
eserlerin, orijinal eserler kadar

önemli olduğunu düşünüyorum."

Aslında, "Türlerin Kökeni", genel ve

popüler bir seyirci için yazılmıştı

ve ilk çıktığında büyük ölçüde okunmuştu.

Darwin unuttuğumuz şeyi biliyordu,

bilim, yalnızca
bilim adamları için değildi.

Teşekkürler.

(Alkış)