WEBVTT 00:00:01.068 --> 00:00:03.019 İçinde etrafta zıplayan parçacıklar olan bir balonumun olduğunu düşünelim. 00:00:03.019 --> 00:00:06.920 a 00:00:06.920 --> 00:00:08.731 Onlar gaz parçacıkları. 00:00:08.731 --> 00:00:11.192 Özgürce dolaşıyorlar. 00:00:11.192 --> 00:00:15.186 Hepsinin kinetik enerjisi ve hacimi var. 00:00:15.186 --> 00:00:17.529 a 00:00:17.529 --> 00:00:20.462 a 00:00:20.462 --> 00:00:23.696 Biraz daha çizeyim. 00:00:23.696 --> 00:00:27.121 Benim için önemli olan balonun yüzeyine uygulanan basınç. 00:00:27.121 --> 00:00:28.468 a 00:00:28.468 --> 00:00:30.000 Basınçla ilgileniyorum ama basınç nedir? 00:00:30.000 --> 00:00:32.647 Birim alana uygulanan kuvvet. 00:00:32.647 --> 00:00:36.130 Birim alana uygulanan kuvvet. 00:00:36.130 --> 00:00:38.917 Buradaki yüzeyi balonun iç yüzeyi olarak kabul edebiliriz. 00:00:38.917 --> 00:00:40.067 a 00:00:40.067 --> 00:00:40.681 Buna kuvveti uygulayacak olan nedir? 00:00:40.681 --> 00:00:43.421 a 00:00:43.421 --> 00:00:46.626 Burada sadece 6 parçacık çizdim ama gerçekte gazilyonlarcası vardır. 00:00:46.626 --> 00:00:48.390 a 00:00:48.390 --> 00:00:50.759 a 00:00:50.759 --> 00:00:53.592 Ne kadar büyük olduklarını konuşabiliriz sizde daha fazlasını hayal edebilirsiniz. 00:00:53.592 --> 00:00:56.471 a 00:00:56.471 --> 00:00:58.932 Her an bu parçacıklar içinde oldukları kabın duvarlarından sekerler. 00:00:58.932 --> 00:01:02.183 a 00:01:02.183 --> 00:01:04.273 Bu oraya seker, öbürü şuraya seker. 00:01:04.273 --> 00:01:07.199 Bu da böyle seker. 00:01:07.199 --> 00:01:09.567 Sektikleri zaman içinde oldukları kaba bir kuvvet uygularlar ve bu kuvvet balonu şişik tutan kuvvettir. 00:01:09.567 --> 00:01:12.725 a 00:01:12.725 --> 00:01:14.861 a 00:01:14.861 --> 00:01:16.933 Basıncın nelere bağlı olacağını düşünelim. 00:01:16.933 --> 00:01:18.391 a 00:01:18.391 --> 00:01:21.409 İlk olarak, daha hızlı hareket eden parçacıklar daha fazla kuvvet mi uygular? 00:01:21.409 --> 00:01:24.660 a 00:01:24.660 --> 00:01:25.682 a 00:01:25.682 --> 00:01:31.812 Daha hızlı parçacıklar basıncın artacağı anlamına mı gelir? 00:01:31.812 --> 00:01:34.180 Yavaş olanlarsa kabın içinde daha az sekerler. 00:01:34.180 --> 00:01:35.666 a 00:01:35.666 --> 00:01:37.338 Ve yavaş olanlar sekince, geri sekmede ya da momentumdaki değişimde azalma olur. 00:01:37.338 --> 00:01:39.474 a 00:01:39.474 --> 00:01:40.933 a 00:01:40.933 --> 00:01:43.004 Yani yavaş parçacıklar basıncı azaltır. 00:01:43.004 --> 00:01:47.462 a 00:01:47.462 --> 00:01:50.806 Bu parçacıklardan gazilyonlarca olduğunu düşünürsek, , 00:01:50.806 --> 00:01:53.128 şimdi farklı her parçacığın kinetik enerjisini 00:01:53.128 --> 00:01:55.450 hacimlerini veya yönlerini ölçmek 00:01:55.450 --> 00:01:57.121 pratik olarak imkansız bir hal alır. 00:01:57.121 --> 00:01:58.654 a 00:01:58.654 --> 00:01:59.954 Düşünmemiz gereken 00:01:59.954 --> 00:02:01.719 parçacıkların ortalama enerjisi. 00:02:01.719 --> 00:02:04.180 a 00:02:04.180 --> 00:02:05.991 Şimdi Sal bize yeni bir şey öğretecek diyeceksiniz ama pek de öyle değil. 00:02:05.991 --> 00:02:07.199 a 00:02:07.199 --> 00:02:10.450 Bildik bir konuya yeni bir bakış. 00:02:10.450 --> 00:02:12.029 a 00:02:12.029 --> 00:02:13.747 Isı bir sistemdeki parçacıkların 00:02:13.747 --> 00:02:17.091 ortalama enerjisi olarak görülebilir. 00:02:17.091 --> 00:02:19.923 a 00:02:19.923 --> 00:02:22.385 Küçük dalgalı bir işaret koyacağım; 00:02:22.385 --> 00:02:23.867 çünkü bunu farklı şekillerde düşünebilirsiniz. 00:02:23.867 --> 00:02:25.682 Ortalama enerji, çoğunlukla kinetik enerji. 00:02:25.682 --> 00:02:30.001 Doğru mu? 00:02:30.001 --> 00:02:32.044 Bu parçacıklar hareket ediyor ve sekiyor. 00:02:32.044 --> 00:02:33.763 Ne kadar yüksek ısı olursa, 00:02:33.763 --> 00:02:36.595 o kadar hızlı hareket ediyorlar. 00:02:36.595 --> 00:02:38.871 Ve daha fazla sekiyorlar. 00:02:38.871 --> 00:02:40.543 a 00:02:40.543 --> 00:02:41.982 a 00:02:41.982 --> 00:02:43.794 Isı ortalama enerjidir. 00:02:43.794 --> 00:02:50.063 Bize birim parçacığın enerjisini söyler. 00:02:50.063 --> 00:02:54.067 Toplamı öğrenmek isterseniz, 00:02:54.067 --> 00:02:57.586 eğer çok yüksek ısıda tek bir parçacık olsaydı 00:02:57.586 --> 00:02:59.072 milyon tane parçacıktan daha az basınç uygulardı. 00:02:59.072 --> 00:03:01.069 a 00:03:01.069 --> 00:03:02.323 a 00:03:02.323 --> 00:03:03.716 Bunu çizeyim 00:03:03.716 --> 00:03:08.592 a 00:03:08.592 --> 00:03:12.261 İki durum ele alalım. 00:03:12.261 --> 00:03:15.326 İlki, belli ısıdaki birçok parçacık. 00:03:15.326 --> 00:03:18.000 a 00:03:18.000 --> 00:03:22.478 Farklı yönlerde hareket ediyorlar. 00:03:22.478 --> 00:03:24.521 Diğer örnekte ise tek bit parçacık var. 00:03:24.521 --> 00:03:25.822 Doğru mu? 00:03:25.822 --> 00:03:27.540 Belki aynı ısıdalar ve ortalamada 00:03:27.540 --> 00:03:30.001 kinetik enerjileri aynı. 00:03:30.001 --> 00:03:32.416 Birim parçacığın kinetik enerjisi eşit. 00:03:32.416 --> 00:03:35.295 Açıkça bu kaba daha fazla 00:03:35.295 --> 00:03:37.014 basınç uygulayacak. 00:03:37.014 --> 00:03:38.546 Çünkü her an daha fazla parçacık 00:03:38.546 --> 00:03:40.079 yüzeyden sekecek. 00:03:40.079 --> 00:03:40.868 a 00:03:40.868 --> 00:03:42.447 Bu örnekte, bu parçacık sekecek-bam- ve sonra gidip yine sekecek-bam- 00:03:42.447 --> 00:03:44.398 yani ısısı aynı olsa da daha az basınç uygulayacak. 00:03:44.398 --> 00:03:46.069 a 00:03:46.069 --> 00:03:48.020 a 00:03:48.020 --> 00:03:50.017 Bunun nedeni ısıyı, 00:03:50.017 --> 00:03:53.128 birim parçacığın kinetik enerjisi olarak görebilmemiz. 00:03:53.128 --> 00:03:55.543 a 00:03:55.543 --> 00:03:58.097 Eğer sistemdeki toplam enerjiye bakarsak, 00:03:58.097 --> 00:04:00.234 ısıyı parçacık sayısıyla çarpmalıyız. 00:04:00.234 --> 00:04:01.400 a 00:04:01.400 --> 00:04:05.388 a 00:04:05.388 --> 00:04:08.593 Moleküler skalayla uğraşmaya başladığımızdan beri 00:04:08.593 --> 00:04:11.008 parçacıkların sayılarını mol olarak gösterebiliyoruz. 00:04:11.008 --> 00:04:13.330 Hatırlayın, mol parçacıkların sayısını gösterir. 00:04:13.330 --> 00:04:15.605 Yani basınç orantılıdır. 00:04:15.605 --> 00:04:20.853 a 00:04:20.853 --> 00:04:24.150 Belli sabitlere eşittir. 00:04:24.150 --> 00:04:29.537 Diyelim ki R çarpı... 00:04:29.537 --> 00:04:30.930 (Tüm üniteleri en sonda ayarlamamız gerekiyor. 00:04:30.930 --> 00:04:31.673 a 00:04:31.673 --> 00:04:33.020 Isı Kelvin olarak ama sonunda Jul yapmak istiyoruz.) 00:04:33.020 --> 00:04:34.413 a 00:04:34.413 --> 00:04:36.921 Yani bazı sabitlere eşit 00:04:36.921 --> 00:04:38.082 ya da ısı çarpı parçacık sayısına orantılı. 00:04:38.082 --> 00:04:41.287 a 00:04:41.287 --> 00:04:43.841 Bunu bir çok farklı yolla yapabiliriz. 00:04:43.841 --> 00:04:45.280 Mol olarak düşünelim. 00:04:45.280 --> 00:04:47.649 5 mol parçacık var dersek bu 5 çarpı 6 kere 10 üzeri 23 parçacık olur. 00:04:47.649 --> 00:04:51.318 a 00:04:51.318 --> 00:04:55.439 Bu parçacık sayısı (n). 00:04:55.439 --> 00:04:57.030 Bu ısı (T). 00:04:57.030 --> 00:04:59.166 Bu da bir sabit (n). 00:04:59.166 --> 00:05:02.928 Sabit burada. 00:05:02.928 --> 00:05:04.878 Basınç başka nelere bağlıdır? 00:05:04.878 --> 00:05:06.828 Bu iki örneğe baktık. 00:05:06.828 --> 00:05:08.175 Açıkça ısıya bağlı. 00:05:08.175 --> 00:05:10.126 Hızlı hareket eden parçacıklar, 00:05:10.126 --> 00:05:11.798 daha fazla basınç uygular. 00:05:11.798 --> 00:05:13.980 Ayrıca parçacık sayısına bağlı. 00:05:13.980 --> 00:05:15.513 Daha fazla parçacık 00:05:15.513 --> 00:05:16.667 daha fazla basınç demek. 00:05:16.667 --> 00:05:18.717 Acaba kabın büyüklüğü etkiler mi? 00:05:18.717 --> 00:05:20.296 Peki kabın hacmi etkiler mi? 00:05:20.296 --> 00:05:25.730 Eğer bu örnekteki kabı alıp bunu bir şekilde küçültürsek, belki dışından bastırarak, kab böyle görünür. 00:05:25.730 --> 00:05:31.627 Ama içinde aynı dört parçacık bulunmaya devam eder. 00:05:31.627 --> 00:05:36.875 Bu dört parçacığın ortalama kinetik enerjileri, 00:05:36.875 --> 00:05:39.522 ısıları ve parçacık sayıları değişmez. 00:05:39.522 --> 00:05:41.798 Parçacık sayısı aynı, 00:05:41.798 --> 00:05:42.912 ısı aynı ama hacim azaldı. 00:05:42.912 --> 00:05:44.352 a 00:05:44.352 --> 00:05:46.535 Şimdi bu parçacıklar kabın kenarlarına 00:05:46.535 --> 00:05:49.089 daha az alanda daha sık çarpacaklar. 00:05:49.089 --> 00:05:51.132 Doğru mu? 00:05:51.132 --> 00:05:53.454 Herhangi bir anda daha fazla kuvvet ve daha az alan olacak. 00:05:53.454 --> 00:05:54.151 a 00:05:54.151 --> 00:05:56.473 Fazla kuvvet ve az alan olursa basınç artar. 00:05:56.473 --> 00:05:57.448 a 00:05:57.448 --> 00:06:02.323 Yani hacim azaldığında basınç arttı. 00:06:02.323 --> 00:06:04.228 a 00:06:04.228 --> 00:06:08.227 a 00:06:08.227 --> 00:06:09.126 a 00:06:09.126 --> 00:06:12.773 Diyebiliriz ki basınç hacimle ters orantılıdır. 00:06:12.773 --> 00:06:13.841 Bunu bir düşünelim. 00:06:13.841 --> 00:06:15.978 Denklemimize bunu yerleştirelim. 00:06:15.978 --> 00:06:17.324 a 00:06:17.324 --> 00:06:19.925 a 00:06:19.925 --> 00:06:24.151 Dedik ki basınç bazı sabitlere orantılıdır. 00:06:24.151 --> 00:06:25.358 Diyelim ki R üzeri parçacık saysı çarpı ısı 00:06:25.358 --> 00:06:32.000 a 00:06:32.000 --> 00:06:33.133 (Bu bize toplam enerjiyi verir) 00:06:33.133 --> 00:06:36.272 ve bu hacimle ters orantılıdır. 00:06:36.272 --> 00:06:38.645 Eğer iki tarafı da bununla hacmin çarpımı ile çarparsak. 00:06:38.645 --> 00:06:39.820 a 00:06:39.820 --> 00:06:45.653 Basınçla hacmin çarpımının ısı ile parçacık sayısının çarpımına eşit olduğunu buluruz. 00:06:45.653 --> 00:06:48.198 a 00:06:48.198 --> 00:06:49.148 Anlarız ki PV eşittir R n t. 00:06:49.164 --> 00:06:51.550 a 00:06:51.550 --> 00:06:54.012 Bunu biraz değiştirirsek 00:06:54.012 --> 00:06:55.823 kimya kitaplarında yazan halini görürsünüz. 00:06:55.823 --> 00:06:57.913 a 00:06:57.913 --> 00:06:59.027 Eğer n ve R'yi değiştirirsek 00:06:59.027 --> 00:07:02.789 P(basınç) çarpı hacim eşittir 00:07:02.789 --> 00:07:05.064 n(parçacık sayısı) çarpı sabit çarpı ısı olur. 00:07:05.064 --> 00:07:07.990 a 00:07:07.990 --> 00:07:12.820 İşte bu ideal gaz formülüdür. 00:07:12.820 --> 00:07:15.281 İdeal gaz formülü. 00:07:15.281 --> 00:07:16.396 Umarım bu size ideal gaz formülü hakkında biraz bilgi vermiştir. 00:07:16.396 --> 00:07:19.925 a 00:07:19.925 --> 00:07:24.755 İdeal gaz yaptığım bu küçük zihinsel egzersize dayanıyor. 00:07:24.755 --> 00:07:27.866 a 00:07:27.866 --> 00:07:30.467 Bazı içerik tahminlerinde bulundum. 00:07:30.467 --> 00:07:33.997 Öncelikle ideal bir gazımız varmış gibi düşündüm. 00:07:33.997 --> 00:07:35.668 a 00:07:35.668 --> 00:07:38.594 Sal, ideal gaz nedir diye sorabilirsiniz. 00:07:38.594 --> 00:07:42.356 İdeal gaz moleküllerinin birbirleriyle ilgili olmadığı gazdır. 00:07:42.356 --> 00:07:44.492 a 00:07:44.492 --> 00:07:46.953 Kendi kinetik enerjileriyle 00:07:46.953 --> 00:07:48.486 ve duvardan sekmeleri ile ilgilidirler. 00:07:48.486 --> 00:07:50.715 Birbirlerini çekmez ya da itmezler. 00:07:50.715 --> 00:07:56.520 Çekmez ya da itmezler. 00:07:56.520 --> 00:07:58.610 Diyelim ki birbirlerini çektiler. 00:07:58.610 --> 00:08:00.607 O zaman parçacık sayısı artar. 00:08:00.607 --> 00:08:03.207 Belki kenarlara gitmektense 00:08:03.207 --> 00:08:05.715 daha çok ortaya çökerler. 00:08:05.715 --> 00:08:06.830 Eğer birbirlerini çekerlerse 00:08:06.830 --> 00:08:11.148 daha az sekerler ve basınç azalır. 00:08:11.148 --> 00:08:13.192 Yani birbirleri çekmediklerini itmediklerini varsayıyoruz. 00:08:13.192 --> 00:08:16.536 Ayrıca her ayrı parçacığın gerçek hacmini konu dışı bırakıyoruz. 00:08:16.536 --> 00:08:20.808 a 00:08:20.808 --> 00:08:22.991 Bu iyi bir varsayım çünkü onlar çok küçük. 00:08:22.991 --> 00:08:23.780 a 00:08:23.780 --> 00:08:26.056 Ayrıca belirli bir hacme tonlarca parçacık koyarsanız 00:08:26.056 --> 00:08:31.257 belli bir noktadan sonra, 00:08:31.257 --> 00:08:32.325 özellikle büyük parçacıklarsa, 00:08:32.325 --> 00:08:34.740 onların hacmi önem kazanır. 00:08:34.740 --> 00:08:37.341 Ama bizim varsayımımız, 00:08:37.341 --> 00:08:40.870 bu mental egzersizde 00:08:40.870 --> 00:08:42.867 moleküllerin önemsiz hacimleri olduğu. 00:08:42.867 --> 00:08:45.282 Ve birbirlerini çekmez ya da itmezler. 00:08:45.282 --> 00:08:49.601 Bu koşullarda ideal gaz formülünü kullanabiliriz. 00:08:49.601 --> 00:08:51.933 a 00:08:51.933 --> 00:08:54.802 Şimdi ideal gaz formülümüzü belirlemiş olduk. 00:08:54.802 --> 00:08:57.821 Ama hala R'nin ne olduğu ya da bununla ilgi soruların nasıl çözüleceği 00:08:57.821 --> 00:09:00.282 ya da ünitelerin nasıl eşitleneceği hakkında 00:09:00.282 --> 00:09:01.675 ufak sıkıntılar olabilir. 00:09:01.675 --> 00:09:06.458 Bunları ideal gaz formülü olan bir sürü 00:09:06.458 --> 00:09:08.595 soru çözeceğim bir sonraki videoda halledebilirsiniz. 00:09:08.595 --> 00:09:11.799 Bu videoda önemli olan şey bazı seziler kazanmanızdı. 00:09:11.799 --> 00:09:15.003 Bunun neden bir şeyler ifade ettiğiydi. 00:09:15.003 --> 00:09:18.486 Açıkça, bu seziyi bir kere kazandığınızda onu hiç unutmayın ve 00:09:18.486 --> 00:09:22.225 belki de onu artık kendi başınıza türetebilirsiniz.