Skromne rośliny kryjące zaskakujące sekrety
-
0:01 - 0:03To wielki zaszczyt
-
0:03 - 0:07pracować na jednym z zagrożonych
obszarów bioróżnorodności. -
0:07 - 0:10na Maskarenach na Oceanie Indyjskim.
-
0:10 - 0:14Te wyspy: Mauritius, Rodrigues i Reunion
-
0:14 - 0:17wraz z Madagaskarem
-
0:17 - 0:19słyną z unikalnych roślin,
-
0:19 - 0:21których nie spotyka się nigdzie indziej.
-
0:21 - 0:24Dziś opowiem wam o pięciu z nich
-
0:24 - 0:26i ich szczególnych cechach,
-
0:26 - 0:28dzięki którym są tak wyjątkowe.
-
0:28 - 0:30Spójrzmy na tę roślinę.
-
0:30 - 0:33Jej nazwa lokalna to benjoin,
-
0:33 - 0:37a nazwa botaniczna to Terminalia bentzoe,
-
0:37 - 0:39podgatunek bentzoe.
-
0:39 - 0:43To endemit występujący na Mauritiusie,
-
0:43 - 0:44a jego szczególną cechą
-
0:44 - 0:47jest różnolistność.
-
0:47 - 0:49Co oznacza różnolistność?
-
0:49 - 0:50Chodzi o to, że ta sama roślina
-
0:50 - 0:54ma liście o różnych
kształtach i rozmiarach. -
0:54 - 0:55Te rośliny wyewoluowały
-
0:55 - 0:58daleko od kontynentu,
-
0:58 - 1:01wewnątrz specyficznych ekosystemów.
-
1:01 - 1:04Zazwyczaj ich szczególne cechy
-
1:04 - 1:07rozwijały się w odpowiedzi na zagrożenie
-
1:07 - 1:09obecne w lokalnej faunie,
-
1:09 - 1:13w tym wypadku - na żerujące żółwie.
-
1:13 - 1:16Żółwie są znane ze słabego wzroku,
-
1:16 - 1:18w związku z tym unikają roślin,
-
1:18 - 1:20których nie rozpoznają.
-
1:20 - 1:24Ta ewolucyjna sztuczka ochrania roślinę
-
1:24 - 1:27przed tymi raczej słodkimi zwierzętami,
-
1:27 - 1:32pomaga też gatunkowi przetrwać.
-
1:32 - 1:35Pewnie teraz zadajecie sobie pytanie:
-
1:35 - 1:38czemu ona nam o tym opowiada?
-
1:38 - 1:41Powód jest taki, że często pomijamy
-
1:41 - 1:46różnorodność i mnogość świata natury.
-
1:46 - 1:49Te środowiska naturalne są wyjątkowe
-
1:49 - 1:53i goszczą całą masę roślin.
-
1:53 - 1:55Nie zdajemy sobie sprawy z wartości
-
1:55 - 1:58tych cennych zasobów,
-
1:58 - 2:00a przez to, niefrasobliwie,
-
2:00 - 2:02niszczymy je.
-
2:02 - 2:04Wszyscy znamy
-
2:04 - 2:07makro wpływ urbanizacji,
-
2:07 - 2:10zmian klimatu, wyczerpywania złóż,
-
2:10 - 2:12jednak gdy ostatnia roślina,
-
2:12 - 2:15jak również zwierzę,
-
2:15 - 2:17gdy ostatni przedstawiciel gatunku
-
2:17 - 2:19znikają z powierzchni Ziemi,
-
2:19 - 2:23tracimy cały podzbiór ziemskiej biologii.
-
2:23 - 2:28Wraz z nim ważne rośliny
mające medyczny potencjał -
2:28 - 2:30lub posiadające składniki,
-
2:30 - 2:32które przydałyby się w kosmetyce,
-
2:32 - 2:33żywieniu, farmaceutyce,
-
2:33 - 2:36czy w weterynarii dzikich zwierząt,
-
2:36 - 2:37przepadają na zawsze.
-
2:37 - 2:39Najlepszym przykładem
-
2:39 - 2:42jest legendarny dodo,
pochodzący z Mauritiusa, -
2:42 - 2:47znany obecnie jako symbol wyginięcia.
-
2:47 - 2:49Wiemy, że rośliny odgrywają
niezwykle ważną rolę. -
2:49 - 2:51Po pierwsze, stanowią pokarm
-
2:51 - 2:54i dają nam tlen, którym oddychamy.
-
2:54 - 2:56Są też źródłem
-
2:56 - 3:00aktywnych biologicznie substancji,
-
3:00 - 3:03które powinny być szczegółowo zbadane,
-
3:03 - 3:07ponieważ społeczeństwa przez tysiąclecia
-
3:07 - 3:10zdobyły ważną wiedzę,
-
3:10 - 3:12tradycje kulturowe
-
3:12 - 3:16oraz medycynę bazującą na roślinach.
-
3:16 - 3:18Przytoczę trochę danych.
-
3:18 - 3:231,4% całkowitej powierzchni lądowej
-
3:23 - 3:26jest domem dla 40%
gatunków wyższych roślin, -
3:26 - 3:2935% gatunków kręgowców.
-
3:29 - 3:32Ten 1,4% stanowi
-
3:32 - 3:3625 zagrożonych obszarów
bioróżnorodności świata, -
3:36 - 3:40ten 1,4% całej powierzchni lądowej,
-
3:40 - 3:42zapewnia 35 procent
-
3:42 - 3:44usług ekosystemowych,
-
3:44 - 3:47na których polegają bezbronni ludzie.
-
3:47 - 3:48Jak widzicie,
-
3:48 - 3:50wyspa Mauritius,
-
3:50 - 3:52gdzie mieszkam i pracuję,
-
3:52 - 3:54należy do jednego z tych obszarów,
-
3:54 - 3:57a ja badam wyjątkowe rośliny wyspy
-
3:57 - 4:00pod kątem ich przydatności w medycynie.
-
4:00 - 4:02Wróćmy do pierwszej rośliny,
-
4:02 - 4:04jaką wam pokazałam,
-
4:04 - 4:07z liśćmi o różnych kształtach
-
4:07 - 4:09i rozmiarach, Terminalia bentzoe,
-
4:09 - 4:11podgatunek bentzoe.
-
4:11 - 4:14Można go znaleźć tylko na Mauritiusie.
-
4:14 - 4:15Rdzenni mieszkańcy
-
4:15 - 4:17używają wywarów z liści
-
4:17 - 4:20przeciwko chorobom zakaźnym.
-
4:20 - 4:22Nasza praca polega
-
4:22 - 4:26na naukowym potwierdzaniu
ich tradycyjnych informacji. -
4:26 - 4:28Wykazaliśmy,
-
4:28 - 4:32że ekstrakt z liści silnie działa
-
4:32 - 4:34przeciwko szerokiemu spektrum bakterii,
-
4:34 - 4:37które są ludzkimi patogenami.
-
4:37 - 4:40Czy ta roślina może stanowić odpowiedź
-
4:40 - 4:42na antybiotykooporność?
-
4:42 - 4:45Antybiotykooporność stanowi
-
4:45 - 4:48wielki, globalny problem.
-
4:48 - 4:50Jedno wiemy na pewno:
-
4:50 - 4:53nie możemy dać zginąć tej roślinie.
-
4:53 - 4:56Jednak w twardej rzeczywistości
-
4:56 - 4:58ta roślina
-
4:58 - 4:59jest uważana za bezbronną
-
4:59 - 5:02w swoim naturalnym środowisku.
-
5:02 - 5:04Przypomina mi to kolejny przykład.
-
5:04 - 5:08Ten krzew jest znany
jako baume de l'ile plate, -
5:08 - 5:09w dialekcie miejscowym.
-
5:09 - 5:12Nazwa botaniczna to Psiadia arguta.
-
5:12 - 5:14To rzadka roślina,
-
5:14 - 5:16endemit występujący na Mauritiusie.
-
5:16 - 5:18Kiedyś rosła na kontynencie,
-
5:18 - 5:20jednak wskutek naporu urbanizacji
-
5:20 - 5:22została z niego wyparta.
-
5:22 - 5:24Udało nam się ją uchronić
-
5:24 - 5:26od wyginięcia
-
5:26 - 5:28poprzez rozmnażanie in vitro roślin,
-
5:28 - 5:30które obecnie rosną dziko.
-
5:30 - 5:32Muszę wspomnieć,
-
5:32 - 5:35że nie wszystkie rośliny
-
5:35 - 5:38można hodować in vitro.
-
5:38 - 5:41Ludzie są szczęśliwi w strefie komfortu,
-
5:41 - 5:44rośliny również potrzebują
-
5:44 - 5:46odpowiedniego ekosystemu,
-
5:46 - 5:48zaś endemity
-
5:48 - 5:52nie reagują na ostre zmiany ekosystemu,
-
5:52 - 5:54ale wielkim wyzwaniem
-
5:54 - 5:55są dla nich
-
5:55 - 5:57chociażby zmiany klimatu.
-
5:57 - 5:59Tubylcy używają ich liści
-
5:59 - 6:01w tradycyjnej medycynie
-
6:01 - 6:04przy problemach z układem oddechowym.
-
6:04 - 6:06Nasze wstępne badania laboratoryjne
-
6:06 - 6:08na ekstrakcie z liści wykazały,
-
6:08 - 6:12że zawierają one składniki,
-
6:12 - 6:15które pod względem struktury chemicznej
-
6:15 - 6:18przypominają leki na astmę
-
6:18 - 6:21sprzedawane w aptekach.
-
6:21 - 6:23Kto wie,
-
6:23 - 6:25jakie korzyści dla ludzi przyniesie
-
6:25 - 6:30ta roślina, gdy ujawni
wszystkie swoje sekrety. -
6:30 - 6:33Pochodzę z rozwijającego się świata,
-
6:33 - 6:35w którym od zawsze zmagamy się
-
6:35 - 6:38z problemem eksplozji zaludnienia.
-
6:38 - 6:41Afryka to młodniejący kontynent,
-
6:41 - 6:44a gdy mówi się o eksplozji populacji,
-
6:44 - 6:47nieodłącznie związane jest to
-
6:47 - 6:50z problemem niedoboru żywności.
-
6:50 - 6:52Ta roślina, baobab,
-
6:52 - 6:53może być częścią rozwiązania.
-
6:53 - 6:57To rzadko używana,
zapomniana roślina pastewna. -
6:57 - 6:59Stanowi krajobraz zachodniej Afryki,
-
6:59 - 7:02gdzie jest znana jako drzewo życia.
-
7:02 - 7:04Powiem wam później,
-
7:04 - 7:07dlaczego Afrykanie
uważają ją za drzewo życia. -
7:07 - 7:09Co interesujące, istnieje wiele legend
-
7:09 - 7:11powiązanych z tą rośliną.
-
7:11 - 7:13Z powodu jej rozmiarów
-
7:13 - 7:16miała górować nad mniejszymi roślinami,
-
7:16 - 7:18więc Bóg, zgniewany jej arogancją,
-
7:18 - 7:21wykorzenił ją i posadził do góry nogami,
-
7:21 - 7:23stąd jej kształt.
-
7:23 - 7:26Gdy spojrzycie na to drzewo
-
7:26 - 7:28w kontekście afrykańskim,
-
7:28 - 7:32w Zachodniej Afryce
znane jest jako drzewo rozmów, -
7:32 - 7:35gdyż pełni ważne funkcje społeczne.
-
7:35 - 7:37Gdy w społeczeństwie jest problem,
-
7:37 - 7:39spotkanie pod drzewem rozmów
-
7:39 - 7:40z wodzami plemienia
-
7:40 - 7:43oznacza próbę znalezienia rozwiązania
-
7:43 - 7:44danego problemu,
-
7:44 - 7:47jak również wzmaga wiarę i szacunek
-
7:47 - 7:50wśród członków społeczności.
-
7:50 - 7:52Z naukowego punktu widzenia
-
7:52 - 7:55na świecie jest osiem gatunków baobabów.
-
7:55 - 7:57Jeden jest z Afryki,
-
7:57 - 7:58jeden z Australii,
-
7:58 - 8:01zaś sześć z nich to endemity
-
8:01 - 8:03rosnące na Madagaskarze.
-
8:03 - 8:04Ten, który wam pokazałam,
-
8:04 - 8:06jest z Afryki.
-
8:06 - 8:08Adansonia digitata.
-
8:08 - 8:10Ten piękny, biały kwiat
-
8:10 - 8:12otwiera się w nocy,
jest zapylany przez nietoperze -
8:12 - 8:15i daje początek owocowi,
-
8:15 - 8:16który jest osobliwie zwany
-
8:16 - 8:18małpim chlebem.
-
8:18 - 8:20Małpy to niegłupie zwierzęta.
-
8:20 - 8:21Wiedzą, co jest dla nich dobre.
-
8:21 - 8:24Gdy otworzycie owoc baobabu,
-
8:24 - 8:27zobaczycie białą, mączną papkę,
-
8:27 - 8:29która jest bogata w składniki odżywcze
-
8:29 - 8:31i zawiera więcej białka
-
8:31 - 8:35niż ludzkie mleko.
-
8:35 - 8:37Dobrze słyszeliście:
-
8:37 - 8:41więcej białka niż ludzkie mleko.
-
8:41 - 8:42To jeden z powodów, dla których
-
8:42 - 8:44światowe koncerny żywieniowe
-
8:44 - 8:47badają ten owoc, by stworzyć
-
8:47 - 8:49coś znanego jako wzbogacona żywność.
-
8:49 - 8:53Nasiona dają bardzo stabilny olej,
-
8:53 - 8:56pożądany przez przemysł kosmetyczny
-
8:56 - 9:00do produkcji chociażby balsamów.
-
9:00 - 9:01Z kolei pień
-
9:01 - 9:04oczywiście zawiera wodę,
-
9:04 - 9:07z której często korzysta
spragniony wędrowiec. -
9:07 - 9:09Liście są używane w tradycyjnej medycynie
-
9:09 - 9:11przeciwko chorobom zakaźnym.
-
9:11 - 9:14Teraz rozumiecie, dlaczego Afrykanie
-
9:14 - 9:16uważają je za drzewo życia.
-
9:16 - 9:17To pełna roślina,
-
9:17 - 9:20zaś wielkość tych drzew
-
9:20 - 9:22skrywa potężny potencjał,
-
9:22 - 9:25nie tylko dla farmacji,
żywienia i kosmetyków. -
9:25 - 9:27To, co wam pokazałam,
-
9:27 - 9:30to tylko jeden gatunek z Afryki.
-
9:30 - 9:31Adansonia digitata.
-
9:31 - 9:34Mamy sześć gatunków na Madagaskarze,
-
9:34 - 9:38a nie znamy potencjału tej rośliny.
-
9:38 - 9:39Jednak wiemy,
-
9:39 - 9:43że florze grozi wyginięcie.
-
9:43 - 9:46Pozwólcie, że przedstawię wam
-
9:46 - 9:48innego ulubieńca z Afryki,
-
9:48 - 9:50czyli zmartwychwstanki.
-
9:50 - 9:51To dowód na to,
-
9:51 - 9:53że nawet Jezus ma konkurencję.
-
9:53 - 9:55(Śmiech)
-
9:55 - 9:58Ta roślina rozwinęła
-
9:58 - 10:01niezwykłą tolerancję na suszę,
-
10:01 - 10:03dzięki czemu może przetrwać
-
10:03 - 10:07wysuszenie rzędu 98% w ciągu całego roku
-
10:07 - 10:09bez uszkodzeń,
-
10:09 - 10:14po czym może całkowicie się zregenerować
-
10:14 - 10:18z dnia na dzień i zakwitnąć.
-
10:18 - 10:20My, ludzie,
-
10:20 - 10:23od zawsze szukaliśmy eliksiru młodości.
-
10:23 - 10:25Nie chcemy się starzeć.
-
10:25 - 10:28Czy musimy, skoro jest wyjście?
-
10:28 - 10:30To da wam pogląd,
-
10:30 - 10:33jak roślina wyglądała wcześniej.
-
10:33 - 10:36Niedoświadczony ogrodnik
-
10:36 - 10:38podczas pierwszej wizyty w ogrodzie
-
10:38 - 10:41wyrwałby ją, bo uschła.
-
10:41 - 10:46Jednak po podlaniu dzieje się to.
-
10:46 - 10:48Całkowicie zdumiewające.
-
10:48 - 10:50Główną przyczyną procesów starzenia
-
10:50 - 10:53jest utrata wody
-
10:53 - 10:56z górnych warstw naskórka,
co powoduje zmarszczki, -
10:56 - 10:57o czym wiedzą
-
10:57 - 10:59zwłaszcza kobiety.
-
10:59 - 11:04Ta roślina daje kosmetologom
-
11:04 - 11:06bardzo ważne składniki,
-
11:06 - 11:09dzięki którym można znaleźć
-
11:09 - 11:11sposób na spowolnienie starzenia
-
11:11 - 11:13i jednoczesne wzmocnienie komórek
-
11:13 - 11:18przed wpływem toksyn środowiskowych.
-
11:18 - 11:20Te cztery przykłady,
-
11:20 - 11:23które wam podałam,
-
11:23 - 11:27to tylko drobne przypomnienie tego,
-
11:27 - 11:30w jaki sposób nasze zdrowie
-
11:30 - 11:34i przetrwanie są powiązane
-
11:34 - 11:37ze zdrowiem i prężnością
-
11:37 - 11:39naszego ekosystemu,
-
11:39 - 11:41a także dlaczego trzeba uważać
-
11:41 - 11:43w zachowywaniu bioróżnorodności.
-
11:43 - 11:46Z każdym ściętym lasem
-
11:46 - 11:50i zlikwidowanymi moczarami
-
11:50 - 11:54potencjalne laboratorium znika
-
11:54 - 11:56i być może nigdy go nie odzyskamy.
-
11:56 - 11:58Wiem, o czym mówię,
-
11:58 - 12:01pochodząc z Mauritiusa i tęskniąc za dodo.
-
12:01 - 12:05Pozwólcie zakończyć przykładem.
-
12:05 - 12:09Kwestie ochrony przyrody zwykle obejmują
-
12:09 - 12:12rzadkie rośliny endemiczne,
-
12:12 - 12:15ale rośliny zwane egzotycznymi,
-
12:15 - 12:18rosnące w wielu miejscach na świecie,
-
12:18 - 12:21też trzeba brać pod uwagę.
-
12:21 - 12:22Dlaczego?
-
12:22 - 12:26Bo środowisko odgrywa bardzo ważną rolę
-
12:26 - 12:28w modyfikowaniu cech roślin.
-
12:28 - 12:31Spójrzmy na tę roślinę,
-
12:31 - 12:33Centella asiatica. To chwast.
-
12:33 - 12:35Nazywamy go chwastem.
-
12:35 - 12:38Centella asiatica rośnie na całym świecie
-
12:38 - 12:41w wielu regionach Afryki i Azji.
-
12:41 - 12:43Ta roślina była kluczowa
-
12:43 - 12:47w zwalczeniu okropnej choroby, trądu,
-
12:47 - 12:50na Madagaskarze w latach 40.
-
12:50 - 12:54Centella rośnie na całym świecie,
-
12:54 - 12:57ale najlepszej jakości jest ta
-
12:57 - 13:00pochodząca z Madagaskaru,
-
13:00 - 13:04gdyż zawiera trzy ważne składniki
-
13:04 - 13:06poszukiwane przez farmaceutów
-
13:06 - 13:09i kosmetologów.
-
13:09 - 13:11Firmy kosmetyczne już ich używają
-
13:11 - 13:14do tworzenia kremów regenerujących.
-
13:14 - 13:17Stare przysłowie mówi:
-
13:17 - 13:20na każdą chorobę znaną ludzkości
-
13:20 - 13:22istnieje roślina będąca lekarstwem.
-
13:22 - 13:25Możecie nie wierzyć starym przesądom.
-
13:25 - 13:27Możecie myśleć, że są przestarzałe,
-
13:27 - 13:29że nauka i technologia są potężne.
-
13:29 - 13:31Możecie patrzeć na Centella
-
13:31 - 13:34jak na bezużyteczny chwast,
-
13:34 - 13:38za którym nikt nie będzie tęsknił.
-
13:38 - 13:40Nie ma czegoś takiego jak zbędny chwast.
-
13:40 - 13:44Ta roślina jest żywym
laboratorium biologicznym, -
13:44 - 13:46może mieć odpowiedzi
-
13:46 - 13:48na wiele pytań.
-
13:49 - 13:50Ale musimy jej zapewnić
-
13:50 - 13:52możliwości do życia.
-
13:53 - 13:54Dziękuję.
-
13:54 - 13:55(Brawa)
- Title:
- Skromne rośliny kryjące zaskakujące sekrety
- Speaker:
- Ameenah Gurib-Fakim
- Description:
-
W intrygującej prelekcji biolożka Ameenah Gurib-Fakim przedstawia rzadkie gatunki rośliny, które znajdują się na odosobnionych wyspach i w regionach Afryki. Poznajcie zmiennokształtnego benjoina; baume de l'ile plate, który może stanowić nowe lekarstwo na astmę; jak również legendarnego baobaba, który być może jest kluczowy dla pożywienia przyszłości. Dodatkowo: małpi chleb.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 14:12
Rysia Wand approved Polish subtitles for Humble plants that hide surprising secrets | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for Humble plants that hide surprising secrets | ||
Małgorzata Ciborska accepted Polish subtitles for Humble plants that hide surprising secrets | ||
Małgorzata Ciborska edited Polish subtitles for Humble plants that hide surprising secrets | ||
Małgorzata Ciborska edited Polish subtitles for Humble plants that hide surprising secrets | ||
Małgorzata Ciborska edited Polish subtitles for Humble plants that hide surprising secrets | ||
Małgorzata Ciborska edited Polish subtitles for Humble plants that hide surprising secrets | ||
Małgorzata Ciborska edited Polish subtitles for Humble plants that hide surprising secrets |
Rysia Wand
Sent back to reviewer