WEBVTT

00:00:06.769 --> 00:00:09.708
Słyszysz delikatny szum fal,

00:00:09.708 --> 00:00:11.913
odległe krzyki mewy.

00:00:11.913 --> 00:00:15.820
Nagle spokój zakłóca 
denerwujące bzyczenie,

00:00:15.820 --> 00:00:19.459
jest coraz bliżej, i bliżej, i bliżej.

00:00:19.459 --> 00:00:21.568
I nagle... plask!

00:00:21.568 --> 00:00:26.617
Pozbywasz się uciążliwego komara
i spokój wraca.

NOTE Paragraph

00:00:26.617 --> 00:00:31.730
Jak namierzyłeś hałas i jego źródło
z taką dokładnością?

00:00:31.730 --> 00:00:35.466
Zdolność rozpoznawania
dźwięków i ich lokalizacji

00:00:35.466 --> 00:00:38.518
jest możliwa dzięki układowi słuchowemu.

00:00:38.518 --> 00:00:43.160
Jego dwie główne składowe to ucho i mózg.

00:00:43.160 --> 00:00:47.374
Rolą ucha jest przełożenie energii
fali dźwiękowej na impuls nerwowy.

00:00:47.374 --> 00:00:52.079
Mózgu - odebranie i przetworzenie 
informacji zawartych w impulsie.

NOTE Paragraph

00:00:52.079 --> 00:00:53.898
Żeby zrozumieć jak ten proces działa,

00:00:53.898 --> 00:00:56.927
prześledzimy drogę dźwięku do ucha.

00:00:56.927 --> 00:00:59.621
Wytworzone u źródła 
wibracje niosące dźwięk

00:00:59.621 --> 00:01:03.323
podróżują jako fale dźwiękowe w powietrzu,

00:01:03.323 --> 00:01:04.221
cieczach

00:01:04.221 --> 00:01:05.725
lub ciałach stałych.

00:01:05.725 --> 00:01:08.346
Nasze ucho wewnętrzne, 
nazywane ślimakiem,

00:01:08.346 --> 00:01:11.966
wypełnia płyn przypominający słoną wodę.

00:01:11.966 --> 00:01:15.852
Pierwszym wyzwaniem
jest zamiana fal dźwiękowych,

00:01:15.852 --> 00:01:17.532
niezależnie od ich źródła,

00:01:17.532 --> 00:01:20.249
na ruchy płynu.

00:01:20.249 --> 00:01:23.833
Z pomocą przychodzi błona bębenkowa,
czyli membrana tympani,

00:01:23.833 --> 00:01:27.230
i małe kosteczki ucha środkowego.

00:01:27.230 --> 00:01:30.170
Przenoszą one ruchy z błony bębenkowej

00:01:30.170 --> 00:01:33.668
na płyn w ślimaku, tworząc fale.

NOTE Paragraph

00:01:33.668 --> 00:01:35.986
Kiedy dźwięk dostaje się 
do kanału słuchowego,

00:01:35.986 --> 00:01:40.013
uderza membranę jak w bęben,
wprawiając ją w wibracje.

00:01:40.013 --> 00:01:43.939
Wibrująca błona wprawia w ruch
kostkę nazywaną młoteczkiem,

00:01:43.939 --> 00:01:48.677
która porusza kowadełko,
a ta trzecią kość - strzemiączko.

00:01:48.677 --> 00:01:53.042
Wprawia ona w ruch płyn
w długich kanałach ślimaka.

00:01:53.759 --> 00:01:58.679
Fala dźwiękowa jest
przekształcana na ruch płynu,

00:01:58.679 --> 00:02:03.254
dzięki czemu impuls dociera
na drugi koniec ślimaka.

00:02:03.254 --> 00:02:07.684
Całą powierzchnię ślimaka
pokrywa błona podstawowa.

00:02:07.684 --> 00:02:11.913
Zawiera ona komórki włoskowate 
ze specjalnymi wypustkami,

00:02:11.913 --> 00:02:13.343
zwanymi stereocilia,

00:02:13.343 --> 00:02:17.726
które są poruszane przez płyn
w ślimaku i błonę podstawową.

00:02:17.766 --> 00:02:22.426
Ruch ten generuje sygnał
przekazywany przez komórki włoskowate

00:02:22.426 --> 00:02:24.055
do nerwu słuchowego,

00:02:24.055 --> 00:02:28.474
a następnie do mózgu,
który interpretuje go jako dźwięk.

00:02:29.224 --> 00:02:31.951
Kiedy dźwięk wprawia
membranę podstawową w wibracje,

NOTE Paragraph

00:02:31.951 --> 00:02:34.370
nie każda komórka włosowa się porusza.

00:02:34.370 --> 00:02:38.919
Aktywne są tylko wybrane komórki
w zależności od częstotliwości dźwięku.

00:02:38.919 --> 00:02:41.644
To piękny przykład inżynierii.

00:02:42.184 --> 00:02:45.465
Na jednym końcu
membrana podstawowa jest sztywna,

00:02:45.465 --> 00:02:49.828
wibruje tylko pod wpływem
krótkich fal wysokich dźwięków.

00:02:50.568 --> 00:02:52.896
Na drugim końcu jest elastyczna,

00:02:52.896 --> 00:02:57.525
wibruje tylko pod wpływem
długich fal o niskiej częstotliwości.

00:02:57.525 --> 00:03:00.533
Także dźwięki wydawane przez mewy i komary

00:03:00.533 --> 00:03:03.801
odbierane są przez inne
rejony błony podstawowej.

00:03:03.801 --> 00:03:06.817
Jak granie na różnych klawiszach pianina.

00:03:06.817 --> 00:03:08.781
Ale to nie wszystko.

NOTE Paragraph

00:03:08.781 --> 00:03:12.463
Mózg ma inne ważne zadanie do wykonania:

00:03:12.463 --> 00:03:15.789
identyfikację kierunku,
z którego dociera dźwięk.

00:03:15.789 --> 00:03:19.846
W tym celu zestawia dźwięki
dochodzące z obojga uszu,

00:03:19.846 --> 00:03:22.563
by zlokalizować źródło.

00:03:22.563 --> 00:03:27.076
Dźwięk wprost przed nami będzie
dochodził do obojga uszu jednocześnie,

NOTE Paragraph

00:03:27.076 --> 00:03:30.620
z takim samym natężeniem w każdym uchu.

00:03:30.620 --> 00:03:34.374
Dźwięk o niskiej częstotliwości 
dochodzący z boku

00:03:34.374 --> 00:03:38.845
dotrze do bliższego ucha o mikrosekundy
wcześniej niż do dalszego.

00:03:38.845 --> 00:03:42.637
Dźwięki o wysokiej częstotliwości 
będą głośniejsze w bliższym uchu,

00:03:42.637 --> 00:03:45.905
ponieważ głowa blokuje
ich dostęp do drugiego ucha.

00:03:45.905 --> 00:03:49.820
Te informacje docierają
do specjalnych części mózgu,

NOTE Paragraph

00:03:49.820 --> 00:03:53.755
które analizują różnice
w intensywności dźwięku z każdego ucha.

00:03:53.755 --> 00:03:58.134
Rezultaty analizy przesyłają 
do kory słuchowej.

00:03:58.504 --> 00:04:01.667
Teraz mózg ma wszystkie informacje,
których potrzebuje:

00:04:01.667 --> 00:04:04.713
wzorzec aktywności mówiący,
co to za rodzaj dźwięku,

00:04:04.713 --> 00:04:07.579
oraz informacje, skąd dochodzi.

00:04:08.529 --> 00:04:10.803
Nie każdy słyszy w takim samym stopniu.

NOTE Paragraph

00:04:10.803 --> 00:04:14.744
Utrata słuchu jest trzecią najczęstszą
chorobą przewlekłą na świecie.

00:04:14.744 --> 00:04:17.569
Ekspozycja na głośne dźwięki
oraz niektóre narkotyki

00:04:17.569 --> 00:04:19.479
mogą zabić komórki włoskowate

00:04:19.479 --> 00:04:22.525
dostarczające sygnały z ucha do mózgu.

00:04:23.285 --> 00:04:27.612
Choroby, jak stwardnienie kości,
unieruchamiają kostki w uchu,

00:04:27.612 --> 00:04:29.551
przez co nie mogą więcej wibrować.

00:04:29.551 --> 00:04:31.161
Gdy pojawi się szum w uszach,

00:04:31.161 --> 00:04:32.975
mózg podaje nam błędną informację,

00:04:32.975 --> 00:04:36.124
sugerując dźwięk tam, gdzie go nie ma.

00:04:36.784 --> 00:04:38.212
Gdy wszystko działa sprawnie,

NOTE Paragraph

00:04:38.212 --> 00:04:40.898
nasz słuch jest niesamowity.

00:04:40.958 --> 00:04:44.470
Uszy to niezwykle dopracowana
biologiczna struktura,

00:04:44.470 --> 00:04:48.503
która przekształca chaos wibracji
otaczającego nas powietrza

00:04:48.503 --> 00:04:51.407
w precyzyjne impulsy elektryczne,

00:04:51.427 --> 00:04:56.237
dzięki którym rozróżniamy klaśnięcia,
kapanie, westchnienia czy bzyczenie much.