Bir sonraki kitlesel yok oluş ne zaman? - Borths, D'Emic ve Pritchard
-
0:07 - 0:09Yaklaşık 66 milyon yıl önce,
-
0:09 - 0:12gezegenimizdeki yaşama
korkunç bir şey oldu. -
0:13 - 0:16Devasa volkanik püskürmeler
atmosferi karbondioksitle doldurup -
0:16 - 0:20Manhattan büyüklüğünde
bir göktaşı Dünya'ya çarptığında -
0:20 - 0:24ekosistemler çifte darbe ile sarsıldı.
-
0:25 - 0:30Çarpmanın yarattığı toz, çoğu bitkide
fotosentezi durdurarak veya azaltarak -
0:30 - 0:34otçulları ve onlarla beslenen
etçilleri açlığa mahkum etti. -
0:34 - 0:36Kısa bir süre içinde,
-
0:36 - 0:39dünyadaki türlerin dörtte üçü
sonsuza kadar yok oldu -
0:39 - 0:41ve çağlar boyu gösterişle gezinen
-
0:41 - 0:43devasa dinozorlar,
-
0:43 - 0:44uçan sürüngenler,
-
0:44 - 0:46kabuklu mürekkep balıkları
ve deniz sürüngenleri -
0:47 - 0:49tarih öncesine yitip gitti.
-
0:50 - 0:53Dinozorlar çok şanssız gibi görünebilir,
-
0:53 - 0:58ancak Dünya tarihi boyunca
çeşitli şiddette yok oluşlar yaşandı -
0:58 - 1:01ve hâlâ etrafımızda yaşanmaya
devam ediyor. -
1:01 - 1:02Çevrenin değişimi
-
1:02 - 1:05bazı türleri bölgelerinden
dışarı iterken -
1:05 - 1:08diğerlerine yeni fırsatlar yaratıyor.
-
1:08 - 1:13Yaşam alanlarına istilacı türler
gelip yerlileri bastırıyor. -
1:13 - 1:16Bazı durumlarda,
daha iyi uyum sağlayan -
1:16 - 1:20organizmaların faaliyetleri sonucu
tüm tür tamamen yok oluyor. -
1:21 - 1:24Ancak, bazen çevrede
meydana gelen büyük değişiklikler -
1:24 - 1:28çoğu canlının uyum sağlayamayacağı
kadar hızlı geçekleşiyor -
1:28 - 1:32ve jeolojik bakımdan bir anda
binlerce türün yok olmasına yol açıyor. -
1:32 - 1:35Biz buna bir kitlesel yok oluş diyoruz
-
1:35 - 1:37ve bu tür olaylar nadir olsa da
-
1:37 - 1:40paleontologlar, fosil kayıtlarında
ciddi değişimler tespit edip -
1:40 - 1:43birkaç jeolojik katman boyunca
sürmüş olan tür silsilelerinin -
1:43 - 1:46birdenbire yok olduğunu
gördüklerinde -
1:46 - 1:49bu yok oluşların
birkaçını belirleyebiliyor. -
1:49 - 1:52Aslında bu kitlesel yok oluşlar
Dünya tarihini -
1:52 - 1:55kesin dönemlere ayırmakta kullanılıyor.
-
1:55 - 1:57Dinozorların yok oluşu
-
1:57 - 2:00en bilinen kitlesel yok oluş olsa da
-
2:00 - 2:03en büyük olanı dinozorlardan
çok önce meydana geldi. -
2:04 - 2:09252 milyon yıl önce,
Permiyen ve Triasik dönemler arasında, -
2:09 - 2:14Dünya'nın kara kütleleri birleşip
süper kıta Pangea'yı oluşturdu. -
2:14 - 2:18Bu birleşme olurken
iç kısımlar çölleşti -
2:18 - 2:21ve tek sahil şeridi,
biyolojik çeşitliliğin geliştiği -
2:21 - 2:25sığ tropik denizlerin çoğunu yok etti.
-
2:25 - 2:29Bütün Sibirya'da büyük volkanik
püskürmeler oldu -
2:29 - 2:31ve çok yüksek sıcaklıklarla çakışarak
-
2:31 - 2:34büyük bir sera etkisi yarattı.
-
2:35 - 2:38Bu felaketler okyanustaki türlerin
-
2:38 - 2:41%95'inin yok oluşunu hızlandırdı
-
2:41 - 2:44ve kara üzerindeki,
bugün dinozor olarak bildiğimiz -
2:44 - 2:48türlerin ataları olan
tuhaf Permiyen sürüngenlerinin önünü açtı. -
2:49 - 2:53Fakat kitlesel yok oluşlar
sadece uzak geçmişteki şeyler değil. -
2:53 - 2:55Geçtiğimiz birkaç milyon yılda,
-
2:55 - 2:59gezegenimizin kutuplarındaki
devasa buz örtülerindeki değişimler -
2:59 - 3:02deniz seviyesinin
inip çıkmasına neden olarak -
3:02 - 3:05iklim düzenini
ve okyanus akıntılarını değiştirdi. -
3:05 - 3:09Buz tabakaları genişledikçe,
geri çekildikçe ve tekrar döndükçe -
3:09 - 3:12bazı hayvanlar bu değişimlere
uyum sağladı -
3:12 - 3:14veya daha uygun bir yere göç etti.
-
3:15 - 3:18Ancak diğerlerinin,
dev yer tembelleri, -
3:18 - 3:19dev sırtlanlar ve mamutlar
-
3:19 - 3:22gibi hayvanların soyu tükendi.
-
3:22 - 3:25Bu büyük memeli yok oluşu,
buz örtüsünün erimesine bağlı olarak -
3:25 - 3:29iklim koşulları ve ekosistem
değişimleri çakışınca oldu. -
3:29 - 3:33Ancak, 150.000 yıl önce
Afrika'da ortaya çıkan -
3:33 - 3:38bir hominid türünün yükselişi de
rahatsız edici bir çakışma oldu. -
3:38 - 3:41Yeni çevreye adaptasyonları sırasında,
-
3:41 - 3:45yiyecek toplama ve avlanma için
yeni araç ve yöntemler yaratan insan -
3:45 - 3:50binlerce yıl birlikte yaşadığımız
bu büyük hayvanların -
3:50 - 3:54yok olmasının tek nedeni olmayabilir.
-
3:54 - 3:56Ancak bugün,
-
3:56 - 3:59araçlarımız ve yöntemlerimiz
o kadar etkili bir hale geldi ki -
3:59 - 4:02insanlar artık çevreye göre yaşamıyor,
-
4:02 - 4:04onu aktif olarak değiştiriyor.
-
4:04 - 4:07Türlerin yok oluşu
ekosistemlerin geçmişinde -
4:07 - 4:09olağan bir durumdur.
-
4:09 - 4:12Ancak çalışmalar,
günümüzdeki birçok organizmanın -
4:12 - 4:14yok olma seviyelerinin
-
4:14 - 4:18olağan bir gidişattan yüzlerce,
binlerce kat yüksek olduğunu söylüyor. -
4:18 - 4:23Ancak, insanların eşsiz kitlesel
yok oluş yaratma yeteneği, -
4:23 - 4:25onları engellemesini de sağlayabilir.
-
4:25 - 4:28Geçmişteki tür yok olmalarını öğrenerek,
-
4:28 - 4:31günümüzde çevre değiştikçe
neler olup bittiğini fark ederek, -
4:31 - 4:34bu bilgiyi diğer türler üzerindeki
etkimizi azaltmak için kullanarak, -
4:34 - 4:38insanlığın dünya üzerindeki
devasa bir göktaşı kadar -
4:38 - 4:42yıkıcı olan etkisini değiştirerek
biyolojik çeşitliliği olan bir çevrenin -
4:42 - 4:45iş birliği içindeki bir unsuru olabiliriz.
- Title:
- Bir sonraki kitlesel yok oluş ne zaman? - Borths, D'Emic ve Pritchard
- Description:
-
Tam dersi görüntüleyin: http://ed.ted.com/lessons/when-will-the-next-mass-extinction-occur-borths-d-emic-and-pritchard
Yaklaşık 66 milyon yıl önce, korkunç bir yok oluşla dinozorlar yeryüzünden silindi. Ama bu tür olayların tek örneği bu değildi - Dünya tarihi boyunca çeşitli şiddette yok oluşlar meydana geldi - ve bugün hâlâ her yerde olmaya devam ediyor. Borths, D'Emik ve Pritchard, kitlesel yok oluşların hızlı bir tarihini sunuyor.
Ders, Borths, D'Emic ve Pritchard, animasyonlar Juliette Marchand tarafından hazırlanmıştır.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:01
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for When will the next mass extinction occur? - Borths, D'Emic, and Pritchard | ||
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for When will the next mass extinction occur? - Borths, D'Emic, and Pritchard | ||
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for When will the next mass extinction occur? - Borths, D'Emic, and Pritchard | ||
berat güven accepted Turkish subtitles for When will the next mass extinction occur? - Borths, D'Emic, and Pritchard | ||
berat güven edited Turkish subtitles for When will the next mass extinction occur? - Borths, D'Emic, and Pritchard | ||
berat güven edited Turkish subtitles for When will the next mass extinction occur? - Borths, D'Emic, and Pritchard | ||
berat güven edited Turkish subtitles for When will the next mass extinction occur? - Borths, D'Emic, and Pritchard | ||
berat güven edited Turkish subtitles for When will the next mass extinction occur? - Borths, D'Emic, and Pritchard |