Πώς εξελίχτηκαν τα δόντια; - Πίτερ Σ. Άνγκαρ
-
0:07 - 0:11Μπορεί να τα θεωρείτε δεδομένα,
αλλά τα δόντια σας είναι ένα θαύμα. -
0:11 - 0:14Κόβουν όλη την τροφή για όλη σας τη ζωή,
-
0:14 - 0:18ενώ είναι αρκετά δυνατά
και δεν σπάνε τα ίδια. -
0:18 - 0:21Και δημιουργούνται από τα ίδια υλικά
-
0:21 - 0:24που τα ίδια αλέθουν στην τροφή.
-
0:24 - 0:27Τι κρύβεται πίσω από
την εντυπωσιακή τους δύναμη; -
0:27 - 0:31Τα δόντια βασίζονται σε μια πανέξυπνη δομή
που τα κάνει σκληρά και ανθεκτικά. -
0:31 - 0:36Η σκληρότητα μπορεί να θεωρηθεί ως
η ικανότητα να αντιστέκονται στο ράγισμα, -
0:36 - 0:39ενώ η ανθεκτικότητά τους σταματάει
την επέκταση του ραγίσματος. -
0:39 - 0:42Πολύ λίγα υλικά έχουν
και τις δύο ιδιότητες. -
0:42 - 0:46Για παράδειγμα, το γυαλί
είναι σκληρό αλλά όχι ανθεκτικό, -
0:46 - 0:49ενώ το δέρμα ανθεκτικό αλλά όχι σκληρό.
-
0:49 - 0:52Τα δόντια τα καταφέρνουν
λόγω των δύο στρώσεών τους -
0:52 - 0:57μια σκληρή εξωτερική από αδαμαντίνη,
φτιαγμένη κυρίως από φωσφορικό ασβέστιο, -
0:57 - 1:01και από κάτω μια ανθεκτικότερη
στρώση από οδοντίνη, -
1:01 - 1:04φτιαγμένη εν μέρει από οργανικές ίνες
που την κάνουν ευλύγιστη. -
1:04 - 1:08Αυτή η καταπληκτική δομή δημιουργείται
από δύο είδη κυττάρων: -
1:08 - 1:11οι αδαμαντινοβλάστες
που εκκρίνουν αδαμαντίνη -
1:11 - 1:14και οι οδοντοβλάστες
που εκκρίνουν οδοντίνη -
1:14 - 1:17Καθώς διαμορφώνουν τα δόντια,
οι οδοντοβλάστες κινούνται προς τα μέσα -
1:17 - 1:22ενώ οι αδαμαντινοβλάστες προς τα έξω και
απομακρύνονται μόλις φτάσουν την επιφάνεια -
1:22 - 1:26Για την αδαμαντίνη, η διαδικασία
παράγει μακριές και λεπτές ίνες -
1:26 - 1:29με διάμετρο η καθεμία 60 νανομέτρων.
-
1:29 - 1:32Αυτό είναι το ένα χιλιοστό
του πλάτους μιας ανθρώπινης τρίχας. -
1:32 - 1:36Οι ίνες ενώνονται σε ράβδους,
δένονται μεταξύ τους, -
1:36 - 1:38δεκάδες χιλιάδες ανά τετραγωνικό χιλιοστό,
-
1:38 - 1:42σε μια στρώση αδαμαντίνης, σαν ασπίδα.
-
1:42 - 1:45Μόλις τελειώσει η διαδικασία, η αδαμαντίνη
σας δεν μπορεί να διορθωθεί ξανά -
1:45 - 1:49γιατί όλα τα κύτταρα που
τη φτιάχνουν έχουν πια χαθεί, -
1:49 - 1:52έτσι είμαστε τυχεροί που δεν μπορεί
να καταστραφεί εύκολα. -
1:52 - 1:55Οι οδοντοβλάστες έχουν
μια πιο πολύπλοκη διαδικασία, -
1:55 - 1:58αλλά σε αντίθεση με τους
αδαμαντινοβλάστες, παραμένουν, -
1:58 - 2:02συνεχίζοντας να εκκρίνουν
οδοντίνη όλη σας τη ζωή. -
2:02 - 2:05Παρά τις οδοντικές διαφορές στα θηλαστικά
-
2:05 - 2:10η διαδικασία ανάπτυξης δοντιών
είναι ίδια είτε στα λιοντάρια, -
2:10 - 2:11είτε στα καγκουρό,
-
2:11 - 2:13είτε στους ελέφαντες, είτε σε εμάς.
-
2:14 - 2:17Αυτό που διαφέρει είναι το πώς
η φύση πλάθει το σχήμα του δοντιού -
2:17 - 2:19που αλλάζει τα σημεία δίπλωσης ή ανάπτυξης
-
2:19 - 2:23σύμφωνα με τη διαφορετική
δίαιτα του κάθε είδους. -
2:23 - 2:29Οι αγελάδες έχουν επίπεδους γομφίους με
παράλληλες μύτες για το μάσημα γρασιδιού. -
2:29 - 2:34Οι γάτες μυτερούς γομφίους, σαν λεπίδες,
για το μάσημα κρέατος και νεύρων. -
2:34 - 2:39Τα γουρούνια έχουν αμβλείς και παχείς,
χρήσιμους για σκληρές ρίζες και σπόρους. -
2:39 - 2:42Οι χιλιάδες γομφίοι στα σύγχρονα θηλαστικά
-
2:42 - 2:45έχουν τις ρίζες τους στην κοινή μορφή,
τον «τρισφηνικό», -
2:45 - 2:48που εμφανίστηκε για πρώτη φορά
την εποχή των δεινοσαύρων. -
2:48 - 2:52Τον 19ο αιώνα, ο παλαιοντολόγος
Έντουαρντ Ντρίνκερ Κοουπ -
2:52 - 2:55ανέπτυξε ένα μοντέλο
για το πώς εξελίχθηκε η μορφή του. -
2:55 - 2:59Υπέθεσε ότι ξεκίνησε ως κωνοειδές δόντι,
-
2:59 - 3:02όπως συμβαίνει σε πολλά ψάρια,
αμφίβια και ερπετά. -
3:02 - 3:07Μετά προστέθηκαν μικρές τομές,
ώστε το δόντι είχε τρεις στη σειρά, -
3:07 - 3:11ευθυγραμμισμένες από μπρος μέχρι πίσω
και συνδεδεμένες με κορυφές. -
3:11 - 3:16Στο πέρασμα του χρόνου, οι τομές ξέφυγαν
από την ευθεία και έγιναν τριγωνικές κορώνες. -
3:16 - 3:21Τα διπλανά δόντια σχημάτισαν συνεχές
ζικ ζακ κορυφών για κόψιμο και τεμάχισμα. -
3:21 - 3:25Δημιουργήθηκε τότε ένα κάτω επίπεδο
στο πίσω μέρος κάθε δοντιού, -
3:25 - 3:28το οποίο έγινε πλατφόρμα άλεσης.
-
3:28 - 3:33Όπως συνειδητοποίησε ο Κόουπ, ο
τρισφηνικός γόμφιος ήταν εναρκτήριο σημείο -
3:33 - 3:36για την εξάπλωση επόμενων
εξειδικευμένων μορφών, -
3:36 - 3:38που η καθεμιά υπάκουε
στις ανάγκες της εξέλιξης. -
3:38 - 3:41Ισιώστε τις κορυφές
και αφαιρέστε το κάτω επίπεδο -
3:41 - 3:45και θα έχετε τα βολικά λεπιδωτά δόντια
της γάτας και του σκύλου. -
3:45 - 3:48Αφαιρέστε την μπροστινή κορυφή,
ανεβάστε το κάτω επίπεδο -
3:48 - 3:50και να οι ανθρώπινοι γομφίοι.
-
3:50 - 3:54Μερικές ακόμη διορθώσεις
σας δίνουν δόντι αλόγου ή αγελάδας. -
3:54 - 3:58Μερικές λεπτομέρειες στη διαισθητική
υπόθεση του Κόουπ αποδείχτηκαν λάθος. -
3:58 - 3:59Όμως στο αρχείο απολιθωμάτων
-
3:59 - 4:03υπήρχαν παραδείγματα δοντιών
που είναι όπως προέβλεψε -
4:03 - 4:08και ακολουθούμε γομφίους όλων των ζωντανών
θηλαστικών ως την πρωτόγονη μορφή τους. -
4:08 - 4:12Σήμερα η ικανότητα κατανάλωσης
διαφορετικών μορφών φαγητού -
4:12 - 4:14επιτρέπει στα θηλαστικά
να επιβιώνουν σε περιβάλλοντα -
4:14 - 4:17από τις κορυφές των βουνών
ως τα βάθη των ωκεανών, -
4:17 - 4:19από τα τροπικά δάση ως τις ερήμους.
-
4:19 - 4:24Η επιτυχία της βιολογικής μας τάξης είναι
λοιπόν επιτυχής σε μεγάλο βαθμό -
4:24 - 4:26λόγω της αξιοσημείωτης δύναμης
και προσαρμοστικότητας -
4:26 - 4:29του ταπεινού γομφίου των θηλαστικών.
- Title:
- Πώς εξελίχτηκαν τα δόντια; - Πίτερ Σ. Άνγκαρ
- Description:
-
Μπορεί να τα θεωρείς δεδομένα, αλλά τα δόντια σου είναι ένα θαύμα. Κόβουν όλη την τροφή για όλη σου τη ζωή, όσο είναι αρκετά δυνατά και δεν σπάνε τα ίδια. Πώς το κάνουν; Ο Πίτερ Σ. Άνγκαρ ακολουθεί την εξέλιξη των γομφίων στα θηλαστικά από την πρωτόγονη κωνοειδή δομή στις χιλιάδες μορφές των σημερινών ειδών, από τα λιοντάρια ως τις αγελάδες και τους ανθρώπους.
Μάθημα Πίτερ Σ. Άνγκαρ, ψηφιακή απεικόνιση Cabong Studios.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:45
Chryssa R. Takahashi approved Greek subtitles for The evolution of teeth - Peter S. Ungar | ||
Chryssa R. Takahashi accepted Greek subtitles for The evolution of teeth - Peter S. Ungar | ||
Chryssa R. Takahashi edited Greek subtitles for The evolution of teeth - Peter S. Ungar | ||
Chryssa R. Takahashi edited Greek subtitles for The evolution of teeth - Peter S. Ungar | ||
Asimina Papachristodoulou edited Greek subtitles for The evolution of teeth - Peter S. Ungar | ||
Asimina Papachristodoulou edited Greek subtitles for The evolution of teeth - Peter S. Ungar | ||
Asimina Papachristodoulou edited Greek subtitles for The evolution of teeth - Peter S. Ungar |