0:00:05.739,0:00:09.708
Bạn đang nghe tiếng vỗ dịu êm [br]của những con sóng biển,

0:00:09.708,0:00:11.913
tiếng mòng biển kêu từ xa.

0:00:11.913,0:00:15.820
Bỗng nhiên, một tiếng vo ve[br]phá vỡ sự yên bình

0:00:15.820,0:00:19.459
và ngày càng gần hơn.

0:00:19.459,0:00:21.568
Và rồi...bộp!

0:00:21.568,0:00:26.617
Bạn kết liễu con muỗi phiền phức [br]và sự yên lặng trở lại.

0:00:26.617,0:00:31.760
Làm thế nào bạn có thể nghe âm thanh từ xa[br]và xác định chính xác mục tiêu?

0:00:31.760,0:00:35.466
Khả năng nhận biết âm thanh[br]và xác định vị trí

0:00:35.466,0:00:38.518
là nhờ hệ thống thính giác,

0:00:38.518,0:00:43.160
gồm hai phần chính:[br]tai và não.

0:00:43.160,0:00:47.374
Nhiệm vụ của tai là chuyển âm năng [br]thành những tín hiệu thần kinh;

0:00:47.374,0:00:52.079
não nhận và xử lí thông tin [br]mà tín hiệu chuyển tải.

0:00:52.079,0:00:53.898
Để hiểu cách thức nó hoạt động,

0:00:53.898,0:00:57.547
hãy theo dõi chặng đường[br]một âm thanh đến tai.

0:00:57.547,0:00:59.621
Nguồn âm thanh tạo rung động

0:00:59.621,0:01:03.073
sóng âm truyền qua [br]các phân tử khí,

0:01:03.073,0:01:04.221
chất lỏng,

0:01:04.221,0:01:05.725
hay chất rắn.

0:01:05.725,0:01:07.986
Nhưng ốc tai bên trong tai [br]của chúng ta,

0:01:07.986,0:01:11.966
được bao phủ [br]bởi dịch dạng nước muối.

0:01:11.966,0:01:15.852
Vậy, điều đầu tiên cần giải quyết là[br]chuyển sóng âm,

0:01:15.852,0:01:20.009
đến từ mọi hướng,[br]thành dao động trong dung dịch lỏng.

0:01:20.009,0:01:23.833
Đó là nhờ màng nhĩ

0:01:23.833,0:01:27.230
và các xương nhỏ ở tai giữa.

0:01:27.230,0:01:30.170
Chúng biến những rung động lớn[br]của màng nhĩ

0:01:30.170,0:01:33.928
thành những sóng áp suất[br]đến dung dịch trong ốc tai.

0:01:33.928,0:01:35.396
Đến ống tai,

0:01:35.396,0:01:40.013
âm thanh chạm vào màng nhĩ,[br]làm màng nhĩ rung như mặt trống.

0:01:40.013,0:01:43.939
Màng nhĩ rung động làm giật xương búa,

0:01:43.939,0:01:48.677
xương búa chạm vào xương đe và[br]dịch chuyển xương bàn đạp.

0:01:48.677,0:01:53.042
Dao động này đẩy dung dịch [br]trong các ngăn dài của ốc tai.

0:01:53.042,0:01:56.009
Tại đây, rung động âm thanh,

0:01:56.009,0:01:59.179
cuối cùng, đã được chuyển [br]thành rung động của dung dịch,

0:01:59.179,0:02:03.204
và di chuyển như một đợt sóng [br]từ đầu này tới đầu kia của ốc tai.

0:02:03.204,0:02:07.793
Một mặt phẳng gọi là màng đáy [br]trải dài theo ốc tai,

0:02:07.793,0:02:11.803
được lót bởi nhiều tế bào lông [br]có thành phần đặc biệt.

0:02:11.803,0:02:13.536
được gọi là vi tiếp điểm,

0:02:13.536,0:02:17.936
di chuyển cùng với rung động [br]của dịch ốc tai và màng đáy.

0:02:17.936,0:02:22.265
Dịch chuyển này tạo ra một tín hiệu [br]di chuyển qua các tế bào lông,

0:02:22.265,0:02:24.154
đến thần kinh thính giác,

0:02:24.154,0:02:28.301
rồi về phía não,[br]giải mã thành một âm thanh cụ thể.

0:02:28.301,0:02:31.720
Một âm thanh [br]làm màng đáy rung động,

0:02:31.720,0:02:34.369
không làm dịch chuyển tất cả

0:02:34.369,0:02:39.244
mà chỉ một vài tế bào lông nhất định[br]dựa trên tần số của âm thanh.

0:02:39.244,0:02:41.715
Đó là nhờ một số cấu tạo tuyệt vời.

0:02:41.715,0:02:45.438
Ở một đầu, màng đáy cứng

0:02:45.438,0:02:50.926
chỉ rung động với âm thanh [br]có bước sóng ngắn, tần số cao.

0:02:50.926,0:02:52.745
Phần còn lại linh động hơn,

0:02:52.745,0:02:57.513
sẽ rung động với âm thanh [br]có bước sóng dài, tần số thấp.

0:02:57.513,0:03:00.461
Do đó, tiếng kêu của mòng biển[br]và con muỗi

0:03:00.461,0:03:03.537
làm rung động [br]những phần khác nhau của màng đáy,

0:03:03.537,0:03:06.291
giống như chơi những phím khác nhau[br]trên piano.

0:03:06.291,0:03:08.663
Đó chưa phải [br]là tất cả những gì xảy ra.

0:03:08.663,0:03:12.639
Não cũng có một nhiệm vụ quan trọng khác:

0:03:12.639,0:03:15.576
là xác định vị trí [br]của âm thanh từ đâu đến.

0:03:15.576,0:03:19.613
Để làm điều này, nó so sánh âm thanh[br]đến từ hai bên tai

0:03:19.613,0:03:22.126
để xác định nguồn âm thanh [br]trong không gian.

0:03:22.126,0:03:26.950
Một âm thanh từ trước mặt[br]sẽ đến cả hai tai cùng một lúc

0:03:26.950,0:03:30.744
và có cùng cường độ.

0:03:30.744,0:03:34.305
Một âm thanh tần số thấp[br]đến từ một phía

0:03:34.305,0:03:38.847
sẽ đến tai gần hơn [br]trước vài micro giây so với tai còn lại.

0:03:38.847,0:03:42.775
Và âm thanh có tần số cao [br]sẽ nghe có vẻ dữ dội hơn ở tai gần hơn

0:03:42.775,0:03:46.010
vì bị đầu của bạn[br]chặn giữa tai kia.

0:03:46.010,0:03:49.765
Những dải thông tin này đến[br]những phần đặc biệt của thân não

0:03:49.765,0:03:54.124
thân não phân tích sự khác biệt thời gian[br]và cường độ giữa hai tai.

0:03:54.124,0:03:58.747
Chúng gửi kết quả của quá trình [br]phân tích đến vỏ não thính giác.

0:03:58.747,0:04:01.733
Giờ, não có tất cả [br]những thông tin cần thiết:

0:04:01.733,0:04:04.539
những đặc điểm hoạt động [br]cho ta biết đó là âm thanh gì

0:04:04.539,0:04:08.433
và vị trí ở đâu trong không gian.

0:04:08.433,0:04:10.604
Không phải ai [br]cũng có thể nghe bình thường.

0:04:10.604,0:04:15.049
Mất khả năng nghe là bệnh kinh niên[br]phổ biển thứ ba trên thế giới.

0:04:15.049,0:04:16.855
Tiếp xúc với những âm thanh lớn

0:04:16.855,0:04:20.445
và một số loại thuốc [br]có thể làm chết các tế bào lông,

0:04:20.445,0:04:23.012
ngăn những tín hiệu truyền từ tai đến não.

0:04:23.012,0:04:27.671
Những bệnh như xơ cứng xương [br]làm đông cứng những xương nhỏ trong tai

0:04:27.671,0:04:29.841
làm chúng không thể rung động.

0:04:29.841,0:04:32.894
Với chứng ù tai,[br]não bộ hoạt động kì quặc

0:04:32.894,0:04:36.672
khiến chúng ta nghe thấy [br]một âm thanh vốn dĩ không tồn tại.

0:04:36.672,0:04:40.870
Nhưng trên hết, thính giác vẫn là [br]hệ thống kì diệu và thông thái.

0:04:40.870,0:04:44.723
Tai là một phần tinh chỉnh [br]của bộ máy sinh học

0:04:44.723,0:04:48.397
giải mã những rung động hỗn tạp[br]từ môi trường xung quanh

0:04:48.397,0:04:51.537
thành những xung điện chính xác

0:04:51.537,0:04:57.169
để phân biệt tiếng vỗ tay, nước chảy,[br]tiếng thở dài và tiếng ruồi kêu.