Örümcek Adam, Aslan Kral ve yaratıcılığın sınırındaki hayat

Frida, Fırtına ve Aslan Kral gibi görkemli yapımlardan kesitler sunan yönetmen Julie Taymor, filmler ve tiyatro içinde geçen hayatını aktarıyor. ''Spider Man: Turn Off the Dark'' adlı ses getiren Broadway yapımı ile, yaratma esnasında, hikâyenin özünü yakalamaya çalışırken ve daha önce hiç tatmadığı deneyimleri sahneye aktarırken yaşadığı duygu karmaşasını samimi bir dil ile aktarıyor.

(Müzik)

["Kral Oedipus"]

["Aslan Kral"]

["Titus"]

["Frida"]

["Sihirli Flüt"]

["Across The Universe"]

(Alkış)

Julie Taymor: Teşekkürler.
Çok teşekkürler.

Bunlar, geçen 20 yıl boyunca yaptığım

tiyatro, opera ve filmlerden birkaç örnek,

fakat şu anda sizleri Endonezya'da

yaşadığım bir ana götürerek

başlamak istiyorum,

hayatımın dönüm noktalarından biri

ve tıpkı tüm efsaneler gibi,

bu hikâyeler de aklımıza kazınmaları için,

tekrar tekrar anlatılmalıdırlar.

Hayatımın çalkantılı zamanlarında,

bildiğiniz üzere şu anda olduğu gibi,

çetin uğraşlar ve dönüşüm
ateşinde kavruluyorum,

hepimizin hâli böyle aslında.

Bir şeyler yaratmış herhangi birisi,
o şeyin henüz tam olarak

anka kuşuna ya da yanmış kömüre
dönüşmediği işte o anı çok iyi bilir.

(Kahkaha)

Tam orada kıyısındayım,

tabii o başka bir hikâye,
ona sonradan döneceğim.

Uzun zaman evveline,

21-22 yaşlarındayken
Endonezya'daki burs dönemime

dönmek istiyorum.

Orada, Bali adasında,
bir kraterin kıyısında,

Gunung Batur'da, 2 yıllık gösteri
ve öğrenimimden sonra

kendimi keşfettim.

Genç erkekler için hayata adım töreninin

gerçekleştiği bir köydeydim,

bir geçiş ayiniydi.

Benim için de aynı anlama
geleceğinden bihaberdim.

Bu devasa beringin hint
inciri ağacının altında,

tapınak meydanında otururken,

elektriksiz zifiri karanlıktı,
sadece dolunay vardı,

bu boş meydanın ortasında,

işittiğim en güzel sesler geliyordu,

âdeta Charles Ives konseri gibiydi

ve her beş yılda bir yapılan tören için

gelen köylülerin hepsinin eşlik ettiği

bu gamelan müziğini dinliyordum.

O karanlıkta, o ağacın altında
yalnız olduğumu düşünüyordum

ve ansızın, karanlığın içinden

meydanın diğer ucundan,

ayın ışığıyla kıvılcım
saçan aynalar gördüm

ve daha önce de gördüğüm bu yaşlı 20 adam,

birdenbire baştan aşağı büründükleri
savaşçı kostümlerinin içinde ayaklandılar,

başlıkları ve mızrakları vardı

ve meydanda kimse yoktu,
ben de gölgelerle kamufle olmuştum.

Kimse yoktu, sonra onlar geldi

ve bu inanılmaz danslarını sergilediler.

"Huhuhuhuhuhuhuhahahahaha."

Hareket etmeye başladılar
ve öne çıktılar

ve ışıklar kostümlerinde vücut buldu.

Ben 11 yaşımdan beri tiyatrodaydım,

ve oynuyor, yaratıyordum
ve o an düşündüm:

''Bu işçilikli kostümleriyle,

sıradışı başlıklarıyla

gösterilerini kime sergiliyorlardı?''

Sonra fark ettim ki onlar,
Tanrı için gösteri yapıyorlardı,

bu da ne anlama geliyorsa.

Fakat her nasılsa,
gündem yaratmıyordu.

Maddi kazanç durumu yoktu.

Haberlere çıkmayacaklardı,
manşet olmayacaklardı.

Gözümün önündeki bu inanılmaz sanatçılar,

gösterilerini sürdürdükçe
beni sonsuzluğa taşıdılar.

Sonrasında,

gösterilerini bitirip gölgelerde
kaybolur kaybolmaz,

genç bir adam propan bir fenerle geldi,

feneri ağaca astı, bir perde çekti.

Köy meydanı yüzlerce
insanla dolup taşıyordu.

Bütün gece boyunca bir opera sergilediler.

İnsanların ışığa ihtiyacı vardı.

Görebilmek için ışığa ihtiyaçları vardı.

Genç bir sanatçı olarak, hayatımda
çığır açan bu muhteşem andan

ne çıkardığım ve kazandığımsa;

bir sanatçı olarak,

inandığınız şeye sonuna
kadar bağlı kalmanız,

fakat aynı zamanda

izleyicilerin hayatımıza o an
dahil olduklarını ve onların da

ışığa ihtiyacı olduğunu unutmamak.

Şu müthiş dengede

kendimizi ifade edebiliyoruz;

çığır açan bir şey yarattığımızda,

bu şey daha önce hiç görmediğimiz
bir şeye vesile olduğunda,

aslında sonunu kestiremediğin

o hayal dünyası,

hayatım boyunca yürüdüğüm,

kraterin kıyısındaki
o ince çizgiyi oluşturuyor.

Şu anda sizlerle biraz çalışma şeklime

değinmek istiyorum.

''Aslan Kral''ı ele alalım.

Az önce birçok çalışmamdan
örnekler gördünüz,

fakat onlar yalnızca bilinenler.

İdeogram olgusu ile yola koyuluyorum.

İdeogram fırça boyaması gibidir,
Japon fırça boyaması gibi.

Üç fırça darbesi ile tüm
bambu ormanını resmedersiniz.

"Aslan Kral" betimlemesine dönüyorum

ve "Özünde ne barındırıyor?" diyorum.

Soyutlama nedir?

Eğer tüm hikâyeyi bir resme

indirgeseydim, nasıl olurdu?''

Döngü. Döngü. Gayet ortada.

Yaşam döngüsü.
Mufasa'nın maskesinin döngüsü.

Sahne 2'ye geldiğimizde
ve kuraklık olduğunda,

kuraklığı döngüyle nasıl ifade edersiniz?

O, sahne zeminindeki deliğin içinde

kaybolan, yerdeki ipekten bir çemberdir.

Yaşam döngüsü, seken ceylanların

döngüsünden var olur.

İşleyişi kavramış olursunuz.

Tiyatro insanı olarak tiyatro ile ilgili
bildiğim ve sevdiğim şey,

izleyiciler geldiğinde

ve kuşkularını bir kenara bıraktıklarında,

erkeklerin veya kadınların kafalarında

çim taçları ile salındıklarını gördüğünde,

ağaçlı çayırlığa düştüğünüzü bilirsiniz.

Bunu sorgulamazsanız.

Tiyatronun aşikar hakikatini seviyorum.

İnsanların boşlukları doldurmaya
istekli olmalarını seviyorum.

İzleyiciler şunu söylemek için can atıyor,

"E tabii, bunun gerçek
güneş olmadığını biliyorum.

Çubuk parçaları birleştirdiniz.

Uçlarına ipek eklediniz.

Bu parçaları astınız.
Zemine dikey düşmesini sağladınız

ve iplerle yükseldiğinde,
onun güneş olduğunu görüyorum.

Fakat güzelliği, yalnızca ipek
ve çubuklardan oluşmasında yatıyor,

ki bu da, aslında ona
manevi değer katan şey aslında.

Hislerinize dokunan şey.

Bariz ve hakiki gün doğumu değil,

içerisinde barındırdığı sanat.

Bu yüzden tiyatroda,
öykü ne kadar önemliyse

ve kitap ile dili,

hikâye işlenişi, aktarılışı,

yapısı ve kullandığın
yöntemler ne denli mühimse,

bunlar hikâye ile eş değer taşırlar.

Ben teknolojinin her
türlüsünü sevenlerdenim.

Şunu da sevebilirim,

örneğin sizlere "Örümcek Adam"
kesitleri göstereceğim biraz sonra,

insanları beraberinde götüren
bu inanılmaz makineler.

İşin aslı şu ki, o kabloların üzerinde

nasıl hareket edeceğini bilen
ve salınabilen bir dansçı olmaksızın

makine hiçbir işe yaramaz.

Şimdi sizlere, bu yılki

hayatımın diğer bir büyük projesinden
bazı sahneler göstereceğim,

"Fırtına"

Film versiyonu. 1984-86' yıllarında,

''Fırtına''yı üç kez sahneye koydum

ve bu oyunu çok seviyorum.

Prospero karakterini her zaman
erkek oyuncu ile sergiledim.

Aniden düşündüm ki,

"Bu sefer Prospero için kimle çalışacağım?

Helen Mirren neden olmasın ki?
Büyük bir oyuncu. Neden olmasın?''

Bir kadın için de, aynı şekilde iyi
iş çıkartacak bir karakter çizimiydi.

''Fırtına''dan bazı sahnelere

göz atalım.

(Müzik)

Prospera: Pekâlâ ey peri, evvelinde sana
buyurduğum gibi çıkardın mı fırtınayı?

Ariel: Atladım kralın gemisine.
Her kamarada şaşkınlığa düştüm.

Prospera: İlk bakışta göz göze geldiler.

Miranda : Beni seviyor musun?

Ferdinand: Her şeyin ötesinde hem de.

HM: Onların ikisinin de güçleri eşit.

Trinculo: Sefalet tuhaf yatak arkadaşları
kazandırıyor insana.

(Müzik)

İş mi arıyorsunuz valim?

Caliban: Sen gökten indin, değil mi?

Stephano: Seni temin
ederim ki aydan indim.

Prospera: Caliban!

Caliban: Bu ada benim.

Prospera: Sırf bu yüzden,
bu gece her yanın kasılacak.

Antonio: İşte şurada yatıyor kardeşin.
Üzerinde yattığı topraktan farkı yok.

Sebastian: Çek kılıcını

ve ben, kralın, sevgisini kazanacaksın.

Prospera: Hepsini hasta
edeceğim, hepsi böğürecek.

Ariel: Seni delirttim.

Prospera: Hayaller gibi varlıklarızdır

ve küçük yaşamlarımız,
uyku ile çevrilidir.

(Müzik)

JT: Tamam.

(Alkış)

Tiyatro sonrası, ''Fırtına'' adlı oyunu

yıllar evvelinde, çok düşük bir bütçe ile

çekime koyuldum

ve sevdiğim bir oyun,

ayrıca Shakespeare'in
son oyunu zannediyorum

ve gördüğünüz gibi, aslında
sinemaya da uyarlanabiliyor.

Sizlere, bir yandan
tiyatroda nasıl sergilendiğini

ve öte yandan bir başkasının, aynı fikri

veya hikâyeyi ne şekilde
sinemaya taşıdığına dair

küçük bir örnek vereceğim.

Öncesinde bahsettiğim ideogram,

''Fırtına'' için ne oluyor?

Özüne inebilecek olsaydım,

oyunun ana fikrini temsil etmek
için dayanacağım

o imge ne olurdu?

Kumdan kaleler olabilirdi,

genetiğe karşı çevre fikri,

bu uygarlıkları bizim yazmamız,

Helen Mirren'ın canlandırdığı Prospera
sonlara doğru bundan bahsediyor,

biz inşa ettik, fakat doğa
karşısında, büyük fırtınalarda

bulutlarla kaplı kuleler,
yüce saraylar unutulacaklar

ve tarihe gömülecekler.

Tiyatroda oyuna başlamış bulundum,

siyah kum tırmığı ile beyaz sahne vardı

ve ufukta katmerli kale,
kumdan bir kale yapan

küçük Miranda vardı.

Sahnenin kıyısında duruyordu,

iki sahne görevlisi siyahlar içinde

üstten sulama tenekeleri geçiyordu

ve kumdan kaleye su yağmaya başladı

ve bu kumdan kale, parçalanmaya
ve batmaya başladı

fakat öncesinde,

seyirci siyaha bürünmüş
sahne görevlilerini görmüşlerdi.

Her şey ortadaydı,
sıradandı, görmüştük bile,

fakat su akmaya başladığında,

ışık, sahne görevlilerine
yönelmekten çıktı

ve tiyatroda yaptığımız
bu kaba büyüye odaklandı,

direkt olarak suya odaklandı.

Birden bire, seyircinin
bakış açısı değişti.

Büyülü bir şekilde devleşti.

Yağmur fırtınasına dönüştü.

Maskeli oyuncular, kuklacılar kayboldular

ve seyirci bu dünyaya geçiş yaptı,

''Fırtına''nın birebir yaşandığı
bu hayali evrene ayak bastılar.

Sinemaya

uyarlayışımdaki fark ise,

asıl filme

kumdan kaleye, siyah kumdan
kaleye yakın çekim ile başladım

ve sinema bunu mümkün kılıyor,

kamera ile perspektifi kullanarak

ve uzun çekimler ile
yakın çekimler yaparak,

kumdan kaleye yakın çekim ile başladı,

ve kamera uzaklaştığında,

bunu bir kızın avucunun
içinde duran bir minyatür

olarak sergileyebildik.

Kullandığım araçlar ile oynayabiliyorum

ve araçları farklı şekillerde,
çaprazlama kullanıyorum ki

böyle bir sonuca erişebileyim.

Şimdi sizleri ''Örümcek Adam''a
götürmek istiyorum.

(Müzik)

Peter Parker: ♪
Sarp kayalıkların kıyısında,

Yükseklerden süzülebilirim. ♪

JT: Canlı tiyatroda, iki boyutlu
film ve televizyonlarda

yapılamayacak her şeyi

yapmaya çalışıyoruz.

PP: ♪ Aş kendini,
ipleri eline al. ♪

George Tsypin: New York'u
Örümcek Adam'ın gözünden seyrediyoruz.

Örümcek Adam, yer çekimine yenik düşmüyor.

Manhattan da bilhassa aynı şekilde.

PP: ♪ Kendin ol ve en yükseklere çık. ♪

Koro: ♪ Vur! Bam! ♪

♪ Şlank! Kazı! ♪

Danny Ezralow: Koreograf olduğunu
bile düşünmenizi istemiyorum.

Olanlar tamamiyle gerçek.

Hareketleri görmenizi yeğlerim

ve ''Hadi be! O neydi öyle'' dersiniz.

(Müzik)

JT: Heykelde yeterli alan açarsam

ve oyuncu kafasını hareket
ettirirse, gerçek gibi gözükür.

Canlı çizgi roman gibi.
Adeta çizgi romanın vücut bulmuş hali.

(Müzik)

Bono: Bunlar mitoloji.

Bu çizgi roman kahramanları,
çağdaş efsaneleri oluşturuyorlar.

PP: ♪ İnanıyorlar. ♪

(Çığlık)

(Müzik)

(Alkış)

JT: Ah, o da neydi?

Sirk, rock 'n' roll, oyunlar.

Cidden sahnede neler yapıyoruz öyle?

Çok hızlı bir şekilde,
son bir hikâye anlatacağım.

O köy sonrası, gölü geçtim

ve Gunun Batur tarafında, öteki yanda

bir yanardağ patlamasına şahit oldum

ve aktif bir yanardağın dibinde
sönmüş bir yanardağ vardı.

Bir yanardağ tarafından
yutulmayacağımı düşündüm

ve şu an buradayım.

Tırmanmak çok kolay ama, değil mi?

Köklere tutunuyorsun,

ayaklarını küçük kayalıklara sabitliyorsun

ve oraya tırmanıp zirveye ulaşıyorsun

ve oyuncu olan yakın bir
dostum vardı ve dedik ki,

''Hadi oraya gidelim,

o aktif yanardağın yakınına

gelebilecek miyiz görelim.''

Tırmandık ve en tepeye ulaştık,

ve bu sarp kayalığın kıyısındaydık.

Roland, yanardağın diğer ucunda,

bu kükürt dumanı içinde kayboldu

ve ben orada bir başıma

bu uçurumda yapayalnız kaldım.

Sözleri işittiniz mi?

Bu sarp kayalıkta, solumdaki

sönmüş yanardağa doğru bakıyorum.

Sağımda tortul kayaçlar, patlıyorlardı.

Terlik ve sırımlar içerisindeydim.
Yıllar öncesiydi.

Yürüyüş ayakkabıları yoktu.

Bu deli Fransız çingene
oyuncu ortadan kayboldu,

dumanlar içerisinde yok oldu
ve fark ettim ki,

geldiğim şekilde geri dönmem
mümkün değil, mümkün değil.

Kameramı bir kenara fırlattım.
Terliklerimi çıkarıverdim

ve direkt önümdeki yol hattına baktım

ve kedi gibi dört ayak üstünde çöktüm

ve dizlerimin üstünde

önümdeki bu hattan çıkmamaya çalıştım

9-10 metre boyunca sanırım, bilmiyorum.

Rüzgar yoğun bir şekilde savuruyordu

ve öteki yakaya geçebilmemin tek yöntemi

direkt önümdeki o hattı
takip etmemden geçiyordu.

Hepiniz nasıldır bilirsiniz.

Şu anda zorlu bir dönemden geçiyorum.

Ateş ile sınanıyorum.

Yoldaşlarımın sınavı ateşle.

Hayatta kalabiliyoruz, çünkü arka planda
''Üstesinden Gel'' çalıyor.

Çocuk gökten düşer ve tekrar yükselir.

İşte tam burada,
her birimizin avuç içlerinde

bütün yoldaşlarımızın ellerinde.

Yoldaşlarım güzel insanlar
ve yaratıcı olarak bizler,

sadece birlikte o yolu tamamlayabiliyoruz.

Ne demek istediğimi anladınız.

İlerlemeye devam edin,

bir gün, gözlerinizin önünde

o efsanevi şey belirecek.

Teşekkürler.

(Alkış)