1
00:00:00,781 --> 00:00:01,878
Üzr istəyirəm.

2
00:00:01,878 --> 00:00:05,117
Dünən septum əməliyatı olmuşam ona görə
səsim yaxşı deyil.

3
00:00:05,117 --> 00:00:07,249
Bu gün ion mövzusu

4
00:00:07,249 --> 00:00:09,249
haqqında danışacayıq.

5
00:00:12,778 --> 00:00:14,823
İonlar haqqında danışmamışdan öncə

6
00:00:14,823 --> 00:00:18,132
element haqqında danışaq.

7
00:00:18,132 --> 00:00:22,552
Məsələn deyək ki, karbon elementim var

8
00:00:22,552 --> 00:00:25,504
1 karbon atomumuz var.

9
00:00:25,504 --> 00:00:28,697
Bu karbon atomu haqqında nə deyə bilərik?

10
00:00:28,697 --> 00:00:32,864
Karbon atomunun tərifindən bilik ki 
6 protonu var.

11
00:00:33,826 --> 00:00:36,743
Bu bizim 6 protonumuz.

12
00:00:36,743 --> 00:00:38,438
Əgər neytral karbon atomudursa,

13
00:00:38,438 --> 00:00:41,700
eyni miqdarda elektronu olacaq.

14
00:00:41,700 --> 00:00:45,007
Bu da bizim 6 elektronumuz.

15
00:00:45,007 --> 00:00:46,735
Və atomudu neytral edən də budur.

16
00:00:46,735 --> 00:00:48,144
6 müsbət yük

17
00:00:48,144 --> 00:00:50,561
və 6 mənfi yük.

18
00:00:51,859 --> 00:00:54,526
İndi karbon üçün o qədər səciyyəvi 
olmasa da,

19
00:00:55,609 --> 00:00:57,571
karbon ionuna sahib ola bilərsiniz.

20
00:00:57,571 --> 00:01:00,787
Atomun ion olmasının səbəbi, eyni sayda

21
00:01:00,787 --> 00:01:04,965
proton və elektronun olmamasıdır.

22
00:01:04,965 --> 00:01:08,132
Məsələn: 6 proton

23
00:01:11,840 --> 00:01:15,007
və 5 elektronunuz var.

24
00:01:16,876 --> 00:01:18,725
6 protonumuz var və

25
00:01:18,725 --> 00:01:21,590
yadda saxlıyın, elementi müəyyən edən

26
00:01:21,590 --> 00:01:22,753
onun protonlarıdır.

27
00:01:22,753 --> 00:01:25,412
Deməli, elementimiz karbondur,

28
00:01:25,412 --> 00:01:27,525
amma indi mənfi yükdən bir dənə çox

29
00:01:27,525 --> 00:01:29,986
müsbət yükümüz var.

30
00:01:29,986 --> 00:01:32,924
Deməli bu karbonnun üzərinə də
1 müsbət yük

31
00:01:32,924 --> 00:01:37,338
olacaq və ya bu cür də yaza bilərsiniz.

32
00:01:37,338 --> 00:01:41,057
Bu karbona, karbon atomu kimi baxırsınız.

33
00:01:41,057 --> 00:01:44,058
Bu karbona isə artıq karbon 
ionu deyirsiniz,

34
00:01:44,058 --> 00:01:46,356
çünki artıq yükü var.

35
00:01:46,356 --> 00:01:50,652
Fərqli sayda proton və elektronu var.

36
00:01:50,652 --> 00:01:52,533
Bəs əskinə olsa necə olar?

37
00:01:52,533 --> 00:01:55,700
5 proton və

38
00:01:57,061 --> 00:01:59,644
6 elektronumuz olsa.

39
00:02:00,661 --> 00:02:02,712
Bu nə olacaq?

40
00:02:02,712 --> 00:02:04,421
Yaddan çıxartmayın elementi müəyyən

41
00:02:04,421 --> 00:02:07,067
edən onun proton sayıdır.

42
00:02:07,067 --> 00:02:11,376
indi hansı elementin beş protona
sahib olduğuna baxaq.

43
00:02:11,376 --> 00:02:13,419
Bor.

44
00:02:13,419 --> 00:02:15,880
Deməli elementimiz bordur.

45
00:02:15,880 --> 00:02:20,037
Neytral borun 5 proton və 5 elektronu var.

46
00:02:20,037 --> 00:02:22,696
Amma burda əlavə 1 elektronu var,

47
00:02:22,696 --> 00:02:25,946
yəni mənfi bir yükü var.

48
00:02:25,946 --> 00:02:28,985
Bu cür yaza bilərsiniz, 1 mənfi.

49
00:02:28,985 --> 00:02:31,717
Ya da deyə bilərsiniz ki, mənfi yükü var.

50
00:02:31,717 --> 00:02:34,967
Burdakı bor ionudur.

51
00:02:36,379 --> 00:02:38,113
Protonlarla elektronlar arasında

52
00:02:38,113 --> 00:02:40,772
qeyri-balans əmələ gəldikdə artıq onu

53
00:02:40,772 --> 00:02:44,855
atom yox ion adlandırırsınız.

54
00:02:46,043 --> 00:02:50,555
Gəlin bununla bağlı bir suala baxaq.

55
00:02:50,555 --> 00:02:52,805
Sualda deyir ki...

56
00:02:54,189 --> 00:02:57,689
Sualda... sualda deyilir ki...

57
00:03:04,967 --> 00:03:09,449
Platin atomunun atom yükü 195-dir.

58
00:03:09,449 --> 00:03:12,884
Gəlin periodik cədvəlimizdə platinə baxaq.

59
00:03:12,884 --> 00:03:17,051
Gördüyünüz kimi platin düz burda yerləşir.

60
00:03:19,458 --> 00:03:22,313
Platin atomunun atom kütləsi 195-dir.

61
00:03:22,313 --> 00:03:25,796
195, oradakı atom kütləsinə

62
00:03:25,796 --> 00:03:27,526
olduqca yaxın görünür.

63
00:03:27,526 --> 00:03:29,943
74 elektronu var.

64
00:03:30,893 --> 00:03:32,525
74 elektron.

65
00:03:32,525 --> 00:03:35,336
Neçə proton və neytronu var

66
00:03:35,336 --> 00:03:37,253
və yükü neçədir?

67
00:03:38,869 --> 00:03:42,551
Yaxşı, gəlin bu barədə bir az düşünək.

68
00:03:42,551 --> 00:03:45,914
Platinə baxırıq.

69
00:03:45,914 --> 00:03:50,081
Bilirik ki, platinin 78 protonu var.

70
00:03:51,512 --> 00:03:53,012
78 protonu var.

71
00:03:55,854 --> 00:03:59,695
Məsələdə deyilir ki, 74 elektronu var.

72
00:03:59,695 --> 00:04:00,778
74 elektron.

73
00:04:07,011 --> 00:04:09,340
Görürük ki, protonun sayı elektrondan

74
00:04:09,340 --> 00:04:11,257
4 dənə çoxdur.

75
00:04:12,201 --> 00:04:15,719
Yəni müsbət 4 yükü olacaq.

76
00:04:15,719 --> 00:04:17,211
Mənfi yükdən 4 dənə çox

77
00:04:17,211 --> 00:04:19,538
müsbət yük var.

78
00:04:19,538 --> 00:04:23,705
Beləcə platin plus 4 yük yaza bilərsiniz.

79
00:04:26,040 --> 00:04:30,845
Bu platin ionudur, pozitiv platin ionudur.

80
00:04:30,845 --> 00:04:34,167
Müsbət bir iondan bəhs etdiyimiz ümumi

81
00:04:34,167 --> 00:04:36,584
termin kationdur.

82
00:04:37,498 --> 00:04:39,415
Bu pozitiv iondur.

83
00:04:43,513 --> 00:04:47,095
Yuxarıda dediyimiz bor ionu

84
00:04:47,095 --> 00:04:49,845
neqativ iondur, yəni aniondur.

85
00:04:51,419 --> 00:04:52,627
Bu sadəcə özümüzü bəzi terminologiyaya

86
00:04:52,627 --> 00:04:55,294
öyrətmək üçündür.

87
00:04:56,923 --> 00:04:59,303
Amma hələ sualı tam cavablamamışıq.

88
00:04:59,303 --> 00:05:03,911
Deyilir ki, platinin atom kütləsi 195-dir

89
00:05:03,911 --> 00:05:06,257
və 74 elektronu var.

90
00:05:06,257 --> 00:05:09,760
Neçə proton və neytronu var

91
00:05:09,760 --> 00:05:10,982
və yükü neçədir?

92
00:05:10,982 --> 00:05:12,731
Yükünü tapdıq.

93
00:05:12,731 --> 00:05:14,732
Proton sayını da bilirik.

94
00:05:14,732 --> 00:05:17,678
Platinin 78 protonu var.

95
00:05:17,678 --> 00:05:20,743
Bəs neçə neytronu var?

96
00:05:20,743 --> 00:05:24,160
Proton və neytron cəmi

97
00:05:27,975 --> 00:05:30,185
atom yükünü verir.

98
00:05:30,185 --> 00:05:33,246
195-ə bərabər olacaq.

99
00:05:33,246 --> 00:05:37,822
Deməli 78 proton üstəgəl N (neytron)

100
00:05:37,822 --> 00:05:39,155
195-ə bərabərdir.

101
00:05:40,077 --> 00:05:44,440
Hər iki tərəfdən 78 çıxanda nə alınır?

102
00:05:44,440 --> 00:05:47,773
Neytron sayı bərabərdir...

103
00:05:50,858 --> 00:05:54,191
70 çıxsam, 125 alacam,

104
00:05:55,820 --> 00:05:58,487
çıxılsın 8 117 neytron.

105
00:06:01,323 --> 00:06:03,990
117 neytron və bitdi.

106
00:06:07,360 --> 00:06:11,435
Böyük fikir budur ki, proton və neytron sayı

107
00:06:11,435 --> 00:06:14,047
bərabər olanda atom deyirik,

108
00:06:14,047 --> 00:06:16,625
onda neytral olur.

109
00:06:16,625 --> 00:06:18,634
Ancaq neytral olmadığımız anda

110
00:06:18,634 --> 00:06:21,733
ya daha çox elektrona, ya da daha çox protona sahibik,

111
00:06:21,733 --> 00:06:23,591
bu bir atom və ya bir molekul üçün doğrudur,

112
00:06:23,591 --> 00:06:26,563
onda buna ion deyəcəyik.

113
00:06:26,563 --> 00:06:29,093
Daha dəqiq desək,

114
00:06:29,093 --> 00:06:32,039
müsbət ion kation

115
00:06:32,039 --> 00:06:35,206
mənfi ion isə anion adlanır.