Tại sao bệnh Xơ cứng teo cơ một bên (ALS) rất khó chữa khỏi? - Fernando Vieira
-
0:00 - 0:04"Không có gì phải sợ trong đời,
chỉ cần phải hiểu mà thôi. -
0:04 - 0:07Giờ là lúc hiểu thêm
để giảm đi nỗi sợ." -
0:07 - 0:12Năm 1963, nhà vật lí học
21 tuổi Stephen Hawking -
0:12 - 0:15được chuẩn đoán
bị rối loạn thần kinh cơ dạng hiếm -
0:15 - 0:20có tên Xơ cứng
teo cơ một bên, hay ALS. -
0:20 - 0:22Dần dần, ông mất khả năng đi lại,
-
0:22 - 0:23sử dụng tay,
-
0:23 - 0:25cử động cơ mặt,
-
0:25 - 0:27hay thậm chí là nuốt.
-
0:27 - 0:30Nhưng trên tất cả, ông ấy
vẫn giữ được trí thông minh siêu việt, -
0:30 - 0:32và trong hơn 50 năm sau đó,
-
0:32 - 0:34Hawking trở thành
một trong những nhà vật lý -
0:34 - 0:37thành công và nổi tiếng nhất
trong lịch sử. -
0:37 - 0:39Thế nhưng, bệnh của ông
vẫn không thể chữa khỏi -
0:39 - 0:44và ông đã qua đời
năm 2018 ở tuổi 76. -
0:44 - 0:46Hàng thập kỉ sau lời chuẩn đoán,
-
0:46 - 0:49ALS vẫn một trong những bệnh phức tạp,
-
0:49 - 0:54bí ẩn, và có sức tàn phá nhất
tới con người. -
0:54 - 0:58Còn được gọi là bệnh teo nơ-ron
vận động hay bệnh Lou Gehrig, -
0:58 - 1:03trung bình trên thế giới cứ 100,000 người
thì có hai người mắc ALS. -
1:03 - 1:07Khi một người mắc ALS,
các nơ-ron vận động của họ, -
1:07 - 1:11những tế bào điều khiển
cơ tự nguyện trong cơ thể, -
1:11 - 1:13mất đi chức năng và chết dần.
-
1:13 - 1:17Không ai biết chính xác tại sao
hay bằng cách nào chúng lại chết -
1:17 - 1:20và đó là lí do khiến cho ALS khó chữa.
-
1:20 - 1:23Trong khoảng 90% trường hợp,
-
1:23 - 1:27căn bệnh này xuất hiện bất ngờ,
không hề có biểu hiện trước cụ thể. -
1:27 - 1:2910% trường hợp còn lại là do di truyền,
-
1:29 - 1:35khi mà mẹ hoặc cha mắc ALS
di truyền gen đột biến cho con. -
1:35 - 1:39Thông thường các triệu chứng
bắt đầu xuất hiện sau tuổi 40. -
1:39 - 1:44Nhưng trong vài trường hợp hiếm hoi,
như Hawking, ALS xuất hiện sớm hơn. -
1:44 - 1:50Trường hợp của Hawking cũng là một kì tích
khi ông có thể sống với ALS lâu đến thế. -
1:50 - 1:55Sau khi được chẩn đoán, phần lớn người
mắc bệnh chỉ sống được thêm 2 đến 5 năm -
1:55 - 2:00trước khi ALS gây ra những
biến chứng dẫn đến tử vong. -
2:00 - 2:04Vậy trường hợp của Hawking có gì
khác biệt khiến khả năng học tập, -
2:04 - 2:08suy nghĩ, cũng như các giác quan
của ông ấy không bị ảnh hưởng? -
2:08 - 2:12Phần lớn người mắc ALS
không hề bị suy giảm nhận thức. -
2:12 - 2:18Với hơn 120,000 người được chuẩn đoán
nguy cơ mắc ALS mỗi năm, -
2:18 - 2:22việc chữa khỏi ALS đã trở thành một
trong những thách thức khoa học -
2:22 - 2:24và y học quan trọng nhất.
-
2:24 - 2:26Dù còn nhiều ẩn số,
-
2:26 - 2:31chúng ta cũng đã có được vài thông tin
về cách ALS tác động tới hệ thần kinh cơ. -
2:31 - 2:36ALS tác động tới hai loại tế bào thần kinh
bao gồm nơ-ron vận động trên và dưới. -
2:36 - 2:39Trong một cơ thể khỏe mạnh,
những nơ ron vận động trên, -
2:39 - 2:41tập trung tại phần vỏ não,
-
2:41 - 2:46truyền thông tin từ não
xuống nơ-ron vận động dưới tại tủy sống. -
2:46 - 2:50Những nơ-ron này sau đó
truyền thông tin tới những sợi cơ, -
2:50 - 2:53phản ứng bằng cách
co lại hoặc thả lỏng, -
2:53 - 2:55giúp ta cử động.
-
2:55 - 2:57Tất cả những cử động chủ động
thực hiện được -
2:57 - 3:01là nhờ những thông tin được
truyền qua đường dẫn này. -
3:01 - 3:04Nhưng khi nơ-ron vận động
bị thoái hóa do ALS, -
3:04 - 3:07khả năng truyền thông tin
của chúng bị gián đoạn, -
3:07 - 3:11khiến hệ thống tín hiệu quan trọng đó
trở nên vô dụng. -
3:11 - 3:14Không nhận được tín hiệu,
những sợi cơ dần thoái hóa. -
3:14 - 3:17Điều khiến cho nơ-ron vận động thoái hóa
-
3:17 - 3:20chính là bí ẩn của ALS.
-
3:20 - 3:25Trong những trường hợp di truyền, cha mẹ
truyền cho con những gen đột biến. -
3:25 - 3:28Kể cả vậy, ALS bao gồm nhiều gen
-
3:28 - 3:31với nhiều khả năng tác động
tới nơ-ron vận động, -
3:31 - 3:34khiến cho việc xác định
nguyên nhân trở nên khó khăn. -
3:34 - 3:39Khi ALS xuất hiện,
danh sách nguyên nhân tăng dần: -
3:39 - 3:40độc tố,
-
3:40 - 3:40virus,
-
3:40 - 3:41lối sống,
-
3:41 - 3:45hay những tác nhân môi trường khác,
đều có thể dẫn đến ALS. -
3:45 - 3:48Do có quá nhiều yếu tố liên quan,
-
3:48 - 3:53hiện không có cách nào phát hiện được
liệu một người có mắc ALS hay không. -
3:53 - 3:57Dù vậy, những giả thuyết về nguyên nhân
vẫn đang được phát triển. -
3:57 - 4:01Một ý tưởng nổi tiếng cho rằng
những protein nhất định -
4:01 - 4:04trong nơ-ron vận động
không được gấp lại đúng cách -
4:04 - 4:06thay vào đó, bị xoắn thành cục.
-
4:06 - 4:10Những protein và cục xoắn này có thể
truyền từ tế bào này sang tế bào khác, -
4:10 - 4:13có thể làm tắc nghẽn
quá trình hoạt động của tế bào, -
4:13 - 4:18như sản xuất năng lượng và
protein, giúp tế bào tồn tại. -
4:18 - 4:21Chúng ta cũng biết được
ngoài nơ-ron vận động và các sợi cơ, -
4:21 - 4:24ALS còn ảnh hưởng tới
một số loại tế bào khác. -
4:24 - 4:29Bệnh nhân ALS điển hình
thường bị viêm trong não và tủy sống. -
4:29 - 4:34Tế bào miễn dịch yếu kém
cũng góp phần tiêu diệt nơ-ron vận động. -
4:34 - 4:38Và ALS dường như làm thay đổi hành vi
-
4:38 - 4:41của những tế bào hỗ trợ nơ-ron.
-
4:41 - 4:44Những nhân tố này làm nổi bật
sự phức tạp của căn bệnh, -
4:44 - 4:48nhưng cũng giúp ta có cái nhìn
đầy đủ hơn về cách thức nó hoạt động, -
4:48 - 4:50và mở ra cơ hội chữa trị.
-
4:50 - 4:54Nghiên cứu về ALS, dù cần nhiều thời gian,
nhưng vẫn luôn có sự tiến bộ. -
4:54 - 4:57Chúng ta đang phát triển
những loại thuốc mới, -
4:57 - 4:59liệu trình tế bào gốc
để phục hồi những tế bào bị tổn hại -
4:59 - 5:04và những liệu trình gen mới
làm chậm tiến trình của bệnh. -
5:04 - 5:06Với kho kiến thức
không ngừng mở rộng, -
5:06 - 5:09chúng ta hoàn toàn có thể mong chờ
những phát hiện -
5:09 - 5:13làm thay đổi tương lai
những bệnh nhân mắc ALS.
- Title:
- Tại sao bệnh Xơ cứng teo cơ một bên (ALS) rất khó chữa khỏi? - Fernando Vieira
- Description:
-
Xem bài giảng đầy đủ tại: https://ed.ted.com/lessons/why-is-it-so-hard-to-cure-als-fernando-vieira
Trung bình, cứ mỗi 100,000 người trên thế giới, lại có hai người mắc bệnh Xơ cứng teo cơ một bên (ALS), hay còn gọi là bệnh teo nơ-ron vận động và bệnh Lou Gehrig. Khi một người mắc ALS, những nơ-ron vận động của họ - những tế bào chịu trách nhiệm điều khiển cơ chủ động trong cơ thể - mất đi chức năng và chết dần. Fernando G. Vieira chia sẻ những điều chúng ta biết (và chưa biết) về ALS.
Bài giảng bởi Fernando G. Vieira, hoạt họa bởi Artrake Studio.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:22
Nhu PHAM approved Vietnamese subtitles for Why is it so hard to cure ALS? - Fernando Vieira | ||
Nhu PHAM edited Vietnamese subtitles for Why is it so hard to cure ALS? - Fernando Vieira | ||
Thu Ha Tran accepted Vietnamese subtitles for Why is it so hard to cure ALS? - Fernando Vieira | ||
Thu Ha Tran edited Vietnamese subtitles for Why is it so hard to cure ALS? - Fernando Vieira | ||
Thu Ha Tran edited Vietnamese subtitles for Why is it so hard to cure ALS? - Fernando Vieira | ||
Thu Ha Tran edited Vietnamese subtitles for Why is it so hard to cure ALS? - Fernando Vieira | ||
Thu Ha Tran edited Vietnamese subtitles for Why is it so hard to cure ALS? - Fernando Vieira | ||
Thu Ha Tran edited Vietnamese subtitles for Why is it so hard to cure ALS? - Fernando Vieira |