< Return to Video

Bu minik parçacık tümörleri bulmak için vücudunuzda dolaşabilir

  • 0:01 - 0:04
    Eskiden bir transistörün kapladığı yere
  • 0:04 - 0:07
    artık bir milyar transistörü
    sığdırabiliyoruz.
  • 0:08 - 0:12
    Bir odanın tamamını kaplayan
    bir bilgisayar,
  • 0:12 - 0:14
    artık cebinize sığıyor.
  • 0:14 - 0:17
    Geleceğin küçülmekte
    yattığını söyleyebiliriz.
  • 0:18 - 0:19
    Bir mühendis olarak bilgisayarlardaki
  • 0:19 - 0:23
    minyatürleşme devrimi
    beni heyecanlandırıyor.
  • 0:23 - 0:24
    Bir doktor olarak dünyada
  • 0:24 - 0:30
    en çabuk artan hastalık olan
  • 0:30 - 0:33
    kanser nedeniyle ölen
    insan sayısını azaltmak için
  • 0:33 - 0:36
    kullanıp kullanamayacağımızı
    merak ediyorum.
  • 0:36 - 0:37
    Bunu söylediğim zaman,
  • 0:37 - 0:41
    insanlar kanseri tedavi etmek için
    çalıştığımızı zannediyor.
  • 0:41 - 0:42
    Aslında çalışıyoruz.
  • 0:42 - 0:43
    Ancak erken tespit
  • 0:43 - 0:46
    ve kanserin önlenmesi yoluyla
    olağanüstü bir hayat
  • 0:46 - 0:49
    kurtarma fırsatı ortaya çıkıyor.
  • 0:50 - 0:55
    Dünya çapında kanser sonucu
    ölümlerin üçte ikisinden fazlası,
  • 0:55 - 0:58
    şu anda sahip olduğumuz yöntemlerle
    tamamen önlenebilir.
  • 0:58 - 1:01
    Bunlar arasında aşı, zamanında tarama ve
  • 1:01 - 1:04
    tabii ki sigarayı bırakma vardır.
  • 1:04 - 1:08
    Fakat şu anda sahip olduğumuz
    en iyi araç ve teknolojilerle bile,
  • 1:08 - 1:10
    bazı tümörlerin 50 milyon kanser hücresi
  • 1:10 - 1:14
    gücünde oluncaya kadar
    büyümeye başladıkları,
  • 1:14 - 1:17
    10 yıl öncesinden tespit edilememektedir.
  • 1:18 - 1:21
    Henüz oluşmaya başladıkları,
    çıkarılabilecekleri zamanda
  • 1:21 - 1:23
    daha ölümcül bu kanserlerin
    bazılarını daha erken
  • 1:23 - 1:25
    tespit edecek çok daha iyi
  • 1:25 - 1:27
    teknolojilerimiz olsa ne olurdu?
  • 1:27 - 1:30
    Minyatürleşmenin bizi
    buraya nasıl götüreceğini anlatayım.
  • 1:31 - 1:33
    Bu, bir patologun standart bir
    laboratuvarda
  • 1:33 - 1:37
    biyopsi veya smear testi gibi doku
  • 1:37 - 1:39
    örneklerine bakacağı bir mikroskoptur.
  • 1:40 - 1:42
    7000$ değerindeki bu mikroskopu,
  • 1:42 - 1:45
    kanser hücrelerini ayırt etmek
    üzere yıllarca
  • 1:45 - 1:48
    ihtisas eğitimi almış
    birisi kullanacaktır.
  • 1:48 - 1:51
    Bu fotoğraf, Rice Üniversitesi'nden
    meslektaşım
  • 1:51 - 1:53
    Rebecca Richards-Kortum'a aittir.
  • 1:53 - 1:57
    Ekibiyle beraber yaptığı şey,
    bu mikroskobun tamamını
  • 1:57 - 1:59
    minyatürleştirerek 10 dolara sığdırmaları
  • 1:59 - 2:01
    ve bir optik fiberin
    ucuna uydurmalarıdır.
  • 2:02 - 2:05
    Başka bir deyişle, bir hastadan
  • 2:05 - 2:07
    numune almak ve onu mikroskoba
  • 2:07 - 2:10
    göndermek yerine
    mikroskobu hastaya getirebilirsiniz.
  • 2:10 - 2:15
    Daha sonra inceleme için uzman
    yerine normal ile kanserli
  • 2:15 - 2:20
    hücreleri karşılaştırması için
    bilgisayarı eğitebilirsiniz.
  • 2:20 - 2:21
    Bu önemli,
  • 2:21 - 2:24
    çünkü kırsal bölgelerde çalışırken,
  • 2:24 - 2:28
    topluluklara gidip test yapabilen
  • 2:28 - 2:30
    ve numune toplayabilen gezici
  • 2:30 - 2:32
    bir tarama minibüsü olmasına
  • 2:32 - 2:35
    ve bunları analiz için hastaneye
    yollamasına rağmen,
  • 2:35 - 2:36
    günler sonra,
  • 2:36 - 2:39
    anormal bir test sonucu alan kadınların
  • 2:39 - 2:41
    gelmesi istenmiştir.
  • 2:41 - 2:45
    Neredeyse yarısı gelmemiştir, çünkü
    seyahati karşılayacak paraları yoktur.
  • 2:46 - 2:49
    Entegre mikroskop ve bilgisayar
    analiziyle birlikte
  • 2:49 - 2:52
    Rebecca ve meslektaşları,
    hem teşhis hem de tedavi
  • 2:52 - 2:56
    düzeneğine sahip bir
    minibüs oluşturdular.
  • 2:56 - 2:59
    Böylece aynı yerde teşhis
  • 2:59 - 3:01
    ve tedavide bulunabilirler,
  • 3:01 - 3:04
    böylece kimsenin takibi
    yarım kalmamış olurdu.
  • 3:04 - 3:08
    Bu, minyatürleşmenin hayatları
    nasıl kurtarabileceğine dair bir örnektir.
  • 3:08 - 3:09
    Şimdi mühendis olarak,
  • 3:09 - 3:12
    bunu doğrudan minyatürleşme
    olarak görüyoruz.
  • 3:12 - 3:15
    Büyük bir şeyi alıp küçültüyorsunuz.
  • 3:15 - 3:17
    Ancak bilgisayar ile ilgili olarak
    bahsettiğim,
  • 3:17 - 3:19
    onları her yere götürebilecek kadar
  • 3:19 - 3:23
    küçüldüklerinde hayatlarımızı
    değiştirdiler.
  • 3:24 - 3:28
    O zaman bunun tıptaki
    eşdeğeri nedir?
  • 3:28 - 3:32
    Ya vücudunuzda dolaşabilecek,
  • 3:32 - 3:36
    kendi kendine tümörü bulabilecek
  • 3:36 - 3:38
    ve dışarıya sinyal gönderebilecek kadar
  • 3:38 - 3:41
    küçük bir dedektör olsaydı?
  • 3:41 - 3:43
    Kulağa bilim kurgu gibi geliyor.
  • 3:43 - 3:47
    Aslında nanoteknoloji bunu
    yapmamıza izin veriyor.
  • 3:47 - 3:52
    Dedektörü oluşturan parçaları,
    100 mikron boyutundaki
  • 3:52 - 3:54
    saç teli genişliğinden
  • 3:54 - 3:56
    1.000 kat daha küçük
  • 3:56 - 3:58
    100 nanometre boyutunda
  • 3:58 - 4:00
    küçültmeye imkân sağlıyor.
  • 4:00 - 4:03
    Bunun oldukça önemli etkileri vardır.
  • 4:04 - 4:07
    Malzemelerin nano ölçeğinde özelliklerini
  • 4:07 - 4:09
    değiştirdikleri ortaya çıkmaktadır.
  • 4:09 - 4:12
    Yaygın bir madde olan altını alıp
  • 4:12 - 4:15
    toz halinde öğütürseniz,
    altın nano parçaçıkları
  • 4:15 - 4:18
    altın sarısı renginden kırmızıya dönüşür.
  • 4:19 - 4:23
    Daha egzotik bir malzeme olan
    büyük siyah bir kristal şeklindeki
  • 4:23 - 4:25
    kadmiyum selenürü alıp
  • 4:25 - 4:28
    bu malzemeden nanokristaller
    oluşturduğunuzda
  • 4:28 - 4:29
    ve bunları bir sıvının içine koyup
  • 4:29 - 4:31
    üzerine ışık tuttuğunuzda,
  • 4:31 - 4:32
    parlar.
  • 4:32 - 4:38
    Sadece boyutuna göre mavi, yeşil, sarı,
  • 4:38 - 4:40
    turuncu, kırmızı renginde parlamaktadır.
  • 4:41 - 4:45
    Çok acayip! Böyle bir nesneyi
    makro dünyada düşünebilir misiniz?
  • 4:45 - 4:51
    Dolabınızdaki tüm kot pantalonlar pamuklu
  • 4:52 - 4:56
    ancak bedene göre farklı
    renklerde olabilir.
  • 4:56 - 4:58
    (Kahkahalar)
  • 4:59 - 5:01
    Bir doktor olarak,
  • 5:01 - 5:03
    benim için ilgi çekici olan şey,
  • 5:03 - 5:05
    yalnızca nano boyutta
  • 5:05 - 5:07
    rengi değişen malzemeler değil,
  • 5:07 - 5:11
    vücudunuzda gezindikleri
    yolun da değişmesidir.
  • 5:11 - 5:14
    Bu da daha iyi bir kanser
    dedektörü yapmak
  • 5:14 - 5:16
    üzere kullanacağımız gözlem türüdür.
  • 5:16 - 5:18
    Ne demek istediğimi size göstereyim.
  • 5:19 - 5:21
    Bu, vücuttaki bir kan damarı.
  • 5:21 - 5:23
    Damarın çevresinde tümör var.
  • 5:24 - 5:27
    Damara nano parçacıkları enjekte edip
  • 5:27 - 5:31
    kan dolaşımından tümöre nasıl
    gittiklerini izleyeceğiz.
  • 5:31 - 5:36
    Şu an pek çok tümörün kan damarlarına
    sızıntı yaptığı anlaşıldı
  • 5:36 - 5:40
    ve nano parçacıklar da kan
    dolaşımından tümöre sızabilir.
  • 5:41 - 5:44
    Sızıp sızamayacakları
    boyutlarına bağlıdır.
  • 5:44 - 5:45
    Bu fotoğrafta,
  • 5:45 - 5:50
    yüz nanometre büyüklüğündeki
    daha küçük mavi parçacıklar sızıyor,
  • 5:50 - 5:53
    daha büyük olan 500 nanometrelik
    kırmızı parçacıklar
  • 5:53 - 5:55
    kan dolaşımında takılıp kalıyor.
  • 5:55 - 5:57
    Bu da bir mühendis olarak,
  • 5:57 - 6:01
    malzemenin ne kadar büyük
    veya küçük olmasına bağlı olarak
  • 6:01 - 6:04
    vücudunuzda nereye gideceğini
    değiştirebileceğim anlamına geliyor.
  • 6:05 - 6:10
    Laboratuvarımda vücutta seyahat edebilecek
  • 6:10 - 6:15
    ve tümör arayabilecek küçüklükte
    bir kanser nanodedekörü yaptık.
  • 6:15 - 6:20
    Bunu tümör saldırısını
    dinlemesi için tasarladık:
  • 6:20 - 6:24
    Tümörün yaymak için ihtiyaç duyduğu
    kimyasal işaretler orkestrası.
  • 6:25 - 6:28
    Tümörün içinde doğduğu dokudan
    kopması için
  • 6:28 - 6:31
    doku iskeleleri boyunca çiğneyeceği
  • 6:31 - 6:33
    enzim adı verilen kimyasalları
    çıkartması gerekir.
  • 6:34 - 6:38
    Bu nanoparçacıkları bu enzimlerle
    harekete geçmesi için tasarladık.
  • 6:39 - 6:45
    Bir enzim, bir saatte 1.000 adet kimyasal
    tepkiyi harekete geçirebilir.
  • 6:45 - 6:48
    Şimdi mühendislikte bire bin oranını,
  • 6:48 - 6:50
    bir tür büyütme olarak adlandırıyoruz
  • 6:50 - 6:53
    ve herhangi bir şeyi aşırı hassas
    bir hâle getiriyor.
  • 6:53 - 6:57
    Böylece son derece hassas bir
    kanser dedektörü yaptık.
  • 6:57 - 7:01
    Tamam ama harekete geçmiş bu işareti,
  • 7:01 - 7:04
    benim bir şeyler yapabileceğim
    dış dünyaya nasıl aktarırım?
  • 7:04 - 7:07
    Bunun için nano ölçekteki biyolojinin
    bir parçasını kullanacağız
  • 7:07 - 7:09
    ve bunun böbrek ile bir ilgisi var.
  • 7:10 - 7:12
    Böbrek bir süzgeçtir.
  • 7:12 - 7:17
    İşi kanı süzmek ve atıkları
    idrara koymaktır.
  • 7:17 - 7:20
    Böbreğin süzdüğü şeylerin de
  • 7:20 - 7:22
    aynı şekilde boyuta bağlı
    olduğu ortaya çıktı.
  • 7:23 - 7:25
    Dolayısıyla bu fotoğrafta gördüğünüz şey,
  • 7:25 - 7:28
    beş nanometreden küçük olan her şey,
  • 7:28 - 7:32
    kandan, böbrekten idrara doğru gitmekte
  • 7:32 - 7:35
    ve büyük olan her şey kalmaktadır.
  • 7:35 - 7:40
    Tamam, o zaman 100 nanometre boyutunda
    kanser dedektörü yapsam,
  • 7:40 - 7:43
    bunu kan akışına enjekte etsem,
  • 7:43 - 7:48
    böbrekten süzülecek ve
    idrara gidecek kadar
  • 7:48 - 7:50
    küçük bir işareti duyurmak için
  • 7:50 - 7:54
    tümör enzimlerinin harekete geçirdiği
  • 7:54 - 7:56
    tümöre sızabilir.
  • 7:56 - 8:00
    Böylece dışarıdaki dünyada tespit
    edebileceğim bir işaret var.
  • 8:01 - 8:03
    Tamam ama bir sorunum daha var.
  • 8:03 - 8:04
    Bu çok küçük bir işaret,
  • 8:04 - 8:06
    bunu nasıl tespit ederim?
  • 8:07 - 8:09
    İşaret yalnızca bir moleküldür.
  • 8:09 - 8:12
    Mühendis olarak tasarladığımız moleküldür.
  • 8:12 - 8:15
    Tamamen sentetiktir ve
    bunları tercih ettiğimiz araçla
  • 8:15 - 8:18
    uyumlu olacak şekilde tasarlayabiliriz.
  • 8:18 - 8:22
    Kütle spektrometresi adı verilen
    oldukça hassas, üstün kaliteli
  • 8:22 - 8:24
    bir alet kullanmak istediğimizde,
  • 8:24 - 8:26
    özgün kütleye sahip bir molekül yaparız.
  • 8:27 - 8:30
    Ya da daha ucuz ve taşınabilir
    bir şey yapmak isteriz.
  • 8:30 - 8:34
    O zaman hamilelik testi gibi
    kâğıt üstünde izini sürebileceğimiz
  • 8:34 - 8:36
    bir molekül yaparız.
  • 8:36 - 8:39
    Aslında kâğıttan teşhis
    adı verilen bir alanda,
  • 8:39 - 8:43
    erişilebilen bir sürü kâğıt testi vardır.
  • 8:44 - 8:46
    Peki bununla nereye varmaya çalışıyoruz?
  • 8:47 - 8:48
    Size anlatacağım şey,
  • 8:48 - 8:50
    hayatım boyunca bir araştırmacı olarak
  • 8:50 - 8:52
    bir hayalimi temsil ediyor.
  • 8:52 - 8:54
    Bir vaat olduğunu söyleyemem,
  • 8:55 - 8:56
    yalnızca bir hayal.
  • 8:56 - 9:00
    Ama sanırım hepimizin -belki özellikle-
  • 9:00 - 9:04
    kanser araştırmacılarının ilerlemeye devam
    etmesi için hayalleri olmalıdır.
  • 9:04 - 9:07
    Size ekibimle beraber gerçeğe
    dönüştürmek için
  • 9:07 - 9:11
    canla başla çalıştığımız teknolojiyle
  • 9:11 - 9:13
    ne olmasını umduğumu anlatayım.
  • 9:13 - 9:15
    Hadi bakalım.
  • 9:15 - 9:18
    Bir gün kolonoskopi
  • 9:18 - 9:22
    veya mamografi
  • 9:22 - 9:23
    veya smear testi yaptırmak için
  • 9:23 - 9:25
    pahalı bir tarama tesisine
  • 9:25 - 9:26
    gitmek yerine
  • 9:27 - 9:28
    iğne olabileceğinizi
  • 9:28 - 9:30
    ve bir saat bekleyip
  • 9:30 - 9:33
    bir kâğıt şeridine idrar testini
    yapabileceğinizi hayal ediyorum.
  • 9:34 - 9:36
    Bunun sürekli elektrik
  • 9:36 - 9:39
    veya odada bir tıbbi çalışana
  • 9:39 - 9:42
    ihtiyaç duymadan bile
    olabileceğini hayal ediyorum.
  • 9:42 - 9:43
    Belki uzakta olabilir
  • 9:43 - 9:46
    ve yalnızca akıllı telefon ile
    bağlantı kurabilirsiniz.
  • 9:47 - 9:49
    Şu anda, kulağa bir hayal gibi
    geldiğini biliyorum
  • 9:49 - 9:52
    ancak laboratuvarda farelerde
  • 9:52 - 9:54
    akciğer, kolon ve yumurtalık
    kanseri teşhisinde
  • 9:54 - 9:58
    mevcut yöntemlerden daha iyi işe yarıyor.
  • 9:59 - 10:01
    Bunun, bir gün her kesimden,
  • 10:01 - 10:06
    dünyanın her yerinden hastalarda,
  • 10:06 - 10:09
    tümörlerin büyümeye başladıklarını,
  • 10:09 - 10:11
    10 yıldan önce tespit edebileceğimiz
  • 10:11 - 10:13
    anlamına gelmesini umuyorum
  • 10:13 - 10:16
    ve bu da daha erken tedavilere yol açacak
  • 10:16 - 10:20
    ve erken teşhisle şimdi yapabildiğimizden
  • 10:20 - 10:21
    daha fazla hayatı kurtarabiliriz.
  • 10:22 - 10:23
    Teşekkürler.
  • 10:23 - 10:30
    (Alkışlar)
Title:
Bu minik parçacık tümörleri bulmak için vücudunuzda dolaşabilir
Speaker:
Sangeeta Bhatia
Description:

Pahalı tarama tesisleri veya hatta sürekli elektriğe gerek duymadan bize zarar vermelerinden yıllar önce kanserli tümörleri bulsak nasıl olur? Doktor, biyomühendis ve girişimci Sangeeta Bhatia, söz konusu insan hastalığını anlamak, teşhis etmek ve tedavi etmek için yeni yöntemler arayan çok disiplinli bir laboratuvarı yönetiyor. Hedefi ise şu: Söylediğine göre kanser nedeniyle ölümlerin üçte ikisi tamamen önlenebilir. Dikkat çekici bir anlaşılırlıkla karmaşık nanoparçacık bilimini ayrıntılı olarak anlatıyor ve milyonlarca insanın hayatını kurtarabilecek radikal bir yeni kanser testi hayalini bizimle paylaşıyor.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:43

Turkish subtitles

Revisions