Tại sao một số người có lòng vị tha hơn những người khác
-
0:00 - 0:03Đây là một người bình thường ở đâu đó,
-
0:03 - 0:06hơi giống diễn viên Idris Elba,
-
0:06 - 0:08hay ít ra cũng giống ông ta
cách đây 20 năm. -
0:08 - 0:10Tôi không biết gì khác về ông ta,
-
0:10 - 0:12trừ một lần ông ta cứu tôi
-
0:12 - 0:14một cách liều mạng.
-
0:15 - 0:20Người này chạy băng qua 4 làn đường cao
tốc giữa đêm tối -
0:20 - 0:22để đưa tôi ra khỏi nơi nguy hiểm
-
0:22 - 0:25sau một tai nạn xe có thể giết chết tôi.
-
0:25 - 0:27Đương nhiên, sự việc làm tôi vô cùng
cảm động, -
0:27 - 0:31nhưng cũng để lại trong tôi một tình cảm
nung nấu, dai dẳng muốn -
0:31 - 0:34biết được tại sao ông ta làm điều đó,
-
0:34 - 0:37động lực nào đã thúc đẩy ông
quyết định làm điều -
0:37 - 0:38mà tôi phải nợ cả đời,
-
0:38 - 0:42ông đã liều mạng mình
để cứu một người xa lạ? -
0:42 - 0:47Nói cách khác, động lực của lòng
vị tha ở ông hay ở bất kỳ ai là gì? -
0:47 - 0:50Nhưng trước hết cho phép tôi
kể điều đã xảy ra. -
0:50 - 0:51Đêm hôm đó, tôi 19 tuổi
-
0:51 - 0:54đang lái xe về nhà
ở Tacoma, Washington, -
0:54 - 0:56theo trục cao tốc số 5,
-
0:56 - 0:58thì một con chó nhỏ chạy ra
ngay trước xe tôi. -
0:58 - 1:00Và tôi đã làm điều không nên làm,
-
1:01 - 1:02đó là quẹo để tránh nó.
-
1:02 - 1:05Tôi đã hiểu ra tại sao
không nên làm như thế. -
1:05 - 1:07Tôi vẫn va phải con chó,
-
1:07 - 1:10và làm cho xe tôi vẽ
một đường ngoằn ngoèo, -
1:10 - 1:12rồi quặt ngang đường cao tốc,
-
1:12 - 1:16cho tới lúc nó dừng ở làn đường
nhanh nhất của cao tốc, -
1:16 - 1:19xe đối đầu với dòng lưu thông
-
1:19 - 1:20rồi tắt máy.
-
1:21 - 1:25Lúc đó tôi nghĩ mình chết chắc,
-
1:26 - 1:27nhưng không
-
1:27 - 1:30nhờ hành động của người đàn
ông can đảm -
1:30 - 1:31đã quyết định,
-
1:31 - 1:34trong tích tắc khi thấy xe tôi lâm nạn,
-
1:34 - 1:39tấp xe vào lề và chạy băng qua
bốn làn đường cao tốc -
1:39 - 1:41trong đêm tối
-
1:41 - 1:43để cứu tôi.
-
1:43 - 1:46Rồi sau đó ông khởi động lại xe tôi
-
1:46 - 1:49khi đưa tôi trở lại an toàn
và biết chắc chắn là tôi ổn -
1:49 - 1:51rồi mới lái xe đi.
-
1:51 - 1:53Ông ta không nói cho tôi biết tên,
-
1:53 - 1:55và tôi có lẽ tôi cũng quên mất lời cảm ơn.
-
1:56 - 1:58Vì thế trước khi tôi tiếp tục,
-
1:58 - 2:00tôi muốn dành một phút
-
2:00 - 2:03để cảm ơn người xa lạ kia.
-
2:03 - 2:05(Vỗ tay)
-
2:09 - 2:12Tôi nói với các bạn về chuyện đó
-
2:12 - 2:16vì sự việc tối hôm đó đã thay đổi đời tôi
ở một mức độ nào đó. -
2:16 - 2:18Tôi trở thành nhà nghiên cứu tâm lý học,
-
2:18 - 2:23và tôi cố gắng tìm hiểu khả năng chăm sóc
người khác của con người. -
2:23 - 2:25Khả năng đó từ đâu tới,
nó phát triển như thế nào, -
2:25 - 2:27và mức độ lớn nhất của nó là gì?
-
2:27 - 2:31Những câu hỏi này rất quan trọng
để hiểu được những phương diện cơ bản -
2:31 - 2:33của bản chất xã hội loài người.
-
2:33 - 2:35Nhiều người, và điều này bao hàm
mỗi người -
2:35 - 2:38từ triết gia và nhà kinh tế
cho đến dân thường -
2:38 - 2:42tin rằng bản chất con người
được xây dựng trên sự ích kỷ, -
2:42 - 2:46rằng chúng ta chỉ có động lực
tìm sự thoải mái của riêng mình. -
2:46 - 2:50Nhưng nếu điều đó là đúng, thì tại sao một
số người như người xa lạ đó lại cứu tôi, -
2:50 - 2:53làm những điều vì người khác,
như giúp đỡ người khác -
2:53 - 2:56bất chấp biết bao nguy hiểm và
nguy hại đến chính bản thân mình? -
2:56 - 2:57Để trả lời cho câu hỏi này
-
2:57 - 3:01ta cần tìm ra những nguyên nhân gốc rễ
của hành động tuyệt vời vì người khác, -
3:01 - 3:04và lý do làm cho người ta dấn thân
vào những việc -
3:04 - 3:06khác với mọi người như vậy.
-
3:06 - 3:10Nhưng cho tới gần đây, rất ít nghiên cứu
về chủ đề này được quan tâm. -
3:10 - 3:12Những hành động của người cứu tôi
-
3:12 - 3:15có chứa khái niệm hóc búa nhất
của lòng vị tha, -
3:15 - 3:17đó là một thái độ tự nguyện cao cả
-
3:17 - 3:20được thúc đẩy bởi ý muốn giúp người khác.
-
3:21 - 3:24Vậy đó là một hành động vị tha
để mang lại lợi ích cho người khác. -
3:24 - 3:27Điều gì có thể lý giải một
hành động như thế? -
3:27 - 3:30Một câu trả lời rõ ràng, đó
là lòng trắc ẩn, -
3:30 - 3:32nó là chìa khóa dẫn đến lòng vị tha.
-
3:33 - 3:34Nhưng rồi câu hỏi tiếp theo là,
-
3:34 - 3:38tại sao một số người hình như
có lòng trắc ẩn nhiều hơn người khác? -
3:38 - 3:42Câu trả lời có thể là do não của
những người có lòng vị tha -
3:42 - 3:44rất khác về cấu trúc.
-
3:45 - 3:47Để minh họa,
-
3:47 - 3:49tôi bắt đầu từ trường hợp đặc biệt nhất,
-
3:50 - 3:51trường hợp bệnh tâm thần.
-
3:52 - 3:56Một cách tiếp cận chung để hiểu
những phương diện tự nhiên của con người, -
3:56 - 3:58như sự ham muốn giúp người khác,
-
3:58 - 4:01là tìm hiểu chính những người bị
thiếu những tình cảm đó, -
4:01 - 4:04và người bệnh tâm thần chính là
1 nhóm như vậy. -
4:04 - 4:07Bệnh tâm thần là sự rối loạn phát triển
-
4:07 - 4:09do di truyền rõ nét,
-
4:09 - 4:12tạo ra một cá tính lạnh lùng và vô cảm
-
4:12 - 4:15có khuynh hướng chống lại xã hội
và đôi khi có hành vi rất bạo lực. -
4:15 - 4:19Một lần kia, tại Viện Sức khỏe Tâm thần
Quốc gia, những đồng nghiệp và tôi -
4:19 - 4:22tiến hành một số nghiên cứu hình ảnh
về não lần đầu tiên -
4:22 - 4:24trên những thiếu niên bệnh tâm thần,
-
4:24 - 4:27những kết quả tìm thấy của chúng tôi
và những nghiên cứu khác -
4:27 - 4:29đã chỉ ra rằng người có bệnh tâm thần
-
4:29 - 4:32thể hiện rõ nét 3 đặc tính.
-
4:33 - 4:38Thứ nhất, dù họ không vô cảm
trước cảm xúc của người khác, -
4:38 - 4:42họ lại vô cảm trước những đau khổ
của người xung quanh. -
4:42 - 4:43Đặc biệt,
-
4:43 - 4:47họ khó nhận ra những sự diễn đạt lo
sợ trên nét mặt ví dụ như nét mặt này. -
4:47 - 4:50Sự diễn đạt nỗi sợ phát ra lời cầu xin
khẩn cấp, thể hiện cơn đau cảm xúc, -
4:50 - 4:53khẩn nài sự cảm thông và
sự giúp đỡ -
4:53 - 4:54đến những người họ gặp,
-
4:54 - 4:57điều đó có nghĩa là những người
thiếu lòng trắc ẩn -
4:57 - 5:00sẽ có khuynh hướng vô cảm với
những tín hiệu này. -
5:01 - 5:02Một phần trong não,
-
5:02 - 5:05phần quan trọng nhất để nhận ra
những biểu hiện của sự sợ hãi -
5:05 - 5:06được gọi là hạch amygdala.
-
5:06 - 5:09Rất hiếm khi có người thiếu hoàn toàn
hạch amygdala, -
5:09 - 5:13những người này có rất ít khả năng nhận
ra những biểu hiện sợ hãi của người khác. -
5:13 - 5:15Trong khi ở người lớn và
trẻ em bình thường -
5:15 - 5:18khi hạch amygdala hoạt động
thì thấy xuất hiện gai lớn -
5:18 - 5:20đó là lúc họ nhìn những biểu
hiện của nỗi sợ, -
5:20 - 5:24hạch amygdala của người bệnh tâm thần
không phản ứng đủ trước biểu hiện này. -
5:24 - 5:25Đôi khi họ không có một phản ứng nào cả,
-
5:25 - 5:29đó có thể là lý do tại sao họ không bình
thường trước những tín hiệu này. -
5:29 - 5:32Cuối cùng, hạch amygdala của người bệnh
tâm thần nhỏ hơn bình thường -
5:32 - 5:34khoảng 18 đến 20% về hình thể.
-
5:35 - 5:39Tất cả những phát hiện này
đều đáng tin cậy, chính xác -
5:39 - 5:40và rất thú vị.
-
5:40 - 5:42Xin lưu ý, mục tiêu chính của tôi
-
5:42 - 5:45không phải là tìm hiểu tại sao
người ta không quan tâm đến người khác, -
5:45 - 5:48mà là tìm hiểu tại sao họ lại quan tâm.
-
5:48 - 5:50Vậy câu hỏi ở đây là,
-
5:50 - 5:52có phải trạng thái của người
có lòng vị tha cao đẹp, -
5:52 - 5:55đối lập với trạng thái bệnh tâm thần,
-
5:55 - 5:58còn nói về lòng trắc ẩn và sự ham
muốn giúp đỡ người khác, -
5:58 - 6:02có phải lòng vị tha xuất phát từ bộ não
khác biệt với não người tâm thần? -
6:02 - 6:04Có phải não mạnh khỏe,
-
6:05 - 6:09có thể nhận ra nỗi sợ của người khác
dễ dàng hơn, -
6:09 - 6:11hạch amygdala hoạt động tốt hơn
trước loại biểu hiện này -
6:11 - 6:14và có thể có hình dạng lớn hơn
mức trung bình? -
6:14 - 6:16Theo nghiên cứu của tôi,
-
6:16 - 6:17cả ba đều đúng.
-
6:17 - 6:19Chúng tôi đã phát hiện ra điều này
-
6:19 - 6:22qua thử nghiệm trên nhóm người
có lòng vị tha tuyệt vời. -
6:22 - 6:24Có những người đã hiến
một quả thận của mình -
6:24 - 6:27cho một người không quen biết.
-
6:27 - 6:30Họ là những người chấp nhận một
cuộc phẫu thuật đau đớn -
6:30 - 6:32cắt đi một quả thận mạnh khỏe của mình
-
6:32 - 6:34để cấy vào một người xa lạ đau ốm
-
6:34 - 6:37mà họ chưa bao giờ gặp và
có thể là không bao giờ gặp. -
6:37 - 6:40"Tại sao người ta có thể làm điều đó?"
đây là câu hỏi chính. -
6:41 - 6:42Câu trả lời có thể là
-
6:42 - 6:44não của những người có lòng
vị tha tuyệt vời này -
6:44 - 6:46có một vài tính chất rất đặc biệt.
-
6:47 - 6:50Họ có thể nhận ra nỗi sợ của người khác
dễ dàng hơn. -
6:50 - 6:54Theo nghĩa đen, họ phát hiện một cách dễ
dàng hơn khi nào người khác đau khổ. -
6:54 - 6:58Đây có thể là một yếu tố vì amygdala của
họ phản ứng mạnh hơn đối với tín hiệu này. -
6:58 - 7:01Và xin nhớ rằng đây chính là phần
não chúng tôi thấy -
7:01 - 7:03bị hạn chế ở
những người bệnh tâm thần. -
7:03 - 7:07Sau cùng, người có lòng vị tha rõ
nét có amygdala lớn hơn mức trung bình -
7:07 - 7:08khoảng 8%.
-
7:08 - 7:10Tóm lại, những dữ liệu này nói lên
-
7:10 - 7:13sự liên hệ trực tiếp của kích thước
hạch amigdala đến các nhóm người, -
7:13 - 7:17từ người bệnh tâm thần nặng,
-
7:17 - 7:19đến những người có lòng từ bi bao la
-
7:19 - 7:23có những hành động vô cùng nhân ái.
-
7:23 - 7:27Nhưng tôi nên thêm rằng điều làm cho
những người từ bi trở nên khác biệt -
7:27 - 7:29không phải là họ vị tha hơn
mức trung bình. -
7:29 - 7:30Mà chính là,
-
7:30 - 7:33điều mà thậm chí không bình
thường ở chính con người họ, -
7:33 - 7:35họ rất từ bi và vị tha
-
7:35 - 7:38không chỉ đối với người trong nhóm
những người thân quen -
7:38 - 7:40bạn bè và gia đình. Phải vậy không?
-
7:40 - 7:43Vì nếu lo lắng cho người mà bạn yêu thương
và giống bạn -
7:43 - 7:45thì đâu có gì là tuyệt vời.
-
7:45 - 7:50Lòng từ bi tuyệt vời của họ
mở rộng cho mọi người, -
7:50 - 7:52thậm chí đến với người ngoài
mối quan hệ quen biết -
7:52 - 7:55đến với người không thuộc
cùng nhóm xã hội, -
7:55 - 7:57đến với người hoàn toàn xa lạ,
-
7:57 - 8:00như trường hợp người đàn ông cứu tôi.
-
8:00 - 8:03Tôi có may mắn được hỏi nhiều
người hiến thận -
8:03 - 8:08bằng cách nào họ có được lòng
thương người rộng lớn như vậy -
8:08 - 8:11đến mức mà có thể cho một người xa lạ
quả thận của mình. -
8:11 - 8:15Và tôi nhận ra rằng đó là câu hỏi quá khó
để trả lời. -
8:15 - 8:19Tôi nói, " Làm thế nào bạn có thể làm
điều đó -
8:19 - 8:21khi mà nhiều người khác không làm?
-
8:21 - 8:23Bạn là 1 trong khoảng 2000 người Mỹ
-
8:23 - 8:26đã hiến 1 quả thận cho người xa lạ.
-
8:26 - 8:28Điều gì làm bạn trở nên đặc biệt như vậy?"
-
8:28 - 8:30Họ trả lời thế nào?
-
8:31 - 8:33Họ nói, "Không gì cả.
-
8:34 - 8:36Tôi không có gì đặc biệt cả.
-
8:36 - 8:38Tôi giống mọi người thôi."
-
8:39 - 8:42Và tôi nghĩ đó là một câu trả lời ý nghĩa,
-
8:42 - 8:46vì nó gợi ra rằng lòng vị tha của những
người này không giống thế này, -
8:47 - 8:49mà giống thế này hơn.
-
8:49 - 8:50Vòng tròn không có tâm.
-
8:51 - 8:54Những người vì tha nhân thật sự
không nghĩ về chính họ, -
8:54 - 8:56không cho mình như là
trung tâm của vũ trụ, -
8:56 - 8:59không nghĩ mình quan trọng hơn
hay tốt đẹp hơn người khác. -
8:59 - 9:03Khi tôi hỏi một người tại sao việc
cho thận có ý nghĩa đối với cô ta, -
9:03 - 9:06cô ta trả lời, "Vì điều đó
giúp người khác." -
9:06 - 9:08Người hiến thận khác nói,
-
9:08 - 9:11"Tôi không có gì khác biệt. Tôi không
phải là người duy nhất. -
9:11 - 9:14Nghiên cứu của bạn sẽ cho thấy
tôi cũng giống như bạn thôi." -
9:14 - 9:19Tôi nghĩ sự mô tả hay nhất cho sự vắng
bóng tuyệt diệu của lòng ích kỷ -
9:19 - 9:20là sự khiêm nhường,
-
9:20 - 9:24đó là đức tính, nói theo
cách nói của Thánh Augustine, -
9:24 - 9:26làm con người trở thành thiên thần.
-
9:26 - 9:28Tại sao vậy?
-
9:28 - 9:31vì nếu có cái tâm ở giữa vòng tròn đó,
-
9:31 - 9:33nó sẽ không còn là hình dạng của
chiếc nhẫn nữa, -
9:33 - 9:36bạn không còn sự "nhẫn" nại của lòng
từ bi để có thể chăm sóc ai -
9:36 - 9:38không bất kỳ ai.
-
9:38 - 9:41Tôi nghĩ đây là điều phân biệt
người vị tha tuyệt vời -
9:41 - 9:43với người bình thường.
-
9:43 - 9:47Nhưng theo tôi nhiều người cho rằng việc
không đặt mình ở trung tâm là khả thi -
9:47 - 9:49và thậm chí có thể là số đông
nghĩ như vậy. -
9:49 - 9:51Tôi nghĩ như vậy vì ở một mức độ xã hội,
-
9:51 - 9:55sự mở rộng của lòng vị tha và lòng trắc ẩn
luôn hiện diện ở mọi nơi. -
9:55 - 9:58Nhà tâm lý học Steven Pinker
và những học giả khác nhận xét -
9:58 - 10:02tất cả mọi người trên thế giới
đang trở nên khó chấp nhận -
10:02 - 10:04những đau khổ của đồng loại,
-
10:04 - 10:07điều đó làm giảm bớt
những hình thức tàn ác và bạo lực, -
10:07 - 10:11từ hành hạ động vật, bạo lực
gia đình cho tới bản án tử hình. -
10:11 - 10:14Và nó làm tăng các hoạt động
vị tha -
10:14 - 10:17Cách đây một trăm năm, người ta
cho là hão huyền -
10:17 - 10:19vì làm gì có chuyện xem là bình thường
-
10:19 - 10:22đối với việc hiến máu, tặng tủy
-
10:22 - 10:25cho người hoàn toàn xa lạ ở thời nay.
-
10:25 - 10:26Có phải từ 100 năm nay
-
10:26 - 10:29người ta có thể nghĩ việc hiến thận cho
một người xa lạ -
10:29 - 10:32chỉ là việc bình thường và
thường ngày -
10:32 - 10:34như là ngày nay ta nghĩ đến việc
cho máu và tủy không? -
10:34 - 10:36Có thể.
-
10:36 - 10:39Vậy những thay đổi ngoạn mục, tận
gốc rễ này là gì? -
10:39 - 10:40Một phần, đó dường như là
-
10:41 - 10:44nhờ vào sự tăng về của
cải và nâng cao tiêu chuẩn sống. -
10:45 - 10:47Khi xã hội trở nên giàu có hơn
và tốt đẹp hơn, -
10:47 - 10:50hình như người ta mở rộng
mối quan tâm ra bên ngoài, -
10:50 - 10:54như vậy tất cả các hình thức của lòng vị
tha hướng đến người xa lạ càng tăng lên, -
10:54 - 10:59từ việc tình nguyện đến thiện nguyện bác
ái cho đến thậm chí việc hiến tặng thận. -
10:59 - 11:02Nhưng tất cả những thay đổi
này cũng dẫn đến -
11:02 - 11:06một kết quả kỳ cục và nghịch lý,
-
11:06 - 11:09đó là thậm chí thế giới đang trở nên một
nơi tốt hơn và nhân bản hơn, -
11:09 - 11:10và đúng là như vậy,
-
11:10 - 11:13thì cũng có một thực tế
ở đó thế giới trở nên tồi tệ hơn -
11:13 - 11:15và bạo lực hơn, mà nó không đáng như vậy.
-
11:15 - 11:18Tôi không biết chính xác tại
sao lại như vậy, -
11:18 - 11:21nhưng tôi nghĩ có thể chính việc
chúng ta biết nhiều hơn -
11:22 - 11:25tình trạng đau khổ của
con người ở nơi khác, -
11:25 - 11:27làm cho chúng ta cảm nhận và
lo lắng nhiều hơn -
11:27 - 11:30về nỗi đau con người ở khắp nơi.
-
11:30 - 11:34Nhưng những thay đổi thật rõ ràng
để chúng ta nhận thấy rằng -
11:34 - 11:36gốc rễ của lòng vị tha và lòng trắc ẩn
-
11:36 - 11:39là 1 phần trong bản chất con
người và sự ác độc, bạo lực cũng vậy, -
11:39 - 11:41nhưng có thể phần tốt đẹp lớn hơn,
-
11:41 - 11:45và trong khi vài người dường như
tự bản thân có nhiều đồng cảm hơn -
11:45 - 11:47với sự đau khổ của người khác,
-
11:47 - 11:50thì tôi nghĩ rằng khả năng
thay đổi chính mình -
11:50 - 11:52để không còn xem mình là trung tâm
-
11:52 - 11:56và biết mở rộng lòng
với cả những người xa lạ -
11:56 - 11:59là trong tầm tay của tất cả mọi người.
-
12:00 - 12:01Cảm ơn.
-
12:01 - 12:09(Vỗ tay)
- Title:
- Tại sao một số người có lòng vị tha hơn những người khác
- Speaker:
- Abigail Marsh
- Description:
-
Tại sao một số người làm những việc vị tha, giúp người khác thậm chí phải liều mạng sống mình? Nhà nghiên cứu tâm lý Abigail Marsh tìm hiểu những động lực của những người làm những việc cực kỳ cao thượng, như hiến 1 quả thận cho người hoàn toàn xa lạ. Có phải bộ não của họ rất khác biệt?
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 12:21
TED Translators admin approved Vietnamese subtitles for Why some people are more altruistic than others | ||
Phuong Duc accepted Vietnamese subtitles for Why some people are more altruistic than others | ||
Phuong Duc edited Vietnamese subtitles for Why some people are more altruistic than others | ||
Hồng Khánh Lê edited Vietnamese subtitles for Why some people are more altruistic than others | ||
Hồng Khánh Lê edited Vietnamese subtitles for Why some people are more altruistic than others | ||
Hồng Khánh Lê edited Vietnamese subtitles for Why some people are more altruistic than others | ||
Hồng Khánh Lê edited Vietnamese subtitles for Why some people are more altruistic than others | ||
Hồng Khánh Lê edited Vietnamese subtitles for Why some people are more altruistic than others |