Πώς είναι να είσαι ρομπότ;

Ήδη ζούμε ανάμεσα σε ρομπότ: εργαλεία και μηχανήματα, όπως το πλυντήριο πιάτων και ο θερμοστάτης, έχουν τόσο ενσωματωθεί στη ζωή μας που ποτέ δεν θα σκεφτόμασταν να τα αποκαλέσουμε έτσι. Πώς θα είναι το μέλλον όπου θα υπάρχουν ακόμη περισσότεροι ρομπότ; Η κοινωνικός επιστήμονας Λέιλα Τακαγιάμα μοιράζεται μερικές μοναδικές προκλήσεις σχεδιασμού για αλληλεπιδράσεις ανθρώπου-ρομπότ, και το πώς ο πειραματισμός με τα μελλοντικά ρομπότ μας οδηγεί στην καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας.

Μόνο μία φορά μπορείς
να κάνεις την πρώτη εντύπωση,

και αυτό ισχύει για τους ανθρώπους
αλλά και για τα ρομπότ.

Για πρώτη φορά που γνώρισα
ένα τέτοιο ρομπότ

ήταν το 2008 σ' ένα μέρος
που λεγόταν Γουίλοου Γκαράζ.

Όταν πήγα εκεί, μπήκα στο κτίριο
μαζί με τoν οικοδεσπότη μου

και έτσι έγινε η γνωριμία μας μαζί του.

Κυλούσε μέσα στον διάδρομο,

με πλησίασε, σταμάτησε,

κοίταξε προς την κατεύθυνσή μου,

για λίγο δεν έκανε τίποτα,

και μετά γύρισε απότομα
το κεφάλι του 180 μοίρες

και έφυγε τρέχοντας.

Κι αυτό δεν ήταν καθόλου
καλή πρώτη εντύπωση.

Αυτό που έμαθα εκείνη
την ημέρα για τα ρομπότ

είναι ότι κάνουν το δικό τους

και δεν μας αντιλαμβάνονται πλήρως.

Νομίζω ότι καθώς πειραματιζόμαστε
με το πιθανό ρομποτικό μέλλον,

στην ουσία γνωρίζουμε καλύτερα
τους ίδιους μας εαυτούς

σε σύγκριση με αυτά τα μηχανήματα.

Αυτό που κατάλαβα τότε

ήταν ότι είχα μεγάλες προσδοκίες
από αυτόν τον μικρούλι.

Έπρεπε να είναι σε θέση να περιηγείται
όχι μόνο στον φυσικό κόσμο,

αλλά και στον κοινωνικό μου κόσμο,

βρίσκεται στον χώρο μου
άρα είναι ένα προσωπικό ρομπότ.

Γιατί δεν με κατάλαβε;

Ο οικοδεσπότης μου μού εξήγησε,

«Απλά το ρομπότ προσπαθούσε
να πάει από το σημείο Α στο σημείο Β

και εσύ ήσουν εμπόδιο στο δρόμο του,

οπότε έπρεπε να σχεδιάσει
ξανά την πορεία του,

να καταλάβει προς τα πού να πάει
και μετά να το κάνει,

αλλά διαφορετικά»,

το οποίο δεν ήταν και πολύ αποτελεσματικό.

Άμα το ρομπότ είχε καταλάβει
ότι είμαι άνθρωπος κι όχι καρέκλα,

και ότι ήμουν πρόθυμη
να φύγω από το δρόμο του,

αν προσπαθούσε να πάει κάπου,

αυτό θα ήταν πιο αποτελεσματικό,

για να επιτύχει τον σκοπό του,

εάν έμπαινε στον κόπο
να σκεφτεί ότι είμαι άνθρωπος

και έχω διαφορετικές προοπτικές
από μια καρέκλα ή έναν τοίχο.

Ξέρετε, έχουμε την τάση να πιστεύουμε
ότι είναι από το απώτερο διάστημα,

από το μέλλον και
την επιστημονική φαντασία,

και ενώ μπορεί να ισχύει αυτό,

εγώ θα ήθελα να διαφωνήσω
και να πω ότι είναι εδώ και τώρα,

ζουν και δουλεύουν ανάμεσά μας.

Αυτά τα δύο ρομπότ ζουν στο σπίτι μου.

Καθαρίζουν το πάτωμα και κόβουν το γρασίδι

κάθε μέρα,

πολύ πιο συχνά απ' ό,τι
θα το έκανα εγώ, αν το έκανα,

και μάλλον το κάνουν
και καλύτερα από μένα.

Αυτό φροντίζει το γατί μου.

Κάθε φόρα που το γατί το χρησιμοποιεί,
καθαρίζεται μόνο του,

κάτι, που δεν είμαι πρόθυμη να το κάνω,

και έτσι κάνει τις ζωές μας καλύτερες.

Καθώς τα αποκαλούμε ρομποτικά μηχανήματα,

αυτά είναι «το ρομπότ ηλεκτρική σκούπα,
το ρομπότ μηχανή του γκαζόν,

το ρομπότ τουαλέτα για γάτες»,

νομίζω ότι υπάρχουν κι άλλα πολλά
ρομπότ, τα οποία κρύβονται σε κοινή θέα,

που έγιναν τόσο χρήσιμα

και τόσο τετριμμένα

που έχουν δικό τους όνομα,
όπως «πλυντήριο πιάτων».

Αποκαλούνται διαφορετικά.

Δεν τα λέμε πλέον ρομπότ,

γιατί εξυπηρετούν έναν σκοπό στη ζωή τους.

Το ίδιο και ο θερμοστάτης, σωστά;

Ξέρω ότι οι φίλοι μου
που μελετούν τη ρομποτική

μάλλον μορφάζουν που το αποκαλώ ρομπότ,

αλλά έχει έναν σκοπό.

Δηλαδή να ζεσταίνει το σπίτι μου
στους 19 βαθμούς Κελσίου

και διαισθάνεται τον κόσμο.

Αν αντιλαμβάνεται ότι κάνει λίγο κρύο,

το επεξεργάζεται και μετά
ενεργεί στον φυσικό κόσμο.

Αυτή λέγεται ρομποτική.

Ακόμα και αν δεν έχει
την εμφάνιση του ρομπότ Ρόζι,

κάνει κάτι που είναι
πραγματικά χρήσιμο στη ζωή μου,

ώστε να μην έχω την έγνοια

να ελέγχω συνεχώς τη θερμοκρασία μόνη μου.

Θεωρώ ότι όλα αυτά τα συστήματα ζουν
και δουλεύουν τώρα ανάμεσά μας

και όχι μόνο ζουν ανάμεσα μας,

αλλά πιθανόν κι εσείς
να είστε χειριστές ρομπότ.

Όταν οδηγείτε αυτοκίνητο,

είναι σαν χειρίζεστε μια μηχανή.

Κι εσείς πάτε από το σημείο Α
στο σημείο Β,

αλλά το αυτοκίνητό σας
μάλλον έχει υδραυλικό τιμόνι

όπως και αυτόματα συστήματα πέδησης,

μπορεί να έχει αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων,
ίσως και προσαρμοστικό ταχοστάτη.

Και καθώς μπορεί να μην είναι
πλήρως αυτόνομο αυτοκίνητο,

όμως έχει στοιχεία αυτονομίας

που είναι πολύ χρήσιμα,

γιατί κάνουν την οδήγηση πιο ασφαλή

ενώ εμείς έχουμε την αίσθηση
ότι είναι αόρατα στην χρήση, σωστά;

Οπότε, όταν οδηγείτε αυτοκίνητο

πρέπει να σκέφτεστε ότι απλώς
πάτε από ένα σημείο στο άλλο.

Δεν είναι κάτι φοβερό,
με το οποίο πρέπει να ασχολείστε,

να το χειρίζεστε και να το ελέγχετε,

γιατί μας πήρε τόσο πολύ καιρό
να μάθουμε να οδηγούμε

που τα αυτοκίνητα έχουν γίνει
προέκταση του εαυτού μας.

Όταν παρκάρετε αυτοκίνητο
σ' ένα στενό και μικρό γκαράζ,

ξέρετε πού είναι οι γωνίες.

Και όταν έχετε ένα ενοικιαζόμενο αμάξι
που μάλλον δεν έχετε ξανά οδηγήσει,

χρειάζεστε λίγο χρόνο, για να
συνηθίσετε το καινούργιο σας φιλαράκι.

Αυτό ισχύει και για τους ανθρώπους
που χειρίζονται άλλα είδη ρομπότ

και γι' αυτό θα ήθελα να μοιραστώ
μαζί σας κάποιες ιστορίες.

Αντιμετώπιση προβλήματος
συνεργασίας εξ αποστάσεως.

Λοιπόν, στο Γουίλοου Γκαράζ
είχα έναν συνεργάτη, τον Ντάλας,

και ήταν έτσι.

Δούλευε από το σπίτι του στην Ιντιάνα
για την εταιρεία μας στην Καλιφόρνια.

Στις συναντήσεις μας ήταν ένα κουτί
με φωνή πάνω στο τραπέζι,

κάτι που ήταν εντάξει, εκτός του ότι,

όταν είχαμε μια έντονη διαφωνία
και δεν μας άρεσε αυτό που έλεγε,

μπορούσαμε απλά να τον κλείσουμε.

(Γέλιο)

Μετά μπορεί να συναντιόμασταν
πάλι μετά απ' αυτό

και στο τέλος να αποφασίζαμε
στον διάδρομο,

όταν δεν ήταν πλέον εκεί.

Και αυτό δεν του άρεσε καθόλου.

Και ως εταιρεία ρομποτικής στο Γουίλοου,

είχαμε στην άκρη μερικά
έξτρα κομμάτια ρομπότ

έτσι ο Ντάλας και o φίλος του Κουρτ
έφτιαξαν αυτό,

που μοιάζει με το Skype
πάνω σ' ένα μπαστούνι με ρόδες,

ένα τεχνολογικό χαζό παιχνίδι,

αλλά μάλλον είναι ένα
από τα πιο ισχυρά εργαλεία

που έχω δει να φτιάχνονται
για τη συνεργασία από απόσταση.

Οπότε τώρα, εάν δεν απαντήσω
στην ερώτηση του e-mail του Ντάλλας,

μπορεί κυριολεκτικά
να έρθει στο γραφείο μου,

να μπλοκάρει την είσοδο
και να με ξαναρωτήσει

(Γέλια)

μέχρι να απαντήσω.

Και δε θα το κλείσω, σωστά;
Είναι λίγο αγενές.

Δεν ήταν μόνο χρήσιμο
στην προσωπική επικοινωνία,

αλλά επίσης στη συμμετοχή
στις συναντήσεις της εταιρείας.

Το να τσακιστείς να πας εκεί

και να δείξεις ότι είσαι παρών
και αφοσιωμένος στο έργο,

είναι σοβαρό ζήτημα

και μπορεί να βοηθήσει άπειρα
στη συνεργασία εξ αποστάσεως.

Το είδαμε με την πάροδο μηνών
και μετά χρόνων,

όχι μόνο στην εταιρεία μας,
αλλά και στις άλλες.

Το καλύτερο μ' αυτά τα συστήματα

είναι ότι αρχίζεις να νιώθεις
ότι είσαι όντως εκεί.

Είναι εσύ, είναι το σώμα σου

και έτσι οι άνθρωποι όντως αρχίζουν
να τους δίνουν προσωπικό χώρο.

Έτσι, όταν έχεις μια σύντομη συνάντηση,

άνθρωποι θα σταθούν γύρω γύρω,

όπως θα έκαναν αν όντως ήσουν εκεί.

Αυτό είναι ωραίο μέχρι να χαλάσουν
και τότε δεν είναι ωραίο.

Όταν κάποιος βλέπει
τέτοιο ρομπότ πρώτη φορά

λέει, «Ω, πού είναι τα εξαρτήματα;
Εδώ πρέπει να υπάρχει μια κάμερα»,

κι αρχίζει να σκουντάει το πρόσωπό σου.

«Μιλάς σιγά, θα ανεβάσω τον ήχο σου»

που είναι σαν να σου λέει ο συνεργάτης σου

«Μιλάς πολύ σιγά,
θα ανεβάσω το πρόσωπό σου».

Είναι περίεργο και καθόλου εντάξει,

γι' αυτό καταλήξαμε να φτιάξουμε
νέους κοινωνικούς κανόνες

για τη χρήση αυτών των μηχανημάτων.

Παρομοίως, αφού αρχίζεις
να το νιώθεις σαν το σώμα σου,

παρατηρείς πράγματα όπως,
«Ω, το ρομπότ μου είναι λίγο κοντό».

Ο Ντάλας μου έλεγε διάφορα,
-ότι είχε ύψος 1,82 μέτρα-

και τον παίρναμε μαζί μας
σε διάφορα πάρτι μέσω του ρομπότ,

όπως κι εσείς,

και το ρομπότ ήταν περίπου 1,52 μέτρα,
που είναι κοντά στο ύψος μου.

Και μου έλεγε,

«Ξέρεις, δεν με κοιτάει κανείς.

Νιώθω λες και βλέπω
μόνο τους ώμους των άλλων,

μάλλον χρειαζόμαστε πιο ψηλό ρομπότ».

Και του είπα,

«Εμ, όχι.

Σήμερα θα με καταλάβεις.

Πρέπει να καταλάβεις πώς είναι
να είσαι από την άλλη πλευρά».

Στο τέλος είχε αποκτήσει ενσυναίσθηση
από αυτή την εμπειρία

και ήταν τέλειο.

Έτσι όταν με επισκεπτόταν αυτοπροσώπως,

δε στεκόταν πλέον από πάνω μου,
όπως συνήθιζε,

καθόταν σε καρέκλα
και μου μίλαγε στο ίδιο ύψος,

και ήταν ωραίο που το έκανε.

Έτσι αποφασίσαμε
να το εξετάσουμε στο εργαστήριο

για να δούμε τι θα άλλαζε κι άλλο
μαζί με τα χαρακτηριστικά, όπως το ύψος.

Οι μισοί συμμετάσχοντες
διάλεξαν πιο κοντό ρομπότ,

ενώ οι άλλοι μισοί προτίμησαν πιο ψηλό,

ανακαλύψαμε ότι ακριβώς το ίδιο άτομο,

που έχει ακριβώς το ίδιο σώμα
και λέει ακριβώς τα ίδια με κάποιον άλλον,

φαίνεται πιο πειστικό
και θεωρείται πιο έμπιστο,

εάν είναι σε πιο ψηλή μορφή του ρομπότ.

Δεν εξηγείται με τη λογική,

αλλά γι' αυτό μελετάμε ψυχολογία.

Ο Κλιφ Νας θα έλεγε

ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε
αυτές τις καινούργιες τεχνολογίες,

παρά το γεγονός ότι έχουμε παλιά μυαλά.

Η ανθρώπινη ψυχολογία δεν αλλάζει
τόσο γρήγορα όσο η τεχνολογία,

έτσι πάντα τρέχουμε
να προλάβουμε τις εξελίξεις,

προσπαθώντας να καταλάβουμε τον κόσμο,

όπου κινούνται αυτές οι αυτόματες μηχανές.

Συνήθως μιλάνε οι άνθρωποι
και όχι οι μηχανές, σωστά;

Βάζουμε πολύ νόημα σε πράγματα
όπως το ύψος μιας μηχανής,

όχι ενός ανθρώπου,

και το αποδίδουμε
στον άνθρωπο που το έχει.

Ξέρετε, πιστεύω ότι αυτό
είναι πολύ σημαντικό,

όταν σκέφτεσαι την ρομποτική.

Δεν είναι για την επανεφεύρεση ανθρώπων,

αλλά περισσότερο για να μάθουμε
πώς επεκτείνουμε τον εαυτό μας, σωστά;

Καταλήγουμε να χρησιμοποιούμε πράγματα
με εκπληκτικούς τρόπους.

Τα ρομπότ δεν μπορούν να παίξουν
μπιλιάρδο, γιατί δεν έχουν χέρια,

όμως μπορούν να παρενοχλούν
τους άλλους παίκτες

και αυτό παίζει σημαντικό ρόλο
για την ομαδικότητα

και είναι και πολύ πρώτο.

Άνθρωποι που γίνονται
πολύ καλοί στον χειρισμό τους

στο τέλος θα φτιάχνουν
καινούργια παιχνίδια,

όπως το ποδόσφαιρο με ρομπότ τα μεσάνυχτα

να σπρώχνουν σκουπιδοτενεκέδες.

Όμως δεν μπορεί να το κάνει ο καθένας.

Πολλοί δυσκολεύονται στον χειρισμό.

Αυτός άνθρωπος μπήκε
στο λογισμικό του ρομπότ

και το μάτι του ήταν γυρισμένο
90 μοίρες στα αριστερά.

Δεν το ήξερε,

έτσι κατέληξε να σκουντουφλάει
μέσα στο γραφείο,

να πέφτει πάνω στα γραφεία,
να προσβάλλεται και να γελάει μ' αυτό,

ενώ ο ήχος του ήταν στο μάξιμουμ.

Και αυτός στη φωτογραφία να μου λέει,

«Χρειάζεται να βάλουμε
ένα κουμπί σίγασης ήχου».

Μάλλον εννοούσε ότι δεν θέλουμε
να είναι τόσο καταστροφικός.

Λοιπόν, ως εταιρεία ρομποτικής,

προσθέσαμε λειτουργία αποφυγής
εμποδίων στο σύστημα.

Απέκτησε έναν λέιζερ μετρητή απόστασης
που εντοπίζει εμπόδια.

και αν, ως χειρίστρια των ρομπότ,
του έλεγα πέσε πάνω στην καρέκλα,

δε θα μ' άφηνε, απλώς
θα σχεδίαζε μια παράκαμψη,

που φαίνεται καλή ιδέα.

Σαφώς οι άνθρωποι απέφευγαν
περισσότερα εμπόδια με το σύστημα,

αλλά από την άλλη,

κάποιοι χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο
για να περάσουν το μάθημα εμποδίων

και θέλαμε να μάθουμε το γιατί.

Αποδείχτηκε ότι υπάρχει
μια σημαντική ανθρώπινη διάσταση -

διάσταση προσωπικότητας,
το λεγόμενο σημείο ελέγχου,

και εκείνοι που έχουν δυνατό
εσωτερικό σημείο ελέγχου,

έχουν ανάγκη να είναι οι ίδιοι
κύριοι του πεπρωμένου τους,

-δεν τους αρέσει να αφήνουν τον έλεγχο
σε αυτόματα συστήματα-

τόσο πολύ, που είναι έτοιμοι
να πολεμήσουν την αυτονομία;

«Άμα θέλω να χτυπήσω εκείνη
την καρέκλα, θα τη χτυπήσω».

Κι έτσι, πραγματικά θα βασανίζονται
απ' αυτή την αυτόνομη βοήθεια

και είναι σημαντικό να το γνωρίζουμε,

γιατί κατασκευάζουμε όλο και πιο
αυτόνομα συστήματα, σωστά;

Πώς διάφοροι άνθρωποι θα αντέξουν
αυτή την απώλεια ελέγχου;

Θα διαφέρει αναλόγως
με τις ανθρώπινες διαστάσεις.

Δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε
τους ανθρώπους σαν μονολιθικά πλάσματα.

Διαφέρουμε στην προσωπικότητα, κουλτούρα,

διαφέρουμε ώρες ώρες ακόμα
και στη συναισθηματική κατάσταση,

και για να μπορούμε να σχεδιάζουμε

τέτοια συστήματα
αλληλεπίδρασης ανθρώπου-ρομπότ,

πρέπει να λάβουμε υπ' όψιν
και τις ανθρώπινες διαστάσεις,

όχι μόνο τις τεχνολογικές.

Μαζί με την αίσθηση ελέγχου
έρχεται και η αίσθηση ευθύνης.

Και αν ήσουν χειριστής ρομπότ και
χειριζόσουν ένα από τα συστήματα,

έτσι θα ήταν το περιβάλλον.

Μοιάζει λίγο με βίντεο παιχνίδι,

κάτι που μπορεί να είναι καλό,
γιατί είναι οικείο στους ανθρώπους,

και κακό ταυτόχρονα,

γιατί θα το αντιμετωπίζουν ως παιχνίδι.

Είχαμε πολλά παιδάκια στο Στάνφορντ,
που έπαιζαν μ' αυτά,

οδηγούσαν τα ρομπότ γύρω
στο γραφείο μας στο Μένλο Πάρκ

και τα παιδιά άρχισαν να λένε:

«10 πόντους αν χτυπήσεις εκείνον τον τύπο,
20 πόντους για τον άλλον».

Και τους κυνηγούσαν στον διάδρομο.

(Γέλια)

Τους είπα, «Εμ, είναι αληθινοί άνθρωποι.

Θα ματώσουν και θα πονάνε,
αν τους χτυπήσετε."

Μου απάντησαν, «Εντάξει, το καταλάβαμε».

Σε πέντε λεπτά όμως έλεγαν πάλι:

«20 πόντους για εκείνον τον τύπο,
ζητάει λίγο ξύλο».

Λες και είναι το παιχνίδι
«Ender's Game», έτσι;

Υπάρχει ένας αληθινός κόσμος
από την άλλη πλευρά

και θεωρώ ότι έχουμε ευθύνη
ως άτομα που φτιάχνουν τέτοιο περιβάλλον

να υπενθυμίζουμε στους ανθρώπους

ότι οι πράξεις τους έχουν
πραγματικές συνέπειες

και να είναι υπεύθυνοι,

όταν χειρίζονται όλο και περισσότερο
αυτόνομα μηχανήματα.

Όλα αυτά είναι ωραία παραδείγματα

πειραματισμού μ' ένα πιθανό
ρομποτικό μέλλον,

και πιστεύω ότι είναι πολύ καλό να
μπορούμε να επεκτείνουμε τους εαυτούς μας

και να μαθαίνουμε τους τρόπους επέκτασης

σ' αυτά τα μηχανήματα

ενώ ταυτόχρονα να μπορούμε
να εκφράζουμε την ανθρωπιά

και την προσωπικότητά μας.

Επίσης κατανοούμε τους άλλους,

το πώς είναι να είσαι πιο ψηλός,
πιο κοντός, πιο γρήγορος ή πιο αργός,

ή ακόμα και να μην έχεις χέρια,

και είναι τέλειο.

Επίσης αποκτάμε ενσυναίσθηση
και για τα ίδια ρομπότ.

Αυτό είναι από τα αγαπημένα μου ρομπότ.

Το λένε Τουίνμποτ.

Έχει μια μικρή σημαία που λέει

«Προσπαθώ να φτάσω
στην τάδε διασταύρωση στο Μανχάταν»,

είναι χαριτωμένο, κυλάει μπροστά,
αλλά μέχρι εκεί.

Δεν ξέρει πώς να φτιάξει έναν χάρτη,
δεν ξέρει πώς να δει τον κόσμο,

απλά ζητάει βοήθεια.

Το καλό με τους ανθρώπους είναι

ότι μπορεί να υπολογίζει
στην ευγένεια των περαστικών.

Κατάφερε να περάσει το πάρκο
στην άλλη πλευρά του Μανχάταν

και είναι αρκετά καλό,

απλώς επειδή άνθρωποι το έπαιρναν
και το έστριβαν στη σωστή κατεύθυνση.

(Γέλια)

Και είναι τέλειο, σωστά;

Προσπαθούμε να φτιάξουμε
έναν κόσμο με ανθρώπους και ρομπότ,

όπου μπορούμε να συνυπάρχουμε και
συνεργαζόμαστε ο ένας με τον άλλον,

και δεν χρειάζεται να είμαστε αυτόνομοι
και να κάνουμε τα πάντα μόνοι μας.

Πράγματι κάνουμε πράγματα μαζί.

Για να γίνει εφικτό αυτό,

χρειαζόμαστε βοήθεια
από καλλιτέχνες ή σχεδιαστές,

υπεύθυνους χάραξης πολιτικής,
νομικούς επιστήμονες,

ψυχολόγους, κοινωνιολόγους,
ανθρωπολόγους,

χρειαζόμαστε περισσότερες προοπτικές

αν πρόκειται να κάνουμε
αυτό που μας προτρέπει ο Στιού Καρντ,

να δημιουργήσουμε το μέλλον
στο οποίο πραγματικά θα θέλαμε να ζούμε.

Θεωρώ ότι μπορούμε να συνεχίσουμε
να πειραματιζόμαστε

με το ρομποτικό μέλλον μαζί

και έτσι θα καταλήξουμε στο να μαθαίνουμε
πολλά περισσότερα για τους εαυτούς μας.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)